YENİ 6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE Kısmi Hükümsüzlük - NAGEHAN KIRKBEŞOĞLU
YENİ 6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNUNA GÖRE Kısmi Hükümsüzlük - NAGEHAN KIRKBEŞOĞLU
Nagehan KIRKBEŞOĞLU - Vedat Kitapçılık
Sayfa Sayısı
:
441
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2011
ISBN NO
:
9786054446179
SUNUŞ Doçentlik tezimde; özellikle “indirim yaptırımı” açısından “Kısmî hükümsüzlük” konusuyla ilgilenmiş ve Simler’in –sunuş yazısını yazdığım– bu Doktora tezinde de yararlanılan monografisinden yararlanmıştım. Doçentlik tezim 1976’da yayımlandı. Elinizdeki eserde bu Tez’e atıf vardır. Doçentlik tezimden otuz yıl sonra Dr. Nagehan Kırkbeşoğlu’nu tanıdım. İstanbul Hukuk Fakültesi’nden yeni mezun olmuştu ve Yüksek Lisans programı öğrencisi idi. Emekliliğim yaklaşırken, “Soybağı Alanı’nda Biyoetik Sorunları” başlıklı Yüksek Lisans Tezi’nin danışmanlığını yaptım. Emekliliğimden sonra da İstanbul Üniversitesi’nde lisansüstü programlarda görev aldığım için, kendisinin aynı zamanda doktora danışmanı oldum. Tez konusu olarak da “Düşey Kısmî Hükümsüzlük” konusunu teklif ettim. Daha sonra bu alana daha geniş bir açıdan bakılmasının yararlı olacağı düşüncesiyle konu başlığı daha geniş kapsamlı bir konuma getirildi. Bu arada yurt dışında ve yurt içinde değerli monografiler yayımlanmıştı. Dr. Nagehan Kırkbeşoğlu; fedakârlık ve azim göstererek Fransızca ve Almanca bilgisini ilerletti ve bu eserlerden bizzat yararlanacak duruma geldi. Daha sonra Almanya, Freiburg’da kaynak toplama ve inceleme çalışmalarını sürdürdü. Nihayet 29 Kasım 2010’da jüri’nin oybirliğiyle tezi kabul edildi ve “doktor” unvanını aldı. Ben de “danışman” sıfatıyla ilgilendiğim tezlerden öndördüncüsünün kabul edilmesiyle ve Dr. Nagehan Kırkbeşoğlu’nun azim ve gayretinin karşılığını aldığını görmem dolayısıyla, bazı meslektaşların algılayabilecekleri duyguyu yaşadım. Tezinin bir an önce yayımlanmasını dilerken, “Borçlar Kanunu” değişikliği ve Tez’in bu sebeple gözden geçirilerek yeni maddelere de atıf yapılması gereği; araya üç ay kadar bir sürenin girmesine yol açtı. Şu anda da Danışman sıfatıyla Tez’e önsöz yazmanın zevkini yaşıyorum. Dr. Nagehan Kırkbeşoğlu; dürüst; azimli ve çalışkan bir Hukukçu olarak akademik hayata girmek üzeredir. Başarılarının ve Türk Hukuku’na katkılarının Sevgi, huzur ve mutluluk içinde devamını niyaz ediyorum. Prof. Dr. Hüseyin HATEMİ Teşvikiye 23 Şubat 2011 ÖZ Bu çalışma, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde doktora tezi olarak hazırlanmıştır. Bu tez ile araştırılan konu, Türk Özel Hukukunda kısmi hükümsüzlük ve özellikle kısmi hükümsüzlüğün türlerinden biri olarak kabul edilmesini teklif ettiğimiz düşey kısmi hükümsüzlük veya bir başka adıyla indirim yaptırımıdır. Tezin birinci bölümünde, kısmi hükümsüzlüğe ilişkin temel kavramlar incelenmiş; ikinci bölümde ise mukayeseli hukuktaki düzenlemeler de dikkate alınarak kısmi hükümsüzlüğün özellikleri, şartları ve sebepleri araştırılmıştır. Üçüncü bölümde ise, kısmi hükümsüzlüğün türleri incelenirken, özellikle sözleşmenin nicel kısımlarında uygulanan ve ihlal edilen normun anlam ve amacından ortaya çıkan düşey kısmi hükümsüzlüğün uygulama alanlarını, şartlarını ve özelliklerini açık bir biçimde tespit etmeye çalıştık. Dördüncü bölümde ise, genel olarak kısmi hükümsüzlüğün Türk Özel Hukukunda uygulama alanlarına ve sonuçlarına yer verilmiştir. Sonuç olarak, düşey kısmi hükümsüzlüğün, ihlal edilen her bir normun anlam ve amacından ortaya çıktığı ve kural olarak Türk Ticaret Kanunun 1530. maddesinden kaynaklanan uygulanma şartlarınının bulunduğu kanaatine ulaşmış bulunmaktayız. ABSTRACT This study has been prepeared as a doctorate thesis at İstanbul University Social Sciences Institute. The topic that was researched in the thesis is the partial invalidity in Turkish Private Law and especially vertical partial invalidity or that can be called as sanction of reduction as one of the kinds of partial invalidity which we had offered through this thesis. In the first section of our thesis, the main concepts belonging to partial invalidity was analyzed; in the second section the properties, conditions and kinds of partial invalidity by taking account the regulations in comperative law. In the third section of our thesis, while analyzing the vertical partial invalidity, we clearly tried to bring up the application areas, conditions and properties of vertical partial invalidity that is performed on the quantitative parts of the contracts and sourced from sense and purpose of provisions that were breached by the parties. In the fourth section of our thesis, it was placed to the fields of application and legal results of the partial invalidity. Consequently, we believe that the vertical partial invalidity is sourced of the sense and purpose of each breached provisions and as principle has got application conditions borned from Turkish Commercial Code Article 1530. ÖNSÖZ Türk Özel Hukukunda Kısmi Hükümsüzlüğün hükümleri, uygulama alanları, şatları, türleri ve sonuçlarını incelemeyi amaç edinen bu çalışmanın temelini, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk bünyesinde hazırlanan doktora tezimiz oluşturmaktadır. Sayın danışman Hocam Prof. Dr. Hüseyin HATEMİ, “Türk Özel Hukukunda Kısmi Hükümsüzlük” adlı tez konusunu bana ilk önerdiği anda, bu konu tereddütsüz ilgimi çekmiş olup, araştırmalarım sırasında da büyük bir keyif ile çalışmalarımı devam ettirdim. Bu çalışmayı öncelikle, bütün çalışmalarımda kıymetli yardım ve alakasına mazhar olduğum, ilminden feyz aldığım değerli hocam, doktora babam Prof. Dr. Hüseyin HATEMİ’ye teşekkür hislerimin küçük bir ifadesi olarak sunmaktan onur duyarım. Kısmi hükümsüzlük kurumunu; 1996 yılında kaleme aldığı makale ile canlandıran Prof. Dr. Necip KOCAYUSUFPAŞAOĞLU’nu ve 1998 tarihinde borç sözleşmeleri bakımından doktora tezi olarak kaleme alan Doç Dr. Veysel BAŞPINAR’ı ve saygı ve teşekkür ile anıyorum. Tezin savunulması sırasında önerileriyle beni yönlendiren ve cesaretlendiren tüm jüri üyesi hocalarıma; Prof. Dr. Hasan ERMAN, Prof. Dr. Cevdet YAVUZ, Prof. Dr. Tufan ÖĞÜZ ve Prof. Dr. Aydın GÜLAN hocalarıma da sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum. Akademik yönde şahsıma duyduğu güven ile her defasında gayretimi artıran Sayın Prof. Dr. Hikmet ÜÇIŞIK Beyefendi’ye de bu vesile ile bir kez daha minnet ve teşekkür hislerimi ifade etmenin mutluluğunu yaşamaktayım. Aynı şekilde, yorucu ve zahmetli bir sürecin sonucunda ulaştığımız bu çalışmanın olgunlaşmasında ve ortaya çıkmasında maddi ve manevi emeklerini benden esirgemeyen aileme ve başta Sayın Av. Muharrem BALCI olmak üzere tüm üstadlarıma, dostlarıma ve kardeşlerime kelimelerle teşekkür etmek oldukça güçtür. Çalışmalarımın bir kısmını Almanya’da devam ettirmem neticesinde, büyük oranda mukayeseli hukuk alanında güncel monografi ve çalışmalardan yararlanma fırsatını elde ettim. Sağladıkları kolaylık ve anlayışın gereği olarak Freiburg im Brs. Alberts-Ludwig Üniversitesi Kütüphanesi ve Merkez Kütüphanesi çalışanlarına teşekkürlerimi sunuyorum. Son olarak, kitabın basılmasını üstlenmek lütfunda bulunan ve basım sırasında yakın ilgilerini esirgemeyen tüm Vedat Kitapçılık mensuplarına teşekkür etmeyi borç bilirim. Bu çalışma ile hedefimiz, ilim âlemine mütevazi bir hizmette bulunmaktan ibarettir. Bu amacın böyle anlaşılarak, sürç-i lisan ettiysem affedilmesini samimi bir iddiasızlığın huzuru içerisinde temenni ediyorum. Dr. Nagehan KIRKBEŞOĞLU GİRİŞ Roma Hukukunda Digesta’da yer alan “Utile non debet per inutile vitari” (Geçerli olan geçersiz olanla hükümden düşmez) kuralının1 etkisi ile gelişen “kısmi hükümsüzlük” kurumu her ne kadar Türk Hukuku bakımından sınırlı sayıda incelenmiş ve çok az sayıda Yargıtay kararına konu olmuşsa da; Batı Avrupa Hukuklarında özel hukukun bütün alanları bakımından geniş uygulama alanına sahip ve hakkında çok sayıda hukukçunun araştırma yaptığı bir konu olmuştur. Ortak Hukuk2 ve Pandekt Hukukunda da uygulaması görülen kısmi hükümsüzlük kurumu, Alman Medeni Kanunu BGB’nin kanunlaşması sırasında causa principalis3 ilkesinin etkisiyle, BGB’de “istisna” olarak düzenlenmiş olmasına rağmen, hükümleri ve uygulanma şartları bakımından her zaman Alman hukukçuların dikkatini çekmiştir. Bunun sebeplerinden birisi, kısmi hükümsüzlüğün gerek Borçlar Hukuku gerekse özel hukukun diğer alanları bakımından aslında oldukça geniş uygulama alanına sahip olmasıdır. “Sözleşme özgürlüğü” (Privatautonomie) ve “akit adaleti”4 (Vertragsgerechtigkeit) ilkelerinin çakışma noktasında bulunan kısmi hükümsüzlük kurumu, genel itibariyle klasik kesin hükümsüzlük teorisi karşısında gelişim gösteren esnek hükümsüzlük teorileri ile tekrar büyük önem kazanmayı başarmıştır. Nitekim ihlal edilen her bir normun anlam ve amacına uygun hükümsüzlük tipinin belirlenmesi arayışı, ekonomik veya sosyal konum olarak sözleşmenin zayıf tarafını koruyan hükümlerin araştırılması sonucunu doğurmuştur. Sözleşmenin zayıf tarafını koruma amacı, tarafların farazi iradelerinin dikkate alınmaksızın hakimin sözleşmeye müdahalesini ve hatta sözleşmenin içeriğini düzeltici bir fonksiyon (Vertragskorrektur) üstlenmesini gerekli kılmıştır5. Bu nedenledir ki, kısmi hükümsüzlük kuralının, yer aldığı kanun hükümlerinde öngörüldüğü gibi her zaman klasik hali ile değil, aynı zamanda değiştirilmiş, genişletilmiş ve hatta bu çalışmada savunduğumuz şekilde düşey olarak uygulanması gündeme gelmektedir. İÇİNDEKİLER Sunuş ........................................................................................................... V Öz ................................................................................................................ VII Önsöz........................................................................................................... IX İçindekiler.................................................................................................... XI Kısaltmalar .................................................................................................. XVII Giriş ............................................................................................................. 1 I. BÖLÜM KISMİ HÜKÜMSÜZLÜK İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR I- Hukuki İşlem Kavramı.................................................................... 7 II- Geçersizlik (Hükümsüzlük) Kavramı ve Anlamı.......................... 9 A- Roma Hukukunda......................................................................... 9 B- Fransız Hukukunda....................................................................... 11 C- İsviçre Hukukunda........................................................................ 12 D- Alman Hukukunda........................................................................ 14 E- Türk Hukukunda ........................................................................... 16 III- Sözleşme Özgürlüğü Kavramı ve Sınırları.................................... 18 A- Sözleşme Özgürlüğü Kavramının Gelişimi ve Anlamı............... 18 B- Sözleşme Özgürlüğünün Sınırları ............................................... 24 IV- Geçersizlik Yaptırımları .................................................................. 27 A- Yokluk ......................................................................................... 27 B- Kesin Hükümsüzlük .................................................................... 28 1- Kesin Hükümsüzlüğün Tanımı, Özellikleri ve Türleri .......... 28 2- Tam Hükümsüzlük................................................................. 32 a- Genel Olarak...................................................................... 32 b- Tam Hükümsüzlüğün Uygulanmayacağı Haller ............... 34 XI (1) Tam Hükümsüzlüğün İhlal Edilen Emredici Normun Koruma Amacına Aykırı Olması Durumu .. 34 i. Genel Olarak ........................................................ 34 ii. Kanunda Üst Sınırın Tayin Edildiği Haller.......... 37 iii. Sorumsuzluk Anlaşmaları.................................... 41 iv. Lex Commisoria Yasağına Aykırılık .................... 57 (2) Tam Hükümsüzlüğün Kısmen Engellenebildiği Haller......................................................................... 59 i. TBK. m. 27/f.2’nin batıl kısımdan zarar gören tarafı koruma amacı ............................................. 59 ii. Genel İşlem Şartlarında........................................ 63 aa. Yürürlük Denetimi Bakımından Kısmi Hükümsüzlük ................................................. 63 bb. İçerik Denetimi Bakımından Kısmi Hükümsüzlük ................................................. 66 3- Kısmi Hükümsüzlük .............................................................. 75 E- İptal Edilebilirlik........................................................................... 76 F- Askıda Hükümsüzlük .................................................................... 78 IV- Mukayeseli Hukukta Kısmi Hükümsüzlüğün Yeri....................... 79 A- Roma Hukukunda......................................................................... 79 B- Fransız Hukukunda....................................................................... 81 C- Avusturya Hukukunda .................................................................. 87 D- Alman Hukukunda........................................................................ 91 E- İsviçre Hukukunda........................................................................ 100 F- Türk Hukukunda ........................................................................... 102 II. BÖLÜM KISMİ HÜKÜMSÜZLÜĞÜN ÖZELLİKLERİ VE ŞARTLARı I- Kısmi Hükümsüzlüğün Özellikleri................................................. 105 II- Kısmi Hükümsüzlüğün Şartları ..................................................... 111 A- Genel Olarak ............................................................................... 111 B- Kısmi Hükümsüzlüğün Objektif Şartları .................................... 112 1- Sözleşmenin Geçerli Şekilde Kurulmuş Borç Doğuran Bir Sözleşme Olması ................................................................... 112 2- Sözleşmenin Bölünebilir Olması ........................................... 115 a- Bölünebilirlik Kavramı ve Anlamı ................................... 115 b- Sözleşmenin Anlaşma - Alt Anlaşma Olarak Bölünebilirliği................................................................... 117 c- Sözleşmenin Esaslı Unsurlar Açısından Bölünebilirliği .. 123 d- Sözleşmenin Zaman Olarak Bölünebilirliği (zeitliche Teilbarkeit) ........................................................ 130 e- Sözleşmenin İçeriğinin Nicelik Olarak Bölünebilirliği (quantitative - vertikale Teilbarkeit)................................. 136 f- Sözleşmenin Subjektif Bölünebilirliği ............................. 138 3- Geçersizliğin Sözleşmenin İçeriğinin Bir Kısmına İlişkin Olması.................................................................................... 140 a- Sözleşmenin İçeriği Kavramı ve Anlamı........................... 140 b- İçerik Sakatlığı Sebepleri .................................................. 143 (1) Dar Anlamda İçerik Sakatlığı Sebepleri .................... 144 i. Genel Olarak ........................................................ 144 ii. İmkânsızlık ........................................................... 154 aa. Genel Olarak Başlangıçtaki İmkânsızlık Kavramı.......................................................... 154 bb. Sözleşmenin İçeriğinin Bir Kısmının İmkânsız Olması ............................................ 158 iii. Emredici Hükümlere Aykırılık ............................ 161 aa. Emredici Hükümlere Aykırılık Kavramı ve Anlamı............................................................ 161 bb. Emredici Hükümlere Aykırılığın Tespiti ....... 168 cc. Sözleşmenin İçeriğinin Bir Kısmının Emredici Hükümlere Aykırılığı ..................... 170 iv. Ahlaka Aykırılık................................................... 171 aa. Ahlaka Aykırılık Kavramı ve Anlamı ............ 171 bb. Sözleşmenin İçeriğinin Bir Kısmının Ahlaka Aykırı Olması ................................................. 175 v. Sözleşmenin İçeriğinin Bir Kısmının Kişilik Hakkına Aykırı Olması......................................... 177 (2) Geniş Anlamda İçerik Sakatlığı Sebepleri................. 186 C- Kısmi Hükümsüzlüğün Subjektif Şartı: Tarafların Farazi İradelerinden Sakat Kısım Olmasaydı Sözleşmenin Hükümsüz Olacağının Anlaşılmaması Gerekir........................... 189 1- Farazi İrade Kavramı ve Farazi İradenin Tespitine İlişkin Görüşler ................................................................................. 189 a- Objektifleştirilmiş Farazi İradeler Görüşü............................. 191 b- Subjektifleştirilmiş Farazi İradeler Görüşü ........................... 192 c- İki Aşamalı Farazi İradeler Görüşü ....................................... 193 d- Görüşlerin Değerlendirilmesi ................................................ 195 2- Tarafların Farazi İradelerinin Aranacağı Zaman......................... 196 3- Tarafların Butlan Anlaşması Yapmamış Olmamaları Gerekir..... 197 a- Butlan Anlaşmasının Tanımı ve Türleri................................. 197 (1) Kurtarıcı Kayıtlar (salvatorische Klauseln)............... 199 (2) İkame Kayıtları (Ersetzungsklauseln)........................ 201 III. BÖLÜM KISMİ HÜKÜMSÜZLÜĞÜN TÜRLERİ VE ÖZELLİKLE DÜŞEY KISMİ HÜKÜMSÜZLÜK I- Kısmi Hükümsüzlüğün Türleri ...................................................... 203 A- Genel Olarak ............................................................................... 203 B- Basit Kısmi Hükümsüzlük (Yatay Kısmi Hükümsüzlük)............. 204 1- Tanımı ve Özellikleri ............................................................. 204 2- Zorunlu Basit Kısmi Hükümsüzlük....................................... 206 C- Değiştirilmiş Kısmi Hükümsüzlük.............................................. 209 1- Genel Olarak Tanımı ve Türleri.............................................. 209 a- Sakat Kısmın Yerine Kanunun Emredici ya da Tamamlayıcı Hükmün Geçmesi ....................................... 211 b- Sakat Kısmın Yerine Tarafların Farazi İradelerine Göre Tespit Edilen Hükmün Geçmesi....................................... 214 2- Genişletilmiş Kısmi Hükümsüzlük........................................ 215 D- Düşey Kısmi Hükümsüzlük (İndirim Yaptırımı) ......................... 219 II- Düşey Kısmi Hükümsüzlüğün Özel Olarak İncelenmesi............. 220 A- Kavram Olarak Düşey Kısmi Hükümsüzlük............................... 220 B- TTK. m. 1530/f. 1 (TTK m. 1466) Hükmünün Değerlendirilmesi ........................................................................ 223 C- Düşey Kısmi Hükümsüzlüğün Hukuki Niteliği .......................... 228 D- Düşey Kısmi Hükümsüzlüğün Benzer Kurumlarla İlişkisi......... 230 1- Tahvil (Çevirme) ve Düşey Kısmi Hükümsüzlük.................. 230 2- Gabin ve Düşey Kısmi Hükümsüzlük ................................... 232 E- Düşey Kısmi Hükümsüzlüğün Mukayeseli Hukuktaki Yeri ....... 233 1- Avusturya Hukukunda ........................................................... 233 2- Fransız Hukukunda................................................................ 236 3- Alman Hukukunda................................................................. 238 4- İsviçre Hukukunda................................................................. 244 5- Türk Hukukunda.................................................................... 250 F- Düşey Kısmi Hükümsüzlüğün Uygulama Alanı......................... 255 1- Kanunda Üst Sınırın Tayin Edildiği Haller ........................... 255 a- Genel Olarak..................................................................... 255 b- Zamanaşımı Süreleri Bakımından İndirim Yaptırımı ....... 259 c- Yüksek Faiz Bakımından İndirim Yaptırımı .................... 264 2- Genel İşlem Şartlarında İndirim Yaptırımı ............................ 280 3- Hakimin Caiz Sınıra İndirim Yetkisinin Bulunduğu Haller (Hüküm İçi Boşluk Bulunan Haller)...................................... 288 a- Aşırı Bedelli Sözleşmelerde İndirim Yaptırımı ................ 289 b- Cezai Koşul Bakımından İndirim Yaptırımı ..................... 304 4- Rekabet Yasağına İlişkin İndirim Yaptırımı........................... 316 5- Uzun Süreli Sözleşmelerde İndirim Yaptırımı....................... 328 6- Yükseltme Yaptırımı ve Düşey Kısmi Hükümsüzlük............ 334 IV. BÖLÜM KISMİ HÜKÜMSÜZLÜĞÜN ÖZEL HUKUKTA UYGULANMASI VE SONUÇLARI I- Kısmi Hükümsüzlüğün Özel Hukukta Uygulanması................... 339 A- Borçlar Hukuku Alanında ........................................................... 339 1- Şarta Bağlı İşlemlerde Kısmi Hükümsüzlük ......................... 339 2- İrade Sakatlarında Kısmi İptal............................................... 344 a- Hata (Yanılma) Halinde Kısmi İptal................................. 344 b- Hile (Aldatma) Halinde Kısmi İptal ................................. 347 c- İkrah (Korkutma) Halinde Kısmi İptal ............................. 349 3- Gabin ve Kısmi Hükümsüzlük .............................................. 350 B- Miras Hukuku Alanında .............................................................. 356 1- Genel Olarak.......................................................................... 356 2- Hukuka ve Ahlaka Aykırı Koşullar ve Yüklemeler MK. m. 515/f.2)..................................................................... 363 3- Ölüme Bağlı Tasarrufun İçeriğinin, Ona Eklenen Koşul ya da Yüklemenin Hukuka veya Ahlaka Aykırı Olması (MK. m. 557/f.3).................................................................... 371 C- Aile Hukukunda Alanında........................................................... 374 1- Genel Olarak.......................................................................... 374 2- Boşanmanın Fer’i Sonuçlarına İlişkin Anlaşmalar................ 375 a- Alman Hukukundaki Gelişmeler...................................... 376 b- İsviçre Hukukundaki Gelişmeler...................................... 377 c- Türk Hukukundaki Gelişmeler......................................... 378 d- Görüşlerin Değerlendirilmesi ........................................... 379 D- Sınai Hakların Kısmi Hükümsüzlüğü ......................................... 380 II- Kısmi Hükümsüzlüğün Sonuçları .................................................. 383 A- Kısmi Hükümsüzlük Sonucu Ortaya Çıkan Boşluğun Doldurulması ............................................................................... 383 B- Culpa in Contrahendo Sorumluluğu ........................................... 386 1- Sözleşmenin Bir Kısmının İmkânsız Olması Halinde........... 386 2- Dar Anlamda Diğer İçerik Sakatlığı Sebepleri...................... 389 C- Verilen Edimlerin Sebepsiz Zenginleşme Çerçevesinde İade Edilmesi............................................................................... 391 1- Genel Olarak.......................................................................... 391 2- Düşey Kısmi Hükümsüzlükte İade ........................................ 397 Sonuç............................................................................................................ 404 Kaynakça...................................................................................................... 409 KISALTMALAR Abs. : Absatz (fıkra) AcP : Archiv für civilistische Praxis AGB : Allgemeine Geschäftsbedingungen a.e. : aynı eser a.g.e. : adı geçen eser a.g.m. : adı geçen makale ABGB : Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch (Avusturya Medeni Kanunu) Art. : Artikel (madde) AT : Allgemeiner Teil Aufl. : Auflage (Bası) AÜHFD : Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi AvuK : 1136 sayılı Avukatlık Kanunu AY : Anayasa BBI : Bundesblatt der schweizerischen Eidgenossenschaft BGB : Bürgerliches Gesetzbuch (Alman Medeni Kanunu) BGE : Entscheidungen des schweizerischen Bundesgericht (İsviçre Federal Mahkemesi) BGH : Bundesgerichtshof (Almanya Federal Mahkemesi) BGHZ : Entscheidungen des Bungesgerichtshofes in Strafsachen (Deutschland) BK. : 818 sayılı Borçlar Kanunu bkz.: aşa. : bakınız aşağıda XVII bkz.: yuk. : bakınız yukarıda b.s. : bası c. : cümle C. : Cilt Cass. : Cour de cassation (Fransız Yüksek Mahkemesi) CCF : Code Civil Français (Fransız Medeni Kanunu) Çev. : Çeviren Diss. : Dissertation (Tez) dn. : dipnot E. : Esas EGBGB : Einführungsgesetz zum Bürgerlichen Gesetzbuch (18.08.1896 tarihli Alman Medeni Kanunu’nun Yürürlüğü Hakkında Kanun) f. : fıkra FS : Festschrift GİŞ : Genel İşlem Şartları GKHK : 6570 sayılı Gayrimenkul Kiraları Hakkında Kanun GWB : Gesetz gegen Wettbewerbsbeschränkungen HD. : Hukuk Dairesi HGB : Handelsgesetzbuch HPD : Hukuki Perspektifler Dergisi Hs. : Halbsatz (cümle) İHAD : İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi İÜHFM. : İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası JZ : Juristen Zeitung K. : Karar Karş. : karşılaştırınız KHK : Kanun Hükmünde Kararname KISALTMALAR XVIII KKG : Bundesgesetz über den Konsumkredit (23 Mart 2001- Schweiz) KSchG : Konsumentenschutzgesetz (Österreich) LG : Landgericht LVGE : Luzerner Gerichts- und Verwaltungsentscheide (Luzern) LMK : Lindenmaier- Möhring (Zeitschrift des Beck-aktuell) m. : madde MK. : 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu M.Ö. : Milattan Önce NJW : Neue juristische Wochenschrift (Deutschland) NJW-RR : NJW- Rechtsprechungsreport Zivilrecht NZA : Neue Zeitschrift für Arbeitsrecht Nr. : numara, Nummer (bend) OLG : Oberlandesgericht (Yüksek Eyalet Mahkemesi - Almanya) OR : Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Fünfter Teil: Obligationenrecht RabelS : Rabels Zeitschrift für ausländisches und internationales Recht (Tübingen) Recht : Das Recht: Zeitschrift für juristische Ausbildung RIW : Recht der Internationalen Wirtschaft R.G. : Resmi Gazete RG : Reichsgericht (Alman İmparatorluk Mahkemesi) RGZ : Entscheidungen des Reichsgerichts in Zivilsachen Rn. : Randnummer S. : Sayı s. : sayfa SJZ : Schweizerische Juristen-Zeitung T. : Tarih TBK : 11.01.2011 tarih ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu TKHK : 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun TTK. : 29.6.1956 tarih ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu TTK : 13.01.2011 tarih ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu Ulp : Ulpian UNIDROIT : Principles of International Commercial Contracts for the İlkeleri International Sale of Goods (Uluslararası Ticari Sözleşmeler Prensipleri) Vol. : Volume (Cilt) v.d : ve devamı vb. : ve benzeri WiStG : Wirtschaftsstrafgesetz (Deutschland) WM : Wohnungswirtschaft & Mietrecht Y. : Yargıtay YD : Yargıtay Dergisi YHGK : Yargıtay Hukuk Genel Kurulu YKD. : Yargıtay Kararları Dergisi ylt. : yüksek lisans tezi y.y : Basım yeri yok ZBJV : Zeitschrift des bernischen Juristenvereins ZGB : Schweizerisches Zivilgesetzbuch (İsviçre Medeni Kanunu) ZGR : Zeitschrift für Unternehmens- und Gesellschaftsrecht