Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Ãœyelik
Ãœye GiriÅŸi
Yurt Dışındaki Türk Vatandaşlarının Emeklilik Yolları Ve Sosyal Güvenliği
Yurt Dışındaki Türk Vatandaşlarının Emeklilik Yolları Ve Sosyal Güvenliği
Mahmut ÇOLAK / Ercüment ÖZTÜRK
Sayfa Sayısı
:
225
Kitap Ölçüleri
:
21x18 cm
Basım Yılı
:
2006
ISBN NO
:
9756135301
70,00
TL
önsöz
Sosyal güvenlik kavramı, insanların kendileri ile birlikte aile fertlerinin, yaşamlarında karşılaşabileceği tehlikelere karşı, karşılıklı dayanışma temelinde gelişen, güvence arayış sistemlerini ifade etmektedir.
Sosyal sigorta uygulamalarında genellikle vadelerine göre risk ayırımı kullanılmakta olup, uzun vadeli: yaşlılık, ölüm, maluliyet; kısa vadeli riskler: işsizlik, hastalık, analık, iş kazaları ve meslek hastalıkları, aile yardımlarıdır.
Geçmişte insanlar göçler, savaşlar, doğal afetler, siyasal düzene yapılan başkaldırılar, azınlık, gezi ve macera arzusu vb. değişik nedenlerle başka bir ülkeye taşınınca, burada anavatanlarında elde ettikleri sosyal güvenlik haklarından yoksun kalmışlardır. Diğer taraftan bu insanlar, taşınılan ülkelerde, milliyet ve yerleşiklik koşulları, yardıma hak kazanmak için yeniden çalışma süreleri, kendisine bağımlı bulunan yakınlarının kapsam dışında kalması, vb. kısıtlayıcı koşullarla karşılaşa-bilmekteydiler. Bu nedenle ülkeler değişik nedenlerle yurtdışına çıkan vatandaşlarının sosyal güvenliklerini sağlamak ve tekrar ülkelerine döndüğünde de vatandaşın yurtdışında kazandığı sosyal güvenlik haklarını korumak amacıyla milletlerarası düzenlemeler ve entegrasyonlarda çözüm aramak mecburiyetinde kalmışlardır.
Devletler vatandaÅŸlarının sosyal güvenlik haklarını, ikili ve çok taraflı milletlerarası sözleÅŸmeler ve anlaÅŸmalar yapmak suretiyle saÄŸlamaya çalışmışlardır. Bu manada sosyal güvenliÄŸe iliÅŸkin, milletlerarası düzenlemeleri, BirleÅŸmiÅŸ Milletler SözleÅŸmeleri, Milletlerarası Çalışma TeÅŸkilatı′nın SözleÅŸme ve Tavsiye Kararları, Bölgesel Entegrasyonların Sosyal GüvenliÄŸe Ä°liÅŸkin SözleÅŸmeleri biçiminde saymak mümkündür. DiÄŸer taraftan sözleÅŸmesi yapılmayan ülkelerde çalışan vatandaÅŸlar ise kanunlarda yapılan istisnai düzenlemeler ile sigorta kapsamına alınmıştır.
1960′larda baÅŸta Almanya olmak üzere, Fransa, Hollanda, Belçika, ve Ä°ngiltere gibi Batı Avrupa ülkeleri, geliÅŸen ekonomilerinin iÅŸgücü açığını karşılamak amacıyla, önemli ölçüde yabancı işçi çalıştırmışlardır. Ãœlkemiz′den çalışma amacı ile yurtdışına işçi gönderilmesi, ilk kez sınırlı biçimde Ä°ngiltere′ de baÅŸlayarak, daha sonra da kıta Avrupa′sında Almanya′nın öncülüğünde sürdürülmüştür. Devlette, kalkınma planlarından da anlaşılacağı üzere desteklemiÅŸtir. Çünkü bu göçlerle, iÅŸsizliÄŸe karşı geçici bir tedbir, döviz kaynağı, teknik bilgi gibi ülkenin ekonomik, sosyal, kültürel ve siyasal geliÅŸmesine hızlandırıcı bir etken olacağı umulmuÅŸtur.
YetmiÅŸli yıllarla birlikte, Arap-Ä°srail Savaşını izleyen dönemde yaÅŸanan Petrol Krizi nedeniyle iÅŸgücü talebindeki azalmaya baÄŸlı olarak, Batı Avrupa ülkelerine Türk iÅŸgücü göçü azalmıştır. Bununla birlikte aile birleÅŸimi ve sığınmalarla göç devam etmiÅŸtir. DiÄŸer bir geliÅŸme bu yıllarda, Türkiye′ den, OrtadoÄŸu ve Kuzey Afrika ′da petrol zengini ülkelerin petrol gelirleri dolayısıyla artan altyapı inÅŸaatlarında Türk Firmalarınca alınan iÅŸlerde çalışmak üzere iÅŸgücü göçü baÅŸlamış, ancak petrol fiyatlarının düşmesi, döviz gelirinin azalması, iÅŸlerin bitmesi gibi nedenlerle zamanla yavaÅŸlamıştır.
Halihazırda yurtdışında bulunan vatandaÅŸlarımızın sayısı 3.519.804 olup, bunlardan, 1.197.968′i çalışmakta olup, 236.011′i ise iÅŸsizdir. Kalanlar ise aile fertleridir (Ek-1).
Türkiye, yurt dışındaki vatandaşlarının sosyal sigorta haklarının korunması için, gerek ikili gerekse çok taraflı anlaşmalar imzalamış, herhangi bir anlaşma yapılamayan ülkelerde ki vatandaşları için kendi mevzuatında gerekli düzenlemeleri yapmak suretiyle sosyal sigorta hakları tesis etmeye çalışmıştır. Zira Anayasanın 62. maddesiyle Devlete yurt dışında çalışan vatandaşlarımızın sosyal güvenliğinin sağlanması için gerekli tedbirleri almakla yükümlü tutmuştur.
Hazırlanan bu el kitabıyla, yurt dışındaki vatandaşlarımıza tanınan sosyal sigorta hakları açıklanmak istenilmiştir. Kitap beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde ikili ve çok taraflı sosyal güvenlik sözleşmesi yapılan ülkelerde bulunan vatandaşlarımızın haklarından bahsedilirken, ikinci bölümde sözleşme yapılmamış ülkelerdeki vatandaşlarımızın hakları açıklanmakta, üçüncü bölümde yurtdışı hizmet borçlanmalarına ilişkin bilgiler sunulmakta, dördüncü bölümde sosyal sigorta yardımları işlenmekte ve beşinci bölümde ise ilgili mevzuattan bahsedilmektedir.
Uzun yıllar yurtdışında yabancı olarak çalışmış vatandaşlarımızın, anavatanlarına döndüklerinde, sosyal güvenlik gibi insanın en temel ihtiyacının karşılanması, ülkenin onları kucaklaması anlamını taşımaktadır. Yapılan çalışmanın bu kesimdeki vatandaşlarımıza katkı sağlayacağı umuduyla...
Bu eserin yayımlanmasında katkısı geçen özellikle Yaklaşım Yayıncılık Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Sn. Ekrem SARISU baÅŸta olmak üzere, sayfa düzenini hazırlayan Sn. Elvan TOKMAK′a, kapak tasarımını yapan Sn. Dursun SIRIKLIGÄ°L′e ve Yaklaşım Yayıncılık çalışanlarına ÅŸimdiden teÅŸekkür ederiz.
Mahmut ÇOLAK & Ercüment ÖZTÜRK
Ankara, Åžubat 2006
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 3
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 15
TABLOLAR 17
BİRİNCİ BÖLÜM
İKİLİ SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMELERİ
I- GENEL BÄ°LGÄ°LER * 19
II- İKİLİ SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMELERİNİN TÜRK SOSYAL
GÃœVENLÄ°K KURULUÅžLARI TARAFINDAN UYGULANDIÄžI SÄ°GOR
TA KOLLARI KAPSAMI 20
A- SOSYAL SÄ°GORTALAR KURUMU 20
B- ESNAF VE SANATKARLAR VE DİĞER BAĞIMSIZ ÇALIŞANLAR
SOSYAL SÄ°GORTALAR KURUMU 21
C- T.C. EMEKLÄ° SANDIÄžI 21
III- İKİLİ SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMELERİ İLE SAĞLANAN TE
MEL HAKLAR 23
A- HASTALIK SÄ°GORTA YARDIMLARI 24
B- ANALIK SÄ°GORTASI YARDIMLARI 25
C- Ä°Åž KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARI SÄ°GORTA YARDIMLARI 25
D- PROTEZ, İYİLEŞME GEREÇLERİNİN SAĞLANMASİ 26
E- AÄ°LE YARDIMLARI 27
F- ÖLÜM HALİNDE YARDIMLAR 28
G- GELİR VE AYLIKLARIN ÖDENMESİ 28
IV- SAÄžLIK YARDIMLARINDAN YARARLANAN GRUPLAR 29
V- İKİLİ SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMELERİ GEREĞİ YURTDIŞI
SÄ°GORTALILARINA SAÄžLIK HÄ°ZMETLERÄ°NÄ°N SUNUMU 33
VI- Ä°DARÄ° YARDIMLAÅžMA 35
VII- Ä°STÄ°SNA AKDÄ° ÇERÇEVESÄ°NDE ALMANYA′DA ÇALIÅžAN İŞÇİLE
RÄ°N SÄ°GORTALILIÄžI... 38
A- SOSYAL SİGORTALAR KURUMUNUN YÜRÜTTÜĞÜ İŞLEMLER 39
1- İşyeri Dosyasının Açılması 39
2- Sigortalılar İçin Firmaların Başvuruları 39
B- PRİMLER VE DİĞER ÖDEMELER 40
Vlîl-
C- ALMANYA′YA GÖTÃœRÃœLDÜĞÜ TARÄ°HTEN ÖNCE FÄ°Ä°LEN ÇA
LIŞTIRILMAYAN İŞÇİNİN BİLDİRİMİ 41
D- TEMİNAT MEKTUBUNUN VERİLMESİ VE ÇÖZÜLMESİ 42
E- TEMİNATIN PARAYA ÇEVRİLMESİ 44
F- HASTALIK, ANALIK, Ä°Åž KAZASI VE MESLEK HASTALIÄžI, HA
LÄ°NDE FORMÃœLERLERÄ°N DÃœZENLENMESÄ° 45
İKİLİ SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMELERİ VE AVRUPA TOPLU
LUÄžU SOSYAL GÃœVENLÄ°K HUKUKU 46
A- 1408/71 SAYÄ°LÄ° TÃœZÃœK 46
B- 859/2003 SAYILI TÃœZÃœK 47
C- AVRUPA SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİ 48
II-
IKINCI BOLUM
İKİLİ SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİ
YAPILMAYAN ÃœLKELERDE BULUNAN YURT DIÅžINDAKÄ°
TÃœRK VATANDAÅžLARININ SÄ°GORTALILIÄžI
TOPLULUK SÄ°GORTASI 51
A- SOSYAL SÄ°GORTALAR KURUMU Ä°ÅžLEMLERÄ° 51
B- TÃœRKÄ°YE Ä°Åž KURUMU′NUN Ä°ÅžLEMLERÄ° 54
Ä°STEÄžE BAÄžLI SÄ°GORTA 56
GEÇİCİ GÖREVLE YURT DIŞINA DEĞİŞİK NEDENLERLE GİDEN
LER 58
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YURT DIŞI HİZMET BORÇLANMASI
-/
I- YURT DİŞİ HİZMET BORÇLANMASININ TARİHÇESİ 61
II- 3201 SAYILI KANUN′UN AMACI 61
III- 3201 SAYÄ°LÄ° KANUN′UN KAPSAMI 62
IV- 3201 SAYILI KANUN′UN TEMEL ÖZELLÄ°KLERÄ° 62
V- BORÇLANMA KOŞULLARI 62
VI- BORÇLANMA HAKKINDAN YARARLANABİLECEKLER 63
VII- YURTDIŞINDA ÇALIŞILMAYAN SÜRELERİN BORÇLANILIP
BORÇLANÎLMAYACAĞI 63
11
VIII- BORÇLANMA HAKKINDAN YARARLANAMAYACAKLAR 63
IX- KANUNDAN YARARLANAMAYACAKLAR 65
X- BAÅžVURULACAK KURULUÅžLAR 65
A- HALEN YURTDIÅžINDA BULUNANLAR 65
B- TÃœRKÄ°YE′YE DÖNDÃœKTEN SONRA YURTDIÅžINDA GEÇEN
HİZMETLERİNİ BORÇLANMAK İSTEYENLER 65
C- BORÇLANMADA KESİN DÖNÜŞ ŞARTI İLE 2 YILLIK SÜRENİN
Ä°PTALÄ° KONUSUNDA ANAYASA MAHKEMESÄ° KARARLARI 66
D- KESİN DÖNÜŞ KAVRAMI ,.~. 68
XI- BAÅžVURU SÃœRESÄ° 69
XII- DÖVİZ İLE DEĞERLENDİRME 70
XIII- T.C. EMEKLİ SANDIĞINCA YAPILACAK BORÇ TAHAKKUKLARI
Ä°LE AYLIÄžA AÄ°T ESASLAR 71
XIV- YILLAR İTİBARİYLE YURT DIŞI HİZMET BORÇLANMASI TUTAR
LARI 71
XV- SSK′CA YAPILACAK BORÇLANMA, BORÇ TEBLÄ°Äž VE TAHSÄ°L
Ä°ÅžLEMLERÄ° MERKEZDE YAPILACAKLAR , 72
A- BORÇLANMA İŞLEMLERİ MERKEZDE, BORÇ TEBLİĞ VE TAH
SÄ°L Ä°ÅžLEMLERÄ° SÄ°GORTA/SÄ°GORTA Ä°L MÃœDÃœRLÃœKLERÄ°NDE
YAPILACAKLAR 73
B- SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİ AKDEDİLMEMİŞ ÜLKE
LERDE ÇALIŞAN VATANDAŞLARIMIZIN TAHSİS İŞLEMLERİ 74
XVI- BORÇLANILAN BORÇ TUTARININ ÖDENMESİ 75
XVII- SÃœRE TESPÄ°TÄ° VE SÄ°GORTALILIÄžIN BAÅžLANGICI 75
XVIII- BORÇLANMANIN HUKUKİ SONUCU 76
XIX- BORÇLANILACAK HİZMETLERİN BELGELENMESİ ZORUNLU
LUÄžU 77
XX- BORÇLANMADAN VAZGEÇME 77
XXI- AYLIK TAHSİSİ-BORÇLANILAN SÜRELERE GÖRE AYLIK BAĞ
LAMA ÅžARTLARI- 78
XXII- AYLIÄžIN KESÄ°LMESÄ° VE YENÄ°DEN BAÄžLANMASI 80
XXIII- YURTDIÅžI BORÇLANMASI YAPILARAK SSK′CA BAÄžLANAN AY
LIKLARIN DURDURULMA HALLERÄ° 81
XXIV- KISMİ AYLİK ALANLARIN BORÇLANABİLMESİ İLE TAM AYLIĞA
YÃœKSELTÄ°LME ÅžARTLARI 81
XXV- YURTDIŞINDA GEÇEN ESKİ HİZMETLERİN İHYA EDİLİP EDİLE
MEYECEĞİ 82
XXVI- LÄ°BYA′DA ÇALIÅžAN TÃœRK VATANDAÅžLARI BORÇLANMA YA
PAMAZ 83
XXVII- TRANSFERÄ° SAÄžLANAN PRÄ°MLERÄ°N Ä°ADESÄ° 83
XXVIII- BAÄž-KUR PRÄ°M BASAMAKLARINA Ä°NTÄ°BAK 84
XXIX- T.C. EMEKLİ SANDIĞINDA GEÇEN HİZMETLERİN İHYASI 85
XXX- T.C. EMEKLÄ° SANDIÄžINCA BAÄžLANAN AYLIKLARIN Ä°NTÄ°BAKI 85
XXXI- KANUNUN YÜRÜRLÜK TARİHİNDEN ÖNCEKİ DÖNEMDE BORÇ
LANMA ESASLARI 86
XXXII- HAK SAHİPLERİNİN BORÇLANMASI 86
XXXIII- BORÇLANMA BEDELLERİNİN GERİ ALINMASI 87
XXXIV- KAZANILMIÅž HAKLAR 87
XXXV- SSK′DAN BÄ°LGÄ° ALMAK İÇİN ADRESLER 89
XXXVI- SSK′DAN YURTDIÅžI BORÇLANMA YAPACAKLARDA PRÄ°ME
ESAS KAZANCIN TESPÄ°TÄ° 89
XXXVII- BAÄž-KUR′DA BORÇLANMAK İÇİN BAÅžVURU 99
XXXVIII- BAÄž-KUR′DA BORÇLANMADA YAZIÅžMA ADRESÄ° 100
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TÃœRK SOSYAL GÃœVENLÄ°K SÄ°STEMÄ°NDE SAÄžLANAN SÄ°GORTA YARDIMLARI
I- Ä°Åž KAZALARI Ä°LE MESLEK HASTALIKLARI SÄ°GORTASI 101
II- HASTALIK SÄ°GORTASI 103
III- ANALIK SÄ°GORTASI 108
IV- YOL PARASI VE ZARURÄ° MASRAF KARÅžILIKLARI 110
V- SİGORTALININ GEÇİNDİRMEKLE YÜKÜMLÜ OLDUĞU KİMSE
LER 110
VI- TOPLULUK SÄ°GORTALARI 111
VII- SÜREKSİZ ÇALIŞAN TARIM İŞÇİLERİNİN SOSYAL GÜVENLİĞİ 111
VIII- UZUN VADELÄ° SÄ°GORTA KOLLARINDAN SAÄžLANAN SOSYAL
SÄ°GORTA YARDIMLARI 111
A- MALULLÃœK SÄ°GORTASI 111
1- Malullük Sigortasından Sağlanan Yardım 111
2- Malul Sayılma Şartları 111
3- Malullük Sigortasından Yararlanamayanlar 112
4- Malullük Aylığından Yararlanma Şartları 112
5- Aylığın Başlangıcı 112
B- YAÅžLILIK SÄ°GORTASI 113
1- Yaşlılık Sigortasından Sağlanan Yardımlar 113
2- Yaşlılık Aylığından Yararlanma Şartlan 113
3- Aylığın Başlangıcı 113
4- Yaşlılık Aylığı Alanların Yeniden Çalışmaları 113
5- Toptan Ödeme 114
C- ÖLÃœM SÄ°GORTASI .′ 114
1- Ölüm Sigortasından Sağlanan Yardımlar 114
2- Ölüm Sigortasından Aylık Bağlama Şartları 114
3- Eş ve Çocuklara Aylık Bağlanması 117
4- Ana ve Babaya Aylık Bağlanması 119
5- Aylığın Başlangıcı 119
D- UZUN VADELÄ° SÄ°GORTA KOLLARINDAN YARARLANMA TALE
BÄ°NDE BULUNMASI 119
E- SÄ°GORTA OLAYLARINDA GELÄ°R VEYA AYLIKLARIN SÃœRE
SÄ°NDE Ä°STENÄ°LMESÄ° 120
BEŞİNCİ BOLUM İLGİLİ MEVZUAT
1- Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti İle Almanya Federal Cumhuriyeti Hü
kümeti Arasında Türk Firmaları İşçilerinin İstisna Akdi çerçevesinde İs
tihdamına İlişkin Anlaşma 129
2- Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Almanya Federal Cumhuriyeti Hü
kümeti Arasında Türk Firmaları İşçilerinin İstisna Akdi Çerçevesinde
İstihdamına İlişkin Anlaşmanın Uygulanması Hakkında Tebliğ 133
3- Tebliğe İlişkin Genel Yazı 139
4- Tebliğe İlişkin 16- 319 Ek Sayılı Genelge 141
5- 3201 Sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında
Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi
Hakkında Kanun 145
6- Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürele
rinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında 3201
Sayılı Kanun′un Uygulama YönetmeliÄŸi 152
7- Bakanlar Kurulu Kararı 164
EKLER
EK-1 Yurt Dışındaki Vatandaş ve İşçilerimizin Ülkelere Göre Dağılımı 166
EK-2 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına Bağlı Yurt Dışında Bu
lunan Müşavirlik ve Ataşelikler 167
EK-3 İkili Sosyal Güvenlik Sözleşmelerinin Uygulanmasına Yönelik
Kullanılan Formülerler 175
EK-4 Türkiye Cumhuriyeti Tarafından Onaylanan ILO Sözleşmeleri 188
EK-5 Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Topluluk Sigortası Tip Sözleşmesi Ör
neÄŸi 190
EK-6 İsteğe Bağlı Sigorta Başvuru Belgesi 195
EK-7 Beyan ve Taahhüt Belgesi 196
EK-8 Almanya Federal Cumhuriyeti′ne Ä°stisna Akdi Çerçevesinde Gi
decek İşçiler İçin İş Sözleşmesi (Hizmet Akdi) 197
Ek-9 Ä°stisna Akdi Kota BaÅŸvuru Formu 205
Ek-10 Sosyal Güvenlik Sözleşmesi İmzalanan Ülkelerde Çalışan İşçiler
ile Yapılan Sözleşme 206
Ek-11 Sosyal Güvenlik Sözleşmesi İmzalanmayan Ülkelerde Çalışan İş
çiler İie Yapılan Sözleşme 210
EK-12 Yurt Dışında Ä°kamet Eden ve SSK′dan SözleÅŸme Hükümlerine
Göre Kısmi Aylık Bağlanmasına Hak Kazanan/Aylık Almakta
Olanlar Tarafından Doldurulacak Borçlanma Dilekçesi 214
EK-13 Yurt Dışında Ä°kamet Eden ve SSK′dan SözleÅŸme Hükümlerine
Göre Kısmi Aylık Bağlanmasına Hak Kazanan/Aylık Almakta
Olanlar Tarafından Doldurulacak Taahhütname 216
EK-14 Halen Yurt Dışında Çalışan / İkamet Edenler Tarafından Dolduru
lacak Borçlanma Dilekçesi , 217
EK-15 Halen Yurt Dışında Çalışan / İkamet Edenler Tarafından Dolduru
lacak Taahhütname 219
EK-16 BaÄŸ-Kur Sigortalısı Olanların 3201 Sayılı Kanun′a Göre Borçlan
ma Talep Dilekçesi 220
EK-17 BaÄŸ-Kur′da Yurt Dışı Borçlanmada Taahhütname 222
EK-18 T.C.Emekli Sandığında Borçlanma Dilekçesi 223
KAYNAKÇA 225
Sosyal güvenlik kavramı, insanların kendileri ile birlikte aile fertlerinin, yaşamlarında karşılaşabileceği tehlikelere karşı, karşılıklı dayanışma temelinde gelişen, güvence arayış sistemlerini ifade etmektedir.
Sosyal sigorta uygulamalarında genellikle vadelerine göre risk ayırımı kullanılmakta olup, uzun vadeli: yaşlılık, ölüm, maluliyet; kısa vadeli riskler: işsizlik, hastalık, analık, iş kazaları ve meslek hastalıkları, aile yardımlarıdır.
Geçmişte insanlar göçler, savaşlar, doğal afetler, siyasal düzene yapılan başkaldırılar, azınlık, gezi ve macera arzusu vb. değişik nedenlerle başka bir ülkeye taşınınca, burada anavatanlarında elde ettikleri sosyal güvenlik haklarından yoksun kalmışlardır. Diğer taraftan bu insanlar, taşınılan ülkelerde, milliyet ve yerleşiklik koşulları, yardıma hak kazanmak için yeniden çalışma süreleri, kendisine bağımlı bulunan yakınlarının kapsam dışında kalması, vb. kısıtlayıcı koşullarla karşılaşa-bilmekteydiler. Bu nedenle ülkeler değişik nedenlerle yurtdışına çıkan vatandaşlarının sosyal güvenliklerini sağlamak ve tekrar ülkelerine döndüğünde de vatandaşın yurtdışında kazandığı sosyal güvenlik haklarını korumak amacıyla milletlerarası düzenlemeler ve entegrasyonlarda çözüm aramak mecburiyetinde kalmışlardır.
Devletler vatandaÅŸlarının sosyal güvenlik haklarını, ikili ve çok taraflı milletlerarası sözleÅŸmeler ve anlaÅŸmalar yapmak suretiyle saÄŸlamaya çalışmışlardır. Bu manada sosyal güvenliÄŸe iliÅŸkin, milletlerarası düzenlemeleri, BirleÅŸmiÅŸ Milletler SözleÅŸmeleri, Milletlerarası Çalışma TeÅŸkilatı′nın SözleÅŸme ve Tavsiye Kararları, Bölgesel Entegrasyonların Sosyal GüvenliÄŸe Ä°liÅŸkin SözleÅŸmeleri biçiminde saymak mümkündür. DiÄŸer taraftan sözleÅŸmesi yapılmayan ülkelerde çalışan vatandaÅŸlar ise kanunlarda yapılan istisnai düzenlemeler ile sigorta kapsamına alınmıştır.
1960′larda baÅŸta Almanya olmak üzere, Fransa, Hollanda, Belçika, ve Ä°ngiltere gibi Batı Avrupa ülkeleri, geliÅŸen ekonomilerinin iÅŸgücü açığını karşılamak amacıyla, önemli ölçüde yabancı işçi çalıştırmışlardır. Ãœlkemiz′den çalışma amacı ile yurtdışına işçi gönderilmesi, ilk kez sınırlı biçimde Ä°ngiltere′ de baÅŸlayarak, daha sonra da kıta Avrupa′sında Almanya′nın öncülüğünde sürdürülmüştür. Devlette, kalkınma planlarından da anlaşılacağı üzere desteklemiÅŸtir. Çünkü bu göçlerle, iÅŸsizliÄŸe karşı geçici bir tedbir, döviz kaynağı, teknik bilgi gibi ülkenin ekonomik, sosyal, kültürel ve siyasal geliÅŸmesine hızlandırıcı bir etken olacağı umulmuÅŸtur.
YetmiÅŸli yıllarla birlikte, Arap-Ä°srail Savaşını izleyen dönemde yaÅŸanan Petrol Krizi nedeniyle iÅŸgücü talebindeki azalmaya baÄŸlı olarak, Batı Avrupa ülkelerine Türk iÅŸgücü göçü azalmıştır. Bununla birlikte aile birleÅŸimi ve sığınmalarla göç devam etmiÅŸtir. DiÄŸer bir geliÅŸme bu yıllarda, Türkiye′ den, OrtadoÄŸu ve Kuzey Afrika ′da petrol zengini ülkelerin petrol gelirleri dolayısıyla artan altyapı inÅŸaatlarında Türk Firmalarınca alınan iÅŸlerde çalışmak üzere iÅŸgücü göçü baÅŸlamış, ancak petrol fiyatlarının düşmesi, döviz gelirinin azalması, iÅŸlerin bitmesi gibi nedenlerle zamanla yavaÅŸlamıştır.
Halihazırda yurtdışında bulunan vatandaÅŸlarımızın sayısı 3.519.804 olup, bunlardan, 1.197.968′i çalışmakta olup, 236.011′i ise iÅŸsizdir. Kalanlar ise aile fertleridir (Ek-1).
Türkiye, yurt dışındaki vatandaşlarının sosyal sigorta haklarının korunması için, gerek ikili gerekse çok taraflı anlaşmalar imzalamış, herhangi bir anlaşma yapılamayan ülkelerde ki vatandaşları için kendi mevzuatında gerekli düzenlemeleri yapmak suretiyle sosyal sigorta hakları tesis etmeye çalışmıştır. Zira Anayasanın 62. maddesiyle Devlete yurt dışında çalışan vatandaşlarımızın sosyal güvenliğinin sağlanması için gerekli tedbirleri almakla yükümlü tutmuştur.
Hazırlanan bu el kitabıyla, yurt dışındaki vatandaşlarımıza tanınan sosyal sigorta hakları açıklanmak istenilmiştir. Kitap beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde ikili ve çok taraflı sosyal güvenlik sözleşmesi yapılan ülkelerde bulunan vatandaşlarımızın haklarından bahsedilirken, ikinci bölümde sözleşme yapılmamış ülkelerdeki vatandaşlarımızın hakları açıklanmakta, üçüncü bölümde yurtdışı hizmet borçlanmalarına ilişkin bilgiler sunulmakta, dördüncü bölümde sosyal sigorta yardımları işlenmekte ve beşinci bölümde ise ilgili mevzuattan bahsedilmektedir.
Uzun yıllar yurtdışında yabancı olarak çalışmış vatandaşlarımızın, anavatanlarına döndüklerinde, sosyal güvenlik gibi insanın en temel ihtiyacının karşılanması, ülkenin onları kucaklaması anlamını taşımaktadır. Yapılan çalışmanın bu kesimdeki vatandaşlarımıza katkı sağlayacağı umuduyla...
Bu eserin yayımlanmasında katkısı geçen özellikle Yaklaşım Yayıncılık Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Sn. Ekrem SARISU baÅŸta olmak üzere, sayfa düzenini hazırlayan Sn. Elvan TOKMAK′a, kapak tasarımını yapan Sn. Dursun SIRIKLIGÄ°L′e ve Yaklaşım Yayıncılık çalışanlarına ÅŸimdiden teÅŸekkür ederiz.
Mahmut ÇOLAK & Ercüment ÖZTÜRK
Ankara, Åžubat 2006
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 3
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR 15
TABLOLAR 17
BİRİNCİ BÖLÜM
İKİLİ SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMELERİ
I- GENEL BÄ°LGÄ°LER * 19
II- İKİLİ SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMELERİNİN TÜRK SOSYAL
GÃœVENLÄ°K KURULUÅžLARI TARAFINDAN UYGULANDIÄžI SÄ°GOR
TA KOLLARI KAPSAMI 20
A- SOSYAL SÄ°GORTALAR KURUMU 20
B- ESNAF VE SANATKARLAR VE DİĞER BAĞIMSIZ ÇALIŞANLAR
SOSYAL SÄ°GORTALAR KURUMU 21
C- T.C. EMEKLÄ° SANDIÄžI 21
III- İKİLİ SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMELERİ İLE SAĞLANAN TE
MEL HAKLAR 23
A- HASTALIK SÄ°GORTA YARDIMLARI 24
B- ANALIK SÄ°GORTASI YARDIMLARI 25
C- Ä°Åž KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARI SÄ°GORTA YARDIMLARI 25
D- PROTEZ, İYİLEŞME GEREÇLERİNİN SAĞLANMASİ 26
E- AÄ°LE YARDIMLARI 27
F- ÖLÜM HALİNDE YARDIMLAR 28
G- GELİR VE AYLIKLARIN ÖDENMESİ 28
IV- SAÄžLIK YARDIMLARINDAN YARARLANAN GRUPLAR 29
V- İKİLİ SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMELERİ GEREĞİ YURTDIŞI
SÄ°GORTALILARINA SAÄžLIK HÄ°ZMETLERÄ°NÄ°N SUNUMU 33
VI- Ä°DARÄ° YARDIMLAÅžMA 35
VII- Ä°STÄ°SNA AKDÄ° ÇERÇEVESÄ°NDE ALMANYA′DA ÇALIÅžAN İŞÇİLE
RÄ°N SÄ°GORTALILIÄžI... 38
A- SOSYAL SİGORTALAR KURUMUNUN YÜRÜTTÜĞÜ İŞLEMLER 39
1- İşyeri Dosyasının Açılması 39
2- Sigortalılar İçin Firmaların Başvuruları 39
B- PRİMLER VE DİĞER ÖDEMELER 40
Vlîl-
C- ALMANYA′YA GÖTÃœRÃœLDÜĞÜ TARÄ°HTEN ÖNCE FÄ°Ä°LEN ÇA
LIŞTIRILMAYAN İŞÇİNİN BİLDİRİMİ 41
D- TEMİNAT MEKTUBUNUN VERİLMESİ VE ÇÖZÜLMESİ 42
E- TEMİNATIN PARAYA ÇEVRİLMESİ 44
F- HASTALIK, ANALIK, Ä°Åž KAZASI VE MESLEK HASTALIÄžI, HA
LÄ°NDE FORMÃœLERLERÄ°N DÃœZENLENMESÄ° 45
İKİLİ SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMELERİ VE AVRUPA TOPLU
LUÄžU SOSYAL GÃœVENLÄ°K HUKUKU 46
A- 1408/71 SAYÄ°LÄ° TÃœZÃœK 46
B- 859/2003 SAYILI TÃœZÃœK 47
C- AVRUPA SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİ 48
II-
IKINCI BOLUM
İKİLİ SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİ
YAPILMAYAN ÃœLKELERDE BULUNAN YURT DIÅžINDAKÄ°
TÃœRK VATANDAÅžLARININ SÄ°GORTALILIÄžI
TOPLULUK SÄ°GORTASI 51
A- SOSYAL SÄ°GORTALAR KURUMU Ä°ÅžLEMLERÄ° 51
B- TÃœRKÄ°YE Ä°Åž KURUMU′NUN Ä°ÅžLEMLERÄ° 54
Ä°STEÄžE BAÄžLI SÄ°GORTA 56
GEÇİCİ GÖREVLE YURT DIŞINA DEĞİŞİK NEDENLERLE GİDEN
LER 58
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YURT DIŞI HİZMET BORÇLANMASI
-/
I- YURT DİŞİ HİZMET BORÇLANMASININ TARİHÇESİ 61
II- 3201 SAYILI KANUN′UN AMACI 61
III- 3201 SAYÄ°LÄ° KANUN′UN KAPSAMI 62
IV- 3201 SAYILI KANUN′UN TEMEL ÖZELLÄ°KLERÄ° 62
V- BORÇLANMA KOŞULLARI 62
VI- BORÇLANMA HAKKINDAN YARARLANABİLECEKLER 63
VII- YURTDIŞINDA ÇALIŞILMAYAN SÜRELERİN BORÇLANILIP
BORÇLANÎLMAYACAĞI 63
11
VIII- BORÇLANMA HAKKINDAN YARARLANAMAYACAKLAR 63
IX- KANUNDAN YARARLANAMAYACAKLAR 65
X- BAÅžVURULACAK KURULUÅžLAR 65
A- HALEN YURTDIÅžINDA BULUNANLAR 65
B- TÃœRKÄ°YE′YE DÖNDÃœKTEN SONRA YURTDIÅžINDA GEÇEN
HİZMETLERİNİ BORÇLANMAK İSTEYENLER 65
C- BORÇLANMADA KESİN DÖNÜŞ ŞARTI İLE 2 YILLIK SÜRENİN
Ä°PTALÄ° KONUSUNDA ANAYASA MAHKEMESÄ° KARARLARI 66
D- KESİN DÖNÜŞ KAVRAMI ,.~. 68
XI- BAÅžVURU SÃœRESÄ° 69
XII- DÖVİZ İLE DEĞERLENDİRME 70
XIII- T.C. EMEKLİ SANDIĞINCA YAPILACAK BORÇ TAHAKKUKLARI
Ä°LE AYLIÄžA AÄ°T ESASLAR 71
XIV- YILLAR İTİBARİYLE YURT DIŞI HİZMET BORÇLANMASI TUTAR
LARI 71
XV- SSK′CA YAPILACAK BORÇLANMA, BORÇ TEBLÄ°Äž VE TAHSÄ°L
Ä°ÅžLEMLERÄ° MERKEZDE YAPILACAKLAR , 72
A- BORÇLANMA İŞLEMLERİ MERKEZDE, BORÇ TEBLİĞ VE TAH
SÄ°L Ä°ÅžLEMLERÄ° SÄ°GORTA/SÄ°GORTA Ä°L MÃœDÃœRLÃœKLERÄ°NDE
YAPILACAKLAR 73
B- SOSYAL GÜVENLİK SÖZLEŞMESİ AKDEDİLMEMİŞ ÜLKE
LERDE ÇALIŞAN VATANDAŞLARIMIZIN TAHSİS İŞLEMLERİ 74
XVI- BORÇLANILAN BORÇ TUTARININ ÖDENMESİ 75
XVII- SÃœRE TESPÄ°TÄ° VE SÄ°GORTALILIÄžIN BAÅžLANGICI 75
XVIII- BORÇLANMANIN HUKUKİ SONUCU 76
XIX- BORÇLANILACAK HİZMETLERİN BELGELENMESİ ZORUNLU
LUÄžU 77
XX- BORÇLANMADAN VAZGEÇME 77
XXI- AYLIK TAHSİSİ-BORÇLANILAN SÜRELERE GÖRE AYLIK BAĞ
LAMA ÅžARTLARI- 78
XXII- AYLIÄžIN KESÄ°LMESÄ° VE YENÄ°DEN BAÄžLANMASI 80
XXIII- YURTDIÅžI BORÇLANMASI YAPILARAK SSK′CA BAÄžLANAN AY
LIKLARIN DURDURULMA HALLERÄ° 81
XXIV- KISMİ AYLİK ALANLARIN BORÇLANABİLMESİ İLE TAM AYLIĞA
YÃœKSELTÄ°LME ÅžARTLARI 81
XXV- YURTDIŞINDA GEÇEN ESKİ HİZMETLERİN İHYA EDİLİP EDİLE
MEYECEĞİ 82
XXVI- LÄ°BYA′DA ÇALIÅžAN TÃœRK VATANDAÅžLARI BORÇLANMA YA
PAMAZ 83
XXVII- TRANSFERÄ° SAÄžLANAN PRÄ°MLERÄ°N Ä°ADESÄ° 83
XXVIII- BAÄž-KUR PRÄ°M BASAMAKLARINA Ä°NTÄ°BAK 84
XXIX- T.C. EMEKLİ SANDIĞINDA GEÇEN HİZMETLERİN İHYASI 85
XXX- T.C. EMEKLÄ° SANDIÄžINCA BAÄžLANAN AYLIKLARIN Ä°NTÄ°BAKI 85
XXXI- KANUNUN YÜRÜRLÜK TARİHİNDEN ÖNCEKİ DÖNEMDE BORÇ
LANMA ESASLARI 86
XXXII- HAK SAHİPLERİNİN BORÇLANMASI 86
XXXIII- BORÇLANMA BEDELLERİNİN GERİ ALINMASI 87
XXXIV- KAZANILMIÅž HAKLAR 87
XXXV- SSK′DAN BÄ°LGÄ° ALMAK İÇİN ADRESLER 89
XXXVI- SSK′DAN YURTDIÅžI BORÇLANMA YAPACAKLARDA PRÄ°ME
ESAS KAZANCIN TESPÄ°TÄ° 89
XXXVII- BAÄž-KUR′DA BORÇLANMAK İÇİN BAÅžVURU 99
XXXVIII- BAÄž-KUR′DA BORÇLANMADA YAZIÅžMA ADRESÄ° 100
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TÃœRK SOSYAL GÃœVENLÄ°K SÄ°STEMÄ°NDE SAÄžLANAN SÄ°GORTA YARDIMLARI
I- Ä°Åž KAZALARI Ä°LE MESLEK HASTALIKLARI SÄ°GORTASI 101
II- HASTALIK SÄ°GORTASI 103
III- ANALIK SÄ°GORTASI 108
IV- YOL PARASI VE ZARURÄ° MASRAF KARÅžILIKLARI 110
V- SİGORTALININ GEÇİNDİRMEKLE YÜKÜMLÜ OLDUĞU KİMSE
LER 110
VI- TOPLULUK SÄ°GORTALARI 111
VII- SÜREKSİZ ÇALIŞAN TARIM İŞÇİLERİNİN SOSYAL GÜVENLİĞİ 111
VIII- UZUN VADELÄ° SÄ°GORTA KOLLARINDAN SAÄžLANAN SOSYAL
SÄ°GORTA YARDIMLARI 111
A- MALULLÃœK SÄ°GORTASI 111
1- Malullük Sigortasından Sağlanan Yardım 111
2- Malul Sayılma Şartları 111
3- Malullük Sigortasından Yararlanamayanlar 112
4- Malullük Aylığından Yararlanma Şartları 112
5- Aylığın Başlangıcı 112
B- YAÅžLILIK SÄ°GORTASI 113
1- Yaşlılık Sigortasından Sağlanan Yardımlar 113
2- Yaşlılık Aylığından Yararlanma Şartlan 113
3- Aylığın Başlangıcı 113
4- Yaşlılık Aylığı Alanların Yeniden Çalışmaları 113
5- Toptan Ödeme 114
C- ÖLÃœM SÄ°GORTASI .′ 114
1- Ölüm Sigortasından Sağlanan Yardımlar 114
2- Ölüm Sigortasından Aylık Bağlama Şartları 114
3- Eş ve Çocuklara Aylık Bağlanması 117
4- Ana ve Babaya Aylık Bağlanması 119
5- Aylığın Başlangıcı 119
D- UZUN VADELÄ° SÄ°GORTA KOLLARINDAN YARARLANMA TALE
BÄ°NDE BULUNMASI 119
E- SÄ°GORTA OLAYLARINDA GELÄ°R VEYA AYLIKLARIN SÃœRE
SÄ°NDE Ä°STENÄ°LMESÄ° 120
BEŞİNCİ BOLUM İLGİLİ MEVZUAT
1- Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti İle Almanya Federal Cumhuriyeti Hü
kümeti Arasında Türk Firmaları İşçilerinin İstisna Akdi çerçevesinde İs
tihdamına İlişkin Anlaşma 129
2- Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Almanya Federal Cumhuriyeti Hü
kümeti Arasında Türk Firmaları İşçilerinin İstisna Akdi Çerçevesinde
İstihdamına İlişkin Anlaşmanın Uygulanması Hakkında Tebliğ 133
3- Tebliğe İlişkin Genel Yazı 139
4- Tebliğe İlişkin 16- 319 Ek Sayılı Genelge 141
5- 3201 Sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında
Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi
Hakkında Kanun 145
6- Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürele
rinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında 3201
Sayılı Kanun′un Uygulama YönetmeliÄŸi 152
7- Bakanlar Kurulu Kararı 164
EKLER
EK-1 Yurt Dışındaki Vatandaş ve İşçilerimizin Ülkelere Göre Dağılımı 166
EK-2 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına Bağlı Yurt Dışında Bu
lunan Müşavirlik ve Ataşelikler 167
EK-3 İkili Sosyal Güvenlik Sözleşmelerinin Uygulanmasına Yönelik
Kullanılan Formülerler 175
EK-4 Türkiye Cumhuriyeti Tarafından Onaylanan ILO Sözleşmeleri 188
EK-5 Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Topluluk Sigortası Tip Sözleşmesi Ör
neÄŸi 190
EK-6 İsteğe Bağlı Sigorta Başvuru Belgesi 195
EK-7 Beyan ve Taahhüt Belgesi 196
EK-8 Almanya Federal Cumhuriyeti′ne Ä°stisna Akdi Çerçevesinde Gi
decek İşçiler İçin İş Sözleşmesi (Hizmet Akdi) 197
Ek-9 Ä°stisna Akdi Kota BaÅŸvuru Formu 205
Ek-10 Sosyal Güvenlik Sözleşmesi İmzalanan Ülkelerde Çalışan İşçiler
ile Yapılan Sözleşme 206
Ek-11 Sosyal Güvenlik Sözleşmesi İmzalanmayan Ülkelerde Çalışan İş
çiler İie Yapılan Sözleşme 210
EK-12 Yurt Dışında Ä°kamet Eden ve SSK′dan SözleÅŸme Hükümlerine
Göre Kısmi Aylık Bağlanmasına Hak Kazanan/Aylık Almakta
Olanlar Tarafından Doldurulacak Borçlanma Dilekçesi 214
EK-13 Yurt Dışında Ä°kamet Eden ve SSK′dan SözleÅŸme Hükümlerine
Göre Kısmi Aylık Bağlanmasına Hak Kazanan/Aylık Almakta
Olanlar Tarafından Doldurulacak Taahhütname 216
EK-14 Halen Yurt Dışında Çalışan / İkamet Edenler Tarafından Dolduru
lacak Borçlanma Dilekçesi , 217
EK-15 Halen Yurt Dışında Çalışan / İkamet Edenler Tarafından Dolduru
lacak Taahhütname 219
EK-16 BaÄŸ-Kur Sigortalısı Olanların 3201 Sayılı Kanun′a Göre Borçlan
ma Talep Dilekçesi 220
EK-17 BaÄŸ-Kur′da Yurt Dışı Borçlanmada Taahhütname 222
EK-18 T.C.Emekli Sandığında Borçlanma Dilekçesi 223
KAYNAKÇA 225
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı