Yargı Etiği ve Türkiyede Yargının Etik Yapılanması

ÖNSÖZ

  Etik yakın zamana kadar felsefe kitapları kapsamında yer alan ve sadece bu alanda tartışılan bir konu iken günümüzde ona duyulan şiddetli ihtiyaç etiğin yaşamın her alanında konuşulmasına sebep olmuştur.   Etik konusunun insanoğlunun daha fazla gündemde yer alması, artan yol­suzluklarla paralellik göstermektedir. Yolsuzlukların başlıca nedenleri katı bü­rokrasi, ahlaki aşınma ve yaptırımların yetersizliği olarak görülmekte, böylece yolsuzluklar arttıkça etiğe duyulan ilginin de arttığı gözlenmektedir.   Günümüzde her meslek gurubu kendi etik kurallarını standartlaştırma gay­reti içerisindedir. Hekimlik etiği, öğretmenlik etiği, gazetecilik etiği, bankacılık ve muhasebe etiği gibi meslek etikleri arasında yargı etiği konusunun ayrı bir önemi söz konusudur. Ayrıca yargı etiğinin adil yargılanma hakkı ile de yakın ilişkisi konuyu daha önemli bir hale getirmektedir.   Bu çalışmanın birinci bölümünde, etik kavramı, gelişimi ve ilişkili konu ve kavramlar üzerinde durulmuştur.  

Çalışmanın ikinci bölümünde, yargı etiği ve yargı etiğine hakim olan ilke­ler incelenmiştir.

Üçüncü bölümde, kıyaslama yapılabilmesi açısından yargı etiği konusun­daki çeşitli ülke uygulamaları değerlendirilmiştir. Çalışmamın son bölümünde ise hakimlere yönelik yapılan bir anket çalışmasının sonuçlarına yer verilmiştir.

Saygılarımla...

Dr. Cengiz SARI

içindekiler

  ÖNSÖZ...................................................................................................... 3 İÇİNDEKİLER......................................................................................... 5 TABLOLAR LİSTESİ.............................................................................. 9 ŞEKİLLER LİSTESİ.............................................................................. 11 KISALTMALAR LİSTESİ..................................................................... 13 GİRİŞ....................................................................................................... 15

1.   ETİK KAVRAMININ GELİŞİMİ VE ETİKLE İLGİLİ TE­
MEL KAVRAMLAR........................................................................ 19

1. Etik Kelimesinin Kökeni ve Anlamı............................................... 19
1. Yönetimde Etiğin Tarihçesi.......................................................... 20
1. Adalet Kavramı........................................................................... 23

1. Denkleştirici Adalet......................................................... 23
2. Dağıtıcı Adalet................................................................ 23

• Ahlak Kavramı............................................................................ 23
• Hukuk ve Etik............................................................................. 25
• Adalet ve Etik............................................................................. 25
• Yönetişim ve Etik........................................................................ 26

• Yönetişimin Şeffaflık Unsuru............................................ 26
• Yönetişimin Hesap Verebilirlik Unsuru.............................. 27
• Yönetişimin Cevap Verebilirlik Unsuru.............................. 28

• Örgütler Yönünden Etik İklim Kavramı......................................... 28
• Örgütlerde Etik İkilem Kavramı.................................................... 29
• Örgütlerde İnsan Kaynakları Yönetimi ve Etik............................... 29
• Etik Davranış ve Kamu Görevlilerinin Etik Davranış İlkeleri............ 32
• Çıkar Çatışması ve Etik................................................................ 38
• Meslek Etiği Kavramı ve Günümüzdeki Önemi.............................. 41

• Meslek Etiği Kavramı...................................................... 41
• Meslek Etiğinin Temel Özellikleri...................................... 43
• Meslek Etiği Kurallarına Uygun Davranmanın Kurum Başarısı Üzerindeki Etkileri       45
• Meslek Etiğine Aykırı Davranışların Sonuçlan.................... 46

• Örgütsel Strese Yol Açması.............................. 46
• Etik Dışı Davranışın Bireysel Tükenmişli
• ve Özgüvenin Yitirilmesine Yol Açması............. 47
  1. Örgütsel Bağlılığın ve Sadakatin Azalması.......... 48
  2. Mobbinge Neden Olması................................... 48
  3. Kurum İtibarının Azalması veya Tümden

  Yok Olması...................................................... 49

  1.13.4.6.  Çalışanlar Tarafından İş Kalitesinin Önem­
  senmemesi ve Kalitesiz Hizmet Sunumu............. 50

2. Genel Olarak Yargı Etiği.............................................................. 51
2. YargıErki.................................................................................... 51
2. Türkiye Yargı Teşkilatı................................................................ 53

2.3.1.   Yargı Bağımsızlığı........................................................... 53

1. Yasama Organına Karşı Bağımsızlık................. 54
2. Yürütmeye Karşı Bağımsızlık............................ 54
3. Yargıya Karşı Bağımsızlık................................. 55
4. Çevreye Karşı Bağımsızlık................................ 55

• Hakimlik Teminatı........................................................... 55
• Hukuk Devleti İlkesi ve Etik............................................. 55
• Tarafsızlık İlkesi.............................................................. 56
• Süreklilik İlkesi................................................................ 56

2.4.    Kamu Etiği Yargı Etiği İlişkisi....................................................... 56

1. Geleneksel Kamu Yönetimi Anlayışı ve Yargı Etiği............ 57
2. Yeni Kamu Yönetimi Anlayışı ve Yargı Etiği..................... 58

2.5.    Etkililik İlkesi ve Yargı Etiği.......................................................... 58

1. Yargıda Temel Göreve Odaklanma................................... 61
2. Yargının Etkililiğinde Ombudsmanlık Kurumu..................... 63
3. Yargıda İşlerin Ayıklanması.............................................. 64
4. E-Adalet Sisteminin Etik Yönden Değerlendirilmesi............ 64

• Genel Olarak................................................... 64
• E-Adalet Sisteminin Amacı............................... 65
• Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP) ve Etik.......... 65

2.6.    Toplam Kalite Yönetimi Açısından Yargı Etiği............................... 66

1. Tanım............................................................................. 66
2. Sürekli Gelişme (Kaizen).................................................. 67
3. Katılımcılık...................................................................... 68
4. Örgüt Kültürünün Değişimi............................................... 68
5. Toplam Kalite Yönetiminde Süreç Odaklılık....................... 68
6. Toplam Kalite Yönetiminde Müşteri Odaklılık ve Yargı Etiği İlişkisi     69
7. Yönetimde Yalınlaşmanın Etik Üzerindeki Etkileri.............. 70

• Yalınlaşma ve Etik İlişkisi................................. 70
• Yargıda Yalınlaşma Uygulamaları ve Yargı Etiğine Katkısı  72

2.7.    Hakimlik Mesleği ve Etik.............................................................. 74

2.7.1.   Hakimlik Mesleği............................................................. 74

• Bağımsızlık tikesi.............................................. 80
• Tarafsızlık İlkesi............................................... 89
• Doğruluk ve Tutarlılık İlkesi............................... 93
• Yargıda Dürüstlük İlkesi................................... 94
• Eşitlik İlkesi...................................................... 99
• Ehliyet ve Liyakat İlkesi.................................... 99
• Nezaket ve Saygı İlkesi................................... 104

1. Doğrudan Vatandaşa Hesap Verebilirlik......................... 107
2. Medya Yolu ile Hesap Verebilirlik................................... 108
3. Üst Mahkemelere Hesap Verebilirlik............................... 109
4. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yoluyla Hesap Ve­rebilirlik       109
5. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Sonucu He­sap Verebilirlik        110
6. Demokratik Hesap Verebilirlik........................................ 110
7. Kamu Görevlileri Etik Kurulu ve Hakimlerin Hesap Verebilirliği    111
8. Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Denetimi ile Hakimleri Etik Yönden Hesap Verebilirliği        113

3.2.     Yargı Etiği ve Yargının Denetimi Konusunda Çeşitli Ülke
Uygulamaları............................................................................. 115

3.2.1.   Almanya'da Yargıda Meslek Etiği İle İlgili Uygula­
malar............................................................................ 117

1. Almanya   Örneğinin   Türkiye   Açısından Önemi        117
2. Etik Açıdan Almanya'da Yargı Teşkilatına İlişkin Düzenlemelerin Tarihi Gelişimi           117
3. Alman Hukukunda Hakimin Bağımsızlığı

ve Hakime Tanınan Teminatlar........................ 118

1. Almanya'da Hâkimlerin Eğitimi........................ 119
2. Hakimlerin Denetimi....................................... 120
3. Hakimlerin Sorumluluğu.................................. 122
4. Hakimlerin Meslekte İlerlemesi....................... 122

3.2.2.   İtalya'da Yargıda Meslek Etiği ile İlgili Uygulamalar......... 123