Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Vergi Hukuku Bakımından Anonim Şirketlerde Kar Payı Dağıtımı
Vergi Hukuku Bakımından Anonim Şirketlerde Kar Payı Dağıtımı
Erdem Ateşağaoğlu
Sayfa Sayısı
:
401
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2012
ISBN NO
:
9786055373535
450,00
TL Dr. Erdem Ateşağaoğlu 1981 yılında Eskişehirde doğdu. 1999 yılında Hüseyin Yıldız Anadolu Lisesi′nden, 2003 yılında da İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi′nden mezun oldu. 2004 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Mali Hukuk Anabilim Dalı′nda araştırma görevlisi olarak çalışmaya başladı. 2005 yılında, "Gelir ve Kurumlar Vergisi Bakımından Menkul Kıymetler¬den Elde Edilen Gelirlerin Vergilendirilmesi" konulu tezle İstanbul Üni¬versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mali Hukuk Anabilim Dalında yüksek lisans derecesi aldı ve aynı yıl aynı anabilim dalında doktora eğitimine başladı. 2007 yılında yeterlilik sınavını verdi. 2008 yılında Amerika Bir¬leşik Devletleri′nde bulunan Minnesota Üniversitesi Hukuk Fakültesinde doktora tez çalışmaları ile ilgili araştırmalarda bulundu. 2011 yılında "Ver¬gi Hukuku Bakımından Anonim Şirketlerde Kâr Payı Dağıtımı" konulu tezle İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mali Hukuk Anabi¬lim Dalında doktora derecesi aldı. GİRİŞ Şirketler, yatırımcıların bireysel olarak hareket etmek yerine bir araya gelmek suretiyle tüzel kişilik vasfında yürüttükleri faaliyetler neti¬cesinde elde edilen kârı paylaşma amacına hizmet ederler. Bu nedenle, birden fazla şahsın biraraya gelmesiyle oluşan şirketlerin kuruluşundaki ana amaç kâr elde etmek ve bunu paylaşmaktır. Hesap döneminin şirket bakımından kazançlı geçmesi ise kârdan pay alacak olanlar için önem arz etmektedir. Öte yandan ortağın sahip olduğu müktesep hak niteliğindeki kâr payım talep edebilmesi bunun bir alacak hakkına dönüşmesine, diğer bir ifadeyle anonim şirketin kazancını dağıtma yönünde bir karar almış olmasına bağlıdır. Şirketin kazancı üzerinde yapacağı tasarrufta çoğu kez şirket ile bu kazanç üzerinden pay alma hakkına sahip olan ortağın çıkarları çelişmek¬tedir. Zira şirketin menfaati hesap dönemi sonunda oluşan kârı büyüme ve gelişmesinin gerçekleşmesi bakımından mümkün olduğu kadar kendi bünyesinde tutarak pay sahiplerine dağıtmamaktır. Buna karşılık, şirket¬te pay sahibi olanların menfaati ise, ortaklık payının hukuki semeresini mümkün olduğu kadar fazla almaktır. Dolayısıyla, tararlar arasında şirket kârının aktarılacağı yer konusunda tam bir menfaat çatışması ortaya çık¬maktadır1. Bu menfaat çatışmasının, kâr payı dağıtımı konusuna ilişkin hem özel hukuk hem de vergi hukuku kapsamındaki bir çok meselenin doğmasına temel teşkil ettiğini görmekteyiz. îşte bu çatışmayı asgariyeindirmek isteyen kanun koyucu, dönem kazancının şirket bünyesinde tutulmasını veya kâr payı adı altında dağıtılmasını hukuki bakımdan çeşitli usul ve esaslara bağlamıştır. Söz konusu yasal koşullara uymadan kazançlarını seçtiği ortaklarına veya ihraç ettiği belirli senetlere sahip olanlara aktarmak isteyen şirketler, kâr payı dağıtımı olarak nitelendirilen ve üzerinden vergi alınmasını gerektiren olayı gizleyerek görünüşte başka bir ekonomik durum yaratan işlemler yürütmeyi tercih etmektedirler. Vergi hukuku bakımından anonim şirketlerde kâr payı dağıtımı konulu bu doktora çalışmasının yapılmasındaki esas amaç, ortaklıklar hukukundaki olağan kâr payı dağıtımını tercih etmeden onun yerine, aynı mali sonucu verecek şekilde kazancın istenildiği yere aktarılmasını sağlayan işlemlerin hem hukuki hem de vergisel sonuçlarıyla irdelenmesi ve bu şekilde vergisel bir yaklaşımla kâr payı dağıtımı sayılan işlemlerin ortaklıklar hukuku kuralları çerçevesinde yapılan dağıtım ile kıyaslana-bilmesini sağlamaktır. Çalışma sistematiğimiz bu amaç çerçevesinde oluşturmuştur. Neticede, konu tüm hukuki yönleriyle eleştirel şekilde ele alınmış, tartışmaların yer aldığı farklı doktrinel görüşler doğrultusunda kendi görüşlemize yer verilmiş ve yargı kararları ile idarenin kabul ettiği uygulamalar ortaya konulmuştur. Çalışmada, bir sermaye şirketi türü olan anonim şirketin kârdan pay almak hakkına sahip olan kişilere yaptığı kâr payı dağıtımının hukuki ve vergisel yönleri açıklanmıştır. Kâr payı dağıtımının çok farklı tüzel kişilik yapılanmalarında gerçekleştirilebilmesi ise konuyu özellikle ortaklıklar hukuku bakımından anonim şirket yapılanması ile ele alarak sınırlan¬dırmamıza yol açmıştır. Bu bağlamda anonim şirket kazancının tespiti, bu kazancın kâr payı dağıtımına konu edilmesi ve dağıtılan kâr payının vergilendirilmesi konularının ayrıntılı şekilde aktarılması özel hukuk ve kamu hukukunun alt dalı olan vergi hukuku alanlarındaki özellikli bir takım konu başlıklarım ayrı ayrı ele almamızı gerekli kılmıştır. Konumuz özellikle kâr payı üzerinde oluşan vergi yükünden kaçın¬mak ve şirketin kurumlar vergisi matrahını azaltmak amaçlarıyla özel hu¬kuk hükümleri çerçevesinde yapılan olağan kâr payı dağıtımı prosedürü yerine "örtülü kâr payı dağıtımı" yapılması şeklinde ortaya çıkan, aynı sonucu vermeye yönelik işlemlerin irdelenmesi üzerine yoğunlaşmıştır. Bu¬nunla birlikte, vergi hukuku bakımından yaptığımız incelemenin ortaya konulabilmesi için öncelikle çalışmanın ortaklıklar hukuku bağlamında yapılan dağıtımla olan ilintisi ve kendine özgü kuralları olan bu iki farklı hukuk alanının sıkça karşılaştığı konular üzerinde durulması gerekmiştir. Bu bağlamda anonim şirketlerin genel kurulları, belirli faaliyet dönemleri sonucunda elde edilen kârın nasıl kullanılacağını karara bağlarken; hal¬ka kapalı şirketlerde TTK, halka açık şirketlerde de SerPK ile sermaye piyasası mevzuatı ve her iki şirket statüsü için şirket ana sözleşmesinin kâr payı dağıtımına ilişkin hükümlerini esas almak zorundadırlar. Şirket kazanç üzerinde yapılacak tasarrufa ilişkin genel kurul kararlarının, kâr payı dağıtımı hususundaki emredici kurallara riayet edilmeden alınmış olması durumunda ise; söz konusu genel kurul kararları ortağın kâr payı hakkım ihlal eder nitelikte ve objektif iyiniyet kurallarına aykırı olmaları sebebiyle yargılama konusu edilerek iptal edilebilmektedirler. Bu ne¬denle, çalışmanın amacını aşmadan özel hukuk kurallarına göre yapılan dağıtımda kârın tespiti yanında, söz konusu kâr tutarı üzerinden yapılan dağıtımın genel bir çerçevesinin çizilmesi yoluna gidilmiştir. Şirketlerin; kârı tüm hak sahiplerine TTK veya sermaye piyasası mevzuatında yer alan hükümlere uygun bir şekilde dağıtmak yerine, dağı¬tıma konu kazançlarının veya dağıtacakları kâr payı tutarlarının vergilen¬dirme konusu edilmemesi amacıyla istediği kişilere, vergisel bakımdan avantajlı ve kâr payı dağıtımı ile aynı iktisadi sonuçlara ulaştırabilecek iş¬lemlerle aktarma çabası içerisine girdiklerini görmekteyiz. İşte tamamen kurumlar vergisi matrahını ilgilendiren ve özel hukuk açısından kâr payı dağıtımı sonucunu vermeyen bu işlemler, ancak şirketin belirli bir kazanç kısmını çeşitli yollarla ortağına aktarma iradesi içerisinde olduğunun somut verilerle tespit edilmesi halinde vergi hukuku bakımından kâr payı dağıtımı olarak nitelendirilebilmektedir. Söz konusu nitelendirmenin ya¬pılabilmesi için bu amacıyla yapıldığının kabul edilebilmesi için bu ama¬ca yönelik koşulların net ve hakkaniyete uygun bir şekilde belirlenmiş olması gerekir. Söz konusu işlemlerin yasal koşullarının yoruma müsait ve gerçek duruma ulaşılmasını sağlamayan şekilde ortaya konulmuş ol¬ması ise, şirketlerin gerçekleştireceği işlemlerde belirsizlikler ve idarenin de tespitlerinde sorunlar yaratmaktadır. Bu kapsamda, çalışmada vergi hukuku bakımından kâr payı dağıtımı sonucu oluşturan ve kanunda özel olarak düzenlenmiş belirli müesseseler çerçevesinde kâr payı dağıtımı sonucu oluşturulabileceği yönünde değerlendirmelerde bulunulan çeşitli işlemlerin ortaya çıkardığı sorunsallar mevzuatta yer alan düzenlemeler esas alınarak yorumlanmış ve ilgili konular hakkında birtakım önerilerde bulunulmuştur. Çalışmanın hazırlanmasında izelediğimiz yöntem uyarınca, vergi hukuku bakımından anonim şirketlerde kâr payı dağıtımı konusu dört ana başlık altında toplanmıştır. İlk bölümde, öncelikle dağıtıma konu edi¬len kârın özel hukuk ve kamu hukukunda taşıdığı anlam dikkate alınarak ticari ve mali kâr kavramları, sonrasında ise kâr payı kavramı ve kâr payı dağıtımının tarihsel gelişimi, kâr payının hukuki niteliği ve hak boyutu, kâr payı dağıtımının kaynağını teşkil eden saf kâr kavramı, safi kârın tes¬pitinde etkisi olan kurumlar vergisi ile bilançolar ve son olarak dağıtıma konu kaynağın tutarını doğrudan etkileyen yedek akçeler ayrılma usul¬leri itibariyle açıklanmıştır. İkinci bölümde, vergi hukuku bakımından kâr payı dağıtımı sonucuna bağlanan işlemler ile kıyaslama yapılması amacıyla çalışmanın temelini oluşturan kâr payı dağıtımının yasa hü¬kümleri kapsamındaki prosedürü üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda, kâr payı dağıtımının ortaklıklar hukukundaki yapısı ve işleyişi hakkında yürürlükteki TTK hükümleri esas alınarak gerekli bilgilere yer verilmiş¬tir. Diğer taraftan, kâr payı dağıtımına ilişkin usul ve esaslar açıklanırken 14.02.2011 tarih ve 27846 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yasalaşan ve 01.07.2012 tarihinde yürürülüğe girecek olan 6102 Sayılı "yeni TTK" hükümleri de göz ardı edilmemiştir. Ancak çalışmamız kapsamında, sadece kâr payı dağıtımına ilişkin usulü doğrudan etkileyen yeni TTK hükümlerine yer verdiğimizi de belirtmek isteriz. Bu kapsamda, kâr payı dağıtımı hususunda uygulama alanı bulan mevcut ve ilerde yürürlük ka¬zanacak hükümlere karşılaştırmalı bir şekilde yer verilmiştir. Üçüncü bölümde, ortaklıklar hukukunda geçerli olan olağan kâr payı dağıtım usulü yerine getirilmeden ekonomik bakımdan aynı sonucu veren ve bu nedenle vergisel bakımdan kâr payı dağıtımı sayılan şirket işlemleri hakkında ayrıntılı bir inceleme yapılmış, belirli konu başlıklarıitibariyle sorunlar ortaya konulmuş ve değerlendirmelere yer verilmiştir. Söz konusu işlem tipleri, ortağa veya kârdan pay alma hakkına sahip olan diğer kişilere kârın gizli şekilde dağıtılmasını sağlamaları bakımından önemlidir. Bu bağlamda, vergisel yaklaşım bakımdan kâr payı dağıtımı sayılan transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı, örtülü sermaye konulması, yabancı kurumun belirli esaslar dahilinde kontrol edilmesi ile kayıt veya beyan dışı bırakılan matrahın ortağa aktarılması ve kârın sermayeye eklenmesi konularının kâr payı dağıtımı ile ilişkilen-dirilmesi hususları yasal durum, uygulama ve yargı kararları çerçevesinde irdelenmiş; aksaklıklar saptanarak çeşitli çözüm önerilerinde bulunul¬muştur. Ayrıca, çalışmamız bünyesinde uygulama bakımından ilgi çekici olan ve hem ticari hem de vergisel sonuçlan itibariyle kâr payı dağıtımı sayılan "avans kâr payı (temettü) dağıtımı" müessesesi üzerine ayrıntılı açıklamalar yapılmış, avans kâr payı dağıtımı hakkında çeşitli sorunsallar ele alınarak belirli konu başlıkları açılmış ve bazı değerlendirmelerde bulunulmuştur. Dördüncü bölümde, anonim şirketler tarafından yapılan kâr payı dağıtımının vergisel sonuçlan üzerine açıklamalarda bulunulmuştur. Türk vergi sisteminde kâr paymm vergilendirilmesi kuralları eleştirel bir yaklaşımla ve sistematik bir şekilde ortaya konulmuştur. Ayrıca, bu ku¬ralların daha iyi anlaşılabilmesi ve uygunluğunun değerlendirilebilmesi amacıyla bölüm içerisinde öncelikle kâr paymm vergilendirilmesine ilişkin uluslararası kabul görmüş temel yöntemlere ve karşılaştırmalı hu¬kuk kapsamında farklı ülkelerin kâr payını vergilendirirken uyguladıkları kurallara yer verilmiştir. Çalışmanın sonuç bölümünde ise, çeşitli boyut¬larıyla incelemelerde bulunduğumuz kâr payı dağıtımı konusunda önem verdiğimiz hususlar ve ulaştığımız sonuçlar ayrıntılarıyla açıklanmıştır. ÖNSÖZ Vergi Hukuku Bakımından Anonim Şirketlerde Kâr Payı Dağıtımı adlı bu kitap, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Mali Hukuk programı çerçevesinde doktora tezi olarak hazırlanmış ve 01.07.2011 ta¬rihinde Prof. Dr. Süheyl Donay, Prof. Dr. Esra Ekmekçi Çalıcıoğlu, Prof. Dr. Billur Yaltı, Prof. Dr. Ateş Oktarve Prof. Dr. Gülsen Güneş tarafından oluşturulan jüri önünde savunularak, oybirliğiyle başarılı bulunmuştur. Çalışma kitap haline getirilirken esasa ilişkin temel bir değişiklik yapıl¬mamış, sadece değerli jüri üyelerinin değerlendirmeleri dikkate alınarak belirli düzeltmeler ve eklemeler yapılmıştır. Çalışmamızın amacı, şirketlerin faaliyetleri sonucunda elde ettiği kâr üzerinden yaptığı dağıtımı farklı boyutlarıyla ele almak ve özellikle konu¬yu vergisel bir yaklaşımla irdelemektir. Bu çerçevede, konu hakkında yasa hükümleri, yargı kararları ve doktrindeki yaklaşımlara yer verilmiş, esaslı aksaklıklar saptanarak incelenen hususlardaki belirli sorunsallara ilişkin değerlendirmelerde bulunulmuştur. Kâr payı dağıtımı temelinde ortaklıklar hukukuna özgü bir konudur. Ancak şirketlerin yasal koşullara uygun şekilde gerçekleştirdiği kâr payı dağıtımı işlemi yerine kazancını istediği yere, vergi yükünü azaltmak veya ortadan kaldırmak suretiyle aktarmasını sağlayan işlemleri tercih etmesi konunun vergisel bir yaklaşımla özel olarak irdelenmesine yol açmıştır. Zira vergi hukuku bakımından kâr payı dağıtımı sayılan ancak özel hukuk bakımından başka hukuki görünüşlerdeki bu işlemler, ekonomik açıdan olağan kâr payı dağıtımıyla aynı sonucu vermesi ve şirket ile işlem tarafına vergisel avantaj sağlaması sebebiyle önem arz etmektedir. Bu itibarla kârpayı dağıtımının biri olağan diğeri de olağanüstü/vergisel amaçlı olmak üzere iki farklı şekilde gerçekleştirilmesi konunun her iki hukuk alanında geniş ölçüde araştırılıp değerlendirilmesini gerektirmiştir. Ayrıca şirket kârı ve bu tutar üzerinden dağıtılan kâr payı üzerinde oluşan vergi yükü şirket kârının farklı işlemlerle dağıtılmasına neden olduğundan kâr payı dağıtımının vergilendirilmesi konusunda ayrı bir bölüm açılması söz konusu olmuştur. Bu çalışmanın hazırlanması aşamasında teşekkür borcu olduğum kişilerin başında tezin danışmanlığını üstlenerek çalışmamın her aşama¬sında değerli katkılarım esirgemeyen, bilgisi; desteği ve tecrübeleriyle her zaman teşvik edici olan saygıdeğer hocam Prof. Dr. Süheyl D ONAY baş¬ta olmak üzere, akademik hayatımın her aşamasında ve özellikle sıkıntılı zamanlanmdaki desteğiyle ilk günden beri yanımda olan, bizlere huzurlu bir çalışma ortamı sağlayan ve yol gösterici yaklaşımıyla ilerlememizi sağlayan İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mali Hukuk Anabilim Dalı Başkanı değerli hocam Prof. Dr. Esra EKMEKÇİ ÇALIClOĞLU′na minnet ve teşekkürlerimi sunmak istiyorum. Tez izleme komitemde yer alan ve motive edici yaklaşımı ile katkılarını esirgemeyen Prof. Dr. Ateş OKTAR′a ayrıca teşekkür ederim. Tezimin şekillenmesi ve oluşmasında¬ki yapıcı eleştirileri, değerlendirmeleri ve içten destekleri nedeniyle Prof. Dr. Billur YALTI′ya, Prof. Dr. Gülsen GÜNEŞ′e müteşekkir olduğumu belirtmek isterim. Bilgi ve fikirlerini paylaşan, yardımları ile çalışmanın bu hale gelmesine emek veren başta değerli kürsü hocalarım Doç. Dr. Mahmut KAŞIKÇI, Yard. Doç. Dr. Z. Ertunç ŞİRİN ve Yard. Doç. Dr. İrfan BARLASS olmak üzere, çalışma arkadaşlarım Araş. Gör. Cengizhan HATİPOĞLU, Araş. Gör. Gamze GÜMÜŞKAYA ile Araş. Gör. Altan RENÇBER′e içtenlikle teşekkür ediyorum. Ayrıca kitabın yayımlanması sırasında titiz bir çalışma gösteren On İki Levha Yayınevinin sahibi sayın Erol Öz′e ve tüm yayınevi çalışanlarına teşekkürlerimi sunarım. Son olarak, bu çalışmamın uzun ve yorucu geçen zaman süreci içe¬risinde bana her türlü olanağı sağlayan, sıkıntılı anlarımda desteklerini hep arkamda hissettiğim babam Cumhuriyet Savcısı Emin Ateşağaoğlu, annem Funda Ateşağaoğlu, ağabeyim Yard. Doç. Dr. Orhan Erem Ateşağaoğlu′na ve eşim Psikolog Pınar Ateşağaoğlu′na özverilerinden dolayı çok teşekkür ederim. Çalışmamızın içerik ve sonuçları itibariyle hukuk literatürüne katkı¬da bulunması ve tüm ilgililere faydalı olması dileğiyle Dr. Erdem Ateşağaoğlu Ataköy İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ KISALTMALAR GİRİŞ Birinci Bölüm Kar PAYI VE DAĞITIMINA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR I. Kâr Kavramı.......................................................................................................7 A. Genel Açıklama...........................................................................................7 B. Kâr Kavramı ...............................................................................................8 C. Kârın Elde Edilme Şekline Göre Kâr Grupları.................................10 D. Ticari Kâr ve Mali Kâr ............................................................................10 1. Ticari Kâr ...........................................................................................10 2. Mali Kâr ..............................................................................................14 II. Kâr Payı Kavramı ...........................................................................................16 A. Genel Olarak Kâr Payı Kavramı ..........................................................16 B. Tarihi Süreçte Kâr Payı...........................................................................21 C. Kâr Payı Hakkının Hukuksal Niteliği ............................................... 24 1. Mali Hak Niteliği.............................................................................. 24 2. Kâr Payı Hakkının Vazgeçilmezliği ve Müktesepliği.............. 26 3. Kâr Payı Hakkının Sınırlandırılması...........................................33 D. Kâr Payının Talep Edilebilirliği Sorunsalı.........................................37 E. Kâr Payı Kavramına Esas Olan Safi Kâr Kavramı............................42 1. Safi Kâr Kavramı...............................................................................42 2. Safi Kârın Tespitinde Kurumlar Vergisi......................................43 3. Safi Kârın Hesaplanması Bakımından Bilanço......................... 46 a. Bilanço......................................................................................... 46 b. Ticari ve Mali Bilanço.............................................................. 48 III. Yedek Akçe Kavramı...................................................................................... 54 A. Genel Olarak Yedek Akçe Kavramı ve Amacı.................................. 54 B. Yedek Akçelerin Türleri......................................................................... 56 1. Genel Açıklama................................................................................. 56 2. Kanuni Yedek Akçeler .....................................................................57 a. Kanuni Yedek Akçelerin Kaynakları ve Ayrılması.............58 aa. Kanuni Yedek Akçelerin Kaynakları..............................58 aaa. Ticari Faaliyetler Neticesinde Elde Edilen Yıllık Kâr...................................................................................58 aab. Emisyon Primi ve Iskat Kazançları.........................59 ab. Kanuni Yedek Akçelerin Ayrılması.................................62 aba. Birinci Tertip Kanuni Yedek Akçeler......................62 abb. İkinci Tertip Kanuni Yedek Akçeler...................... 63 b. Kanuni Yedek Akçelerin Kullanım Amaçları......................65 3. İradi Yedek Akçeler ..........................................................................67 a. İradi Yedek Akçe Kavramı........................................................67 b. İradi Yedek Akçelerin Kaynakları......................................... 69 ba. Ana Sözleşmeye Dayanarak Ayrılan İradi Yedek Akçeler.................................................................................. 69 bb. Genel Kurul Kararı İle Ayrılan İradi Yedek Akçeler ..70 4. Gizli Yedek Akçeler...........................................................................74 İkinci Bölüm Kâr PAYI DAĞITIMINA İLİŞKİN HUKUKSAL YAPI VE İŞLEYİŞ I. Genel Açıklama.............................................................................................. 77 II. Birinci Temettü Ayrılması ve Dağıtımı......................................................78 A. Yönetim Kurulunun Teklifi ve Genel Kurulun Dağıtım Kararı..........................................................................................................78 B. Safi Kâr Üzerinden Birinci Tertip Kanuni Yedek Akçelerin Ayrılması....................................................................................................81 C. Esas Sözleşme ve TTK hükümlerince Ayrılması Gereken I. Temettü Tutarı ve Dağıtılması............................................................. 82 1. Birinci Temettü Tutarının Hesaplanması.................................. 82 2. Ayrılmış Temettünün Dağıtılması ve Dağıtımın Zorunlu Olup Olmadığı ..................................................................85 a. Halka Açık Olmayan Anonim Şirketlerde Birinci Temettü Oranı ve Ayrılan Birinci Temettü Tutarının Dağıtılması................................................................85 b. Halka Açık Anonim Ortaklıklarda Birinci Temettü Oranı ve Ayrılan Birinci Temettü Tutarının Dağıtılması.92 c. Temettü Tutarının Elde Edilme Zamanı ............................ 94 III. İkinci Temettü Ayrılması ve Dağıtımı...................................................... 96 IV. Kâr Payı Dağıtımında Pay Sahiplerinin ve Şirket Kârından Pay Alma Hakkına Sahip Olan Diğer Kişilerin Hesaba Katılması Gerekliliği.........................................................................................................98 A. Pay Sahiplerinin Belirlenmesi ..............................................................98 B. Şirket Kârından Pay Alma Hakkına Sahip Olan Diğer Kişilerin Belirlenmesi........................................................................... 103 1. İmtiyazlı Hisse Senetleri ile Sahibine Kârdan Pay Alma İmkanı Yaratan Özel Senetler ve Tahviller .............................. 104 a. İmtiyazlı Hisse Senetleri ....................................................... 104 b. İntifa Senetleri.......................................................................... 106 c. Kâra Katılma Hakkı Veren Tahviller.................................. 109 d. Kâr ve Zarar Ortaklığı Belgeleri.......................................... 112 2. Yönetim Kurulu Üyelerine ve Şirket Çalışanlarına Dönem Safi Kârı Üzerinden Pay Verilmesi...............................114 a. Yönetim Üyelerine Yapılacak Ödemeler.............................114 b. Şirket Çalışanlarına Yapılacak Ödemeler...........................116 Üçüncü Bölüm VERGİ HUKUKU BAKIMINDAN ANONİM ŞİRKETLERDE Kâr PAYI DAĞITIMI SAYILAN HALLER I. Genel Açıklama.............................................................................................117 II. Kurumlar Vergisi Kanununda Yer Alan Düzenlemeler Uyarınca Anonim Şirketlerde Kâr Payı Dağıtımı Sayılan Haller......118 A. Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımına ve Örtülü Sermayeye Konu İşlemlerin Genel Karekteristiği Olan Peçeleme............................................................. 120 B. Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımına Konu İşlemler Aracılığıyla Kâr Payı Dağıtımı ........ 128 1. Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımının Unsurları.................................................................. 133 a. Kurumlar Vergisi Kanununun 13. Maddesinde Yer Alan İşlem Unsuru ................................................................. 135 aa. Ortağa Ödünç Para Vermek veya Ortaktan Ödünç Para Almak Yoluyla Örtülü Kâr Payı Dağıtılması.... 136 ab. Kurum ile Ortağı Arasında Gerçekleştirilen Mal Alım- Satımı, İmalat ve İnşaat İşleri, Kiralama ve Kiraya Verme İşlemleri Yoluyla Örtülü Kâr Payı Dağıtılması......................................................................... 144 ac. Ortağa İkramiye, Huzur Hakkı, Tazminat, Prim veya Başka Adlar Altında Yapılan Ücret Ödemelerini Gerektiren İşlemler Yoluyla Örtülü Kâr Payı Dağıtılması......................................................................... 148 b. İlişkili Kişi Unsuru.................................................................. 150 c. Emsallere Aykırı Bedel-Fiyat Unsuru ................................ 154 d. Hazine Zararı Unsuru............................................................ 160 2. Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kâr Payı Dağıtımında Kârın Dağıtılma Tarihi........................................ 162 3. Transfer Fiyatlandırmasına Konu İşlemler Aracılığıyla Yapılan Kâr Payı Dağıtımına İlişkin Vergilendirme ve Düzeltme İşlemleri......................................................................... 164 4. İşlem Tarafları Bakımından Örtülü Kâr Payı Dağıtımının Ticaret ve Vergi Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi........................................................................... 168 C. Örtülü Sermaye Konulması Yoluyla Kâr Payı Dağıtımı............... 172 1. Örtülü Sermaye ve Unsurları....................................................... 172 a. Borçlanmanın Doğrudan veya Dolaylı Olarak Ortaktan veya Ortakla İlişkisi Olan Kişiden Yapılmış Olması Unsuru.........................................................178 b. Yapılan Borçlanmanın İşletme Faaliyetlerinde Kullanılması Unsuru.............................................................. 182 c. Borçlanma Tutarının Hesap Dönemi İçinde Herhangi Bir Tarihte Kurumun Hesap Dönemi Başındaki Öz Sermayesinin Üç Katını Aşması Unsuru.183 2. Örtülü Sermaye Konulması Aracılığıyla Yapılan Kâr Payı Dağıtımına İlişkin Vergilendirme ve Düzeltme İşlemleri............................................................................................ 188 D. Kurumlar Vergisi Kanununda Yer Alan Kontrol Edilen Yabancı Kurum Kazancı Düzenlemesi ve Kâr Payı Dağıtımı İle İlişkisi..................................................................................................191 1. Genel Açıklama................................................................................191 2. Kontrol Edilen Yabancı Kurum Kazancı Müessesesinin Unsurları........................................................................................... 194 a. Kontrol Edilen Yabancı Kurum Unsuru............................ 194 b. Kontrol Edilen Yabancı Kurum Kazancının Dağıtılmış Kâr Payı Sayılması İçin Aranan Unsurlar..... 198 3. Kontrol Edilen Yabancı Kurumdan Elde Edilen Kâr Payının Vergilendirilmesi............................................................. 201 III. Kurumlar Vergisi Kanununda Düzenlenmemiş Çeşitli İşlemlerin Kâr Payı Dağıtımı Sayılıp Sayılmayacağı Sorunsalları...205 A. Kayıt ve Beyan Dışı Bırakılan İşlemler Sebebiyle Ortaya Çıkan Matrahın Ortaklara Dağıtılmış Kâr Payı Tutarı Olarak Kabul Edilmesi Sorunsalı......................................................205 B. Kârın Sermayeye Eklenmesinin Pay Sahipleri Bakımından Kâr Payı Dağıtımı Sayılması Sorunsalı............................................ 212 1. Genel Açıklama............................................................................... 212 2. Şirket Sermayesine İlave Edilen Kârın Dağıtılmış Kabul Edilemeyeceği Kuralı ve Konuyla İlgili Tartışmalar...............214 a. Kârın Sermayeye Eklenmesinin Kâr Payı Dağıtımı Olarak Kabul Edilemeyeceği Kuralı ...................................214 b. Kârın Sermayeye Eklenmesi Sonucu Bedelsiz Hisse Senedi Verilmesi ......................................................................214 c. Kârın Sermayeye Eklenmesi Sonrasında Yapılan Sermaye Azaltımı İşlemi........................................................ 221 IV. Kurumlar Vergisi Yükümlüleri Bakımından Avans Kâr Payı Dağıtımı (Temettü Avansı) .......................................................................223 A. Avans Kâr Payı Dağıtımı (Temettü Avansı) Hakkında Genel Değerlendirme...........................................................................223 B. Sermaye Piyasası Mevzuatına Göre Dağıtılan Temettü Avansı ......................................................................................................226 1. Genel Açıklama...............................................................................226 2. Temettü Avansı Dağıtımı Esasları..............................................228 a. Temettü Avansı Dağıtımı Kararı......................................... 229 b. Temettü Avansı Tutarının Hesaplanması ......................... 231 c. Temettü Avansı Dağıtımına İlişkin İlan ile Bildirim......233 d. Temettü Avansı Dağıtım Zamanı ve Ödemesi.................234 3. Temettü Avansının Ortaklara Verilen Borç Olarak Kabul Edilebilmesi.........................................................................236 4. Avans Kâr Pay Dağıtımı İçin Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımına İlişkin Hükümlerin Uygulanabilmesi.............................................................................238 5. Avans Kâr Payı Dağıtımının Yapıldığı Hesap Döneminin Zararla Sonuçlanması............................................. 241 6. Avans Kâr Payı Dağıtımında Vergi Kesintisi...........................244 C. Safi Kârın Dönemsel Olması İlkesinin Avans Kâr Payı Dağıtımı ile İlişkisi ve TTKnın 72. maddesine Göre Belirlenen Kısa Hesap Döneminin Kâr Payı Dağıtımına Olası Etkileri...........................................................................................246 D. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarma İşlerinden Elde Edilen Kazançların Vergilendirilmesine İlişkin Özel Hesap Döneminden Önce Dağıtılan Kârın Temettü Avansı Olarak Değerlendirilmesi..................................................................................250 1. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarma İşlerinden Elde Edilen Kazançlarda Dağıtım Dönemi Sorunsalı .................................250 2. Özel Vergilendirme Dönemi Bitmeden Yapılan Dağıtımların Temettü Avansı Olarak Değerlendirilmesi Sorunsalı...........................................................................................253 E. Şirket Kazançlarının Yılda Bir Kaç Kere Dağıtılabilmesine İlişkin TTK Madde 364 Hükmünün Temettü Avansının Yasal Dayanağı Olabilmesi.................................................................. 257 F. Avans Kâr Payı Dağıtımına İlişkin Genel Değerlendirme.......... 259 Dördüncü Bölüm Kâr PAYININ VERGİLENDİRİLMESİ I. Kâr Payının Vergilendirilmesine İlişkin Yöntemler ve Karşılaştırmalı Hukuk Kapsamında Kâr Payının Vergilendirilmesi.......................................................................................... 261 A. Genel Açıklama...................................................................................... 261 B. Ülkelerin Kâr Payının Vergilendirilmesi Konusunda Uyguladığı Yöntemler..........................................................................263 1. Klasik Yöntem.................................................................................264 2. İkili Vergi (Bütünleşme) Yöntemi-(Integrated System).......267 3. V ergi Alacağı Yöntemi (Imputation System)...........................269 4. İstisna Yöntemi............................................................................... 271 5. Kâr Payının Vergilendirilmesine İlişkin Yöntemlerin Vergi Yükümlülerine Getirdiği Vergi Yükü............................. 272 C. Karşılaştırmalı Hukuk Kapsamında Kâr Payının Vergilendirilmesi................................................................................... 274 1.İngiltere............................................................................................. 274 2. Amerika Birleşik Devletleri (ABD)............................................ 276 3.Finlandiya........................................................................................280 4.Almanya............................................................................................283 5.Avustralya.........................................................................................284 II. Türk Vergi Sistemi Bakımından Anonim Şirketler Tarafından Dağıtılan Kâr Payının Vergilendirilmesi................................................286 A. Kurumlar Vergisi Yükümlülerinin Tam Yükümlü Kurumlardan Elde Ettikleri Kâr Payının (Yurt İçi İştirak Kazancının) Vergilendirilmesi...........................................................286 1. Genel Açıklamalar..........................................................................286 a. İştirak Kazancı Kavramı........................................................287 b. Kurumların Sahip Oldukları Yatırım Fonlarının Katılma Belgeleri ile Yatırım Ortaklıklarının Hisse Senetlerinden Elde Ettikleri Kâr Payları............................288 c. Kurumların Yönetim Kurulunda Bulundurdukları Temsilcileri Vasıtasıyla Elde Ettikleri Kâr Payları...........288 d. Kurumların Sahip Oldukları Kurucu Senetleri ile Diğer İntifa Senetlerinden Elde Ettikleri Kâr Payları.....289 2. İstisna Hükmü Çerçevesinde Kurumlarda Tam-Dar Yükümlülük Ayrımı ve Mali İkametgâh Kavramı.................. 293 3. Yurt İçi İştirak Kazancı İstisnası Uygulaması.......................... 297 B. Kurumlar Vergisi Yükümlülerinin Dar Yükümlü Kurumlardan Elde Ettikleri Kâr Payının (Yurt Dışı İştirak Kazancının) Vergilendirilmesi ..........................................................300 1. Genel Açıklamalar..........................................................................300 2. Yurt Dışı İştirak Kazançları İstisnasının Şartları...................302 3. Yurt Dışı İştirak Kazancı İstisnası Uygulaması.......................306 C. Anonim Şirketler Tarafından Dağıtılan Kâr Payını EldeEden Gerçek Kişilerin Vergilendirilmesi.........................................309 1. Genel Açıklama...............................................................................309 2. Gerçek Kişilerin Elde Ettikleri Kâr Payının Vergilendirilmesine İlişkin Genel Esaslar ................................310 a. Tam Yükümlü Gerçek Kişilerin Elde Ettikleri Kâr Payının Vergilendirilmesi.......................................................310 b. Dar Yükümlü Gerçek Kişilerin Elde Ettikleri Kâr Payının Vergilendirilmesi...................................................... 313 c. Anonim Şirketlerin 31.12.1998 Tarihinden Önce Elde Ettikleri Kazançlarını Dağıtmaları Sonucu Gerçek Kişiler Tarafından Elde Edilen Kâr Payının Vergilendirilmesi......................................................................314 d. Anonim Şirketlerin 01.01.1999 ile 31.12.2002 Tarihleri Arasında Elde Ettikleri ve Kurumlar Vergisinden İstisna Edilmiş Kazançları Dağıtmaları Sonucu Gerçek Kişiler Tarafından Elde Edilen Kâr Payının Vergilendirilmesi.......................................................314 e. Anonim Şirketlerin GVKnın Geçici 61. Maddesi Kapsamında Yatırım İndirimi İstisnasına Tabi Tutulmuş Kazançlarını Dağıtması Sonucu Gerçek Kişiler Tarafından Elde Edilen Kâr Payının Vergilendirilmesi......................................................................316 f. Anonim Şirketlerin GVKnın Geçici 62. Maddesi Kapsamında Elde Ettikleri Kâr Payı Kazancını Dağıtması Sonucu Gerçek Kişiler Tarafından Elde Edilen Kâr Payının Vergilendirilmesi.................................317 D. Uluslararası Çifte Vergilendirmeyi Önlemeye İlişkin Anlaşmaların Kâr Payı Gelirinin Vergilendirilmesine Olan Etkisi..........................................................................................................317 1. Genel Açıklama................................................................................317 2. Türkiyenin Taraf Olduğu Uluslararası Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmalarının Kâr Payı Gelirinin Vergilendirilmesi Üzerindeki Etkisi.........................319 3. Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmasında Yer Alan Dar Yükümlü Kurumların Elde Ettikleri Kâr Payının Vergilendirilmesine İlişkin Özel Hükümler............................ 323 SONUÇ................................................................................................................. 327 Tablo : Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları Çerçe vesinde Temettüler Üzerinden Kaynak Devlette Alınacak Vergi Oranları KAYNAKÇA
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı