Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Vergi Hukukunda Birleşme , Bölünme ve Hisse Değişimi İşlemleri
Vergi Hukukunda Birleşme , Bölünme ve Hisse Değişimi İşlemleri
Hamdi Deniz Ege GÖKTUNA
Sayfa Sayısı
:
268
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2012
ISBN NO
:
9786054354269
515,00
TL GİRİŞ Sanayi devrimi sonrası ülke ekonomilerinin ve piyasalarının gelişmesi, uluslararası mal ve hizmet hareketlerinin artması, uluslararası piyasalarda reka¬bet etmek isteyen şirketler arasındaki ilişkilerin de gelişmesine neden olmuştur. Şirketler büyüyen ekonomiler içerisindeki pazar paylarını korumak, verimli¬liklerini artırmak ve giderek zorlaşan rekabet ortamında, büyüyen firmalar ve çok uluslu şirketler karşısında ayakta kalmak istemektedirler. Sanayi ve tica¬rette rekabet gücüne sahip optimum işletme büyüklüğüne ulaşmanın bir yolu da şirket birleşmelerinden geçmektedir1. Nitekim günümüzde sadece ulusal sınır¬lar içerisinde gerçekleştirilen birleşmeler değil sınır ötesi birleşmeler de gün¬demdedir. Birleşme ekonomik amaçlarla yapılmakta, birleşen ortaklıkların piyasadaki durumu güçlenmektedir. Ancak birleşme, her zaman beklenen sonucu vermemektedir. Kimi za¬man birleşme neticesinde birçok alanda faaliyet gösteren şirketlerin aşırı bü¬yümesi ortaklık yapısının hantallaşmasına neden olabilmektedir. Son yıllarda daha küçük birimlerin oluşturularak, verimli alanların şirket dışına çıkarılması ve belirli alanlarda uzmanlaşmanın sağlanması amacıyla ortaklık yapısının küçültülmesi şeklinde gerçekleşen bir yeniden yapılanma müessesesi olan bö¬lünme de tercih edilmeye başlanmıştır. Bölünmede ya bir ortaklık infisah ede¬rek malvarlığını iki veya daha fazla ortaklığa devreder ya da verimsiz gördüğü faaliyet dalını başka bir şirkete devrederek kalan malvarlığı ile faaliyetine de¬vam eder. Birinci türden bölünme tam bölünme olarak adlandırılırken, ikinci türden bölünme kısmi bölünme olarak adlandırılmaktadır. Şirketler yatırımlarını çeşitlendirmek, faaliyetlerini genişletmek, işlem maliyetlerini düşürmek gibi amaçlarla şirket grupları içerisinde faaliyet gös¬termektedir2. İşletmeler arası iştirakler yoluyla kurulan bu şirketler toplulu¬ğunda iştirak eden şirket iştirak ettiği yönetimi üzerinde hak sahibi olmak iste¬mektedir. Hisse değişimi işlemi de bu tür iştirak ilişkisinin kurulmasına yönelik bir işlemdir. Bir şirket başka bir şirketin hisse çoğunluğunu devralmakta ve karşılığında devreden şirketin ortaklarına kendi hisselerini vermektedir. Ço¬ğunlukla şirketler arasmda gerçekleşen bu ilişkide bir şirket başka bir şirkette sahip olduğu hisse çoğunluğunu bir üçüncü şirkete devretmekte ve karşılığında bu şirkete iştirak etmektedir. Devralan şirket ise hisselerinin çoğunluğu devre¬dilen şirket üzerinde hâkim konuma gelmektedir. Şirket yeniden yapılanma işlemlerinin kendilerinden beklenen amacı gerçekleştirebilmeleri için vergi tarafsızlığını sağlayacak şekilde gerçekleşti¬rilmeleri gerekir. Nitekim Avrupa Birliğinin 19.10.2009 tarih ve 2009/133/EC sayılı Birleşme Direktifinde bu tür işlemlerin vergisiz gerçekleştirileceği öngö¬rülmektedir3. Şirket yeniden yapılandırmaları birçok hukuk dalını ilgilendirmektedir. Konunun ticaret hukuku, rekabet hukuku, vergi hukuku ve Avrupa Birliği Hu¬kuku boyutları bulunmaktadır. Bölünme, kısmi bölünme ve hisse değişimi müesseseleri vergi sistemi¬mize 4684 sayılı Kanun4 ile dâhil olmuştur. 4684 sayılı Kanunun Genel Gerekçesinde, Avrupa Birliği Mevzuatına uyum sağlama çalışmaları çerçeve¬sinde dolaysız vergiler alanında yapılması gereken düzenlemelerden birisinin de vergi kanunlarında şirketlerin bölünmesini ve hisse değişimini kolaylaştırıcı, kalıcı mahiyette hükümler getirmek olduğu ifade edilmiştir. Dolayısıyla Av¬rupa Birliği Birleşme mevzuatı, tam üyelik sürecindeki ülkemiz açısından önem arz etmektedir. Zira Türkiye′nin Avrupa Birliğine tam üyeliği halinde vergi mevzuatını Avrupa Birliği vergi mevzuatı ile uyumlu hale getirmesi ge¬rekecektir. Bu nedenle çalışmamızda esas itibarıyla Avrupa Birliği Direktifleri çerçevesinde birleşme, bölünme, kısmi bölünme ve hisse değişimi müesseseleri incelenecektir. Bunun yanı sıra Türk Kurumlar Vergisi Kanunundaki birleşme, bölünme, kısmi bölünme ve hisse değişimine ilişkin hükümler de incelenecek¬tir. Konunun kavramsal boyutu ve maddi hukuk bağlantısı da gerek yürürlük¬teki hükümler gerekse yürürlüğe girecek olan Yeni Türk Ticaret Kanunu Hü¬kümleri kapsamında değerlendirilmeye çalışılacaktır. Üç bölümden oluşan çalışmamızın birinci bölümünde birleşme, bölünme, kısmi bölünme ve hisse değişimi müesseselerinin kavramsal esasları, Kurumlar Vergisi Kanunu, Türk Ticaret Kanunu ve Yeni Türk Ticaret Kanunu ile ilgili Avrupa Birliği mevzuatı çerçevesinde ortaya konulmaya çalışılacaktır. İkinci bölümde, birleşme, bölünme, kısmi bölünme, aktif transferi ve hisse değişimine ilişkin temel Avrupa Birliği düzenlemesi olan 2009/133/EC sayılı Birleşme Direktifi, Avrupa Birliği Adalet Divanı kararlan çerçevesinde incelenecektir. Son bölümde ise Türk vergi mevzuatındaki, birleşme, bölünme ve hisse değişimine ilişkin hükümler tereddütlü noktalara da değinilmek suretiyle ele alınacaktır. Çalışmanın sonuç bölümünde birleşme, bölünme, kısmi bölünme ve hisse değişimi müesseselerine ilişkin değerlendirmelerimize yer verilmiştir. öNSöZ Bu çalışmanın temelini, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti-tüsü′nde 30 Haziran 2011 tarihinde Prof Dr. Hakan Üzeltürk, Prof. Dr. Gülsen Güneş, Doç. Dr. Erkan Aydın, Yrd. Doç. Dr. Veysi İhsan Seviğ ve Yrd. Doç. Dr. Ahmet Bumin Doğrusöz′den oluşan jüri önünde savunulan ve oybirliği ile başarılı bulunan doktora tezi oluşturmaktadır. Tezlerin yaymlanmasmdaki ge¬nel teamüle uygun olarak savunulan tezin aslına sadık kalınmıştır. Tezimin danışmanlığını üstlenen, bana yol gösteren, bu çalışmanın or¬taya çıkmasında emeği geçen saygıdeğer hocam Yrd. Doç. Dr. Veysi İhsan Seviğ′e şükranlarımı sunuyorum. Tezin yazım sürecinde bana destek olan, beni her zaman anlayışla karşılayan, mensubu olduğum Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi′nde birlikte çalışmaktan büyük mutluluk duyduğum say¬gıdeğer hocam Prof. Dr. Hakan Üzeltürk′e bu çalışmanın tamamlanmasındaki katkıları için teşekkür ederim. Eserlerinden akademik hayatımın her safhasında yararlandığım, doktora yeterlilik sürecinden bu yana benden yardımlarını esir¬gemeyen kıymetli hocam Prof. Dr. Gülsen Güneş′e, yüksek lisans tezimin ya¬zım sürecinden bu yana kendisine her danıştığımda bana vaktini ayıran, dok¬tora ders aşamasında derslerine katılma şansına sahip olduğum, eserlerinden her zaman yararlandığım saygıdeğer hocam Yrd. Doç. Dr. Ahmet Bumin Doğrusöz′e ve tezimin savunulması sırasında değerli eleştirileri ve katkıları için sayın Doç. Dr. Erkan Aydın′a içtenlikle teşekkür ediyorum. Her ne kadar bir çalışmanın yazarı tek bir kişi olsa da bazı kimselerin desteği çalışmanın gerçekleştirilmesini büyük ölçüde kolaylaştırmaktadır. De¬ğerli kürsü arkadaşım Ar. Gör. Balca Çelener ve sevgili dostlarım Dr. Gülşah Kurt Yücekul, Dr. Güçlü Akyürek, Yrd. Doç. Dr. Bige Açımuz, Dr. Çağla Tansuğ, Dr. Emine Eylem Aksoy, Dr. Özge Aksoylu bu zorlu süreçte destek oldular. Dr. Sıtkı Anlam Altay, Ar. Gör. Sinan Yüksel ve Yrd. Doç. Dr. Halil Ali Dural′in desteklerinin yanı sıra tezimde yer alan şirketler hukukuna ilişkin meselelerde değerli katkıları bulunmaktadır. Tüm dostlarıma en içten teşek¬kürlerimi sunuyorum. Bu çalışmamı anneme, babama, eşime ve aramıza yeni katılan kızıma it¬haf ediyorum. Beni yetiştirirken hiçbir fedakârlıktan kaçınmayan ve çalışmanın tamamlanmasını heyecanla bekleyen sevgili annem Saime Göktuna′ya, sevgili babam Ergun Göktuna′ya, sevgili ağabeyim Efe Göktuna′ya ve hayatımın her alanında, attığım her adımda beni cesaretlendiren, ayakta durmamı sağlayan, sevgisiyle destekleyen ve kahrımı çeken sevgili eşim Yrd. Doç. Dr. Bilge Öztürk Göktuna′ya minnet duyuyorum. Son olarak da bu tezin tamamlanması sırasında henüz annesinin karnında olan ve yayım süreci ile aramıza katılan minik kızım Arya′ya hoş geldin diyorum. Annem Sevim Öztürk, babam Av. Hasan Öztürk, kardeşim Av. Duygu Öztürk, bu zorlu süreçte her zaman yanımda oldular, ablam, Özlem Öztürk Austin mesafelere ve saat farkına rağmen beni yüreklendirdi. Kendilerine mü¬teşekkirim. Bu tezin basımını üstlenen Legal Yayıncılık′m değerli yönetici ve çalı¬şanlarına teşekkür ediyorum. Dr. Hamdi Deniz Ege Göktuna Fenerbahçe, 23.01.2012 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III İÇİNDEKİLER Vİİ KISALTMALAR XV GİRİŞ 1 BİRİNCİ BOLUM BİRLEŞME, BÖLÜNME, HİSSE DEĞİŞİMİ KAVRAMLARI I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 3 A. TANIM VE TERİM 3 1. Birleşme 3 2. Bölünme 8 3. Hisse Değişimi 16 B. MUKAYESE VE AYIRT ETME 21 1. Birleşme 21 a. Birleşme-BK md. 179-180 sistemi (Yeni Borçlar Kanunu md. 202- b. Birleşme - anonim ortaklığın bir kamu tüzel kişisi tarafından devralınması 25 c. Birleşme- iş ortaklıklarının kurulması 26 d. Birleşme - holding kurulması - konzern 28 e. Birleşme - tröst-kartel kurulması 30 f. Birleşme-konsorsiyum 31 2. Bölünme 31 a. Bölünme - BK md. 179 uyarınca malvarlığı devri 31 b. Tam bölünme - birleşme 33 c. Tam bölünme - kısmi bölünme 34 3. Hisse Değişimi 34 a. İştirak hissesi satışı - hisse değişimi 34 b. Kısmi bölünme - hisse değişimi 35 c. Karşılıklı iştirak - hisse değişimi 35 II- HUKUKSAL ÇERÇEVE 37 A. TÜRLER 37 /. Birleşme Türleri 37 a. Devir yoluyla birleşme (katılma) 37 b. Yeni kuruluş yoluyla birleşme 40 2. Bölünme Türleri 41 a. Tam bölünme 41 aa. Devir yoluyla bölünme 41 bb. Yeni kuruluş yoluyla bölünme 41 b. Kısmi bölünme 41 B. HUKUKSAL NİTELİK VE SONUÇ 42 1. Birleşme 42 a. Genel olarak 42 b. Tasfiyesiz infisah 43 c. Malvarlığının intikali ve külli halefiyet 44 aa. Malvarlığı kavramı 44 bb. Külli halefiyet 44 d. Pay sahipliğin devamı 45 2. Bölünme 46 a. Genel olarak 46 b. Tam bölünmede bölünen şirketin tasfiyesiz infisahı 46 c. Kısmi külli halefiyet 46 d. Pay sahipliğinin devamı 48 e. Devrin bütünlük teşkil eden bölümler itibarıyla yapılması 48 İKİNCİ BOLUM AVRUPA BİRLİĞİ VERGİ HUKUKUNDA BİRLEŞME, BÖLÜNME VE HİSSE DEĞİŞİMİ I- AVRUPA BİRLİĞİ VERGİ HUKUKUNA GENEL BAKIŞ 51 A. GİRİŞ 51 B. AVRUPA BİRLİĞİNDE VERGİ UYUMLAŞTIRMASI 53 /. Vergi Uyumlaştırması Kavramı 53 2. Vergi Uyumlaştırmasının Hukuksal Dayanağı: Avrupa Topluluğu Anlaşması 55 a. Dolaylı vergilerde 56 b. Dolaysız vergilerde 57 3. Sınır: İkincillik İlkesi 59 C. VERGİ UYUMLAŞTIRMASININ HUKUKSAL ARAÇLARI 61 1. Direktifler 62 2. Direktiflerin Hukuki Niteliği 62 II- AVRUPA BİRLİĞİNDE DOLAYSIZ VERGİLERİN UYUMLAŞTIRILMASI ÇALIŞMALARININ GELİŞİMİ 68 A. NEUMARK RAPORU 68 B. DOLAYSIZ VERGİLERİN UYUMLAŞTIRILMASI İÇİN PROGRAM 70 C. VAN DEN TEMPEL RAPORU 71 D. BURKE RAPORU 73 E. BİRLEŞME DİREKTİFİ 74 1. Genel Olarak 74 2. Birleşme Direktifi Değişikliği (2005) 77 3. 2009/133/EC Sayılı Birleşme Direktifi 79 III- AB BİRLEŞME DİREKTİFİNİN HUKUKİ ÇERÇEVESİ 79 A. DİREKTİFİN ÖZNE VE NESNEYE İLİŞKİN KAPSAMI 79 1. Özne: Farklı Üye Devletlerin Şirketleri 79 a. Organik ölçüt: şirket türleri 81 b. Ülkesel ölçüt: bir üye devlette mukim olma 82 c. Vergisel ölçüt: vergi türü 86 2. Nesne: Farklı Üye Devlet Şirketlerinin Yeniden Yapılanma İşlemleri ve Bir Avrupa Şirketi ve Avrupa Kooperatifinin Kayıtlı Merkezinin Transferi 87 a. Malvarlığının tamamının devrini öngören işlemler 87 aa. Birleşme 87 bb. Bölünme 96 b. Malvarlığının bir kısmının devrini öngören işlemler 99 aa. Aktif devri 99 bb. Kısmi Bölünme 104 cc. Hisse Değişimi 107 dd. Bir Avrupa şirketinin ve Avrupa kooperatifinin kayıtlı merkezinin nakli 112 3. SEVIC Davası ve Sınırlı Sorumlu Şirketlerin Sınır Ötesi Birleşmelerine İlişkin Şirketler Hukuku Direktifi Sonrası Birleşme Direktifinin Kapsamı 114 B. DİREKTİFİN COĞRAFİ KAPSAMI 116 /. Direktifin Uygulama Alanının Tespiti 116 2. Kapsam Dışı İşlemler 117 a. Sınır ötesi bağın mevcut olmaması 117 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRK VERGİ HUKUKUNDA BİRLEŞME, BÖLÜNME VE HİSSE DEĞİŞİMİ I. BİRLEŞME 177 A. VERGİLİ BİRLEŞME (KVK md. 18) 777 1. Genel Açıklamalar 777 2. Birleşme Dönemi 7 79 3. Birleşme Kârı 181 4. Değiştirme Birimi ve Birleşme Primi 184 5. Birleşme Primi 185 6. Birleşme Kârının Beyanı ve Ödenmesi 185 7. Birleşme Halinde Geçici Vergi Uygulaması 186 8. Birleşme Halinde Sorumluluk 186 a. Birleşme kârının beyanı 186 b. Birleşme öncesi dönemlere ait beyannameler 187 c. Tahakkuk etmiş vergilerin ödenmesi, itirazlı tarhiyat için karşılık ayrılması 187 d. Birleşme işleminin incelenmesi 188 9. Birleşme ile İlgili Özellik Arz Eden Haller 189 a. Birleşme giderleri 189 b. Birleşen kurumun zararı 189 c. Birleşme işlemine taraf olan kurumlar arasında iştirak ilişkisinin varlığı 190 aa. Birleşen şirketin, birleşilen şirkette sermaye payına sahip olması 190 bb. Birleşilen şirketin, birleşen şirkette sermaye payma sahip olması 191 c. Taşınmazlar, iştirak hisseleri, kurucu senetleri, intifa senetleri ve rüçhan haklarının satışından doğan kazançların durumu 192 d. Amortismanlar 193 10. Birleşmede Katma Değer Vergisi Uygulaması 194 B. DEVİR (VERGİSİZ BİRLEŞME) 196 7. Genel Açıklamalar 79
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı