Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Vergi Hukukunda İştirakler
Vergi Hukukunda İştirakler
Ahmet AK
Sayfa Sayısı
:
344
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2009
ISBN NO
:
9789756331989
1.000,00
TL ÖNSÖZ Ekonomik ve toplumsal yapıdaki değişimlere paralel olarak diğer tüm yasalarda olduğu gibi vergi yasalarında da değişim zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. Küresel gelişmelerin de etkisiyle vergi yasalarında meydana gelen sürekli değişiklikler en çok Gelir ve Kurumlar Vergisi kanunlarında görülmektedir. Bu kapsamda, kurumlar vergisi açısından önemli konulardan biri de iştirak kazançlarının vergilendirilmesidir. KVK′nda yer alan birçok düzenlemenin iştiraklerle ilişkili olduğu görülmektedir. Bu durum KVK açısından iştiraklerin önemini artıran diğer bir olgudur. KVK′nda yer alan iştiraklere ilişkin hükümlerin karmaşık bir yapıda olması, iştiraklerin vergilendirilmesi ve iştirak kazançları istisnası uygulamasında zorluklara neden olabilecektir. "Vergi Hukukunda İştirakler" başlığı artında kurumların iştiraklerini konu alan bu çalışmada başta KVK olmak üzere, çeşitli yasa ve disiplinlerde iştiraklere ilişkin düzenlemeler incelenip araştırılmış, bulgular değerlendirerek, özgün yorum ve açıklamalara yer verilmiştir. Bu çalışmanın vergi hukukuna ve iştirak hükümlerinin uygulanmasına katkıda bulunacağına inanıyorum. Kurumlar açısından yararlı olacağını düşündüğüm bu çalışmadan dolayı sevgili öğrencim Dr. Ahmet AK′ı içtenlikle kutlar, başarılarının devamını dilerim. Prot. Dr. Fethi HEPER ÖNSÖZ Kurumlar Vergisi Kanunu′nda, kurumların iştirak kazançlarının vergilendirilmesinde mükerrer veya çifte vergilendirmenin önlenmesi amacıyla, çeşitli istisna düzenlemelerine yer verilmiştir. Vergi harcamalarından biri olan ve genellik ilkesine aykırı düşen vergi istisnaları devletin vergi alacağından yasal bir düzenlemeyle kısmen veya tamamen vazgeçmesi anlamına gelir. Kamu harcamaları üzerindeki politik baskının, vergi harcamaları üzerindeki politik baskıdan daha fazla olması, başta OECD üyesi devletler olmak üzere, birçok devletin kişi ve kurumlara doğrudan ödeme yapma yerine, vergi istisnalarını tercih etmelerine neden olmuştur. Ancak, istisna düzenlemelerinin vergi sistemlerinin karmaşıklığına ve vergi mükellefleri arasında nispi haksızlıklara neden olduğunun da göz ardı edilmemesi gerekir. Kurumlar Vergisi Kanunu′nda iştirak kazançlarının vergilendirilmesi ya da istisnasına yönelik düzenlemelerin bir kısmı şarta bağlı olmayan, bir kısmı ise belli şartların sağlanmasıyla uygulanabilecek düzenlemelerdir. Şarta bağlı olarak düzenlenen istisnalarda şartların oluşmaması halinde, elde edilen iştirak kazançları kendine özgü vergilendirme yöntemleriyle kurumlar vergisine tabi tutulacaktır. Mükerrer vergilendirmeyi önleme amacı güden iştirak kazançları istisnasının gerçek anlamda bir istisna uygulaması olmadığını da belirtmek gerekir. Bu çalışmanın amacı, Türk vergi hukukunda iştirakler ve vergilendirilmesi ile iştirak kazançları istisnasının Kurumlar Vergisi Kanunu açısından irdelenmesi, açıklanması ve tespit edilen eksikliklerinin ortaya konmasıdır. Küresel ekonomik gelişmelere paralel olarak, vergi yasalarında yapılan sürekli değişiklikler iştirak kazançlarının vergilendirilmesi konusunda da yoğunlaşmıştır. Bu durum iştirak kazançlarının vergilendirilmesine ilişkin yasa hükümlerinin, Ülkemizin ekonomik ve toplumsal yapısına en uygun düzenlemeleri içermediğinin bir göstergesi olarak algılanmış ve bizi bu alanda çalışmaya yönlendiren temel neden olmuştur. Bu çalışmanın yapılması ve sonuçlandırılmasında bana değerli katkılar sağlayan; Öncelikle, konu başlığının seçiminde öneri ve teşvikleriyle beni cesaretlendiren, çalışmalarımda her zaman olduğu gibi, destek ve ilgisini hiç eksik etmeyen değerli hocam, Prof. Dr. Fethi HEPER′e, Özellikle birinci bölüm ve iştiraklerin muhasebeleştirilmesine ilişkin kısmın oluşumuna önemli katkılar sağlayıp, çalışmanın okuma ve kontrollerini yapan değerli hocam, Prof. Dr. Nurten ERDOGAN′a, Çalışmanın her aşamasında, yapıcı eleştiri ve fikirleriyle destek olan, kitabın okuma ve kontrollerini yapan sevgili kardeşim, Maliye Bakanlığı Baş Hesap Uzmanı Sani AK ve Yard. Doç. Dr. Emrah FERHATOGLU ile kitabın son halini almasında önemli katkılar sağlayan Yard. Doç. Dr. Şafak Ertan ÇOMAKLI ′ya, Bu çalışmaya yapıcı eleştiri ve tavsiyeleriyle katkıda bulunan, çalışma sürecinde sağlığımla yakından ilgilenen değerli arkadaşım, Prof. Dr. Ahmet Uğur YAL-ÇIN′a, Çalışmanın başlangıcından yayına hazırlanmasına kadar geçen süre içinde, sıcak bir ortamda çalışmamı sağlayıp, sabır ve desteğini hiç eksik etmeyen sevgili eşim Çiğdem ve biricik kızım Elif Ceren′e Destek ve hoşgörülerinden dolayı sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum. Son olarak, kitabın basım ve yayınını üstlenip kısa bir sürede basımını gerçekleştiren Savaş Yayıncılık sahibi Barış GEZERKAYA ve çalışanlarına en içten teşekkürlerimi sunuyorum. Eskişehir, 22.2.2009 Dr. Ahmet AK drakahmet@yahoo.com GİRİŞ Devletin egemenliğini sürdürebilmesi için düzenli mali kaynaklara gereksinimi vardır. Bu bakımdan devletin ülkesi üzerindeki egemenliğine dayanarak vergi alma konusunda sahip olduğu hukuki ve fiili gücü anlamına gelen vergilendirme yetkisinin kullanılması anayasal bir zorunluluktur. Çünkü devletin kendisinden beklenen hizmetleri yerine getirebilmesi için, bu hizmetlere karşılık olan kaynaklan vergilendirme yetkisini kullanarak sağlaması gerekir. Vergi olmaksızın bireylerin doğal haklarını koruyacak ve ülke kaynaklarını adaletli bir şekilde dağıtabilecek devlet otoritesinin de işlerliği olmayacaktır. Ancak vergilendirme yetkisinin kullanılmasında anayasal hükümlere ve vergilendirme ilkelerine uygun hareket edilmesi de gerekir. Küresel gelişmelerle birlikte, ülkeler arası emek ve sermaye hareketlerinde de bir artış ortaya çıkmıştır. Emek ve sermayenin ülkeler arası hareketinin artması, devletlerin egemenlik alanı dışındaki sermaye ve yatırımları kendi ülkelerine çekme çabalarını da artırmıştır. Bu amaca yönelik, özellikle vergi avantajları olmak üzere, vergi yasalarında çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. İktisadi faaliyet gösteren kurumlar, büyük sermaye oluşumu ve şirketler arası iştiraklerle, kârlarını artırma amacına yönelmiştir. Kârlarını artırmak amacıyla, mevcut piyasalara ya da başka ülkelere daha kolay girebilmek isteyen şirketlerin diğer şirketlere iştirakleri artmıştır. Ülke içi ve ülke dışı iştiraklerdeki artışlar devletin vergilendirme yetkisini kullanırken, vergileme ilkelerine uygun bir vergilendirme yapmak açısından daha dikkatli vergi düzenlemeleri yapma zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır. Ancak ne kadar anlaşılır ve vergilendirme ilkelerine uygun düzenlemeler yapılmak istense de, konunun karmaşıklığı vergi mevzuatındaki düzenlemelere de yansımıştır. Vergi Sisteminde gelir üzerinden alınan vergilerden biri olan kurumlar vergisi uygulamasında iştirakler ve iştirak kazançlarının vergilendirilmesi, konunun özelliği ve çeşitli yasa ve disiplinlerle ilişkili olması nedeniyle, kolay anlaşılamayan, çözümü zor düzenlemeleri içermektedir. Kurumlar Vergisi Kanunu kapsamında, iştirak kazançlarının vergilendirilmesindeki karmaşık düzenlemelerin anlaşılırlığına katkı sağlamak amacıyla bu çalışma yapılmıştır. Çalışmamızda genel olarak Vergi Hukukunda iştirakler ile özel olarak Kurumlar Vergisi Kanunu′nda iştiraklerin vergilendirilmesi ve istisna düzenlemelerinin araştırılması amaçlanmıştır. Dört bölümden oluşan bu çalışmada kurumların iştiraklerinin vergilendirilmesine yönelik özel amaç kapsamında; Birinci bölümde Türkiye′de iştiraklere ilişkin yasal düzenlemeler ve iştiraklerin ilk uygulanma amacı ile çeşitli yasa ve disiplinler açısından iştiraklere ilişkin düzenlemeler ve iştirakler konusunda genel bir bilgi verilmesi amaçlanmıştır. Çalışmamızın ikinci bölümünü kurumların iştirakleri ve vergilendirilmesi oluşturmaktadır. Bu kapsamda, vergi yasalarında iştiraklere ilişkin düzenlemeler ve iştiraklerin vergilendirilmesine yönelik hükümler, kurumlar vergisi mevzuatı açısından ele alınmış, yurt içi ve yurt dışı iştirak kazançlarının vergilendirilmesinde özellikli olduğu düşünülen konular irdelenmek suretiyle açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda kısmen geçerliliğini koruyan 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu açısından konunun kısaca belirtilmesi, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu açısından da daha ayrıntılı olarak irdelenmesine çaba gösterilmiştir. Çalışmamızın üçüncü bölümünde, iştirakler açısından özel bir öneme sahip olduğu düşünülen ve "holding şirketler" olarak ifade edilen iştirak şirketleri hakkında bilgiler verilmiş ve bu şirketlerin iştiraklerine ilişkin vergilendirme, istisna ve vergisel sorunları yer almıştır. Değerlendirme ve sonuç bölümünde ise, çalışmanın genel bir değerlendirmesi yapılarak, iştirakler konusunda tespit ve önerilerimiz genel hatlarıyla belirtilmiş, konu bütünlüğünü bozmamak amacıyla konuyla ilgili Hisse Senetleri, Bağlı Menkul Kıymetler, İştirakler ve Bağlı Ortaklıklara İlişkin muhasebeleştirme esasları ve muhasebe kaydı örneklerine "Ekler" bölümünde yer verilmiştir. Çalışmamızın ilgililere yararlı olması dileğiyle. İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ ; İÇİNDEKİLER TABLOLAR LİSTESİ ŞEKİLLER LİSTESİ KISALTMALAR GİRİŞ 1 BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE′DE İŞTİRAKLERİN GELİŞİM SÜRECİ VE KONUYA İLİŞKİN DÜZENLEMELER I. TÜRKİYE′DE İŞTİRAKLERE İLİŞKİN YASAL DÜZENLEMELER VE İŞTİRAKLERİN İLK UYGULANMA AMACI 5 A. İştiraklerin Kamu Sektörü Açısından Düzenlenme Amacı ve Niteliği 5 B. 233 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname′de iştiraklerle ilgili Düzenlemeler 6 C. İştiraklerin Özel Sektör Açısından Düzenlenme Amacı ve Niteliği 6 II. İŞTİRAKLERİN ÇEŞİTLİ YASA VE DİSİPLİNLER AÇISINDAN NİTELİĞİ 9 A. Türk Ticaret Kanun Açısından iştirakler 10 B. Muhasebe Açısından Menkul Kıymet Yatırımlarının Niteliği ve Muhasebeleş- tirilme Esasları 10 1. Bağlı Menkul Kıymetler 11 2. iştirakler 12 3. Bağlı Ortaklıklar 12 C. Türkiye Muhasebe Standartları Açısından iştirakler 13 1. TMS-28′e Göre iştirakler ve Önemli Etki Kavramı 14 a. iştirak Kavramı 14 b. Önemli Etki Kavramı 14 2. TMS-27′ye Göre Bağlı Ortaklık, Kontrol Gücü ve Kontrol Gücünü Kaybetme 16 a. Kontrol Gücünün Varlığı 17 b. Kontrol Gücünün Kaybedilmesi 17 D. Sermaye Piyasası Mevzuatı Açısından Finansal Duran Varlıklar 17 1. İştirakler 18 2. Bağlı Ortaklıklar 18 3. Aracı Kuruluşlara İlişkin iştirakler ve iştiraklerin Sınırı 19 E. Bankalar Mevzuatı Açısından İştirakler 20 F. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Bankaların Konsolide Finansal Tablolarının Düzenlenmesine ilişkin Tebliğ Açısından iştirakler 21 1. Kontrol Etme Gücü 21 2. iştirakler 22 3. Önemli Etkinlik 22 4. Nitelikli Pay 22 5. Bağlı Ortaklık 22 6. Birlikte Kontrol Edilen Ortaklık 22 7. Finansal Holding Şirketi ve Kapsamı 22 G. Uluslararası Düzenlemeler Açısından İştirakler 23 1. Uluslararası Muhasebe Standartları Açısından iştirakler 23 2. Avrupa Birliği Muhasebe Yönergeleri Açısından İştirakler 24 H. Çeşitli Yasa ve Disiplinlerdeki İştirak Hükümlerinin Kıyaslanması 26 İKİNCİ BÖLÜM İŞTİRAKLERİN VERGİ YASALARI AÇISINDAN NİTELİĞİ VE VERGİLENDİRİLMESİ VERGİ YASALARINDA İŞTİRAKLER VE VERGİLENDİRİLMESİ 31 A. Gelir Vergisi Kanunu Açısından iştirakler 32 B. Kurumlar Vergisi Kanunu Açısından İştirakler 33 1. Kurumlar Vergisi Uygulama Şekilleri, Özel Sorunlar ve iştirak Kazançla rının Vergiden İstisnası 33 2. Kurumlar Vergisi Kanunu′nda İştirak Kavramı 36 3. Kazanç istisnasının Amacı ve Niteliği 37 4. iştirak Kazançları istisnasının Amacı ve Niteliği 39 C. Vergi Usul Kanunu Açısından İştirakler 40 YURT İÇİ İŞTİRAK KAZANÇLARI İSTİSNASININ NİTELİĞİ VE ŞARTLARI 41 A. Yurt İçi iştirak Kazançları istisnasının Niteliği 41 B. Yurt içi iştirak Kazançları istisnası ve Şartları 43 1. İştirak Eden Kurumun Mükellefiyet Şekli 44 2. iştirak Edilen Kurumun Tam Mükellefiyet Esasında Vergilendirilmesi 46 3. Fonların Katılma Belgeleri ile Yatırım Ortaklıklarının Hisse Senetlerinden Elde Edilen Kâr Payları 48 4. Tam Mükellefiyete Tâbi Başka Bir Kurumun Kârına Katılma imkânı Veren Kurucu Senetleri ile Diğer İntifa Senetlerinden Elde Edilen Kâr Payları 51 5. Döviz Yatırım Fonları ve Ortaklıkları 52 6. iştirak Hissesi Karşılığında, iş Ortaklıklarından Kâr Payı Elde Edilmesi Halinde iştirak Kazançları istisnası Uygulaması 53 7. iştirak Hisseleri Alımıyla ilgili Finansman Giderlerinin Kurumlar Vergisi Matrahından indirimi 55 8. iştirak Kazançlarıyla İlgili Diğer Giderlerin Vergi Matrahından indirilebi- lirliği 57 9. Yurt İçi iştirak Kazançları istisnasında Gerekli İştirak Oranı 58 10. İştirak Kazançları İstisnası için Gerekli İştirak Süresi 59 11. İştirak Kazançları İstisnası Uygulanmasının Zorunluluğu 60 12. Yurt İçi iştirak Kazançları İstisnası Uygulamasına ilişkin Örnekler 62 13. İştirak Edilen Kurumun Vergiden Muaf Olması Halinde istisna Uygulaması 67 14. Vergiden İstisna Kazanç Elde Eden Bir Kuruma iştirak Edilmesinden Elde Edilecek iştirak Kazançlarında istisna Uygulaması 67 15. İştirak Kazançları İstisnasında Elde Edilen Kâr Payının Niteliği 71 16. İştirak Edilen Kurumun Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımının Tespiti Halinde iştirak Kazançları istisnası Uygulaması 72 17. Örtülü Sermaye Üzerinden Ödenen Faizlerin İştirak Kazancı istisnası Kapsamında Değerlendirilmesi 73 a. Örtülü Sermayede Ortaklarla İlişkili Kişinin Belirlenmesinde İştirak İlişkisi 74 b. Örtülü Sermaye Üzerinden Ödenen Faizlerin Vergilendirilmesi ve iştirak Kazançları İstisnası 76 18. iştirak Edilen Kurumun Tasfiyesi Sonucunda Dağıtılan Kazançlar 79 19. iştirak Edilen Kurumun Tasfiyesi Sonucunda Oluşan Zarar 79 20. Kooperatiflerin Dağıttıkları Faiz Ödemeleri 86 21. iştirak>lisseleri Karşılığında iştirak Edilen Kurumdan Bedelsiz Hisse Senedi Alınması 86 22. iştirak Edilen Kurumun İntifa Hisse Senetleri ve Yönetim Kurulunda Görev Alınması Karşılığı Elde Edilen Kazançlar 87 C. Yurt içi İştirak Kazançları istisnasının Sonuçları 88 III. YURT DIŞI İŞTİRAK KAZANÇLARI İSTİSNASI 89 A. 1.1.2006 Öncesinde Geçerli Olan Düzenlemeler (5422 Sayılı KVK Hükümleri) 89 1. Yurt Dışı İştirak Kazançları istisnasından Yararlanma Şartları 91 a. iştirak Eden Kurumun Mükellefiyet Şekli 91 b. İştirak Edilen Yabancı Kurumun Kanuni ve iş Merkezinin Türkiye′de Bulunmaması 92 c. İştirak Edilen Yabancı Kurumun Anonim veya Limited Şirket Niteliğinde Olması 92 d. iştirak Edilen Kurumun Esas Faaliyet Konusu 92 e. Yurt Dışındaki Kurumun Sermayesine İştirak Süresi ve iştirak Oranı 93 f. iştirak Edilen Kurum Tarafından Dağıtılan iştirak Kazancının Vergi Yükü 93 g. İştirak Edilen Kurumun Esas Faaliyet Konusu Finansman Temini veya Sigortacılık Olması Durumda Vergi Yükü 93 h. iştirak Edilen Kurumun Elde Ettiği Kazancın En Az u′inin Ticari, Zirai veya Serbest Meslek Kazancı Niteliğinde Olması 93 i. Yurt Dışındaki Kurumdan Elde Edilen iştirak Kazançlarının Türki ye′ye Transferi ve Süresi 94 j. Sermayesine iştirak Edilen Kurumun Sınırlandırılmış Ülkelerde Bulunmaması 94 k. Vergi Yükü Farklılığında Kısmi İstisna Uygulaması 94 I. Vergi Yükünü Hesaplama Yöntemi 95 m. Bakanlar Kurulu ve Maliye Bakanlığı′na Verilen Yetki ve Diğer Hususlar 96 B. 1.1.2006 Sonrasında Geçerli Olan Düzenlemeler (5520 Sayılı KVK Hükümleri) 97 1. Yurt Dışı iştirak Kazançları İstisnası ve Şartları 98 2. Yurt Dışı iştirak Kazançları İstisnasından Yararlanma Şartları 99 a. iştirak Edilen Kurumun Kanuni ve iş Merkezinin Türkiye′de Bulunmaması 99 b. Sermayesine İştirak Edilen Yurt Dışı Kurumun Anonim veya Limited Şirket Niteliğinde Olması 100 c. Yurt Dışındaki Kuruma iştirak Oranı 100 d. Yurt Dışındaki Kuruma İştirak Süresi 101 e. iştirak Edilen Kurum Tarafından Dağıtılan iştirak Kazancının Vergi Yükü Oranı ′.. 103 f. iştirak Edilen Şirketin Esas Faaliyet Konusunun Finansal Kiralama Dahil Finansman Temini veya Sigorta Hizmetlerirjin Sunulması ya da Menkul Kıymet Yatırımı Olması Durumunda Vergi Yükü Oranı 103 g. Yurt Dışı iştirak Kazançları istisnasında Vergi Yükü Hesaplaması 104 h. Uygulama Örnekleri 105 /′. Yurt Dışındaki Kurumun Vergiden İstisna Kazancı Bulunması Durumu 105 //. Yurt Dışındaki Kurumun Vergiden istisna Kazancı Bulunması Ancak istisna Kazançlar Üzerinden Vergi Kesintisi Yapılmış Olması Durumu 106 ///. Yurt Dışındaki Kurumun Vergiden İstisna Kazancı Olmaması Durumu 106 iv. Yurt Dışındaki Kurumun Kâr Payı Dağıtımında Kâr Payı Üzerinden Vergi Kesintisi Yapılmış Olması Durumu 107 i. Yurt Dışındaki Kurumdan Elde Edilen İştirak Kazancının Türkiye′ye Transferi 110 j. Geçici Vergi Dönemleri Açısından Yurt Dışı iştirak Kazancının Transferi 111 k. Beyannamenin Verilme Zamanına Kadar Türkiye′ye Transfer Edilen Yurt Dışı iştirak Kazancının Beyan Zamanı 112 I. Yurt Dışı iştirak Kazancının Yurda Getirilmeyip Yurt Dışındaki Şirketin Sermayesine Eklenmesi Durumunda İstisna Uygulaması 113 m. Yurt Dışı iştirak Kazancının Elde Edildiği Ülkede Geçerli Kambiyo ve Yabancı Sermaye Mevzuatı Gereğince Yurt Dışı Kazancın Transferinde Kısıtlamalar Bulunması Durumu 115 3. Yurt Dışındaki inşaat işlerinin Yapılabilmesi için ilgili Ülke Mevzuatına Göre Ayrı Bir Şirket Kurulmasının Zorunlu Olduğu Durumlarda İstisna Uygulaması 115 4. Yurt Dışı İnşaat ve Onarım İşlerinde Yurt Dışı Şantiyenin İştirak Kabul Edilmesi 116 5. Yurt İçi ve Yurt Dışı iştiraklerden Elde Edilen Kazançlar Üzerinden Yedek Akçe Ayrılması 118 6. Yurt Dışı İştirak Kazançları istisnasına ilişkin Eski ve Yeni Düzenlemelerin Karşılaştırılması 120 C. Serbest Bölgelerde İştirak Kazançları ve İştirak Hisseleri Satış Kazancı istisnası 122 a. Serbest Bölgelerde Elde Edilen Kazançların Vergilendirilmesine ilişkin Uygulama 124 b. Geçiş Döneminde Kurumlar Vergisi İstisnasının Kapsamı 125 c. Serbest Bölgelerden Elde Edilen İştirak Kazançlarında istisna Uygulaması 125 D. Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmalarına Göre istisnadan Yararlanma 129 E. Yurt Dışı iştirakle′rden Elde Edilen Kâr Paylarının Vergilendirilmesinde Vergi Anlaşmalarının Etkisi 130 IV. İŞTİRAK HİSSELERİ SATIŞ KAZANCI İSTİSNASI 134 A. 5422 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu′na Göre istisna Uygulaması (21.06.2006 Tarihinden Önce Gerçekleşen, iştirak Hisseleri Satış Kazançlarına İstisna Uygulaması) 136 B. 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu′nun Yayımı Tarihinden Sonra Gerçekleşen iştirak Hisseleri Satış Kazançlarına istisna Uygulaması 138 1. İstisnadan Yararlanabilecek Mükellefler 138 2. İstisnanın Uygulamasına Konu Olacak iktisadi Kıymetler 139 a. iştirak Hisseleri 139 b. Rüçhan Hakları 140 c. Kurucu Senetleri 141 d. İntifa Senetleri 141 C. iştirak Hisseleri Satış Kazancı İstisnası Uygulamasına İlişkin Şartlar 142 1. İştirak Hisselerinin En Az İki Tam Yıl Süreyle Aktifte Yer Alması 142 2. istisnanın Uygulanacağı Dönem 143 a. Anonim Şirketlerde Ortaklık Payı ve İştirak Hisselerinin Temsili 143 b. Hisse Senetlerinin Devri 144 /′. Hamiline Yazılı Hisse Senetlerinin Devri 145 //′. Nama Yazılı Hisse Senetlerinin Devri 145 c. Sermaye Piyasası Kanunu′na Tabi Hisse Senetlerinin Halka Satışı ve Devri 147 d. Merkezi Kayıt Kuruluşunca Kaydileştirilecek Hisse Senetlerinin Vergi Uygulamaları Karşısındaki Durumu 149 e. Limited Şirketlerde Ortaklık Payı ve İştirak Hisselerinin Temsili 149 f. Limited Şirketlerde Ortaklık Payı ve iştirak Hisselerinin Devri 150 3. iştirak Hisseleri Satışından Elde Edilecek Kazancın, istisnadan Yararla nan Kısmının Beş Yıl Süreyle Pasifte Özel Bir Fon Hesabında Tutulması 151 4. Menkul Kıymet Ticareti ile Uğraşılmaması 153 5. Bedelsiz Olarak veya Rüçhan Hakkı Kullanılmak Suretiyle Elde Edilen Hisse Senetlerinde iktisap Tarihi 157 6. Kurumların Devir ve Bölünme Hallerinde İştirak Hisselerinin İktisap Tarihi 157 7. Aynı Kuruma Ait İştirak Hisselerinin İktisabında İki Yıllık Sürenin Tespiti 161 8. iştirak Hissesi Satış Kazancını Özel Fon Hesabına Aktaran Kurumların Beş Yıllık Süre Dolmadan Tasfiyeye Girmesi veya Kazancın İşletmeden Çekilmesi Halinde İstisna Uygulaması 161 9. iştirak Hisselerinin Para Karşılığı Olmaksızın Devir ve Temliki, Trampası ve Kamulaştırılması 163 10. Bedelsiz Olarak Elde Edilen Hisse Senetlerinin Satışından Sağlanan Kazançların Durumu 165 11. Grup Şirketleri Arasındaki işlemlerin Durumu -. 165 12. Kazancın Hesaplanması, Kur Farkı ve Vade Farklarının Durumu 169 D. Yurt Dışı iştirak Hisselerinin Satış Kazancı İstisnası 170 1. Tam Mükellef Anonim Şirketlerin Yurt Dışı iştirak Hisselerinin Elden Çıkarılmasından Sağlanan Kazançlara İlişkin istisna 170 2. Yurt Dışında Bulunan İştirak Hisseleri 175 E. 5811 Sayılı Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Kanun′a Göre Yurt Dışı iştirak Kazançları ile Yurt Dışı iştirak Hisseleri Satış Kazançlarına Tanınan Kurumlar Vergisi istisnası 177 a. 5811 Sayılı Kanun Sonrasında Elde Edilen iştirak Kazançları ile iştirak Hisselerinin Satışından Elde Edilen Kazançlara İlişkin istisna Uygulaması 177 b. 5811 Sayılı Kanun Öncesinde Elde Edildiği Halde Kayıtlara intikal Ettirilmeyen ve Beyan Dışı Bırakılan Yurt Dışı İştirak Kazançları ile İştirak Hisselerinin Elden Çıkarılmasından Sağlanan Kazançlara ilişkin istisna Uygulaması 179 c. 5811 Sayılı Kanun Sonrasında Elde Edilen Yurt içi iştirak Kazançları ile iştirak Hisselerinin Satışından Elde Edilen Kazançlara ilişkin İstisna Uygulaması 181 F. İştirak Hisseleri Satışında Katma Değer Vergisi istisnası 182 G. iştirak Hisseleri Satışında Düzenlenen Kâğıtların Damga Vergisi İstisnası 184 H. İştirak Hisseleri ile Kurucu Senetleri, İntifa Senetleri ve Rüçhan Hakkı Satışından Doğan Zararın Kurumlar Vergisi Matrahından İndirilebilirliği 185 i. iştirak Hisseleri Satışında Fatura Düzenlenmesi 191 V. BANKALARA BORÇLARI NEDENİYLE KANUNİ TAKİBE ALINMIŞ VEYA TMSFYE BORÇLU DURUMDA OLAN KURUMLAR İLE BUNLARIN KEFİLLERİNE VE İPOTEK VERENLERE TANINAN İSTİSNA 192 A. Bankaların iştirak Hissesi Satış Kazançları ve Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Uygulaması 193 VI. KONTROL EDİLEN YABANCI KURUM KAZANCI VE İŞTİRAKLER 196 A. Kontrol Edilen Yabancı Kurum Kazancı Düzenlemesinin Genel Amacı 197 B. Kurumlar Vergisi Kanunu′nda Kontrol Edilen Yabancı Kurum Kazancının Niteliği 202 C. Kurumlar Vergisi Kanunu′nda Kontrol Edilen Yabancı Kurum Kazancı 203 D. Kontrol Edilen Yabancı Kurum Kazancının Vergilendirilme Şartları 205 1. iştirak Edilen Kurumun Niteliğine Yönelik Şartlar 205 a. iştirak Edilenin Yabancı (Yurt Dışında) Kurum Olması 206 b. iştirak Edilen Yabancı Kurumun Türkiye′deki Tam Mükellef Kurum Tarafından Kontrol Ediliyor Olması 206 2. iştirak Edilen Yabancı Kurumun Kazancına Yönelik Şartlar 210 a. Yurt Dışı İştirakin Hasılatının %′i veya Daha Fazlasının Pasif Nitelikli Gelirlerden Oluşması 210 b. Yurt Dışındaki İştirakin Ticarî Bilanço Kârı Üzerinden ′dan Az Oranda Gelir ve Kurumlar Vergisi Benzeri Toplam Vergi Yükü Taşıması 211 c. iştirak Edilen Yabancı Kurumun Gayrisafi Hasılat Toplamının 100.000.-TL Karşılığı Yabancı Parayı Geçmesi 212 3. Kontrol Oranı Olarak, İlgili Hesap Dönemi içinde Herhangi Bir Tarihte Sahip Olunan En Yüksek Oranın Dikkate Alınması 214 4. Kontrol Edilen Yabancı Kurum Kazancı Sayılan Hallerin Sınırı 215 5. Kontrol Edilen Yabancı Kurumun Yurt Dışında Ödediği Vergilerin Mahsubu 216 6. İştirak Edilen, Kontrol Edilen Yabancı Kurumun Kâr Paylarını Dağıtması Durumunda Vergileme 217 7. Türkiye′de Tam Mükellefiyet Esasına Göre Vergilendirilen Kurumların Kurumlar Vergisi Matrahına Dahil Edilecek Kontrol Edilen Yabancı Kurum Kazancı 218 8. Kontrol Edilen Yabancı Kurum Müessesesinin Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları Karşısındaki Durumu 219 VII. İŞTİRAKLER NEDENİYLE YURT DIŞINDA ÖDENEN VERGİLERİN MAHSUBU 220 A. 5422 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu Hükümlerine Göre (1.1.2006 Tarihinden Önceki Düzenlemeler) 220 1. Genel Olarak Yurt Dışında Ödenen Vergilerin ve Yurt Dışı iştirakler Nedeniyle Ödenen Vergilerin Mahsubu 220 2. Türkiye′de Hesaplanan Kurumlar Vergisinin Yurt Dışında Ödenen Vergiden Düşük Çıkması, Ödenecek Vergi Çıkmaması veya Zarar Edilmesi Halinde Yurt Dışında Ödenen Vergilerin Mahsubu 222 B. 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu Hükümlerine Göre (1.1.2006 Tarihinden Sonraki Düzenlemeler) 225 1. Genel Olarak Yurt Dışında Ödenen Vergilerin Mahsubu 225 2. Yurt Dışı iştiraklerden Elde Edilen Kâr Payları Üzerinden Ödenen Vergilerin Mahsubu 228 3. Mahsup Süresi ve Mahsup Edilebilecek Yurt Dışı Vergilerin Sınırı 230 4. Yurt Dışında Ödenen Vergilerin Mahsubu Açısından 5422 Sayılı KVK ile 5520 Sayılı KVK Düzenlemelerinin Karşılaştırılması 232 a. Mahsuba Konu Kazançlar Açısından 232 b. Mahsup Süresi Açısından 233 5. Yurt Dışı iştirak Kazançları istisnası ile Yurt Dışında Ödenen Vergilerin Mahsubunun Karşılaştırılması 234 6. Yurt Dışında Ödenen Vergilerin, Yurt İçinde Ödenen Vergilerin ve Geçici Verginin Mahsup Sırası 235 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM HOLDİNG (İŞTİRAK) ŞİRKETLERİ VE VERGİLENDİRİLMESİ İŞTİRAK YÖNETİMİ VE KONTROLÜ ŞİRKETLERİ (HOLDİNG ŞİRKETLER) VE VER GİLENDİRİLMESİ ._. 239 I. HOLDİNG VE HOLDİNG ŞİRKETLERİN TANIMI .′ 240 II. REKABET ŞARTLARINI ETKİLEME AMAÇLI VE EKONOMİK ÇIKAR TEMELİNE DAYALI OLUŞTURULAN İŞTİRAK ŞİRKETLERİ 243 III. HOLDİNG ŞİRKETLERLER (İŞTİRAK ŞİRKETLERİ) 244 A. Holdinglerin Tarihi Gelişimi ve Niteliği 244 1. Holding Şirketlerin Doğuşu ve Gelişimi 244 2. Holding Şirketlerin Türkiye′de Gelişimi 247 3. Holding Şirketlerin Ana Faaliyet Konusu Dışındaki Ticari Faaliyetleri 247 B. Holdinglerin Kurulma Nedenleri 248 C. Holding Çeşitleri 249 1. Sermayelerini Kullanım Şekline Göre Holding Şirketler 249 2. Amaç ve Faaliyet Konularına Göre Holding Şirketler 250 3. Diğer Holding Çeşitleri 251 D. Holdinglerin Yarar ve Sakıncaları 252 1. Holdinglerin Yararları 252 a. Holding Grubu Açısından Yararları ve Avantajları 252 b. Holdinglerin Ülke Ekonomisi Açısından Yararları 254 2. Holdinglerin Sakıncaları 255 a. Holding Grubu Açısından Sakıncaları 255 b. Holdinglerin Ülke Açısından Sakıncaları 255 E. Holding Şirketlerin Kuruluşu 257 1. Uygulamada Holdinglerin Kuruluşu 258 2. Hukuki Açıdan Holdinglerin Kuruluşu 258 3. Holdingin Kuruluş Amacı ve Faaliyet Konusu 258 IV. İŞTİRAK EDEN ŞİRKET (HOLDİNG ŞİRKET) İLE İŞTİRAK EDİLEN ŞİRKET İLİŞKİLERİ 259 A. Holding Şirketlerin iştirakte Bulunma Şekilleri 259 B. İştirak Eden Holding Şirketlerin İştirak Edilen Şirketlerin Yönetimindeki Hukuki Durumu 261 C. iştirak Eden Holding Şirket ile İştirak Edilen Şirket Arasında Yapılacak Sözleşmeler 261 D. Holding Şirketin İştirak Edilen Şirketlerde Pay Sahibi Olmasından Doğan Sınırlamalar 261 E. iştirak Edilen Şirketin Holding Şirketin Hisse Senetlerini Alması 262 F. İştirak Taahhütnamesinin Düzenlenmesi ve iştirakin Hükümleri 262 V. HOLDİNG ŞİRKETLERİN İŞTİRAKLERİNE GENEL GİDERLERİN DAĞITIMI 264 A. Holding Şirketlerin Genel Yönetim Giderlerini İştiraki Bulunduğu Şirketlere Dağıtıp Dağıtamayacağı 264 B. Holdinglerde ÖzeJ Hesap Dönemi Uygulaması ve Yararları 268 VI. HOLDİNG ŞİRKETLERİN İŞTİRAK ETTİKLERİ ŞİRKETLERE HİZMET SUNUMU KARŞILIĞINDA DÜZENLEDİĞİ FATURALARIN TRANSFER FİYATLANDIRMASI YOLUYLA ÖRTÜLÜ KAZANÇ DAĞITIMI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 268 VII. HOLDİNG ŞİRKETLERİN GENEL YÖNETİM GİDERLERİNİN İŞTİRAK ETTİKLERİ ŞİRKETLERE DAĞITIMINDA VERGİ MEVZUATI AÇISINDAN ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR 269 A. Finansman Giderleri Dağıtımı 270 B. Katma Değer Vergisi Kanunu ve Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Açısından Konunun Değerlendirilmesi 272 C. Holding Şirketlerde iştirak Hisselerinin Satış Kazancı istisnası Uygulaması 273 D. Holding Şirketlerin, İştiraki Olan Şirketlerden Tahsil Edilemeyen Alacakları İçin Karşılık Ayrılması 274 VIII. ÇOK ULUSLU ŞİRKETLERİN VE HOLDİNGLERİN VERGİLENDİRİLMESİ 275 A. Kâr Paylarının Vergilendirilmesi 276 1. Klasik Sistem 278 2. Sedüler Sistem 278 a. Tekli Sedüler Vergi Oranı 278 b. Çoklu Sedüler Vergi Oranları 279 c. Yarı Gelir Vergisi Yöntemi 279 3. Vergi Alacağı Sistemi 279 4. İstisna Yöntemi 280 B. Kâr Paylarının Vergilendirilme Aşamaları ve Ekonomik Çifte Vergileme 280 1. Kâr Paylarının Vergilendirme Aşamaları 280 2. Ekonomik Çifte Vergileme 280 C. Farklı Sistemlerin Etkisi 280 D. OECD Üyesi Ülkelerde Uygulanan Sistemler 283 E. OECD Modelinde Yer Alan Temettülere İlişkin Hususlar 285 1. Yurt Dışı iştiraklerden Elde Edilen Kâr Paylarının (Temettüler) Vergilendirilmesine ilişkin Düzenlemeler 285 2. Temettüler Üzerinden Kaynak Devlette Alınacak Vergi Oranları 287 F. Bazı Ülkelerde Çok Uluslu Şirketlerin İştiraklerinin Vergilendirilmesi 291 DEĞERLENDİRME VE SONUÇ 294 EK-MUHASEBE KAYITLARI 306 HİSSE SENETLERİ, BAĞLI MENKUL KIYMETLER, İŞTİRAKLER VE BAĞLI ORTAKLIKLARA İLİŞKİN MUHASEBE KAYITLARI 306 A. GEÇİCİ SÜRELİ YATIRIM AMACIYLA EDİNİLEN HİSSE SENETLERİNE İLİŞKİN MUHASEBE KAYITLARI 306 1. Hisse Senedi Satın Alınması 306 2. Hisse Senetlerinin Banka Aracılığı ile Satın Alınması 306 3. Hisse Senedine Kâr Payı Tahakkuku 307 a. Kâr Payı Tahakkukunun Muhasebe Kaydı 307 b. Kâr Payı Tahsilatının Muhasebe Kaydı _.... 307 4. Kâr Payı Kuponlarının Kesilmesinin Muhasebe Kaydı 308 a. Kâr Payı Kuponlarının Muhasebe Kaydı .:′. 308 b. Kâr Payı Kuponlarının Tahsilatının Yapılmasına İlişkin Muhasebe Kaydı 308 5. Hisse Senedi Satışından Kâr Edilmesine ilişkin Muhasebe Kaydı 308 6. Hisse Senedi Satışından Zarar Edilmesine İlişkin Muhasebe Kaydı 308 7. Hisse Senetlerinin Banka Aracılığı ile Satılması ve Kâr Edilmesine İlişkin Muhasebe Kaydı 309 8. Hisse Senetlerinin Değer Düşüklüğü 309 a. Hisse Senetlerinin Değer Düşüklüğüne Karşılık Ayrılmasının Muhasebe Kaydı 310 b. Karşılık Giderlerinin KKEG. Nazım Hesabında İzlenmesinin Muhasebe Kaydı 310 c. Hisse Senetlerinin Bağlı Menkul Kıymetlere Dönüştürülmesinin Muhasebe Kaydı 310 B. UZUN SÜRELİ YATIRIM AMACIYLA EDİNİLEN HİSSE SENETLERİ VE İŞTİRAKLERE İLİŞKİN MUHASEBE KAYITLARI 311 1. Bağlı Menkul Kıymet Alınmasının Muhasebe Kaydı 312 2. Ortaklık Payının iştirak Düzeyine Yükselmesi Nedeniyle Bağlı Menkul Kıymetlerin İştirakler Hesabına İntikali 312 3. Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü 313 a. Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğüne Karşılık Ayrılmasının Muhasebe Kaydı 313 b. Bağlı Menkul Kıymetlerin Elden Çıkarılması Kararlaştırıldığında izleyen Yılda Yapılacak Muhasebe Kaydı 313 c. Karşılık Ayrılmış Menkul Kıymetlerin (Hisse Senetleri) Satışı ve Oluşan Zararın Bir Kısmının Karşılıklarla Kapatılmasının Muhasebe Kaydı 314 5. Bağlı Menkul Kıymetlerin Envanter Kaydı 314 a. Envanterde Bağlı Menkul Kıymet Noksanlığı Tespitinin Muhasebe Kaydı 314 b. Envanterde Bağlı Menkul Kıymet Fazlalığı Tespitinin Muhasebe Kaydı 315 İŞTİRAKLER 315 1. iştirak Amaçlı Hisse Senedi Alınmasının Muhasebe Kaydı 316 2. iştiraklerden Sermaye Taahhüdü 316 3. iştirakler Sermaye Taahhüdünün Ödenmesinin Muhasebe Kaydı 317 4. iştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü 317 a. İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğünün Muhasebe Kaydı 317 b. Karşılık Ayrılan iştirakler Sermaye Payları Değerindeki Artışın Muhasebe Kaydı 318 5. iştiraklerin Satışından Zarar Edilmesine ilişkin Muhasebe Kaydı 318 6. iştiraklerin Satışından Kâr Edilmesine ilişkin Muhasebe Kaydı 319 7. iştiraklerden Bedelsiz Hisse Senedi Alınmasının Muhasebe Kaydı 319 8. İştiraklerin Envanter ve Değerlemesi - Muhasebe Kaydı 319 a. Maliyet Değeri ile Değerleme 319 b. Maliyet veya Piyasa Değerinden Düşük Olanla Değerleme 320 c. Borsa Değeri ile Değerleme 320 d. Özkaynak Yöntemi 321 a. 1. Yılda Kâr Payı (Temettü) Belli Olduğunda Yapılacak Muhasebe Kaydı 322 b. 1. Yılın Kâr Payı (Temettü) Alındığında Yapılacak Muhasebe Kaydı 322 c. 2. Yılda Zarar Belli Olduğunda Yapılacak Muhasebe Kaydı 322 d. 3. Yılda Kâr Payı (Temettü) Belli Olduğunda Yapılacak Muhasebe Kaydı 323 e. 3. Yılın Kâr Payı (Temettü) Alındığında Yapılacak Muhasebe Kaydı 323 9. iştirak Edilen Şirketin Tasfiye Edilmesinde İştiraklerin Muhasebe Kaydı 324 a. Zarar Payından Oluşan Değer Düşüklüğü İçin Karşılık Ayrılmasının Muhasebe Kaydı 324 b. Tasfiye Sonucu Hesaplanan iştirak Payının Tahsilinin Muhasebe Kaydı 324 c. Kalan Karşılıkların İptalinin Muhasebe Kaydı 325 10. İştirak Oranının Kaybedilmesi Halinde Muhasebe Kaydı 325 11. iştirak Payının Devredilmesi Halinde Muhasebe Kaydı 326 D. BAĞLI ORTAKLIKLAR 326 1. Bağlı Ortaklığa Sermaye Taahhüdü ve Ödenmesinin Muhasebe Kaydı 326 a. Sermaye Taahhüdünün Muhasebe Kaydı 327 b. Sermaye Payının (1/4) Ödenmesinin Muhasebe Kaydı 327 c. Kalan Sermaye Payının (3/4) Ödenmesinin Muhasebe Kaydı 327 2. Bağlı Ortaklık Hissesinin Satın Alınmasının Muhasebe Kaydı 327 3. Bağlı Ortaklık Hisseleri Satışının Muhasebe Kaydı 327 4. Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer Düşüklüğü 328 a. Bağlı Ortaklık Sermaye Payları Değer Düşüklüğünün Muhasebe Kaydı 328 b. Karşılık Ayrılan Bağlı Ortaklık Sermaye Payları Değerindeki Artışın Muhasebe Kaydı 329 c. Karşılık Ayrılan Bağlı Ortaklık Sermaye Paylarının Satışının Muhasebe Kaydı 329 Ek 2: iştirak Taahhütnamesi Örneği 331 Ek 3: Sermayeye iştirak Tablosu 332 KAYNAKÇA ′. 333 TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1: Tablo 2: Tablo 3: Tablo 4: Tablo 5: Tablo 6: Tablo 7: Tablo 8: Tablo 9: Tablo 10: Tablo 11: Çeşitli Yasa ve Disiplinlerdeki iştirak Hükümlerini Kıyaslama Tablosu Yurt Dışı iştirak Kazançlarına ilişkin Eski ve Yeni Hükümleri Karşılaştırma Tablosu Kontrol Edilen Yabancı Kurum Kazancı Sayılan Hallerin Sınırı Tablosu Yurt Dışında Ödenen Vergilerin Mahsubu Açısından Eski ve Yeni KVK Hükümlerini Kıyaslama Tablosu Sermayeye iştirak Tablosu (Ek-3) Kâr Payı Vergilendirilmesinde Farklı Sistemlere Göre Vergi Yükü Hesaplama Tab- losu-1 Kâr Payı Vergilendirilmesinde Farklı Sistemlere Göre Vergi Yükü Hesaplama Tab- losu-2 Kâr Payı Vergilendirilmesinde Farklı Sistemlere Göre Vergi Yükü Hesaplama Tab- losu-3 Kâr Payı Vergilendirilmesinde OECD Ülkelerinde Uygulanan Sistemler Tablosu Kâr Paylarına Kaynak Ülkelerde Uygulanacak Vergi Oranları Tablosu Ozkaynak Değişim Tablosu ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1: Kontrol Edilen Yabancı Kurumun Belirlenmesinde Dolaylı iştirak Şekil 2: Kontrol Edilen Yabancı Kurumun Belirlenmesinde Doğrudan ve Dolaylı iştirak Edenlerin Kontrol Oranının Tespiti
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı