Uluslararası Hukuk ve Sürdürülebilir Kalkınma
Uluslararası Hukuk ve Sürdürülebilir Kalkınma
Meltem SARIBEYOĞLU SKALAR
Sayfa Sayısı
:
259
Kitap Ölçüleri
:
16*24
Basım Yılı
:
2015
ISBN NO
:
9786053332749
ÖNSÖZ
Sürdürülebilir kalkınma kavramı 1987 Brundtland Komisyonu Raporu ile
çevre ve kalkınma tartışmalarına yön veren bir kavram olarak ortaya çıkmış ve
Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı sonunda uluslararası toplumca
oybirliğiyle kabul edilen 1992 Rio Bildirgesi’nin temel taşı haline gelmiştir. Kavramın,
çatışan yararları – ekonomik kalkınma, insan hakları ve çevresel koruma
– uzlaştırması beklentisi, sonraki yıllarda devam etmiştir. Nihayet, 2015-sonrası
dönemde Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin tasarlanmasıyla, sürdürülebilir
kalkınma, uluslararası siyasetin merkezine yerleşmektedir.
Yeni oluşan kavram ve kavramın etrafında şekillenen yeni hukuk ve siyaset
araçları, antlaşmalar ve mekanizmalar uluslararası hukukçuların da sürece
dâhil olmasını sağlamıştır. Sürdürülebilir Kalkınma ve Uluslararası Hukuk: Kavram,
İlkeler ve Yargısal Uygulama, sürdürülebilir kalkınmanın, klasik anlamda
uluslararası hukukun kaynakları arasında sınıflandırılmasına gerek olmaksızın,
uluslararası hukukun bir parçası haline geliş sürecini anlatmaktadır. Gerçekten
yargısal uygulamadan çok sayıda örnek sürdürülebilir kalkınmanın uluslararası
hukukta giderek önem kazandığını göstermektedir.
Sürdürülebilir Kalkınma ve Uluslararası Hukuk: Kavram, İlkeler ve Yargısal
Uygulama’nın araştırmacılara ve akademisyenlere yararlı olmasını ve Türk hukuk
literatüründe, çevresel korumanın uluslararası hukukun diğer alanlarıyla
entegrasyonunu konu alan çalışmalara katkıda bulunmasını dilerim.
Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde çalışma sürecime destek veren
tüm meslektaşlarıma ve huzurlu çalışma ortamımız için Milletlerarası Hukuk
Anabilim Dalı Başkanımız Prof.Dr. Selami Kuran’a teşekkürlerimi sunarım. Kendisinin
manevi desteğini her zaman hissetmek bana çok yardımcı oldu. Özellikle,
Sürdürülebilir Kalkınma ve Uluslararası Hukuk: Kavram, İlkeler ve Yargısal
Uygulama’yı yayımlanmasından önce okuyarak bana değerli tavsiyelerini ileten
arkadaşlarım ve meslektaşlarım, Yrd.Doç.Dr. Derya Aydın Okur, Yrd.Doç.Dr.
Halil Rahman Başaran ve Yrd.Doç.Dr. Oya Boyar’a ne kadar teşekkür etsem yetersiz
kalır. Ayrıca, bazı ulaşamadığım kaynakları temin etmeme yardımcı olan
Ar.Gör. Firdevs Şeyda Türkay’a da teşekkür ederim. Kitabın yazımı süresince
benden her tür beklentilerini askıya alan aileme ve sevgili eşim Boštjan’a özel-
VI
likle minnettarım. Son olarak, Sürdürülebilir Kalkınma ve Uluslararası Hukuk:
Kavram, İlkeler ve Yargısal Uygulama’yı büyük bir özenle yayıma hazırlayan
Beta Yayıncılık’ın yöneticisi Seyhan Satar’a ve mensupları Nur Baylav ve Veysel
Coşkun’a emekleri için teşekkür ederim.
İstanbul, 16 Mart 2015
Yrd.Doç.Dr. Meltem Sarıbeyoğlu Skalar
İÇİNDEKİLER
Önsöz
...........................................................................................................................V
Karar Dizini...............................................................................................................
Kısaltmalar............................................................................................................XVII
Giriş...............................................................................................................................1
I. Kitabın Kapsamı ...........................................................................................1
II. Kitabın Amacı ve İçeriği ..............................................................................5
III. Bazı Terimlere İlişkin Kısa Açıklama ........................................................7
BİRİNCİ BÖLÜM
ULUSLARARASI HUKUKTA SÜRDÜRÜLEBİLİR
KALKINMA KAVRAMI
I. Sürdürülebilir Kalkınma Kavramının Ortaya Çıkışı.....................................17
A. Tarihsel Gelişim ...........................................................................................17
B. Başlıca Belgeler ............................................................................................21
1. Stockholm Bildirgesi.............................................................................21
2. Brundtland Raporu...............................................................................25
3. Rio Konferansı ve Bildirgesi.................................................................29
4. Gündem 21.............................................................................................33
5. Rio Konferansı Sonrası – Johannesburg Konferansı Öncesi
Gelişmeler...............................................................................................36
a. Kalkınma Hakkı ve 1993 Dünya İnsan Hakları Konferansı ......39
b. 1997 Birleşmiş Milletler Genel Kurul Özel Oturumu ...............46
c. 2000 Birleşmiş Milletler Binyıl Kalkınma Hedefleri ..................47
d. Dünya Ticaret Örgütü ve 2001 Doha Kalkınma Turu ...............48
e. Monterrey Uzlaşması ......................................................................53
6. Johannesburg Belgeleri.........................................................................54
VIII
7. 2005 Dünya Zirvesi Sonuç Belgesi......................................................59
8. Rio 20: Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı ....60
II. Sürdürülebilir Kalkınmanın Uluslararası Hukukta Statüsü.........................65
A. Yumuşak Hukuk Belgelerinde Sürdürülebilir Kalkınma .......................65
B. Uluslararası Antlaşmalarda Sürdürülebilir Kalkınma ...........................68
C. Uluslararası Yargı Kararlarında Sürdürülebilir Kalkınma .....................83
D. Öğretide Sürdürülebilir Kalkınma ............................................................87
İKİNCİ BÖLÜM
SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMAYA İLİŞKİN ULUSLARARASI
HUKUK İLKELERİ
I. İlkelerin Kapsamı...............................................................................................99
II. Sürdürülebilir Kalkınmaya İlişkin Genel İlkeler ........................................ 103
A. Uluslararası Ekonomik İlişkilerde Hukukun Üstünlüğü..................... 103
B. İşbirliği Yükümlülüğü .............................................................................. 104
C. İnsan Haklarının Gözetilmesi İlkesi ..................................................... 108
III. Sürdürülebilir Kalkınmaya İlişkin Yeni Delhi Bildirgesi İlkeleri.............. 110
A. Devletlerin Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Kullanımını
Sağlamak Görevi....................................................................................... 110
B. Hakkaniyet İlkesi ve Yoksulluğun Ortadan Kaldırılması ................... 118
C. Ortak Ama Farklılaştırılmış Sorumluluklar İlkesi............................... 125
D. İnsan Sağlığı, Doğal Kaynaklar ve Ekosistemlere
İhtiyatlı Yaklaşım İlkesi............................................................................ 134
E. Kamu Katılımı İlkesi ve Bilgiye ve Adalete Erişim .............................. 147
F. İyi Yönetim İlkesi...................................................................................... 156
G. Özellikle İnsan Hakları ve Sosyal, Ekonomik ve Çevresel
Amaçlara İlişkin Olarak Entegrasyon ve Karşılıklı-İlişki İlkesi ......... 163
IX
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YARGISAL UYGULAMA: ULUSLARARASI YARGISAL VE YARGISAL-BENZERİ
KARARLARDA SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA
I. Uluslararası Adalet Divanı............................................................................. 171
II. Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi...................................................... 183
III. Sürekli Hakemlik Mahkemesi....................................................................... 189
IV. Ticaret ve Yatırım Uyuşmazlıkları................................................................ 193
A. Dünya Ticaret Örgütü Temyiz Organı................................................... 193
B. Uluslararası Yatırım Uyuşmazlıkları Çözümü: ICSID ve NAFTA..... 200
V. Bölgesel İnsan Hakları Mekanizmaları........................................................ 207
A. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ......................................................... 207
B. Amerikalılar-arası İnsan Hakları Komisyonu ve Mahkemesi ............ 223
C. Afrika İnsan ve Halkların Hakları Komisyonu..................................... 230
Sonuç........................................................................................................................ 238
Kaynakça.................................................................................................................. 243