Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Vergi Yargılamasında Resen Araştırma
Vergi Yargılamasında Resen Araştırma
Recep İBİŞ
Sayfa Sayısı
:
168
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2013
ISBN NO
:
9786055929824
25,00
TL 
Bu ürün şu anda stoklarımızda yok!Yazarın diğer ürünlerine gözatmanızı tavsiye ederiz...
GİRİŞ Maliye biliminin konusunu, kamu gelirleri ve giderleri ile bunların denkleştirilmesi oluşturmaktadır(l). Devletin ve kamu tüzel kişilerin mali faaliyetlerinin tamamını düzenleyen hukuk kurallarını inceleyen bilim disiplinine de \\\"mali hukuk\\\" denir( \\\\ Mali hukukun bir dalı olan vergi hukuku ise; \\\"kamu gelirlerinin\\\" yalnızca cebre dayanan kısmı ile ilgili bulunduğundan, bunlara ilişkin uyuşmazlıklara bakan vergi yargısı da, mali yargının önemli bir bölümünü teşkil etmektedir(3). Devlet, giderlerini finanse edebilmek için büyük oranda vergi ve ben¬zeri mali yükümlülüklere başvururken; kişiler ise, bütçelerinde bir gider kalemi olarak gördükleri vergiyi ödemek istemezler. Bu şekilde ortaya çıkan, iki tarafın çıkarlarının karşı karşıya geldiği ve \\\"kamu hizmetleri¬nin görülmesi\\\" ile kişi hak ve hürriyetlerini temin eden \\\"hukuk devleti\\\" gibi iki yönlü kamu yararının bulunduğu idare hukukuna dayalı vergi ilişkisinin, kanunlara ve hukuka uygun bir şekilde kurularak sürdürülme¬si gerekmektedir. Bu ilişki ve dengenin herhangi bir şekilde bozulduğu noktada vergi yargısı denetimi devreye girer. Ulusal ve uluslararası ölçekte meydana gelen iktisadi ve sosyal yapı¬daki değişiklik ve farklılaşmalar, vergi kanunlarının değiştirilmesini ya da yorumlanmalarında farklı yaklaşımları beraberinde getirerek tartışmalı hususların doğmasına sebep olmaktadır. Bununla beraber vergi ihtilafları yargısal uyuşmazlık haline dönüştüklerinde, konunun teknik ve muhase¬be boyutlarının bulunması, idari yargılama içerisinde ayrıksı bir yargılama hukuku yöntem, kural ve ilkelerinin yer almasını kaçınılmaz kılmak-tadır(5). Vergi yargılama hukukunda uygulama alanı bulan bu yöntem ve ilke¬ler, bazen medeni ve ceza yargılama hukukuna ilişkin olsa da; temelde idari yargılama usulünün yanında vergi hukukunun farklı özellikleri ne¬deniyle bazen de sadece vergi yargılamasında uygulanabilmektedir. Diğer yandan Türkiye\\\′de, idarenin sadece vergilendirme faaliyetlerine ilişkin bir idari usul kodunun (Vergi Usul Kanunu) var olması, vergi yar¬gılamasını idari yargı sistemi içerisinde ayrıksı bir konuma taşımaktadır. Bu usul kodunun Alman hukukundan, genel idari yargılama usulümüzün ise Fransız hukukundan kaynaklı olması da, vergi yargılama hukukuna dair yapılacak tespitleri hukukun diğer alanlarına nazaran zorlaştırmak¬tadır . Ayrıca idare hukukunun; tedvin edümemiş genç bir hukuk dalı olması, içtihatlara dayanması, uyuşmazlıkların idari yargıda görülmesi ve kamu yaran düşüncesinin egemen olması<7) gibi istinatlarından hareketle bu usul ilişkisi ele alınmak durumundadır. Bir vergi uyuşmazlığında