Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Yasama Dokunulmazlığı
Yasama Dokunulmazlığı
Kadir AKTAŞ
Sayfa Sayısı
:
230
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2009
ISBN NO
:
9786054144976
150,00
TL Kadir AKTAŞ 1979 yılında Ispartada doğdu. İlk ve orta öğrenimini Ispartada tamamladı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinden 2000 yılında mezun oldu. 2001 yılında avukatlık stajını bitirdi. 2002 yılında Yasama Uzman Yardımcısı olarak Türkiye Büyük Millet Meclisinde çalışmaya başladı. İçişleri Komisyonu, Meclis Soruşturması Komisyonu, Dilekçe Komisyonu ve Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonunda görev aldı. Halen, Türkiye Büyük Millet Meclisi Kanunlar ve Kararlar Müdürlüğü Yasama Uzmanı olarak görevini sürdürmektedir. Evli ve iki çocuk babası olan Aktaşın dokunulmazlık konusuyla ilgili çeşitli dergilerde yayımlanmış makaleleri bulunmaktadır. GİRİŞ Siyaset ve hukuk bilimlerinin temel ilkelerinden biri olan ve evrensel bir anayasa hukuku ilkesi olarak kabul edilen "kanun önünde eşitlik" kuralının yansımasının en çok olduğu alan ceza hukukudur. Aynı fiili işleyenlerin aynı cezaya çaptınlması ceza kanunu önünde eşitlik kuralının en doğal ve kaçınılmaz sonucudur. Mutlak adalete ve eşitliğe uygun olan da budur. Ancak hukukun amacı her zaman mutlak adalet değildir. Hukuk sistemleri, mutlak adaleti ve eşitliği bir temel kriter olarak daima göz önünde tutmakla beraber, sosyal faydayı ve kamu yararını da gerçekleştirmek zorundadır. Mutlak adaletin sosyal fayda nedeniyle yumuşatılmış halini, Metin Kıratlı "beşeri adalet" şeklinde tanımlamıştır.1 Hukuk düzenleri beşeri adalet anlayışı doğrultusunda, kanunlar önünde mutlak eşitlik ilkesine birtakım istisnalar tanımıştır. Bunların başlıcalan, savunma dokunulmazlığı, diplomasi dokunulmazlığı ve çalışmamızın konusunu oluşturan yasama muafiyetleridir. Yasama muafiyetleri (teşriî muafiyet) veya parlamenter bağışıklık (parliamentary immunity, immunite parlementaire) parlamento üyesinin görevini serbestçe yerine getirebilmesi amacıyla, onu, hükümet tarafından veya özel kişiler tarafından başlatılabilecek olan adli takiplerden koruyan ayrıcalıklar olarak tanımlanmaktadır. Yasama muafiyetleri nedeniyle milletvekilleri ile aynı fiili işleyen sıradan vatandaşlar soruşturmaya ve kovuşturmaya tabi tutulup, cezalandırılırken; milletvekilleri, yasama görevlerini her türlü endişe ve baskıdan uzak ve tam olarak yerine getirebilmeleri için, bu muhakeme işlemlerinden muaf tutulmaktadır veya bu işlemlerin yapılması milletvekilliği süresinin sonuna ertelenmektedir. Bu şekilde, Kanun Koyucu, milletvekillerinin görevlerini \arcv olarak yerine getirmelerindeki kamu yararı adına kanun önünde mutlak eşitlik ilkesinden ödün vermektedir. Yasama muafiyetleri bir amaç olmayıp, milletvekillerinin halkın iradesini Meclise tam olarak yansıtarak, milli iradenin eksiksiz gerçekleşmesini sağlamalarının aracıdır; milletvekilleri için konulmuş bir ayrıcalık değildir. Anayasa Koyucunun yasama muafiyetlerine yer vermekle güttüğü amaç, yasama görevini yürütenlerin bu görevi her türlü kaygı ve baskıdan uzak olarak güvenceli bir biçimde ve gereği gibi yapmalarını sağlamaktır.2 Bu nedenle, milletvekillerine sağlanan muafiyetlerin kapsamı, Anayasa Koyucunun bu kurumun oluşturulmasında güttüğü amacı aşıp, milletvekilleri için ayrıcalık halini alırsa, bu kurumdan beklenilen işlevin ötesine geçilmiş olur. Dünyada yasama muafiyetlerinin oluşturulmasında başlıca iki sistem bulunmaktadır. Bunlar; İngiltere uygulamasının kaynaklık ettiği ve sadece hukukî kovuşturmalara karşı koruma sağlayan Anglo-Sakson sistemi ile Fransa uygulamasının kaynaklık ettiği, Dünya ülkelerinin çoğunda uygulanan ve ceza davalarına karşı koruma sağlayan kıta Avrupası sistemidir. Ülkemizdeki Anayasa düzenlemelerinde de esas alman kıta Avrupası geleneğinde yasama muafiyetleri, yasama dokunulmazlığı ve yasama sorumsuzluğu adı altında iki kurum olarak düzenlenmiştir. 1982 Anayasasının 83 üncü maddesinin birinci fıkrasında düzenlenen yasama sorumsuzluğu -ki bu kuruma mutlak dokunulmazlık, teşriî mesuliyetsizlik, söz hürriyeti, kürsü bağışıklığı da denilmektedir- milletvekillerine tam bir serbesti ve hürriyet içerisinde çalışma ortamı oluşturularak, ulus iradesinin tam olarak yansıtılmasını ve milletvekillerinin yasama görevlerini yerine getirmesini sağlamak amacı için tanınmış olup, milletvekilinin, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdüğü düşüncelerinden sorumlu tutulamamasını ifade eder. Milletvekilinin görevini hakkıyla yapabilmesi için, yalnız Meclis kürsüsündeki söz hürriyeti, yani mutlak dokunulmazlık koruması yeterli değildir. Milletvekilini Meclis kürsüsüne çıkmaktan, Meclis görüşmelerine katılmaktan, Mecliste oy ve düşüncesini açıklamaktan alıkoyabilecek olan ihtimal ve engelleri de kaldırmak, onu haksız kovuşturmalara karşı korumak gerekir. Bu gereksinimi gidermeye yönelik oluşturulan ve 1982 Anayasasının 83 üncü maddesinin ikinci fıkrasında yer alan yasama dokunulmazlığı kurumu -ki bu kuruma muvakkat (geçici) dokunulmazlık, teşriî masuniyet veya nispi dokunulmazlık da denilmektedir- millet- vekillerinin yasama çalışmalarıyla ilgisi olmayan fiilleri nedeniyle Meclisin kararı olmadıkça tutulamayacağını, sorguya çekilemeyeceğini, tutuk-lanamayacağını, yargılanamayacağım ve verilen cezaların ertelenmesini ifade etmektedir. Yasama sorumsuzluğu hukuk sistemlerinin hemen hemen hepsinde benzer uygulamalarıyla siyasi yaşamda gerekliliğini ve varlığını korumakta iken, yasama dokunulmazlığı, hukuk devleti ilkesinin ve demokrasi kültürünün yerleşmesine bağlı olarak gerekliliği dünya ülkelerinde tartışılmakta ve buna ilişkin yeni düzenlemelere gidilmektedir. Ülkemizde de özellikle bazı dönemlerde artan yolsuzluk iddialarına milletvekillerinin de isimlerinin karışması, yasama dokunulmazlığı kurumunun gerekliliği ve kapsamı konusunda tartışmalara yol açmış ve yasama dokunulmazlığının kaldırılması ya da kapsamının daraltılması, çoğu siyâsi partinin seçim bildirilerinde vazgeçilmez bir taahhüt olmuştur. Biz de, güncelliği halen devam etmekte olan bu tartışmadan dolayı, dört bölüm halinde yaptığımız çalışmamızda yasama dokunulmazlığı konusunu, pratikteki uygulamalarını da dikkate alarak inceledik. Yapılan çalışmada her ne kadar yasama dokunulmazlığı kurumu incelenmişse de kurumsal olarak tarihi gelişimi ve amacı yönünden benzer yapıda olan ve kamu düzeninden sayılan yasama dokunulmazlığını yasama sorumsuzluğundan ayırmak ve daha iyi anlayabilmek için, bu iki kurum arasındaki farklar ve ortak noktalar da kısa anlatılarla karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Yasama dokunulmazlığı kurumunun doğuş ve varlık sebebi, aşağıda "Yasama Dokunulmazlığının Dünyadaki Tarihi Gelişimi" başlığı altında anlatıldığı gibi, anayasa hukukunda aranmalıdır. Ancak, bir anayasa kurumunun hukukî mahiyeti, onun doğurduğu fiili sonuç gözönüne alınmaksızın tamamıyla açıklanamaz. Yasama dokunulmazlığının hukukî sonucu cezaî kovuşturmanın ve infazın ertelenmesidir. Bu bakımdan bu kurumun hukukî mahiyetini aydınlatmak için konuya ceza hukuku perspektifinden de bakmak gerekir. Bundan dolayı çalışmamızda yasama dokunulmazlığı konusu her iki bakımdan ele alınmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde; yasama dokunulmazlığı kurumunu anlayıp, kurumun gerekliliği ve işlevi bakımından daha sağlıklı sonuçlara ulaşabilmek için kurumun dünyada ve ülkemizde tarihsel süreçteki gelişimi ortaya konulmuştur. Kurumun dünyadaki tarihi gelişimi kısmında, demokrasi kültürünün ve yasama muafiyetlerinin gelişiminde öncülük etmiş, İngiltere, Fransa ve ABD′deki (kurumun gelişiminde) yaşanan mücadeleler ve evreler anlatılmıştır. Bu bölümün ikinci kısmı olan "Kurumun Türkiye′deki Tarihi Gelişimi" başlığı altında, ülkemiz anayasa dönemlerinde yasama dokunulmazlığı kurumunun nasıl yer aldığı, anayasalarda bu kurum düzenlenirken hangi saiklerle yola çıkıldığı, birincil kaynaklardan (Meclis tutanaklarından) elde edilen verilerle anlatılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde, yasama dokunulmazlığının tanımı, amacı, kapsamı, hukukî niteliği ve dokunulmazlık kapsamındaki suçla-ma-lann zamanaşımına uğrayıp uğramayacağı, uygulamada karşılaşılan sorunlar ve bunların çözüm yollarıyla -yürürlükteki hukuk kuralları çerçevesinde- değerlendirilerek; kurum, güncel yasal düzenlemeler de dikkate alınarak çeşitli boyutlarıyla incelenmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde, yasama dokunulmazlığının sona erme şekilleri, TBMM′ce alınan dokunulmazlığın kaldırılması kararının niteliği, etkileri, dokunulmazlığın kaldırılması usulü ve yapılan işlem sırasında uyulması gereken ilkeler ve kriterler; dokunulmazlığın kaldırılması işleminin yargısal denetimi ve bu denetimde gözetilen ilkeler, Anayasa Mahkemesi içtihatları ve Meclis uygulamasında karşılaşılan örnek olaylarla anlatılmıştır. Çalışmanın son bölümünde, TBMM Kanunlar ve Kararlar Müdürlüğü kayıt defterlerinden, TBMM′de bulunan dokunulmazlığın kaldırılmasına ilişkin tezkerelerden ve TBMM Tutanak Dergilerinden edinilen verilerle -tablo ve şekiller aracılığıyla- dokunulmazlığın kaldırıl-ması talepleri ve bunlara ilişkin verilen kararlardan yola çıkarak, ülkemiz uygulamasında bu kurumun kendisinden beklenilen amaçlara ne ölçüde hizmet ettiği analiz edilmiş, Meclisin, dokunulmazlığın kaldınlmasında-ki yaklaşım tarzı ortaya konulmuştur. Sonuç bölümünde ise yasama dokunulmazlığı kurumunun daha işlevsel yapıya ulaşması için önerilerde bulunulmuştur. Yapılan çalışmada işlenen konuların çeşitli boyutlarının ortaya konulabilmesi için doktrindeki yasama dokunulmazlığına ilişkin farklı yaklaşımlar ele alınarak karşılaştırmalı bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Yine, anlatılarda, özellikle demokrasi geleneğini ispat etmiş ülkelerdeki yasama dokunulmazlığına ilişkin uygulama şekilleri aktarılarak, bu ülkelerin düzenlemeleriyle ülkemizdeki uygulamaların karşılaştırılması fırsatı yakalanmıştır. İÇİNDEKİLER = GİRİŞ-1 BİRİNCİ BÖLÜM TARİHİ GELİŞİM I--GENEL OLARAK YASAMA MUAFİYETLERİNİN ORTAYA ÇIKIŞI VE GELİŞİMİ-5 II--YASAMA DOKUNULMAZLIĞININ DÜNYA ÜLKELERİNDEKİ TARİHİ GELİŞİMİ-8 III--YASAMA DOKUNULMAZLIĞININ TÜRKİYEDEKİ TARİHİ GELİŞİMİ-15 A--Kanuni Esasi Dönemi-16 B--1924 Anayasası Dönemi-19 C--1961 Anayasası Dönemi-23 D--1982 Anayasası Dönemi-30 İKİNCİ BÖLÜM YASAMA DOKUNULMAZLIĞI NAZARİ ANLATIMIVE PRATİĞE YANSIMASI I--YASAMA DOKUNULMAZLIĞININ TANIMI VE SORUMSUZLUKTAN FARKI-43 A--Tanımı-43 B--Yasama Dokunulmazlığı ile Sorumsuzluğu Arasındaki Farklar-45 C--Yasama Dokunulmazlığı ile Sorumsuzluğu Kurumlarının-47 II--YASAMA DOKUNULMAZLIĞININ AMACI-48 III--YASAMA DOKUNULMAZLIĞININ HUKUKİ NİTELİĞİ-50 A--Anayasa Hukuku Bakımından Hukuki Niteliği-50 B--Ceza Hukuku Bakımından Hukuki Niteliği-51 1--Muhakeme Engeli Olan Dokunulmazlık-52 a--Tutuklama ve Yargılama-53 b--Tutma -Yakalama--55 c--Sorgu-57 2--İnfaz Engeli Olan Dokunulmazlık-59 3--Dokunulmazlık Kapsamına Girmeyen Muhakeme İşlemleri-60 a--Hazırlık Soruşturması İşlemleri-60 b--Ceza Davası Açma-61 c--Arama ve Elkoyma-62 d--İfade Alma-63 e--Tanık veya Bilirkişi Olarak Dinlenme-63 f--Adli Para Cezaları-64 g--Cebri İcra ve Haciz-65 h--İdari Cezalar-65 j--Önödeme-68 k--Hukuki ve Mali Yargılama-69 IV--DOKUNULMAZLIĞIN DAVA VE CEZA ZAMANAŞIMINA ETKİSİ-70 A--TCK 67deki Zamanaşımını Durdurucu Sebebin Uygulanabilirliği-70 B--1982 Anayasasının 83 üncü Maddesi Çerçevesinde Dokunulmazlığın Zamanaşımına Etkisi-73 V--YASAMA DOKUNULMAZLIĞININ KAPSAMI-76 A--Kişiler Bakımından Yasama Dokunulmazlığının Kapsamı-76 1--Milletvekilleri -Başbakan ve Meclis Üyesi Bakanlar--76 2--Meclis Dışından Atanan Bakanlar-78 3--Cumhurbaşkanı ve Cumhurbaşkanlığı Konseyi Üyeleri-78 B--Yasama Dokunulmazlığının Suç Fiilleri Bakımından Kapsamı-80 1--Ağır Cezayı Gerektiren Suçüstü Hali-83 a--Ağır Cezayı Gerektiren Suç-84 b--Suçüstü Halinde Bulunma-86 2--Anayasanın 14 üncü Maddesinde Belirtilen Amaçları Gerçekleştirmek İçin İşlenen Suç Fiilleri-87 3--Yetkili Makamın İstisnai Durumu TBMMye Bildirme Zorunluluğu-91 4--İstisna Durumlarının Bulunması Halinde Meclisin Tahkikatı Erteleyip Erteleyemeyeceği Sorunu-92 C--Yasama Dokunulmazlığının Süre Bakımından Kapsamı-94 1--Yasama Dokunulmazlığı Süresinin Başlangıcı-98 a--Seçimlerden Sonra Dokunulmazlığın Başlangıcı-98 b--Meclis Kararıyla Kaldırılan Dokunulmazlığın Yeniden Kazanılması Durumunda Dokunulmazlığın Başlangıcı-101 2--Dokunulmazlığın Sona Erme Anı-101 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM DOKUNULMAZLIĞIN SONA ERMESİ I--DOKUNULMAZLIĞIN SON BULMASI-103 A--Milletvekilliğinin Sona Ermesi -Seçim--104 B--Milletvekilliğinin Düşmesi-106 1--İstifa-106 2--Kesin Hüküm Giyme-106 3--Kısıtlama Kararı-107 4--Üyelikle Bağdaşmayan Bir Görev veya Hizmetin Sürdürülmesi-108 5--Devamsızlık-109 6--Partisinin Kapatılmasına Neden Olmak-109 7--Cumhurbaşkanı Seçimi-110 8--Türk Vatandaşlığının Kaybı-110 II--DOKUNULMAZLIĞIN KALKMASI-111 A--Dokunulmazlığın Meclis Kararıyla Kaldırılması-111 1--Dokunulmazlığın Kaldırılması Usulü-115 a--Talep Aşaması-116 b--Komisyon Aşaması-119 c--Genel Kurul Aşaması-126 d--Milletvekilinin Savunma Hakkı-130 B--Dokunulmazlığın Kaldırılması Kararına Karşı Yargısal Denetim-130 1--Usul Yönünden Denetim-133 2--Esas Yönünden Denetim-134 a--İsnadın Ciddiliği-137 b--Kararın Politik Amaçlara Dayanmaması-139 c--Kovuşturma Konusu Fiilin Kamuoyundaki Etkisi-141 d--Üyenin Onur ve İtibarının Korunması-142 e--Suç İsnadının Konusunu Teşkil Eden Fiilin Soruşturmasının, Meclis Soruşturmasına Tabi Olup Olmaması-142 f--Milletvekiline İsnat Edilen Suçun, Zamanaşımı, Af Gibi Kanuni Sebeplerden Düşüp Düşmediği-143 C--Dokunulmazlığın Kaldırılmasının Sonuçları-144 D--Dokunulmazlığın Kendiliğinden Kalkması-147 E--Dokunulmazlığın Kalkması Üzerine Adli Makamlarca Verilen Kararların Yasama Dokunulmazlığına Etkisi-147 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ UYGULAMASINDAYASAMA DOKUNULMAZLIĞI I--DOKUNULMAZLIĞIN KALDIRILMASINA İLİŞKİN TBMM KARARLARI VE ANALİZİ-150 II--TBMMYE GELEN DOKUNULMAZLIĞIN KALDIRILMASI TALEPLERİNİN ANALİZİ-165 1--Dokunulmazlığın Kaldırılması Taleplerinin Dönemlere Göre Dağılımı-165 2--1982 Anayasası Döneminde Dokunulmazlığı Kaldırılması İstenen Milletvekillerinin İktidar - Muhalefet İlişkisi-171 3--17 nci, 18 inci ve 22 nci Dönemde TBMMye Gönderilen Yasama Dokunulmazlığı Tezkerelerinin Suç Gruplarına Göre Dağılımı-173 SONUÇ-177 KAYNAKÇA-183 EKLER-191 EK-1-Yirmibeş Ülkede Yasama Dokunulmazlığı-191 EK-2-Türkiye Büyük Millet Meclisi -10/70- Esas Numaralı Meclis Araştırması Komisyonu Raporu -Yasama Dokunulmazlığına İlişkin Bölümleri--195 EK-3-Meri veya Mülga Yasama Dokunulmazlığını Düzenleyen Kanuni Metinler-203 EK-4-Dokunulmazlığın Kaldırılması Süreci-211 TABLOLAR VE ŞEKİLLER LİSTESİ TABLOLAR Tablo-1 : Dokunulmazlığın Kaldırılması Kararları ve Analizi-152 Tablo-2 : Dokunulmazlığın Kaldırılması Kararlarında İktidar Muhalefet Suç Niteliği İlişkisi-162 Tablo-3 : Dokunulmazlığın Kaldırılması Taleplerinin Dönemlere Göre Dağılımı-165 Tablo-4 : Türkiyede Mahkemelerde Açılan Toplam Ceza Davası Sayısı ve Nüfusa Oranı-166 Tablo-5 : 1982 Anayasası Döneminde TBMMye Gönderilen Dokunulmazlığın Kaldırılmasına İlişkin Tezkerelere Yapılan İşlemler-167 Tablo-6 : 17 nci Dönemde Gelen Dokunulmazlığın Kaldırılması Taleplerinin Partilere Göre Analizi-169 Tablo-7 : 18 inci Dönemde Gelen Dokunulmazlığın Kaldırılması Taleplerinin Partilere Göre Analizi-169 Tablo-8 : 19 uncu Dönemde Gelen Dokunulmazlığın Kaldırılması Taleplerinin Partilere Göre Analizi-170 Tablo-9 : 20 nci Dönemde Gelen Dokunulmazlığın Kaldırılması Taleplerinin Partilere Göre Analizi-170 Tablo-10 : 21 inci Dönemde Gelen Dokunulmazlığın Kaldırılması Taleplerinin Partilere Göre Analizi-171 Tablo-11 : 22 nci Dönemde Gelen Dokunulmazlığın Kaldırılması Taleplerinin Partilere Göre Analizi -171 Tablo-12 : 1982 Anayasası Döneminde Dokunulmazlığı Kaldırılması İstenen Milletvekillerinin İktidar Muhalefet İlişkisi-171 Tablo-13 : 17 nci ve 18 inci Dönemde TBMMye Gönderilen Yasama Dokunulmazlığı Tezkerelerinin Suç Gruplarına Göre Dağılımı -173 Tablo-14 : 22 nci Dönemde TBMMye Gönderilen Yasama Dokunulmazlığı Tezkerelerinin Suç Gruplarına Göre Dağılımı -175 Tablo-15 : Yirmi Beş Ülkede Yasama Dokunulmazlığı-191 ŞEKİLLER Şekil-1 : Dokunulmazlığı Kaldırılan Milletvekillerinin Siyasi Durumlarına Göre Analizi-163 Şekil-2 : Dokunulmazlığın Kaldırılması Kararlarının Suç Niteliğine Göre Ayırımı-164 Şekil-3 : Dokunulmazlığı Kaldırılan Muhalefet Partisi Milletvekillerinin Suç Niteliğine Göre Ayırımı-164 Şekil-4 : Dokunulmazlığı Kaldırılan İktidar Partisi Milletvekillerinin Suç Niteliğine Göre Ayırımı -164 Şekil-5 : Dokunulmazlığın Kaldırılması Taleplerinin Dönemlere Göre Dağılımı -166 Şekil-6 : Haklarında Dokunulmazlığın Kaldırılması Talebi Bulunan Milletvekillerinin -İktidar-Muhalefete Göre- Dağılımı-172
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı