Yargıda ve Adli Teşkilatta Protokol ve Sosyal Davranış

Protokol, devlet yönetiminin temel unsurlarından biridir. Tarih boyunca bütün Türk devletlerinde protokole büyük önem verilmiş; kamusal ve toplumsal yaşamda bütün etkinlikler törensel olarak düzenlenmiştir. Bu yüzden protokol kuralları Türk devlet ve toplum hayatında yüzyıllarca düzen ve disiplin içinde titizlikle uygulanmıştır.

Devlet ve toplum hayatında protokol kurallarının tam olarak uygulandığı en önemli alanlar saraylar, mahkemeler ve mabetler olmuştur. Bu yüzden “Protokol; törenlerde, devlet ve hükümet adamlarıyla ilişkilerde; mahkemelerde, resmî davet ve ziyafetlerde uygulanan biçimsel ve törensel kıyafet ve davranış kuralları bütünü” olarak tanımlanmıştır.

Türkiye’de devlet hayatında; özellikle Cumhurbaşkanlığı, TBMM Başkanlığı, Türk Silahlı Kuvvetleri ve Dışişleri Bakanlığı’nda, yargı alanında ve adli teşkilatta protokol tarihte olduğu gibi günümüzde de büyük bir ciddiyetle ve titizlikle uygulanmaktadır. Bu nedenledir ki 2007 yılından beri başta yüksek yargı organları olmak üzere Adalet Bakanlığı, HSYK ve YSK’da “Protokol Yönetimi” konusunda birçok konferans ve seminerler düzenlenmiş; 2009 yılından itibaren de Türkiye Adalet Akademisi’nde hâkim ve savcı adaylarına “Protokol ve Sosyal Davranış” konusunda ders, konferans ve seminerler verilmeye başlanmıştır.

Çünkü vali ve kaymakamlarda, subaylarda ve diplomatlarda olduğu gibi yargı organlarında çalışan başta hâkim ve savcıların da kamusal yaşamları tamamen protokol kuralları içinde geçmektedir. Bu yüzden protokol kuralları Cumhurbaşkanlığında, TBMM Başkanlığında, Başbakanlıkta, Genelkurmay Başkanlığında ve Dışişleri Bakanlığında ne kadar önemli ve gerekli ise; Devletin temel organlarından biri olan yargı kuruluşlarında ve adli teşkilatta çalışan tüm hâkim ve savcıların kamusal ve sosyal yaşamlarında bireysel, mesleksel ve ulusal temsil, onur ve itibar açısından o kadar önemli ve gereklidir. Zira protokol kuralları tarih boyunca olduğu gibi günümüzde de onur ve itibarın en önemli koruyucusudur. Kamusal yaşamda protokol kurallarına uymamak kişiye, mesleğe; dış ilişkilerde millete ve devlete zarar verir. Bu yüzden 2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün dediği gib; “Protokol kurallarına uymak insanı küçültmez, yüceltir.”

Bu kitabın geliştirilmesinde öncelikle bu konudaki mevzuat ve uygulamalar dikkate alınmış; protokol ve sosyal davranış kuralları konusunda yayımlanmış olan yazılı kaynaklardan yararlanılmış; özellikle 2007-2016 yılları arasında yazar tarafından yüksek yargı organları, Adalet Bakanlığı, HSYK, YSK ve Türkiye Adalet Akademisinde verilen ders, seminer ve konferanslarda sağlanan bilgi ve birikim uygulamaya yönelik biçimde değerlendirilmiştir.

Kitapta tarihsel ve kuramsal bilgilerden çok uygulamaya yönelik bilgilere yer verilmiş; protokol ve sosyal davranış kurallarının uygulanmasında birörneklik sağlanması, bu konuda yazılı bir kaynak oluşturulması düşünülmüş; Türkiye Adalet Akademisi’nde okuyan hâkim ve savcı adaylarına yardımcı “Ders Kitabı” olarak katkıda bulunmak ve yargı camiasına yararlı olmak amaçlanmıştır. Ancak yüksek yargı organları ve adliye teşkilatı mensupları ile ilgili olarak kitapta sunulan bilgiler hukuki ve/veya idari kural niteliğinde (bağlayıcı) değil, protoküler görüş ve öneri niteliğindedir.

Protokol alanında Türkiye’de ve yurt dışında devlet hayatında ve yargı kuruluşlarında kazandığım bilgi ve birikimimi yargı camiası ve adalet teşkilatı ile paylaşmaktan büyük onur ve mutluluk duyduğumu içtenlikle ifade eder, en derin saygılarımı sunarım. Ankara, 29 Nisan 2017

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ.........................................................................................................V
İÇİNDEKİLER..............................................................................................XIII
BIRINCI BÖLÜM
PROTOKOL
İKINCI BÖLÜM
PROTOKOL MEVZUATI
A. ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER....................................................................3
B. KANUNLAR.................................................................................................4
C. TÜZÜKLER...................................................................................................4
D. YÖNETMELİKLER.........................................................................................4
1. Bakanlar Kurulu Kararı ile Yürürlüğe Konulan Yönetmelikler...............4
2. Bakanlıklarca Çıkarılan Yönetmelikler..................................................6
E. KURUMSAL YÖNETMELİKLER (EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜ)..................6
F. KURUMSAL YÖNERGELER...........................................................................7
G. GENELGELER (PROTOKOLER DÜZENLEMELER)............................................7
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
PROTOKOLDE TEMEL İLKELER
A. SAYGI VE NEZAKET......................................................................................9
B. ONUR VE İTİBAR.........................................................................................9
C. ÖNDEGELİM (ÖNCELİK-SONRALIK)...........................................................11
D. TEMSİL......................................................................................................11
E. DÜZEY EŞİTLİĞİ VE DENKLİK......................................................................13
F. KARŞILIKLILIK (MÜTEKABİLİYET)................................................................14
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
PROTOKOL TÜRLERİ
A. DEVLET PROTOKOLÜ.................................................................................17
B. ULUSLARARASI PROTOKOL (Diplomatik Protokol)....................................18
C. YARGI PROTOKOLÜ (Adli Protokol)...........................................................19
D. ASKERÎ PROTOKOL....................................................................................20
E. MÜLKİ PROTOKOL (İl-İlçe Mülki Protokolü)..............................................21
F. SOSYAL PROTOKOL...................................................................................22
BEŞINCI BÖLÜM
PROTOKOL LİSTELERİ
A. TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLET PROTOKOL LİSTESİ.................................25
B. YARGI PROTOKOLÜ VE PROTOKOL LİSTESİ...............................................31
C. MÜLKİ PROTOKOL VE İL - İLÇE PROTOKOL LİSTESİ....................................33
ALTINCI BÖLÜM
MAKAM PROTOKOLÜ
A. MAKAM ODASI VE DÜZENİ.......................................................................39
B. MAKAMDA KABUL KARŞILAMA VE OTURMA...........................................44
C. MAKAMDA AĞIRLAMA (İKRAM VE SERVİS) KURALLARI............................49
YEDINCI BÖLÜM
MAHKEME PROTOKOLÜ
A. MAHKEMEDE (DURUŞMA SALONUNDA) PROTOKOL KURALLARI.............56
1. Duruşma Salonu................................................................................56
2. Mahkemede (Duruşma Salonunda) Oturma Düzeni..........................57
3. Mahkemede (Duruşma Salonunda) Davranış Kuralları......................58
4. Mahkemede Konuşma ve Hitap Kuralları...........................................59
SEKIZINCI BÖLÜM
DAVRANIŞ PROTOKOLÜ
A. SOSYAL DAVRANIŞ KURALLARI.................................................................61
1. Hitap..................................................................................................61
2. Selamlama.........................................................................................69
XVII
3. Tanıtma ve Tanıştırma.......................................................................71
4. El Sıkma (Tokalaşma).........................................................................74
B. KAMUSAL YAŞAMDA SAYGI VE NEZAKET KURALLARI...............................75
C. HÂKİM VE SAVCI EŞİ HANIMLARIN GÖREV VE SORUMLULUKLARI............81
DOKUZUNCU BÖLÜM
KONUŞMA PROTOKOLÜ
A. KONUŞMADA SAYGI VE NEZAKET KURALLARI...........................................87
B. TELEFONDA KONUŞMA KURALLARI..........................................................91
ONUNCU BÖLÜM
ZİYARET PROTOKOLÜ
A. KONUKLAR VE ZİYARETÇİLER....................................................................99
B. ZİYARETLERDE GENEL İLKE VE KURALLAR...............................................101
C. KARŞILAMA VE UĞURLAMADA GENEL İLKE VE KURALLAR......................104
D. RESMÎ ZİYARETLER..................................................................................106
1. Göreve Başlama Ziyareti..................................................................106
2. Protokol Ziyareti..............................................................................109
3. Cumhuriyet Başsavcılarının, Adli Yargı Adalet Komisyonu, Adliye ve
İdare Mahkemeleri Başkanlarının, Hâkim ve Savcıların İlde/İlçede
Protokol Ziyaretleri..........................................................................113
4. Görevden Ayrılma (Veda) Ziyareti....................................................114
E. SOSYAL ZİYARETLER................................................................................115
ONBIRINCI BÖLÜM
GİYİM PROTOKOLÜ
A. GİYİM (KIYAFET) TÜRLERİ........................................................................119
B. GİYİMDE GENEL KURALLAR.....................................................................120
C. HANIMLARDA GİYİM...............................................................................122
D. ERKEKLERDE GİYİM.................................................................................125
ONIKINCI BÖLÜM
DAVET VE ZİYAFET PROTOKOLÜ
A. DAVET VE ZİYAFETLERDE GENEL KURALLAR...........................................129
XVIII
B. RESEPSİYONLAR......................................................................................133
C. YEMEK DAVET VE ZİYAFETLERİ................................................................135
1. Yemek Yeme Kuralları......................................................................137
2. Meyve Yeme Kuralları......................................................................142
3. Yemek Davetlerinde Görgü Kuralları................................................145
D. ÇAY, KAHVE SERVİS ETME VE İÇME KURALLARI......................................152
ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM
PROTOKOL ETKİNLİKLERİ
A. TÖREN PROTOKOLÜ...............................................................................155
B. TÖRENLERDE KONUŞMA KURALLARI......................................................158
C. KURUMSAL CENAZE TÖRENİ...................................................................165
D. TOPLANTI PROTOKOLÜ...........................................................................168
1. Toplantı Yönetiminde Protokol Kuralları..........................................169
2. Toplantı Yerleri ve Özellikleri...........................................................170
3. Toplantılarda Masa ve Oturma Düzenleri........................................171
4. Toplantılarda Oturma Düzenleri......................................................171
5. Toplantı Yönetimi Kuralları..............................................................172
6. Toplantıya Katılanların Görevleri.....................................................173
E. BAYRAK PROTOKOLÜ..............................................................................177
1. Yargıda Bayrak Konulacak Makam Odaları ve Salonlar....................177
2. Bayrak Çekilecek ve Konulacak Yerler..............................................178
3. Tanıtıcı Özel (Kurumsal) Bayrak.......................................................180
F. TAŞIT PROTOKOLÜ..................................................................................183
G. RESMÎ YAZILARDA PROTOKOL KURALLARI VE PROTOKOL YAZILARI........185
1. Hitap Biçimleri.................................................................................186
2. Saygı İfadeleri..................................................................................187
3. Resmî Yazılarda Arz / Rica Kuralları..................................................187
4. İmza Kuralları...................................................................................190
5. Kartvizitler.......................................................................................193
6. Tebrik (Kutlama) Yazıları ve Kartları.................................................195
7. Şeref Defteri....................................................................................196