öncelikle bir kamu hukuku meselesiyle kar¬şılaştığının bilincinde olan vergi hakimi, vergilendirmenin dayanağını oluşturan temeldeki ekonomik olay ve bunun gerçek mahiyetini dikkate almak; sonra da vergilerin kanuniliği çerçevesine maddi ve şekli (usul) hukuk kurallarını yorumlayarak vergi hukuku bakışıyla* \\\′ idari yargı usul kuralları zemininde uyuşmazlığı çözmek zorundadır. Vergi hakiminin idari işlemi, idari yargıda kullanılan kalıpların ötesinde, vergi hukukunun bazen tamamen kendine özgü yönleriyle incelemesi de, bu zorunluluğa dayandırılabilir. Kamu hukukuna ilişkin olan amaçlara yargı yerlerince ulaşılırken kullanılan ve vergi yargılamasının bahsedilen özellikleri ne¬deniyle başvurulan enstrüman ve gözetilen ilkelerin en başında ise \\\"re\\\′sen araştırma\\\" gelir. İdari yargının medeni yargıdan farklı olarak, yargıladığı işlemler üze¬rindeki kamu yararı denetimine dair görevi, tarafların hak ve menfaatle¬rinin teminini aşan bir kapsama sahiptir. İdari yargı kolu içinde yer alan vergi yargısında, taraf beyan ve istemlerini aşan re\\\′sen araştırma ve ince¬leme yönteminin en önemli varlık nedeni de budur<9). Kaynağını kısmen Roma hukukundan alan re\\\′sen araştırma \\\′; adil yargılanma hakkını temin eden bazı alt ilkelerin/hakların sağlanması, kamu düzenine ilişkin hususların tarafların ihtiyarına bırakılmaması, idare karşısında güçsüz bireyin korunması, dolayısıyla idari işlem ve eylemlerin hukuka uygun olup olmadığının sadece yargı yerince gerçek¬leştirilebilecek bir araştırma ve incelemeyi gerektirebilmesi nedenleriyle de önemli bir ilkedir. Ayrıca devletin vergilendirme yetkisi karşısında \\\"vergi yükümlüsünün korunması\\\" kavramı, idare hukukundaki idari işlemler yapılırken geçerli olan \\\"bireyin korunması\\\" kavramından daha şümullüdür. Vergi yüküm¬lüsünün korunması: yasallık, hukuki güvenlik, eşitlik, belirlilik, genellik, mali güce göre vergileme, yükümlülüklerin geçmişe yürümezliği yönle¬rinden \\\"yasama\\\", kanuni idare, mahremiyet, özel yaşama saygı, bilgi alma, itiraz, düzeltme, uzlaşma, ekonomik yaklaşım, dava hakkı yönle¬rinden \\\"yürütme\\\", bağımsız mahkeme, adil yargılanma (silahların eşitli¬ği, makul süre vb.) ve re\\\′sen araştırma gibi yönlerden \\\"yargı\\\" süreçlerin¬de, yükümlünün hukuki güvencelerle donatılmasını kapsar(ll). Vergi yargılama hukukunun ve vergi hukukunun neredeyse tüm ku¬rum ve konuları, bir şekilde re\\\′sen araştırma ilkesiyle ilgili veya bağlantı¬lı bulunduğundan; bu ilkenin net bir şekilde aktarımı için çalışma sınırla¬rının belirlenmesi, sürecin en çetrefil sorunlarının başında yer almıştır. Zira, re\\\′sen araştırma ilkesinin, bünyesinde hem usul hem de maddi hu¬kuka ilişkin geçişleri barındırması, çalışma planının belli kabuller üzerine yapılandırılması sonucunu doğurmuş; bu çerçevede çalışma, giriş ve sonuç dışında üç ana bölümden oluşmuştur. Birinci bölümde, vergi yargısının yargı sistemimizdeki konumu ile vergi davasının hukuki niteliği; vergi yargısının fonksiyonları ile bu hu¬kuk dalına hakim ilkelere yer verilmiş; son olarak re\\\′sen araştırma kav¬ramı irdelenerek bu ilkenin diğer yargılama hukuku dallarında ve Kıta Avrupası\\\′ndaki uygulanışlarına kısaca değinilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde, re\\\′sen araştırma ilkesinin kapsam ve iş¬levlerinin teorik çerçevesi çizilmeye çalışılmış, re\\\′sen araştırma ilkesinin \\\′\\\′adil yargılanma hakkı\\\" perspektifinden üstlendiği diğer işlev ve sınırla¬rının tespiti amacıyla, bu hakkı temin eden bazı ilkeler de ele alınarak, İnsan Haklan Avrupa Mahkemesi (İHAM) ile yüksek yargı organlarımı¬zın bu ilkelere dair yorumları incelenmiştir. Üçüncü bölümde, sınırları belirlenmeye çalışılan re\\\′sen araştırma il¬kesinin yargılamadan beklenen sonuçlara etki ve katkısı ile anılan ilkenin öngörülüş amaçlarına ulaşılmaya çalışılırken karşılaşılan (mevzuat ve uygulama kaynaklı) sorun ve tartışmalar güncel yargı kararları üzerinden ele alınmış; özellikle çalışmanın bütününde incelenen hususların anali¬ziyle saptanan olumsuz sonuçlar, olan ve olması gereken hukuk kuralları açısından irdelenmiş; çözüm önerileri geliştirme çabası içinde olunmuş¬tur. SUNUŞ Bilindiği üzere vergi usul ve vergi yargılama hukuku, kamu hukuku içinde yer alır. idari yargı içinde yapılanan ve temel amacı vergi idaresi işlemlerinin (Bakanlar Kurulu Kararları ve diğer düzenleyici işlemler de dahil) hukuka uygunluğunu denetlemek olan vergi yargısı, yargılama süreçlerinde hem usule hem de maddi vakıaya ilişkin her türlü hususu kendiliğinden incelemek ve araştırmakla ödevlidir. Böylelikle hukuk devletinin idare ve yargı bazında realize edilmesi, hukuka uygunluk denetimi yapılırken maddi gerçeğe ulaşılması ve adil yargılanma hakkının yaşama geçirilmesi ile mümkündür. Bütün bunlara imkan sağlayan özelliği itibariyle re\\\′sen araştırma, vergi yargılama hukukunda önemli bir yere sahiptir. Bu önemine rağmen re\\\′sen araştırma ilkesi, üzerinde yeterince çalışılmış konulardan değildir; anılan ilkenin yargı içtihatlarıyla somutlaştırılmasına çalışılmaktadır. Konuyla mesleki ya da özel olarak ilgilenen kişilerle yapılan görüşmelerde re\\\′sen araştırmanın, herkes tarafından aynı şekil ve anlamda kabul edilen otonom bir kavram olmadığı, çoğunlukla yorumlayanın bu kavram karşısındaki konumu, hukuki algı ve müktesebatı veya ilgilendiği yargısal kurum ve diğer hukuk mekanizmaları açısından izahına çalışıldığı görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, vergi yargılama hukukuna hakim olan re\\\′sen araştırma ilkesinin, kapsam, sınır ve işlevinin belirlenmesi; bu belirlemede adil yargılanma hakkı kavramının sağladığı uluslararası yargılama standartlarının gözetilmesi; vergi yargısı uygulamasında bu ilkeye dair somut olarak karşılaşılan sorunların, kuramsal düzlemde yansımalarının saptanması; bu saptamalardan sonra da teori ve pozitif düzenlemeler dikkate alınarak çözüm önerilerinin geliştirilmesidir. Bahsedilen amaca yönelirken, bu ilkenin bağlantılı olduğu teorik köklere inilmesi ve yargılama usulü kurumlarının bütün olarak ele alınması kaçınılmaz olduğundan, re\\\′sen araştırmadan hareketle vergi yargılama hukukunun ana hatlarına da çalışmada yer verilmiştir. Ancak, re\\\′sen araştırma ilkesini derinlemesine inceleyen çalışmaların ve kuramsal anlamda vergi yargılama hukuku üzerine güncel eserlerin az sayıda olmasından kaynaklanan kısıt, özellikle bu hukuk dalının temellerini inceleme konusu yapan bazı önemli çalışmaların üzerindeki zaman perdesinin aralanmasını da gerektirmiştir. Çalışmamızda, konuyla ilgili olarak başvurulan değerli eserlerin yanı sıra mümkün olduğunca yargı kararlarından faydalanılmıştir. Çalışma metninin akışına ve gerekliliğine göre, faydalanılan bir kararın bazen gerekçe kısmına, bazen künyesine, bazen de kararın ifade ettiği manaya, metinde ya da dipnotta yer verilmiş olup, herhangi bir kaynağa atıf verilmeyen yargı kararları, doğrudan ilgili yargı yerinin kendi arşivinden veya otomasyon sisteminden (UYAP ve DBS) alınmıştır. Bu çalışma, öncelikle resmi olarak Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalında \\\"Vergi Yargılama Hukukunda Re\\\′sen Araştırma İlkesinin Kapsamı ve işlevi\\\" başlığıyla yüksek lisans tezi olarak tarafımdan hazırlanmış, 22.01.2013 tarihinde savunması yapılarak Prof. Dr. Şükrü Kızılot (tez danışmanı), Prof. Dr. Murat Özden ve Doç. Dr. Saygın Eyüpgiller\\\′den oluşan jüri tarafından oybirliğiyle kabul edilmiştir. Re\\\′sen araştırmanın, özellikle vergi yargılama hukuku açısından akademi ve yargı çevrelerinde hassas bir konu olarak kabul görmesi nedeniyle; Enstitüye sunulan tez, üzerinde yaptığım daha ince ve ayrıntılı çalışmalar sonucu yargı mensubu, öğrenci ve akademisyenlerin dikkatine sunulmak üzere elinizde bulunan kitap haline getirilmiştir. Ayrıca eser, usul hukukuna dair bir çalışma olması nedeniyle genel idari yargılama hukuku açısından da incelenebilir mahiyettedir. Konu ve materyaller itibariyle zorluğu takdir edilecek olan bu çalışmada, yol gösterici yaklaşımı nedeniyle sayın Prof. Dr. Şükrü KIZİLOT\\\′a, tüm süreçlerde önerilerini esirgemeyen sayın Prof. Dr. Mustafa AKKAYA\\\′ya, mesleki birikimiyle katkı sağlayan Danıştay Üyesi sayın Mehmet SÖNMEZ\\\′e şükranlarımı sunuyorum. Ve tabi ki bu çalışma için ayrılan zaman diliminde ilgimden yoksun kalan kızlarım Zeynep ve Azra Yağmur ile fedakarlıgıyla her zaman destekleyen değerli eşim Sümeyra Hanıma, Kitabın sayfa düzenini yapan sayın Cengiz Şimşir\\\′e teşekkür ederim. Bu çalışma vesilesiyle alanlarında otorite kabul edilen kişilerin fikir ve önerilerinden faydalanabilmek benim için büyük bir fırsattı. Bunun yanında gösterdiğim titizliğe rağmen çalışma, şahsımdan kaynaklı hata ve noksanlardan münezzeh değildir. Ortaya konulmuş hiçbir eserin, eleştirilmeksizin tekamüle eremeyeceğini belirtmek gerekir. (recepibis76(5).gmail.com) Recep İBİŞ Ankara, Mayıs/2013 ÖNSÖZ Re\\\′sen araştırma kavramı, kapsam ve uygulama bakımından vergi usul ve vergi yargılama hukukunun en girift konularındandır. Üzerinde ifade ettiği anlam bakımından dahi uzlaşı bulunmayan bir konuyu, yüksek lisans tez çalışması olarak seçme isteğini paylaştığında, Sayın Recep İbiş\\\′e çekincelerimi iletmiş; yapılacak her çalışmanın bir yönüyle eksik kalacağını, ancak bu konudaki her çalışmanın da vergi hukuku alanına katkı getireceğini ifade etmiş; ardından da iyi bir akademik çalışmayı ortaya çıkarma kaygısı içinde benimle düşüncelerini paylaşan bir kişinin motivasyonunu olumsuz etkilediğimi düşünmüş ve üzülmüştüm. Sayın Recep İbiş\\\′in, bu söylemlerimden etkilenmemiş olduğunu, çalışmanın planına ilişkin görüşümü isteyen elektronik postasından öğrendim ve süreç içerisinde sabır ve inatla iyiyi yapma çabasını gözlemledim. Akademik bakımdan kabul görmüş bir yüksek lisans tezinin basılı hali olmayıp, daha sonra zenginleştirilen elinizdeki çalışmada, vergi yargılama hukukunun çetrefil bir konusunun ilişkili alanlar ihmal edilmeksizin kapsamlı biçimde ele alınma çabası net bir biçimde gözlenmektedir. Akademik çalışmalar salt ürettikleri çözümlerle değil; sorunlara dikkat çekmeleriyle de değerli hale gelirler. Bu çerçevede yazarın saptama ve çözümlemelerinin tümünde kendisiyle aynı fikirde olmamakla birlikte; çalışmasında sergilediği sorunların \\\"sorun\\\" niteliği konusunda hemfikir olduğumu ifade etmek isterim. Sayın Recep İbiş, konuyu teori ve uygulama açısından ustalıkla tüketmeyi hedeflemiştir. Doktrinin vergi idaresi uygulamalarına ve yargı kararlarına yansımaları; vergi idaresi ve vergi yargısının re\\\′sen araştırma algısına ilişkin saptamalar, çalışmayı özgün kılmakla kalmamakta; aynı zamanda bu konudaki algıya ilişkin yeni tartışmalara da zemin hazırlamaktadır. Hiçbir çalışma mükemmel değildir ve iyinin düşmanı, daha iyidir. Elinizdeki çalışmanın Türk Vergi Hukuku bakımından katkı getirici nitelikte olduğuna ilişkin kanaatimi paylaşıyor ve bu konuda yeni çalışmalara vesile olmasını temenni ediyorum. Disiplinli ve titiz çalışması nedeniyle Sayın Recep İbiş\\\′i kutluyor; başarılarının artarak devam etmesini diliyorum. Prof. Dr. Mustafa Akkaya İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM VERGİ YARGILAMA HUKUKU VE RE\\\′SEN ARAŞTIRMA KAVRAMI . VERGİ YARGİLAMA HUKUKU 19 A. VERGİ YARGISININ YARGI SİSTEMİMİZ İÇİNDEKİ YERİ 20 1.1982 Öncesi Dönem 22 2.1982 Sonrası Dönem 23 B. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA VERGİ YARGISI 24 1. Fransız Hukuku 25 2. Alman Hukuku 25 3. Anglo-Sakson Hukuku 26 C. VERGİ DAVASININ HUKUKİ NİTELİĞİ 27 1. Vergi Davasının Hukuki Niteliği Konusundaki Kuramsal Yaklaşımlar 30 2. Vergi Davasının Hukuki Niteliği Konusundaki Danıştay Kararları 33 I. VERGİ YARGILAMASININ FONKSİYONLARI VE HAKİM İLKELER 39 A. VERGİ YARGISININ FONKSİYONLARI 39 1. Uyuşmazlıkları Sona Erdirme Fonksiyonu 40 2. Çıkarlar Dengesini Koruma Fonksiyonu 40 3. İçtihat Yaratma Fonksiyonu 41 4. Hukuki Güvenliği Sağlama Fonksiyonu 42 5. Vergi Adaletini Sağlama Fonksiyonu 42 B. VERGİ YARGİLAMA HUKUKUNA HAKİM İLKELER 42 1. Kamuya Yararlılık İlkesi 43 2. Yazılılık İlkesi 44 3. Ekonomik Yaklaşım İlkesi 45 4. Delil Serbestisi İlkesi 46 5. Delillerin Serbestçe Değerlendirilmesi İlkesi 47 6. Usul Ekonomisi İlkesi 48 7. Re\\\′sen Araştırma İlkesi 49 8. Gizlilik İlkesi 50 III. VERGİ YARGILAMA HUKUKUNDA RE\\\′SEN ARAŞTIRMA 51 A. RE\\\′SEN ARAŞTIRMA KAVRAMI 51 B. RE\\\′SEN ARAŞTIRMANIN DAYANAĞI VE VARLIK NEDENLERİ 54 C. RE\\\′SEN ARAŞTIRMANIN UYGULANDIĞI DİĞER YARGILAMA ALANLARI 55 1. Medeni Yargılama Hukukunda 55 2. Ceza Yargılama Hukukunda 56 D. AVRUPA İDARİ YARGI SİSTEMLERİNDE RE\\\′SEN ARAŞTIRMA 58 İKİNCİ BÖLÜM RE\\\′SEN ARAŞTIRMA İLKESİNİN KAPSAM VE İŞLEVLERİ I. RE\\\′SEN ARAŞTIRMA İLKESİNİN KAPSAMI 59 A. YETKİLİ MERCİİLER BAKIMINDAN 59 B. BİLGİ VE BELGELER BAKIMINDAN 61 C. TALEPTE BULUNULACAK KİŞİLER BAKIMINDAN 62 II. RE\\\′SEN ARAŞTIRMA İLKESİNİN İŞLEVLERİ 62 A. DAVA DOSYASININ TEKEMMÜLÜ SÜRECİNDEKİ İŞLEV 63 B. KAMU DÜZENİ BAKIMINDAN İŞLEV 64 C. DOSYA DIŞI İNCELEME BAKIMINDAN İŞLEV 66 1. Maddi Olay Bakımından 67 2. Hukuki Nitelendirme Bakımından 71 III. ADİL YARGILANMA HAKKI 73 A. VERGİ UYUŞMAZLIKLARI VE ADİL YARGILANMA HAKKI 11 1. Medeni Hak ve Yükümlülükler 77 2. Suç İsnadı 78 B. ADİL YARGILANMA HAKKINI SAĞLAYAN İLKELER 80 1. Makul Sürede Yargılanma Hakkı 80 2. Dava (Ulaşma) Hakkı 82 3. Yargılamanın Duruşmalı ve Aleni Olması 84 4. Hakkaniyete Uygun Yargılama 85 5. Silahların Eşitliği ve Çekişmeli Yargılama İlkesi 86 6. Susma Hakkı 91 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM RE\\\′SEN ARAŞTIRMA İLKESİNİN SINIRLARI VE UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR I. RE\\\′SEN ARAŞTIRMA İLKESİNİN SINIRLARI , 93 A. İYUK KAYNAKLI SINIRLAR 94 1. Hukuka Uygunluk Denetimine İlişkin Sınır 94 2. Devletin Güvenliğine Dair Sınırlama 95 3. İddia ve Savunmanın Genişletilmesi/Değiştirilmesi Yasağı 96 B. RE\\\′SEN ARAŞTIRMA İLKESİNİN DİĞER SINIRLARI 97 1. Diğer Mevzuattan Kaynaklanan Sınırlar 97 2. Kamu Düzeni ve Usul Ekonomisi Açısından Sınır 98 3. Süreç Bakımından Sınır 99 4. İdari İşlemin Unsurları Bakımından Sınır 100 5. Diğer Sınırlar 103 II. RE\\\′SEN ARAŞTIRMA UYGULAMASINDA KARŞİLAŞİLAN SORUNLAR 104 A. İDDİA VE SAVUNMAYA İLİŞKİN KISITLARDAN KAYNAKLI SORUNLAR 105 1. Taleple Bağlılık ve Gerekçe Değişimi 108 2. Savunma Hakkı 112 B. USUL EKONOMİSİNE DAİR SORUNLAR 116 C. HUKUKA UYGUNLUK DENETİMİNE İLİŞKİN SORUNLAR 121 1. Matrah Araştırmasının Mahkemece Yapılması 127 2. Defter ve Belge İbrazının Mahkemeye Yapılması 133 3. Tahsil Aşamasında Yapılması Gerekli İşlemler 142 III. ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 146 A. POZİTİF HUKUK BAKIMINDAN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 147 B. İDEAL HUKUK BAKIMINDAN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 152 SONUÇ 158 YARARLANILAN KAYNAKLAR 161 ÖZET 167
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı