Yabancı Çekişmesiz Yargı Kararlarının Türk Hukukunda Tanınması
Yabancı Çekişmesiz Yargı Kararlarının Türk Hukukunda Tanınması
Uğur TÜTÜNCÜBAŞI
Sayfa Sayısı
:
270
Kitap Ölçüleri
:
16x24
Basım Yılı
:
2014
ISBN NO
:
9786051465074
Medeni yargıdaki yargısal faaliyetler çekişmeli ve çekişmesiz yargı olmak üzere temelde ikiye ayrılmaktadır. Çekişmesiz yargı faaliyetleri de özel hukuka ilişkin olaylar ile ilgilenmekle beraber, çekişmeli yargıdan farklı özellikler taşımaktadır. Türk hukukunda ilk kez 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun yürürlüğe girmesi ile çekişmesiz yargıyla ilgili usûl hükümleri düzenlenmiştir. Bu kapsamda çalışmamızda öncelikle çekişmesiz yargı kavramı ve özellikleri açıklanmaya çalışılmıştır. Ardından, yabancı mahkeme kararlarının ve bu bağlamda çekişmesiz yargı kararlarının Türk hukukunda etki yaratabilmesini sağlayan -tanıma- müessesinin koşulları ve konuya ilişkin özellik arz eden tarafları ortaya konulmuştur. Son olarak ise, yabancı çekişmesiz yargı kararlarının Türk hukukunda tanınması usûlü konusunda bilgi verilmeye çalışılmıştır.
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ - 1
B i r i n c i Bölüm
GENEL OLARAK ÇEKİŞMESİZ YARGI
1. ÇEKİŞMESİZ YARGI KAVRAMI VE GENEL ÖZELLİKLERİ - 3
I. GENEL OLARAK - 3
II. ÇEKİŞMESİZ YARGININ GENEL ÖZELLİKLERİ - 6
A. Kanunda Sayılan Kıstaslar - 6
1. Çekişme (Hasım) Yokluğu Kıstası (HMK m. 382/I-a) - 7
2. Sübjektif Hakkın Yokluğu Kıstası (HMK m. 382/I-b) - 10
3. Hâkimin Re’sen Harekete Geçmesi Kıstası (HMK m. 382/I-c) - 11
B. Öğretide Sayılan Kıstaslar - 14
1. İnşaî Etki Kıstası - 15
2. Önleyici Etki Kıstası - 17
III. ÇEKİŞMESİZ YARGININ TANIMI - 18
2. ÇEKİŞMESİZ YARGININ GELİŞİMİ - 19
I. GENEL OLARAK - 19
II. MUKAYESELİ HUKUKTA DURUMU VE GELİŞİMİ - 19
A. Roma Hukukunda - 19
B. Alman Hukukunda - 20
C. Avusturya Hukukunda - 28
D. İsviçre Hukukunda - 31
III. TÜRK HUKUKUNDA DURUMU VE GELİŞİMİ - 34
3. ÇEKİŞMESİZ YARGIYA TÂBİ İŞLER - 39
I. GENEL OLARAK - 39
II. KİŞİLER HUKUKUNDA - 41
A. Kanunda Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 41
B. Öğretide Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 41
III. AİLE HUKUKUNDA - 42
A. Kanunda Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 42
1. Eşler Arasındaki İlişkilerde - 42
2. Hısımlık Hukukunda - 44
3. Vesayet Hukukunda - 46
B. Öğretide Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 46
IV. MİRAS HUKUKUNDA - 48
A. Kanunda Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 48
B. Öğretide Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 50
V. EŞYA HUKUKUNDA - 51
A. Kanunda Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 51
B. Öğretide Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 52
VI. BORÇLAR HUKUKUNDA - 54
A. Kanunda Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 54
B. Öğretide Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 56
VII. TİCARET HUKUKUNDA - 56
A. Kanunda Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 56
B. Öğretide Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 59
VIII. İCRA VE İFLAS HUKUKUNDA - 60
A. Kanunda Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 60
B. Öğretide Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 62
IX. DİĞER HUKUK DALLARINDA - 64
A. Kanunda Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 64
B. Öğretide Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 65
4. ÇEKİŞMESİZ YARGI KARARLARI VE ÖZELLİKLERİ - 67
I. ÇEKİŞMESİZ YARGI KARARLARI - 67
II. ÇEKİŞMESİZ YARGI KARARLARININ KESİNLİĞİ
(KESİN KARAR) - 69
A. Şeklî Anlamda Kesin Karar - 71
1. Kavram ve Meydana Gelmesi - 71
2. Sonuçları - 74
B. Maddî Anlamda Kesin Karar - 75
1. Genel Olarak - 75
2. Maddî Anlamda Kesin Hükmün Şartları - 76
a. Tarafların Aynı Olması (Kesin Hükmün Sübjektif Sınırları) - 76
b. Dava Sebebinin (Vakıaların) Aynı Olması (Kesin Hükmün Objektif Sınırları) - 78
c. Dava Konusunun (Hüküm ile Talep Sonucunun) Aynı Olması - 80
3. Kararın İçeriği Bakımından Maddî Anlamda Kesin Hükmün Uygulanma Alanı - 82
4. Maddî Anlamda Kesin Hükmün Başlaması ve Etkileri - 83
5. Çekişmesiz Yargı Kararları Açısından Maddî
Anlamda Kesinlik Kavramı - 87
a. -Ne bis in idem- Kuralının Uygulanması - 90
b. Bir İşin Yargılama Sırasında Çekişmesiz Yargı
Alanından Çıkıp Çekişmeli Yargı Alanına Girmesi - 91
c. Çekişmesiz Yargı Kararları Açısından Maddî Anlamda Kesinliğin Değerlendirilmesi - 97
III. ÇEKİŞMESİZ YARGI KARARLARININ DEĞİŞTİRİLEBİLMESİ - 98
A. Genel Olarak - 98
B. Kararın Sonradan Haksız veya Hatalı Görülmesi Sebebiyle Değiştirilmesi - 99
C. Kararın Verilmesinden Sonra Meydana Gelen Değişiklikler (Vakıalar) Sebebiyle Değiştirilmesi - 100
D. Değiştirilen Kararın Etkisi - 101
İkinci Bölüm
YABANCI ÇEKİŞMESİZ YARGI KARARLARININ
TÜRK HUKUKUNDA TANINMASI KOŞULLARI
1. YABANCI MAHKEME KARARLARININ TANINMASI
HAKKINDA GENEL BİLGİLER - 103
I. GENEL OLARAK - 103
II. MAHKEME KARARLARININ TÜRLERİ VE YABANCI MAHKEME KARARLARININ ETKİLERİ - 106
A. Genel Olarak - 106
B. Mahkeme Kararlarının Türleri - 107
1. Eda Kararları - 107
2. Tespit Kararları - 108
3. İnşaî (Yenilik Doğurucu) Kararlar - 108
C. Yabancı Mahkeme Kararlarının Etkileri (Sonuçları) - 109
III. YABANCI MAHKEME KARARLARININ TANINMASININ TEORİK GEREKÇESİ İLE TANIMA
VE TENFİZE İLİŞKİN SİSTEMLER - 111
A. Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınmasının Teorik Gerekçesi - 111
1. Mücamele (Comity) Teorisi - 112
2. Yargısal (Kazaî) Akit Teorisi - 112
3. Özel Kanun (Lex Specialis) Teorisi - 113
4. Müktesep Haklar Teorisi - 113
B. Tanıma ve Tenfize İlişkin Sistemler - 114
1. Tanıma ve Tenfiz Müessesesini Kabul Etmeyen Sistemler - 114
2. Tanıma ve Tenfiz Müessesesini Kabul Eden Sistemler - 115
a. Tanımayı Tenfizdeki Usûle Bağlayan Sistemler - 117
b. Tanımayı ve Tenfizi Ayrı Usûle Bağlayan Sistemler - 118
IV. TÜRK HUKUKUNDA TANIMAYA İLİŞKİN GELİŞİM - 119
A. Osmanlı Döneminde Tanıma ve Tenfiz - 119
B. MÖHUK’dan Önce Tanıma ve Tenfiz - 119
C. 2675 Sayılı MÖHUK’a Göre Tanıma ve Tenfiz - 122
D. 5718 Sayılı MÖHUK’a Göre Tanıma ve Tenfiz - 123
2. TANIMA KAVRAMI VE ÇEKİŞMESİZ YARGI KARARLARININ TANINMASI KOŞULLARI - 125
I. KAVRAM - 125
II. TANIMANIN KOŞULLARI - 127
A. Çekişmesiz Yargı Kararlarının Tanınmasında Aranan Koşullar - 127
1. Tanımada Aranan Ön koşullar - 130
a. Yabancı Mahkemelerden Hukuk Davalarına İlişkin Olarak Verilmiş Bir İlâmın Olması - 130
b. Yabancı Kararın Kesinleşmiş Olması - 137
2. Tanımada Aranan Asıl Koşullar - 147
a. İlâmın Türk Mahkemelerinin Münhasır Yetkisine Giren Bir Konuda Verilmemiş Olması - 147
aa. Türkiye’de Bulunan Taşınmazlara İlişkin Davalar - 151
bb. Mirasa İlişkin Davalar - 155
cc. İş, Tüketici ve Sigorta Sözleşmelerinden Doğan Davalar - 160
b. İlâmın Dava Konusu veya Taraflarla Gerçek Bir İlişkisi Bulunmadığı Halde Kendisine Yetki Tanıyan Bir Devlet Mahkemesince Verilmiş Olmaması - 169
c. Kararın Kamu Düzenine Açıkça Aykırı Bulunmaması - 174
d. Savunma Haklarının İhlal Edilmemiş Olması - 185
B. Tanımada Aranmayan Koşullar - 192
1. Karşılıklılık - 192
2. Türklerin Kişi Hallerine İlişkin Davalarda Türk Kanunlar İhtilafı Kurallarına Uygunluk - 197
Üçüncü Bölüm
YABANCI ÇEKİŞMESİZ YARGI KARARLARININ
TÜRK HUKUKUNDA TANINMASI USÛLÜ
1. TANIMADA İZLENECEK USÛL - 201
I. GENEL OLARAK - 201
II. GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME - 204
A. Görev - 204
B. Yetki - 205
III. TEMİNAT - 206
A. Hukuk Muhakemeleri Kanununa Göre Teminat Gösterme Yükümlülüğü - 207
XIII
B. Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanuna Göre Teminat Gösterme Yükümlülüğü - 211
IV. TANIMA DAVASINDA TARAFLAR, TANIMA TALEBİ VE GEREKLİ BELGELER - 216
A. Taraflar - 216
B. Tanıma Talebi - 220
C. Gerekli Belgeler - 220
V. TANIMA DAVASININ GÖRÜLMESİ - 222
A. Yargılama Usûlü - 222
B. Tanıma Talebinin Kapsamı - 226
C. İspat Yükü ve İtirazlar - 227
2. TANIMA DAVASINDA VERİLECEK KARARLAR VE KANUN YOLLARI - 230
I. KARAR - 230
A. Tanıma Kararı - 230
B. Tanıma Talebinin Reddi Kararı - 231
C. Kısmi Tanıma Kararı - 232
D. Tanıma Kararının Sonuçları - 233
E. Kararın Şekli - 234
II. KANUN YOLLARI - 235
A. İstinaf - 235
B. Temyiz - 237
C. Yargılamanın İadesi - 239
SONUÇ - 241
KAYNAKÇA - 249
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ - 1
B i r i n c i Bölüm
GENEL OLARAK ÇEKİŞMESİZ YARGI
1. ÇEKİŞMESİZ YARGI KAVRAMI VE GENEL ÖZELLİKLERİ - 3
I. GENEL OLARAK - 3
II. ÇEKİŞMESİZ YARGININ GENEL ÖZELLİKLERİ - 6
A. Kanunda Sayılan Kıstaslar - 6
1. Çekişme (Hasım) Yokluğu Kıstası (HMK m. 382/I-a) - 7
2. Sübjektif Hakkın Yokluğu Kıstası (HMK m. 382/I-b) - 10
3. Hâkimin Re’sen Harekete Geçmesi Kıstası (HMK m. 382/I-c) - 11
B. Öğretide Sayılan Kıstaslar - 14
1. İnşaî Etki Kıstası - 15
2. Önleyici Etki Kıstası - 17
III. ÇEKİŞMESİZ YARGININ TANIMI - 18
2. ÇEKİŞMESİZ YARGININ GELİŞİMİ - 19
I. GENEL OLARAK - 19
II. MUKAYESELİ HUKUKTA DURUMU VE GELİŞİMİ - 19
A. Roma Hukukunda - 19
B. Alman Hukukunda - 20
C. Avusturya Hukukunda - 28
D. İsviçre Hukukunda - 31
III. TÜRK HUKUKUNDA DURUMU VE GELİŞİMİ - 34
3. ÇEKİŞMESİZ YARGIYA TÂBİ İŞLER - 39
I. GENEL OLARAK - 39
II. KİŞİLER HUKUKUNDA - 41
A. Kanunda Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 41
B. Öğretide Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 41
III. AİLE HUKUKUNDA - 42
A. Kanunda Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 42
1. Eşler Arasındaki İlişkilerde - 42
2. Hısımlık Hukukunda - 44
3. Vesayet Hukukunda - 46
B. Öğretide Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 46
IV. MİRAS HUKUKUNDA - 48
A. Kanunda Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 48
B. Öğretide Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 50
V. EŞYA HUKUKUNDA - 51
A. Kanunda Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 51
B. Öğretide Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 52
VI. BORÇLAR HUKUKUNDA - 54
A. Kanunda Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 54
B. Öğretide Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 56
VII. TİCARET HUKUKUNDA - 56
A. Kanunda Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 56
B. Öğretide Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 59
VIII. İCRA VE İFLAS HUKUKUNDA - 60
A. Kanunda Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 60
B. Öğretide Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 62
IX. DİĞER HUKUK DALLARINDA - 64
A. Kanunda Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 64
B. Öğretide Belirtilen Çekişmesiz Yargı İşleri - 65
4. ÇEKİŞMESİZ YARGI KARARLARI VE ÖZELLİKLERİ - 67
I. ÇEKİŞMESİZ YARGI KARARLARI - 67
II. ÇEKİŞMESİZ YARGI KARARLARININ KESİNLİĞİ
(KESİN KARAR) - 69
A. Şeklî Anlamda Kesin Karar - 71
1. Kavram ve Meydana Gelmesi - 71
2. Sonuçları - 74
B. Maddî Anlamda Kesin Karar - 75
1. Genel Olarak - 75
2. Maddî Anlamda Kesin Hükmün Şartları - 76
a. Tarafların Aynı Olması (Kesin Hükmün Sübjektif Sınırları) - 76
b. Dava Sebebinin (Vakıaların) Aynı Olması (Kesin Hükmün Objektif Sınırları) - 78
c. Dava Konusunun (Hüküm ile Talep Sonucunun) Aynı Olması - 80
3. Kararın İçeriği Bakımından Maddî Anlamda Kesin Hükmün Uygulanma Alanı - 82
4. Maddî Anlamda Kesin Hükmün Başlaması ve Etkileri - 83
5. Çekişmesiz Yargı Kararları Açısından Maddî
Anlamda Kesinlik Kavramı - 87
a. -Ne bis in idem- Kuralının Uygulanması - 90
b. Bir İşin Yargılama Sırasında Çekişmesiz Yargı
Alanından Çıkıp Çekişmeli Yargı Alanına Girmesi - 91
c. Çekişmesiz Yargı Kararları Açısından Maddî Anlamda Kesinliğin Değerlendirilmesi - 97
III. ÇEKİŞMESİZ YARGI KARARLARININ DEĞİŞTİRİLEBİLMESİ - 98
A. Genel Olarak - 98
B. Kararın Sonradan Haksız veya Hatalı Görülmesi Sebebiyle Değiştirilmesi - 99
C. Kararın Verilmesinden Sonra Meydana Gelen Değişiklikler (Vakıalar) Sebebiyle Değiştirilmesi - 100
D. Değiştirilen Kararın Etkisi - 101
İkinci Bölüm
YABANCI ÇEKİŞMESİZ YARGI KARARLARININ
TÜRK HUKUKUNDA TANINMASI KOŞULLARI
1. YABANCI MAHKEME KARARLARININ TANINMASI
HAKKINDA GENEL BİLGİLER - 103
I. GENEL OLARAK - 103
II. MAHKEME KARARLARININ TÜRLERİ VE YABANCI MAHKEME KARARLARININ ETKİLERİ - 106
A. Genel Olarak - 106
B. Mahkeme Kararlarının Türleri - 107
1. Eda Kararları - 107
2. Tespit Kararları - 108
3. İnşaî (Yenilik Doğurucu) Kararlar - 108
C. Yabancı Mahkeme Kararlarının Etkileri (Sonuçları) - 109
III. YABANCI MAHKEME KARARLARININ TANINMASININ TEORİK GEREKÇESİ İLE TANIMA
VE TENFİZE İLİŞKİN SİSTEMLER - 111
A. Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınmasının Teorik Gerekçesi - 111
1. Mücamele (Comity) Teorisi - 112
2. Yargısal (Kazaî) Akit Teorisi - 112
3. Özel Kanun (Lex Specialis) Teorisi - 113
4. Müktesep Haklar Teorisi - 113
B. Tanıma ve Tenfize İlişkin Sistemler - 114
1. Tanıma ve Tenfiz Müessesesini Kabul Etmeyen Sistemler - 114
2. Tanıma ve Tenfiz Müessesesini Kabul Eden Sistemler - 115
a. Tanımayı Tenfizdeki Usûle Bağlayan Sistemler - 117
b. Tanımayı ve Tenfizi Ayrı Usûle Bağlayan Sistemler - 118
IV. TÜRK HUKUKUNDA TANIMAYA İLİŞKİN GELİŞİM - 119
A. Osmanlı Döneminde Tanıma ve Tenfiz - 119
B. MÖHUK’dan Önce Tanıma ve Tenfiz - 119
C. 2675 Sayılı MÖHUK’a Göre Tanıma ve Tenfiz - 122
D. 5718 Sayılı MÖHUK’a Göre Tanıma ve Tenfiz - 123
2. TANIMA KAVRAMI VE ÇEKİŞMESİZ YARGI KARARLARININ TANINMASI KOŞULLARI - 125
I. KAVRAM - 125
II. TANIMANIN KOŞULLARI - 127
A. Çekişmesiz Yargı Kararlarının Tanınmasında Aranan Koşullar - 127
1. Tanımada Aranan Ön koşullar - 130
a. Yabancı Mahkemelerden Hukuk Davalarına İlişkin Olarak Verilmiş Bir İlâmın Olması - 130
b. Yabancı Kararın Kesinleşmiş Olması - 137
2. Tanımada Aranan Asıl Koşullar - 147
a. İlâmın Türk Mahkemelerinin Münhasır Yetkisine Giren Bir Konuda Verilmemiş Olması - 147
aa. Türkiye’de Bulunan Taşınmazlara İlişkin Davalar - 151
bb. Mirasa İlişkin Davalar - 155
cc. İş, Tüketici ve Sigorta Sözleşmelerinden Doğan Davalar - 160
b. İlâmın Dava Konusu veya Taraflarla Gerçek Bir İlişkisi Bulunmadığı Halde Kendisine Yetki Tanıyan Bir Devlet Mahkemesince Verilmiş Olmaması - 169
c. Kararın Kamu Düzenine Açıkça Aykırı Bulunmaması - 174
d. Savunma Haklarının İhlal Edilmemiş Olması - 185
B. Tanımada Aranmayan Koşullar - 192
1. Karşılıklılık - 192
2. Türklerin Kişi Hallerine İlişkin Davalarda Türk Kanunlar İhtilafı Kurallarına Uygunluk - 197
Üçüncü Bölüm
YABANCI ÇEKİŞMESİZ YARGI KARARLARININ
TÜRK HUKUKUNDA TANINMASI USÛLÜ
1. TANIMADA İZLENECEK USÛL - 201
I. GENEL OLARAK - 201
II. GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME - 204
A. Görev - 204
B. Yetki - 205
III. TEMİNAT - 206
A. Hukuk Muhakemeleri Kanununa Göre Teminat Gösterme Yükümlülüğü - 207
XIII
B. Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanuna Göre Teminat Gösterme Yükümlülüğü - 211
IV. TANIMA DAVASINDA TARAFLAR, TANIMA TALEBİ VE GEREKLİ BELGELER - 216
A. Taraflar - 216
B. Tanıma Talebi - 220
C. Gerekli Belgeler - 220
V. TANIMA DAVASININ GÖRÜLMESİ - 222
A. Yargılama Usûlü - 222
B. Tanıma Talebinin Kapsamı - 226
C. İspat Yükü ve İtirazlar - 227
2. TANIMA DAVASINDA VERİLECEK KARARLAR VE KANUN YOLLARI - 230
I. KARAR - 230
A. Tanıma Kararı - 230
B. Tanıma Talebinin Reddi Kararı - 231
C. Kısmi Tanıma Kararı - 232
D. Tanıma Kararının Sonuçları - 233
E. Kararın Şekli - 234
II. KANUN YOLLARI - 235
A. İstinaf - 235
B. Temyiz - 237
C. Yargılamanın İadesi - 239
SONUÇ - 241
KAYNAKÇA - 249