Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarına Göre İdari Eylemin Tanımlanması
Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarına Göre İdari Eylemin Tanımlanması
Taner AYANOĞLU
Sayfa Sayısı
:
334
Kitap Ölçüleri
:
21x18 cm
Basım Yılı
:
2004
ISBN NO
:
9758654500
ÖNSÖZ \"Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarına Göre İdari Eylemin Tanımlanması\" başlıklı bu çalışmada, idari yargının görev alanı ve tam yargı davasının konusu bakımından temel kavramlardan biri olan \"idari eylem \" kavramı incelenmektedir. İdari eylem kavramı, Türk idare hukukunda üzerinde fazla durulmamış ve sorumluluk hukuku dışında fazla önemsenmemiş ve dolayısıyla da çeşitli inceleme ve araştırmalara konu olmamıştır. Halbuki idari eylem kavramı, idare hukukunun diğer temel kavramları olan ve daha fazla ilgiye mahzar olan idari işlem ve idari sözleşme kavramı kadar önemlidir. Ayrıca idari eylemlerle ilgili sistematik bir incelemeye tabi tutulması gereken Danıştay, Yargıtay ve özellikle Uyuşmazlık Mahkemesinin zengin içtihadı da bulunmaktadır. Belirtmek gerekir ki, konunun öğretide yoğun bir şekilde sistematik çalışmalara konu edilmiş olmaması dolayısıyla 50-60 yıllık içtihadı derlemek, tahlil etmek ve içtihadın seyrini tespit etmek gibi bir takım güçlükleri beraberinde getirse de, idari eylemleri konu alan bu çalışma ile idare hukukumuzdaki el atılmamış bu alana bir hareket getirilmesi düşüncesi bu çalışmanın temel esin kaynağı olmuştur. Türk İdare Hukuku \′nda sınırları ve kapsamı tam olarak belirlenmemiş olsa da, bir \"idari eylem teorisi \"nin mevcut olduğunu söylemek yanlış olmaz. Yargısal içtihatlarla oluşturulmuş bulunan idari eylem teorisinin izinin sürülmeye ve temel unsurlarının belirlenmeye çalışıldığı bu çalışmada, özellikle Uyuşmazlık Mahkemesi kararlarından yararlanılmıştır. İÇİNDEKİLER KISALTMALAR 9 BİRİNCİ BÖLÜM İDARİ YARGININ GÖREV ALANI BAKIMINDAN İDARİ EYLEM KAVRAMI 1. Genel Olarak 19 2. İdari Yargının Görev Alanının Belirlenmesi Sorunu 20 2.1. İdari Yargının Görev Alanı Anayasa İle Belirlenmiştir 21 2.2. 1961 Anayasası\′nın 114. ve 140. Maddelerinin Birlikte Yorumu 22 2.3. 1982 Anayasası\′nın 125. ve 155. Maddelerinin Yorumu 26 3. İdari Yargının Görev Alanı Anayasal Korunmaya Sahiptir 31 4. İdari Yargının Görev Alanını Belirleme Bakımından İdari Eylem Kavramının İşlevi 39 İKİNCİ BÖLÜM İDARİ EYLEMİN YAPISAL GÖRÜNÜMÜ 1. İdarenin Yetkileri ve Eylem Yapma Kudreti 43 2. Hukuki Olay Kavramı Çerçevesinde İşlem ve Eylem Ayrımı 44 2.1. Hukuki Olay Kavramı ve Türleri 44 2.2. Hukuki İşlemler İle Hukuki Fiiller Ayrımı 44 2.3. Hukuki Fiil - İdari Eylem Ayrımı 46 3. İdarenin Eylemleri - İdari Eylemler Ayrımı 46 3.1. İdarenin İdari Eylemleri ve İdarenin Haksız Fiilleri Teorisi 46 3.2. İdari Eylemler 47 3.3. İdari Olmayan Eylemler 49 3.3.1. İdarenin Özel Hukuka Tabi Faaliyetlerindeki Eylemleri 49 3.3.2. İdarenin İdari Faaliyetleri Sırasındaki Haksız Fiilleri 52 3.3.2.1. İdarenin Haksız Fiillerinin Hukuki Rejimi 52 3.3.2.2. İdarenin Faaliyetindeki Hukuka Aykırılığın Etkisi 55 3.3.2.3. İdarenin Haksız Fiillerinin Konusu 58 3.3.2.4. İdarenin Haksız Fiilinin Özel Bir Hali: Kamulaştırmasız Elatma 60 3.3.2.4.1. Kamulaştırmasız Elatmanın Tanımı 60 3.3.2.4.2. Kamulaştırmasız Elatma İle Elkoymanın Karşılaştırılması 61 3.3.2.4.3. Kamulaştırmasız Elatmanın Haksız Fiil Teşkil Etmesinin Esası 62 3.3.2.4.4. Kamulaştırmasız Elatma Eyleminin Kamu Hizmeti İle İlgisinin Etkisizliği 68 3.3.2.4.5. Kamulaştırmasız Elatma Eylemi Örnekleri 72 3.3.2.4.6. İdarenin Taşınmaza Toprak, Taş, Moloz ve Benzeri Maddeleri Yığması veya Bu Maddeleri Bir Taşınmazdan Temin Etmesi Eylemleri 77 4. İdari İşlem ve İdari Eylem Ayrımı 80 4.1. İdari İşlemlerle İdari Eylemlerin Benzerlikleri 80 4.2. İdari İşlemlerle İdari Eylemler Arasındaki Farklar 81 4.2.1. İdari Eylemler Fiziksel Dünyada Etki ve Sonuç Doğurur .... 81 4.2.2. İdari Eylemler Hukuki Sonuç Doğurabilir 83 4.2.3. İdari Eylemler İradi veya Gayri İradi Olabilir 84 4.3. İdarenin Belli Bir Faaliyetinin İdari İşlem mi Eylem mi Olduğu Sorunu 84 4.3.1. İdarenin Bir Yasal Düzenlemeye Dayanan Maddi Faaliyetleri 85 4.3.2. İdarenin Maddi Eylemlere Yönelik Kararları 86 4.3.3. İdarenin Hukuki Sonuç Doğuran Eylemleri 87 4.3.4. İdarenin veya Görevlilerinin Aktif Eylemi 88 4.3.5. İdarenin İşlem veya Eylem Yapma Konusundaki Hareketsizliği 89 4.3.5.1. İdarenin Denetim Görevini Yapmaması 91 4.3.5.2. İdarenin Hareketsiz Kalmasına Kanunların Hukuki Sonuç Bağlaması 92 4.3.5.2.1. İdari İşlem Yapılması Konusundaki Başvurunun Cevapsız Bırakılması 93 4.3.5.2.2. İdari Eylem Yapılması Konusundaki Başvurunun Cevapsız Bırakılması 94 5. İdari Eylemin Kanuniliği 96 5.1. Genel Olarak İdari Eylemin Kanuniliğinin Unsurları 96 5.2. Kanunilik Unsuru Bakımından İdari İşlem ve Eylem Bağıntısı 104 5.2.1. Bir İdari İşleme Dayanan Eylemler 104 5.2.2. İdari İşlemin İcrası Eylemleri 105 5.2.2.1. İdari İşlemin İcrası Eylemi İle İdari İşlemden Doğan Zararın Karşılaştırılması 105 5.2.2.2. İdari İşlemin İcrası Eylemi İle Salt İdari Eylemin Karşılaştırılması 106 5.2.2.3. İdari İşlemin İcrası Eylemleri, İdari İşlemin Hukukiliğinin Yargılanacağı İdari Davaya Konu Olur 112 5.2.2.4. İdari İşlemin İcrası Eylemlerinin Unsurları 115 5.2.2.4.1. Bir İdari İşlemin Bulunması 115 5.2.2.4.1.1. Dayanak İdari İşlemin Bulunmaması 118 5.2.2.4.1.2. İdari İşlemin Yoklukla Maluliyeti 123 5.2.2.4.1.3. İdari İşlemin Tekemmül Etmemesi 125 5.2.2.4.1.4. İdari İşlemin İptal Edilmiş Olması 128 5.2.2.4.1.5. İdari İşlemin Geri Alınmış Olması 129 5.2.2.4.2. İdari İşlemin Hukukiliği 130 5.2.2.4.2.1. İdarenin İdari İşlemi Yapma Yetkisinin Bulunması 130 5.2.2.4.2.2. İdari İşlemin Yetki Unsuru Dışındaki Hukuka Aykırılığın Eylemin Niteliğine Etkisi 134 5.2.2.4.3. Re\′sen İcra Yetkisinin Bulunması 135 5.2.2.4.4. İdari İşlemin Öngördüğü Eylemlerin Yapılması .... 136 5.2.2.4.4.1. İdari İşlemin Öngördüğü Eylemler 136 5.2.2.4.4.2. İdari İşlemin Öngördüğü Eylemlerin Sonucu Olan Eylemler 139 5.2.2.4.4.3. İdari İşlemin İcrası Sırasında Yapılan Diğer Eylemler 144 5.2.2.4.4.3.1. İdari İşlemin İcrası Sırasında Ortaya Çıkan Haksız Fiiller 145 5.2.2.4.4.3.2. İdari İşlemin İcrası Sırasında Ortaya Çıkan Salt İdari Eylemler 149 5.2.2.4.4.3.2.1. Doğrudan İdari İşlemin İcrası Sırasında Ortaya Çıkan Salt İdari Eylemler 149 5.2.2.4.4.3.2.2. İdari İşleme Dayalı Plan ve Projeler Gereği Yapılan Eylemler Sırasında Ortaya Çıkan Salt İdari Eylemler 151 5.2.2.4.4.4. İdari İşleme Dayanan Eylemlerin Hiç Yapılmaması 159 5.2.2.4.4.5. İdari İşleme Aykırı Eylemler 160 5.2.3. Hiçbir İdari İşleme Dayanmayan Eylemler 164 5.2.3.1. Yasal Bir Yetkinin Doğrudan Kullanımı Niteliğindeki Eylemler 166 5.2.3.1.1. İdari Eylemin Temeli Olarak Yasal Bir Yetkinin Kullanımı 166 5.2.3.1.2. İdarenin Yasal Bir Yetkiye Dayalı Eyleminin Hukuka Aykırılığı 171 5.2.3.2. Bir Kamu Hizmeti İle Bağlantılı Eylemler 171 5.2.3.2.1. İdari Eylemin Temeli Olarak Kamu Hizmeti Bağıntısı .. 171 5.2.3.2.2. Bir Kamu Hizmetinin Yürütülmesi Sırasındaki İşleme Dayanmayan Eylemler 173 5.2.3.2.3. Bir İdari İşlemin Yürütülmesi Sırasındaki İdari İşlemin İcrasından Bağımsız İdari Eylemler 179 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İDARİ EYLEMİN ORGANİK UNSURU 1. Genel Olarak İdari Eylemlerin Organik Unsuru 181 2. İdari Eylemlerin Organik Unsuru 182 2.1. Kamu Tüzel Kişileri 182 2.2. Anayasa\′ya Göre Kamı. Tüzel Kişiliği Kavramı 183 2.3. Anayasa\′da Yer Alan Kamu Tüzel Kişisi Örnekleri 184 2.4. Kamu Tüzel Kişiliğinin Kuruluşu 186 2.4.1. Kamu Tüzel Kişiliği Ancak Kanunla veya Kanunun Açıkça Verdiği Yetkiye Dayanılarak Kurulur 186 2.4.2. Kamu Tüzel Kişiliklerinin Kuruluş Usulü 187 2.5. Kamu Tüzel Kişilerinin Hukuki Rejimi 187 2.6. Kamu İktisadi Teşebbüsleri 189 2.7. Özel Hukuka Tabi Tüzel Kişilerin Hukuki Niteliği 193 3. Yasama Organının Eylemleri 205 4. Yargı Organın Eylemleri 205 5. İdari Eylemin İdareye Bağlanabilmesi 211 5.1. Kamu Hizmetine Özel Hukuk Kişilerinin Katılması 213 5.1.1. İdareye Mal ve Hizmet Tedarik Eden Özel Hukuk Kişilerinin Eylemleri 213 5.1.2. Kamu Hizmeti İmtiyaz Sözleşmelerinde Özel Hukuk Kişilerin Eylemlerinin İdareye Bağlanması 216 5.1.3. Özel Hukuk Sözleşmeleriyle Kamu Hizmetinin Özel Kişilere Gördürülmesi 217 5.2. İdarenin Görevlilerinin Eylemleri 217 5.2.1. Özel Hukukta Organ Teorisi 219 5.2.2. Organ Teorisinin İdarenin Eylemlerine Uygulanması 219 5.2.2.1. Kamu Görevlilerinin Kişisel Eylem ve Kusurları İdareye Bağlanamaz 226 5.2.2.2. Kamu Görevlilerinin İdareye Bağlanan ve İdari Sayılan Eylemleri 230 5.2.2.3. Görevlinin Eyleminin İdareye Bağlanmasının Özellikleri 232 5.2.2.3.1. Eylemleri İdareye Bağlanabilecek Kamu Görevlileri 232 5.2.2.3.2. Görevlinin Eyleminin Kamu Hizmetinin Görülmesi Sırasında Yapılması 237 5.2.2.3.2.1. Görevlinin Kamu Hizmetinin Görülmesi Sırasındaki Görevle Bağlantısı Olmayan Eylemleri 238 5.2.2.3.2.2. Görevlinin Eyleminin Kamu Hizmetinin Görülmesi Dolayısıyla Yapılması 242 5.2.2.3.2.3. Kamu Görevlilerinin Hizmetin İfası Sırasında Kaza Niteliğindeki Olaylara Yol Açan Eylemleri 251 5.2.2.3.2.4. Görevlinin Görevi İfaya Yönelik Eylemleri .... 252 5.2.2.3.2.5. Bir Kamu Görevlisinin Başka Bir Kamu Görevlisinin Zarar Görmesine Yol Açan Eylemleri 254 5.2.2.3.3. İdarenin Görevlisinin İdareye Bağlanan Eyleminin Çift Karakteri 258 5.2.3. İdarenin Taşıt Araçlarını Kullanan Görevlilerinin Kazaya Neden Olan Eylemlerine Organ Teorisinin Uygulanması 260 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İDARİ EYLEMİN MADDİ UNSURU 1. İdari Eylemin Maddi Unsurunun Genel Çerçevesi 269 2. Eylemin Kamu Hizmetine Ilişkinliği Gerek Şarttır 270 3. Eylemin Kamu Hizmetine Ilişkinliği Yeter Şart Değildir 271 3.1. Kamu Hukukuna Tabi Kamu Hizmetlerindeki Eylemler 273 3.1.1. Kamu Hizmetinden Yararlanın Durumda Olanlara Yönelik Eylemler 273 3.1.1.1. İdari İşlemle Kurulan Bir Hukuki Statü İçinde Kamu Hizmetlerinden Yararlanma 274 3.1.1.2. Genel Bir Hukuki Statü İçinde Yararlanılan Kamu Hizmetleri 275 3.1.1.2.1. Kolluk Hizmetlerinden Yararlanma 276 3.1.1.2.2. Kamu Mallan Vasıtasıyla Yararlanılan Kamu Hizmetleri 278 3.1.1.2.3. Sağlık Kamu Hizmetleri 279 3.1.2. Kamu Hizmeti Karşısında Üçüncü Kişi Durumunda Olanlara Yönelik Eylemler 281 3.1.3. Kamu Hizmetini Yürüten Görevlilere Yönelik Eylemler 292 3.2. Özel Hukuka Tabi Kamu Hizmetlerindeki Eylemler 298 3.2.1. Kamu Hizmetinden Yararlanıcı Durumunda Olanlara Yönelik Eylemler 300 3.2.1.1. Kamu Hukukuna Tabi Kamu Tüzel Kişilerinin Özel Hukuka Tabi Kamu Hizmetlerinden Yararlananlara Yönelik Eylemleri 300 3.2.1.2. Özel Hukuka Tabi Kamu Tüzel Kişilerinin Özel Hukuka Tabi Kamu Hizmetlerinden Yararlananlara Yönelik Eylemleri 301 3.2.1.2.1. Özel Hukuka Tabi Kamu Hizmetleri Çerçevesindeki Eylemlerin İdari Eylem Olduğu Görüşü 301 3.2.1.2.2. Özel Hukuka Tabi Kamu Hizmetleri Çerçevesindeki Eylemlerin İdari Eylem Olmadığı Görüşü 303 3.2.2. Özel Hukuka Tabi Kamu Tüzel Kişilerinin Özel Hukuka Tabi Kamu Hizmetleri Karşısındaki Üçüncü Kişilere Yönelik Eylemleri 306 3.2.2.1. Özel Hukuka Tabi Kamu Tüzel Kişilerinin Özel Hukuka Tabi Kamu Hizmetlerinde Yaptığı Üçüncü Kişilere Yönelik Eylemlerin İdari Olduğu Yönündeki Görüş 307 3.2.2.2. Özel Hukuka Tabi Kamu Tüzel Kişilerinin Özel Hukuka Tabi Kamu Hizmetlerinde Yaptığı Üçüncü Kişilere Yönelik Eylemlerin İdari Olmadığı Yönündeki Görüş ... 314 3.2.2.3. Davacının Nitelemesine Bağlı Olarak Görevli Yargı Yerinin Belirlenmesi 319 3.2.3. İdarenin Kamu Hizmetini Yürüten Görevlilerine Yönelen Eylemler 320 SONUÇ 323 KAYNAKÇA 327