Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Yenilik Doğuran Haklar - HARUN DEMİRBAŞ
Yenilik Doğuran Haklar - HARUN DEMİRBAŞ
Harun DEMİRBAŞ - Vedat Kitapçılık
Sayfa Sayısı
:
106
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2007
ISBN NO
:
9758875800003
490,00
TL GİRİŞ Öğretide "yenilik doğuran hakların, hak sahibinin hakkı tek taraflı hukuki işlem ile kullanması sonucunda mevcut bir hukuki ilişkiden farklı olarak yeni bir hukuki ilişki kuran veya mevcut hukuki ilişkiyi değiştiren ya da bu hukuki ilişkiyi ortadan kaldıran haklar" şeklindeki tarifinde, terimin hukuk literatürü¬ne girdiği tarihten bu yana görüş birliği vardır1. Roma Hukukunda hakim karan ile, paylı mülkiyet konusu şey üzerinde or¬taklığın giderilmesi, mirasçılara intikal eden komşu gayri menkullerden biri üzerinde diğeri lehine irtifak haklarının kurulması ve satım sözleşmenin, belir¬li şartların gerçekleşmesi halinde feshedileceğine dair taraflar arasında anlaş¬ma yapılabilmesi imkanın tanınması karşısında yenilik doğuran hak ve yenilik Andreas B. Schwarz, Medeni Hukuk Dersleri, İkinci Kısım, Borçlar Hukukunun Umumi Nazari¬yeleri, Tercüme Eden Hıfzı Veldet, Marifet Matbaası, İstanbul 1935 (MH), s. 134; Esat Arsebük, Medeni Hukuk I, Başlangıç ve Şahsın Hukuku, Tan Matbaası, Ankara, 1938, s. 163; Ferit H. Say-men, Medeni Hukuk Dersleri, Kitap I, Umumi Esaslar, 1946-47, s. 156; Hüseyin Avni Göktürk, Borçlar Hukuku, Birinci Kısım, Borçların Umumi Hükümleri, Ankara, 1947, s. 28; L′Huillier, Schweizerische Juristische Kartothek, Karte No: 862, Sektion VI, Übersetzung, s. 1; Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, Türk Medeni Hukuku, C. I, cüz 1, Umumi Esaslar, 6. Bası, İstanbul, 1959, s. 250; Andreas von Tuhr/Hans Peter, Allgemeiner Teil des Schweizerischen Obligationenrechts, Erster Band, Erste Lieferung, Dritte Auflage, neu bearbeitet von Hans Peter, Schulthess Verlag, Zürich 1974, s. 23; Zahit İmre, Medeni Hukuka Giriş, Yenilenmiş 3. Bası, İstanbul, 1980, s. 259; Dieter Schwab, Einführung in das Zivilrecht, 5. ervveiterte Auflage Athenaum Verlag GmbH, Königste-in/Ts., 1982, s. 116; Rolf Steiner, Gestaltungsrecht, Schulthess Polygrafischer Verlag, Zürich, 1984, s. 45; Heinz Hübner, Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Gesetzbuches, Walter de Gruyter, Berlin, New York 1985, s. 186; Ergun Özsunay, Medeni Hukuka Giriş, Gözden Geçirilmiş 5. Bası, İstan¬bul, 1986, s. 242; Selahattin Sulhi Tekinay, Medeni Hukukun Genel Esasları ve Gerçek Kişiler Hukuku, Gözden Geçirilmiş, İlaveli 6. Bası, İstanbul, 1992, s. 147; Kari Larenz/Manfred Wolf, Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Re′chts, 8. Auflage, Verlag C. H. Beck, München 1997, s. 306; Dieter Medicus, Schuldrecht I, Allgemeiner Teil, 11 Auflage, Verlag C. H. Beck, Heidelberg 1999 (AT), s. 33; Fikret Eren, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Gözden Geçirilmiş 8. Bası, Beta Ya¬yınevi, İstanbul, 2003, s. 58; Hüseyin Hatemi, Medeni Hukuka Giriş, Gözden Geçirilmiş 3. Bası, Vedat Kitapçılık, istanbul, 2004 (MHG), s. 128; Mustafa Dural/Suat San, Türk Özel Hukuku, Cilt I, Temel Kavramlar ve Medeni Kanunun Başlangıç Hükümleri, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2004, s. 130; Helmut Köhler, BGB Allgemeiner Teil, 28. Auflage, Verlag C. H. Beck, München 2004, s. 286; Rona Serozan, Medeni Hukuk Genel Bölüm, Vedat Kitapçılık, istanbul 2005 (GB), s. 170; M. Kemal Oğuzman/Nami Barlas, Medeni Hukuk, Giriş, Kaynaklar, Temel Kavramlar, 12. Ba¬sı, Beta Yayınevi, istanbul, 2005, s. 119; Vedat Buz, Yıilik Doğuran Haklar, Yetkin Yayınlan, Ankara 2005 (YDH), s. 55. 1 GİRİŞ DEM/RBAŞ doğuran karara Roma Hukukunda rastlanmaktadır2. Yenilik doğuran haklar, terim olarak XX. yüzyıl Alman Öğretisinde ortaya çıkmıştır. İlk defa Zitelmann′ın sözünü ettiği bu hak türü, Seckel tarafından 1903 yılında münha¬sır bir inceleme konusu yapılarak bugün literatürde kullanıldığı biçimde "Yeni¬lik doğuran hak" (Gestaltungsrecht) olarak tarif edilmiştir3. Türk hukukunda da ilk defa Schvvarz′ın Velidedeoğlu tarafından tercüme edilen eserinde, yenilik doğuran hak terimi kullanılmıştır4. Bu hak türünü ifa¬de etmek üzere, "yenilik doğuran hak" terimi yerine öğretide "inşai hak" teri¬mi de teklif edilmiştir5. Türk öğretisinde önceleri kullanılmakta ise de, daha sonra teklif edilen "biçimleme hakkı", "kılıklama hakkı"ve "biçimleyim hak¬kı" gibi terimler ve bu terim yerine Velidedeoğlu′nun yenilik doğuran hak teri¬mi çoğunlukla ve günümüzde diyebiliriz ki oybirliği ile benimsenmiştir. inceleme konumuz olan yenilik doğuran haklan diğer hak türlerinden ayırt eden, bu hakkın bütün türlerinde de görülebilen genel özellikler mevcuttur. Bütün yenilik doğuran haklar mevcut bir hukuki ilişkiden doğarak bir başka hukuki ilişki yerine yeni bir hukuki ilişki kurmaları, mevcut bir hukuki ilişkiyi değiştirmeleri ya da sona erdirmeleri ve hak sahibine talep yetkisi vermemele¬ri dolayısı ile ikincil hak niteliği taşırlar. Yenilik doğuran haklar, dava yolu ile ya da tek taraflı hukuki işlem ile kullanılırlar, hak sahibinin tek taraflı irade açıklaması hukuki sonuç doğurmak için yeterlidir. Hakkın kullanılması şarta bağlı tutulamaz. Hak, kullanılmakla sonuç meydana geldikten sonra hak sahibi hukuki işlemden geri dönemez. Ayrıca bu haklar kullanılmakla da tüke¬nirler. Yenilik doğuran hakların kullanılması hak düşürücü süreye bağlı tutul¬muştur. Yenilik doğuran hakların genel olarak, yeni bir hukuki ilişki meydana ge¬tiren kurucu yenilik doğuran hak, mevcut hukuki ilişkiyi yeni bir şekle sokan değiştirici yenilik doğuran hak ve hukuki ilişkiyi ortadan kaldıran bozucu ye¬nilik doğuran hak olmak üzere üç türü mevcuttur. Yenilik doğuran hakların kullanılması için hakkın muhatabının işleme ka¬tılmasına ihtiyaç yoktur, bu doğrudan doğruya hak sahibinin iradesine bağlıdır. 2 Salvatore Di Marzo, Roma Hukuku, Çev. Ziya Umur, İkinci Baskı, Sulhi Garan Matbaası, istanbul 1959, s. 275 ve 311; Paul Koschacker, Roma Hususi Hukukunun Ana Hatları, Çev. Kudret Ayi- ter, Ankara 1971, s. 120; Herbert HausmanningerAValter Selb, Römisches Privat Recht, 8. verbes- serte Auflage, Böhlau Verlag, Wien, Köln, Weimar 1997, s. 205. 3 Wolfgang Schlochoff, Die Gestaltungsrechte und ihre Übertragbarkeit, Breslau 1933, s. 2. 4 Schwarz, MH, s. 133. 5 Baki Kuru/Ramazan Arslan/Ejder Yılmaz, Medeni Usul Hukuku, Ders Kitabı, Genişletilmiş 15. Baskı, Ankara 2004, s. 330; Ergun Önen, Inşai Dava, Ankara 1981, s. 5. 2 DEMİRBAŞ GtRlş Hakkın kullanılması da ya yenilik doğuran hukuki işlem ile ya da yenilik do¬ğuran dava yolu ile olur. Medeni Kanunumuzda yenilik doğuran haklar genel olarak düzenlenme¬miş ve bu hakkın tanımı yapılmamıştır. Ancak, kanunumuzda yenilik doğuran hakların kurucu, değiştirici ve ortadan kaldırıcı yenilik doğuran hak gibi alt tür¬lerinin münferit olarak düzenlendiğini görmekteyiz. "Yenilik Doğuran Haklar" başlıklı çalışmamızda; yenilik doğuran hakkı, yenilik doğuran hak teriminin doğuşunu, temel özelliklerini, alt türlerini ve bu hakların kullanılmasını incelemeyi amaç edindik. Çalışmamız dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde terimin gelişim sürecini, Roma hukukundaki köklerinin ve Pandekt hukukunda doğuşunun yanı sıra, hakkı ifade etmek üze¬re Alman öğretisinde yenilik doğuran hakları tarif etmek üzere teklif edilen te¬rimler ve Türk öğretisinde teklif edilen çeşitli terimler ve özellikle bu terimler arasından yenilik doğuran hak ve inşai hak terimlerinin kullanılmasından do¬ğan terim sorununu inceleyeceğiz. İkinci bölümde yenilik doğuran hakları diğer hak gruplarından ayırt edici temel özelliklerini ele alacağız. Üçüncü bölümde, yenilik doğuran hakların alt türleri olan kurucu, değişti¬rici ve bozucu yenilik doğuran haklar ile beraber Medeni Kanunumuzda düzen¬lenen ve birer yenilik doğuran hak sayılan hakları da temel özellikleri ile ele al¬makla yetineceğiz. Ancak çalışmamız, hakkı temel nitelikleri ile ele almayı amaçladığı için, çalışmamızda yenilik doğuran hak niteliği taşıyan her bir hak¬kı ve bu hakların arz ettiği özel durumları açıklamaya çalışmayacağız. Bu bö¬lümün sonunda temel özellikleri dolayısıyla yenilik doğuran hak olarak görme¬diğimiz bazı haklara değineceğiz. Dördüncü ve son bölümde de, yenilik doğuran hakların kullanılmasının türlerini ve bu kullanma türlerinin temel özelliklerini inceleyeceğiz. Yenilik do¬ğuran hakkın kullanılmasının bir türü olarak ele alacağımız yenilik doğuran hu¬kuki işlem ve bunun karakteristik özelliklerinin incelenmesinin yanında yeni¬lik doğuran davaya da değineceğiz. Bu çalışma medeni hukuk alanında bir tez olduğundan konusunun sınırları çerçevesinde değinilmekle yetinilecek, yenilik doğuran davanın usulî yönleri ise ayrıntısıylaaa ele alınmayacaktır. 3 SUNUŞ "Yenilik Doğuran Hak" kuramı; Hukuk alanının çekici ve aynı ölçüde de zorluklar içeren konularından birisidir. Değerli araştırma görevlisi Harun Demirbaş ile bu konuyu seçtiğimiz sırada, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakül¬tesi Medeni Hukuk Anabilim Dalı başkanı idim ve henüz Doç. Dr. Vedat Buz′un bu konudaki değerli Doçentlik Tezi yayımlanmış değildi. Bu tezin su¬nulup ! bul edildiğinden haberdar olmama rağmen, bazı konuların birden faz¬la kimse tarafından ele alınmasında sakınca değil yarar gördüğüm için bu tez konusunu önermiştim. Emekliye ayrılışımdan sonra, 2006′da kabul edilen ve aynı yıl sonlarında yayımlanma fırsatı bulabilen bu Tez′in beni hayal kırıklığı¬na uğratmadığını ve bekleneni verdiğini görmek, meslek hayatımın sonlarında bana ümîd ve zevk veren vesilelerden birisi oldu. Sevgili Harun Demirbaş′ın bundan sonra da Türk Hukuku′nun demirbaşlarından sayılacak eserler verece¬ğini ümîd ve bu ümidimin gerçekleşmesini Allah′tan niyaz ediyorum. Teşvikiye, 29 Ekim 2006 Prof. Dr. Hüseyin Hatemi ÖNSÖZ "Yenilik Doğuran Haklar" isimli çalışmamızda hak sınıflaması içerisinde ayrı bir başlık altında değerlendirilen yenilik doğuran haklar incelenmiştir. Kullanılması ile hukuki ilişkilerde tarafların hukuki durumlarını etkileyerek onu yeniden biçimleyen bu hakların genel özelliklerinin belirtilmesinden son¬ra; öğretide hukuki niteliği bir yenilik doğuran işlem ya da yenilik doğuran da¬va olarak nitelendirilen bir takım hak ve dava türleri de incelenecektir. Çalış¬mamızda münferit olarak, hukuki niteliği tartışmalı olan bu hak ve davalar hak¬kında öğretide ileri sürülen görüşlere yer verilmiş ve ayrıca Yargıtay kararları¬na da gerekli yerlerde değinilmeye çalışılmıştır. Bu konunun bir yüksek lisans tezi olarak seçiminde ve tezin hazırlanması¬nın bütün safhalarında yol gösterici, değerli açıklamalarını ve ilgisini esirgeme¬yen danışman Hocam Prof. Dr. Hüseyin HATEMÃ� ve asistanlığımın ilk günün¬den beri hocalığın yanı sıra ağabeylik de yapan Yard. Doç. Dr. Mustafa Aksu′ya teşekkürü borç biliyorum. Ayrıca kitabın basımını gerçekleştiren Vedat Kitapçılık′ın Sahibi Sayın Vedat Carbaş′a, dizgi ve mizampajını yapan Sayın Sami Abbas′a teşekkür etmeyi borç bilirim. Harun Demirbaş İÇİNDEKİLER SUNUŞ III ÖNSÖZ VII İÇİNDEKİLER IX KISALTMALAR XIII GİRİŞ 1 I. YENİLİK DOĞURAN HAK KAVRAMININ GELİŞİM SÜRECİ VE ÖZELLİKLE TERlM SORUNU 4 A. Terimin Gelişim Süreci 4 1- Roma Hukukunda Kökleri 5 2- Pandekt Hukukunda Doğuşu 8 3- isviçre Hukukuna Geçişi 12 4. Türk Hukukuna Geçişi 14 B. Terim Sorunu 16 1. Pandekt Hukuku 16 2. isviçre Hukuku 19 3. Türk Hukuku 19 4. II. YENİLİK DOĞURAN HAKLARIN BELİRLEYİCİ ÖZELLİKLERİ 23 A. Genel Olarak 23 B. ikincil Hak Niteliği 25 C. Kullanılmakla Tükenme Özelliği 28 Ç. Hak Düşürücü Süreye Bağlı Olma Özelliği 29 D. Devir ve intikal Kabiliyeti Açısından Yenilik Doğuran Haklar 31 1. Malvarlığı Yenilik Doğuran Hakları 32 2. Kişivarlığı Yenilik Doğuran Haklan 34 E. Vazgeçme (Feragat) 34 1. Malvarlığı Yenilik Doğuran Hakları 34 IX İÇİNDEKİLER 2. Kişivarlığı Yenilik Doğuran Hakları 35 F. Yenilik Doğuran Hakların Kullanılmaları 36 III. YENİLİK DOĞURAN HAKLARIN ALT TÜRLERİ 38 A. Genel Olarak 38 B. Hukuki Sebebine (Doğuş Nedeni) Göre 38 1. Kanundan Doğan Yenilik Doğuran Haklar 38 2. Sözleşmeden Doğan Yenilik Doğuran Haklar 39 C. Etkilediği Hukuki Alana Göre 40 1. Öz Yenilik Doğuran Haklar 40 2. Müdahale Yenilik Doğuran Hakları 41 Ç. Kişi ya da Hakka Bağlı Olup Olmamalarına Göre 42 D. Bir Hukuki ilişki Meydana Getirmeleri ya da Mevcut Bir Hukuki İlişkiyi Ortadan Kaldırmalarına Göre 43 E. Meydana Gelen Hukuki Sonuca Göre 44 1. Kurucu Yenilik Doğuran Haklar (begründende Gestaltungsrechte) 45 a. Kanuni Temsilcinin Onayı 45 b. Alım Hakkı 46 c. Geri Alım Hakkı 47 ç. Onalım Hakkı 47 (1) Alım, Geri Alım ve Onalım Haklarının Hukuki Niteliğini Açıklayan Kuramlar 47 i. Satış Vaadi Kuramı 48 ii. İcap Kuramı 48 iii. Önsözleşme Kuramı 49 iiii. Giriş Kuramı 49 iiiii. Yetkilendirme Kuramı 50 iiiiii. Hakimiyet Hakkı Kuramı 50 iiiiiii. Şarta Bağlı Satım Kuramı 50 iiiiiiii. Yenilik Doğuran Hak Kuramı 52 (2) Onalım Hakkının Hukuki Niteliği 54 d. Zaruri Geçit Hakkı 55 e. Kanuni ipotek Tesisi 57 X İÇİNDEKİLER f. Temsil Edilenin Onayı 58 2. Değiştirici Yenilik Doğuran Haklar (andernde Gestaltungsrechte).. 59 a. Seçme Hakkı 59 b. Muacceliyet ihbarı 61 3. Bozucu Yenilik Doğuran Haklar (aufhebende Gestaltungsrechte) 61 a. Derneğin Kendini Feshi 62 b. Dernek Üyeliğinin Sona Ermesi 62 c. Boşanma 63 ç. Soybağının Reddi 63 d. Mirasın Reddi 63 e. iptal Edilebilirlik 64 h. Temsil Yetkisinin Kaldırılması 66 ı. Sözleşmeden Dönme 66 i. Fesih 67 j. Takas 69 F. Kullanılmasının Şekline Göre 69 G. Yenilik Doğuran Hak Olarak Kabul Etmediğimiz Haklar 69 1. Tanıma 69 2. işgal ve Sahiplenme 71 3. icabın Kabulü 72 4. IV. YENİLİK DOĞURAN HAKLARIN KULLANILMASI 73 A. Genel Olarak 73 B. Yenilik Doğuran Hukuki işlem ile Kullanılması 74 1. Yenilik Doğuran Hukuki işlemin Özellikleri 74 a. Tek Taraflı Hukuki işlem Olma Özelliği 75 b. Şarta Bağlanamazlık Özelliği 77 c. Kullanıldıktan Sonra Geri Alınamazlık Özelliği 78 C. Yenilik Doğuran Dava Yolu ile Kullanılması 80 1. Genel Olarak 80 2. Kurucu ilam - Yemlik Doğuran ilam 83 3. Kanunda Sayılan Bazı Yenilik Doğuran Dava Hakları 85 4. Niteliği Tartışmalı Olan Bazı Davalar 86 XI İÇİNDEKİLER a. Bedel indirilmesi - Sözleşmeden Dönme 86 b. Kiracının Tahliyesi 88 SONUÇ 91 KAYNAKÇA 95 XI!
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı