Uluslararası Hukuk Dersleri ( Kitap : 2 )
Uluslararası Hukuk Dersleri ( Kitap : 2 )
Hüseyin PAZARCI
Sayfa Sayısı
:
471
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2013
ISBN NO
:
9757425176
SUNUŞ Dokuzuncu basısı yapılan II. Kitabımızda da I. Kitabımızda belirttiğimiz temel ilkelere sadık kalınmıştır. Böylece, Kitabımızın bu basısında da uygulanan uluslararası hukukun ve son yıllardaki gelişmelerin verilmesine çalışılırken, bu konulardaki en son Türk mevzuatı ve uygulamasının da aktarılmasına gidilmiştir. Kitabımızın sekizinci basısında da konuların sonuna bir kaynakça ek¬lemeyi ve temel uluslararası hukuk kavramlarının, olanaklarımız ölçüsünde, İngilizce, Fransızca ve Almanca olarak kullanılan karşılıklarını vermeyi sürdürmekteyiz. Eldeki kitap dokuzuncu basısındaki bu duruma gelene kadar birçok ho¬camızdan ve meslektaşımızdan yardımlar gördük. Kitabımızın ilk basısında Doç. Dr. Tuğrul Arat devlet ve yetkilerine ilişkin kısmı titizlikle okumuş ve bize birçok yararlı görüş ve eleştiride bulunmuştur. Kitabımızın ikinci basısında ise Prof. Dr. Aydoğan Özman deniz hukuku kısmını okuyarak bize değerli gö¬rüşler bildirmiş ve uyarılarda bulunmuştur. Yine, Kitabımızın ilk basısı sırasın¬da emekli Büyükelçi ve uluslararası yargıç Mehmet Güney kimi uluslararası belgeleri, Prof. Dr. Feyyaz Gölcüklü ve Prof. Dr. Bülent Daver de Avrupa insan haklan belgeleri ve kararlarını bize sağlamak suretiyle çalışmamıza katkıda bulunmuştur. Bütün bu yardımlar ve katkılar için kendilerine gönül borcumuzu tekrarlamak isteriz. Bundan önce yazdığımız bütün kitaplarımızı rahmetli hocamız Prof. Seha L. Meray ve rahmetli ağabeyimiz Prof. Dr. A. Gündüz Ökçün′e gösterir, görüş, tavsiye ve eleştirilerinden yararlanırdık. Bu Kitabımız için her ikisinin yardım¬larından yoksun kaldık. Bu II. Kitabımızı ilk basısını gerçekleştirmeden önce kaybettiğimiz Prof. Dr. A. Gündüz Ökçün′ün değerli anısına saygılarımızla armağan ediyoruz. Kitabımızın bu basısında özellikle AET yerine AB işlenmiş ve yeni Türk yasaları eskilerin yerini almıştır. Ayrıca birkaç yeni yayın da kitabımızın bu basısında yer bulmaktadır. Ankara, Nisan 2013 Hüseyin PAZARCI İÇİNDEKİLER DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ULUSLARARASI HUKUKUN KİŞİLERİ GİRİŞ: Uluslararası Kişilik Kavramı 1 Başlıkla İlgili Kaynakça 4 Birinci Başlık : DEVLETLER 5 I. ULUSLARARASI HUKUKTA DEVLETİN KURUCU ÖĞELERİ 5 1. İnsan Topluluğu 6 A. Genel 6 B. Self-determination İlkesi 7 2. Ülke 11 A. Genel 11 B. Devlet Ülkesinin Bütünlüğü İlkesi 15 3. Başka Bir Otoriteye Bağımlı Olmayan Siyasal Yönetim 17 A. Örgütlenmiş Bir Kamu Otoritesinin Varlığı 17 B. Egemenlik ve Bağımsızlık 18 a) Egemenlik ve Bağımsızlık Kavramları 18 b) Uygulanan Uluslararası Hukuktaki Durum 19 c) Uygulanan Uluslararası Hukukta Egemenlik Hakkına Bağlı Önemli İlkeler 22 i) Devletlerin Egemen Eşitliği İlkesi 22 ii) İçişlerine Karışmama İlkesi 23 iii) Doğal Kaynaklar Üzerinde Sürekli Egemenlik İlkesi 25 Başlıkla İlgili Kaynakça 27 II. ULUSLARARASI HUKUKTA DEVLETİN YETKİSİ 28 Giriş: Genel 28 1. Devletin Ülkesel Yetkisi 30 A. Genel İlke 30 a) Devletin Ülke Üzerinde Tam ve Münhasır Yetkisi 30 b) Yabancıların Statüsü 31 B. Devletin Ülkesel Yetkisine Sınırlamalar ve Kuraldışılıklar 33 al Devletin Ülkesel Yetkisine Sınırlamalar 34 i) Başka Devletlere ve Yurttaşlarına Zarar Vermeme Yükümlülüğü 34 ii) Başka Devletlerin Ülkesel Yetkileriyle İlgili Kamusal İşlemlerine Saygı Yükümlülüğü 35 b) Devletin Ülkesel Yetkisine Kuraldışılıklar 36 i) Yabancı Devletlerin ve Uluslararası Örgütlerin Dokunulmaz¬ lığı ve Bağışıklığı 38 Genel 38 Türk Mevzuatı ve Uygulaması 41 ii) Geçiş Hakkı 43 iii) Askerden ve Silahtan Arındırılma 45 Genel 45 Doğu Ege Adalarının Askerden Arındırılmış Statüsü 46 iv) Yabancı Askeri Kuvvetler ve Üsler 47 Genel 47 Türkiye′deki Yabancı Askeri Kuvvetlerin, Üslerin ve Tesislerin Statüsü 50 2. Devletin Ülke-dışı Yetkileri 54 A. Devletin Ülkesel Yetkisinin Ülke Dışına Uzanması 55 a) Devletin Uluslararası Alanlarda Ülkesel Nitelikli Yetkileri 55 b) Devletin Başka Ülkelerde Ülkesel Nitelikli Yetkileri 57 B. Devletin Kişisel Yetkisi 59 a) Uyrukluk (Tabiiyet) 60 i) Uyrukluk Konusunda Devletin Yetkisinin Niteliği 60 ii) Devletin Uyrukluğundan Yararlananlar 62 &. İç Hukuk İlişkileri 62 Bireyler (Gerçek Kişiler) 62 Tüzel Kişiler (Hükmî Şahıslar) 62 6. Gemiler ve Hava Araçları 64 Gemiler 64 Hava Araçları (Hava Gemileri) 67 b) Devletin Uyrukluk Bağından Kaynaklanan Ülke Dışındaki Kişisel Yetkileri 69 i) Kişilerle İlgili Olarak 69 Bireylerin kişisel (şahsi) statüleri konusunda 69 Cezai yargı yetkisi konusunda 70 Devletine bağlılık konusunda 71 Diplomatik koruma konusunda 73 ii) Gemiler ve Hava Araçları İle İlgili Olarak 73 Gemilerle İlgili Olarak 73 Hava Araçlarıyla İlgili Olarak 76 c) Devletin Uyrukluğuna Bağlı Olmayan Ülke Dışındaki Kişisel Yetkileri 77 i) Yabancıların Devlet Güvenliğine Karşı İşlediği Suçlar Konusunda 77 ii) Uzay Araçları Konusunda 78 3. Devletin Ulusal Yetkisi ve Öteki Devletlerle Paylaştığı Yetkileri Sorunu....79 A. Ulusal Yetki 79 a) Kavram 79 b) Milletler Cemiyeti Sözleşmesi ve Birleşmiş Milletler Andlaşmasındaki Durumu 80 B. Devletlerin Ortak ve Yarışan Yetkileri Sorunu 83 Başlıkla İlgili Kaynakça 84 III. DEVLET TÜRLERİ VE ULUSLARARASI HUKUKTAKİ ETKİLERİ 88 1. Devlet Türlerinin Sınıflandırılması 88 2. Değişik Devlet Türlerinin Uluslararası Hukuktaki Özellikleri 91 A. Federal Devlet 92 B. Sürekli Tarafsız Devlet 94 C. "Minyatür Devletler" 95 Ç. Kendine Özgü (Sui Generis) Statüye Sahip Devletler 97 a) Papalık 98 b) Kıbrıs Cumhuriyeti 99 Başlıkla İlgili Kaynakça 102 İkinci Başlık : DEVLETLER DIŞINDAKİ BİRİMLER 103 I. DEVLET NİTELİĞİ KAZANAMAMIŞ İNSAN TOPLULUKLARI 103 1. Genel 103 2. Birleşmiş Milletler Öncesinde Kurulan Birimler 105 3. Birleşmiş Milletler Andlaşmasında Vesayet Altında Ülkeler 108 Başlıkla İlgili Kaynakça 111 II. ULUSLARARASI ÖRGÜTLER 112 1. Genel Veriler 112 A. Uluslararası Örgütlerin Tanımı ve Sınıflandırılması 112 a) Hükümetlerarası ve Hükümetler-dışı Uluslararası Örgütler Sorunu.. 112 b) Uluslararası Örgütleri Devletlerden Ayıran Özellikleri 113 c) Uluslararası Örgütlerin Sınıflandırılması 114 B. Uluslararası Örgütlerin Yapısı 115 a) Üyeler 115 i) Üyeler ve Çalışmalara Katılma 115 ii) Üyelik Statüsü 117 b) Organlar 120 i) Organların Kuruluşu ve Yapısı 120 ii) Organların Görevlileri 122 c) Uluslararası Örgütlerin Yetkileri 124 2. Somut Uluslararası Örgüt Örnekleri 126 A. Birleşmiş Milletler 127 a) Amaçları, İlkeleri ve Faaliyetleri 127 b) Üyeleri 128 c) Organları 128 i) Ana Organlar 129 Genel Kurul 129 Güvenlik Konseyi 130 Ekonomik ve Sosyal Konsey 132 Vesayet Konseyi 133 Uluslararası Adalet Divanı 133 Sekreterlik 134 ii) Yardımcı Organlar 134 d) Birleşmiş Milletlere Bağlı Uzmanlık Kurumları 136 B. Avrupa Birliği 138 a) Genel 138 b) Amaç ve Yetkileri 139 c) Organları 140 i) Avrupa Parlamentosu 140 ii) "′Avrupa Konseyi" (Zirve) 141 iii) Konsey 142 iv) Komisyon 143 v) Avrupa Birliği Adalet Divanı (A.B.A.D.) 144 vi) Avrupa Merkez Bankası 144 vii) Sayıştay 145 d) A.T. ile Ortaklık İlişkileri 145 e) A.T.-Türkiye Ortaklığı 146 i) A.T.-Türkiye Ortaklığının Dönemleri 147 Hazırlık Dönemi 147 Geçiş Dönemi 148 Son Dönem 149 ii) Ortaklık Kurumları ve Yetkileri 150 Ortaklık Konseyi 150 Ortaklık Komitesi 151 Karma Parlamento Komisyonu 151 Başlıkla İlgili Kaynakça 152 III. ÖZEL HUKUK KİŞİLERİ 155 1. Gerçek Kişiler (Bireyler) 156 A. Bireylerin Uluslararası Suçlar Nedeniyle Cezai Sorumlulukları 156 a) Deniz Haydutluğu 157 b) Köle Ticareti 158 c) Savaş Suçlan 159 ç) Soykırım 163 d) Uçaklara Saldırı ve Kaçırma 165 e) Terörizm (Tedhişçilik) 167 f) Irk Ayrımı 169 B. Kimi Birey Kategorilerinin Korunması 170 a) Azınlıklar 170 i) Genel 170 Azınlık Tanımı Sorunu 170 Gelişmeler 171 Azınlıklar Reji.ninin Kapsamı 176 Azınlıklar Rejiminin Güvencesi 179 ii) Lozan Andlaşmasında Müslüman Olmayan Azınlıkların Korunması Rejimi 181 iii) Yunanistan′daki Türk Azınlıklara İlişkin Rejim 183 b) Sığınmacılar (Mülteciler) ve Sığınma Arayanlar 186 i) Uluslararası Düzeydeki Gelişmeler 187 ii) Sığınma Hakkı Sorunu 189 iii) Sığınmacı Statüsü ve Öteki Sığınma Arayanların Hukuksal Durumu 192 Genel 192 1951 Sığınmacıların Statüsüne İlişkin Sözleşme ve Protokol 195 iv) Sığınmacıların Hukuksal Korunması 197 Genel 197 1951 Sığınmacıların Statüsüne İlişkin Sözleşme 197 C. Uyruksuzlar (Tabiiyetsizler) (Vatansızlar) 199 Ç. İnsan Haklarının Korunması 201 a) Genel 201 b) İnsan Haklarının Andlaşmalarda Güvence Altına Alınması 209 i) Birleşmiş Milletler Sözleşmeleri 209 Kişisel ve Siyasal Haklara İlişkin Sözleşme 209 Ekonomik, Toplumsal ve Kültürel Haklara İlişkin Sözleşme 211 ii) Bölgesel Andlaşmalar 212 Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 212 Güvence Altına Alınan Haklara İlişkin Temel Veriler 212 Güvence Mekanizması 216 Amerikan ve Afrika İnsan Hakları Sözleşmeleri 220 2. Uluslararası Hukukta Tüzel Kişiler 222 A. Ticaret Ortaklıkları 222 B. Hükümetler-dışı Uluslararası Örgütler 225 Başlıkla İlgili Kaynakça 227 BEŞİNCİ BÖLÜM ULUSLARARASI HUKUKUN MEKANSAL KURALLARI Birinci Başlık: KARA ÜLKESİNE İLİŞKİN ULUSLARARASI HUKUK KURALLARI 234 I. ÜLKE KAZANILMASI 234 1. Devletin Doğuşu ile Bir Ülkeye Sahip Olması 234 2. Varolan Bir Devletin Ülke Kazanması 236 A. Sahipsiz Ülkelerin Kazanılması 237 B. Bir Devlet Ülkesinden Ötekine Ülke Aktarılması 240 a) Andlaşma Yoluyla Ülke Kazanılması: Devir 240 b)Tek Taraflı İşlemler Aracılığıyla Ülke Kazanılması 241 i) Fetih 241 ii) Kazandırıcı Zamanaşımı 242 c) Uluslararası Yargı ve Hakemlik ya da Örgüt Organları Kararı ile Ülke Kazanılması 243 Başlıkla İlgili Kaynakça 244 II. SINIRLAR 245 1. Genel Olarak Kara Sınırları 245 A. Sınır Saptama Yöntemleri 245 a) Andlaşma Yolu 245 b) Uluslararası Yargı ya da Hakemlik Yolu 246 B. Sınırları Oluşturmada Başvurulan Öğeler 246 2. Türkiye′nin Kara Sınırları 248 Başlıkla İlgili Kaynakça 254 III. AKARSULAR, GÖLLER, KANALLAR 254 1. Suyolları Statüsüne İlişkin Genel Kurallar 255 2. Uluslararası Suyollarında Ulaşıma Yönelik Kurallar 258 A. Uluslararası Akarsular 259 B. Uluslararası Kanallar 261 a) Süveyş Kanalı 261 b) Panama Kanalı 262 c) Kiel Kanalı 263 3. Uluslararası Suyollarının Ulaşım-dışı Kullanımlarına Yönelik Kurallar....263 A. Suyollanndan Ulaşım-dışı Amaçlarla Yararlanılması Sorunu 264 B. Yararlanılacak Su Alanının Belirlenmesi Sorunu 267 C. Suların Kullanılmasında Uyulması Gereken Kurallar 270 Ç. Türkiye′nin Durumu 277 Başlıkla İlgili Kaynakça 281 İkinci Başlık: ULUSLARARASI DENİZ HUKUKU 283 I. GENEL SORUNLAR VE DENİZ HUKUKUNUN GELİŞİMİ 283 1. Denizlerden Yararlanmanın Ana Kuralları 283 A. Denizlerde Ulaşım ve İletişim 284 B. Denizlerin Doğal Kaynaklarının İşletilmesi 286 2. Deniz Hukukunun Gelişimi 291 3. Adaların Durumu 295 A. Genel Olarak Ada Kavramı ve Hukuksal Etkileri 296 a) Ada Kavramı 296 i) Uluslararası Hukuk Belgelerinde Kabul Edilen Tanımlar 296 ii) Ada Tanımı İçin Önerilen Öteki Öğeler 297 b) Adaların Hukuksal Etkileri 297 B. Takımadalar 299 a) Uygulanan Hukuktaki Gelişmeler 299 b) Tanımlar 300 i) Takımada 300 ii) Takımada Devleti 300 C. "Yapay Ada" Kavramı 300 a) Tanım 300 b) Hukuksal Rejimi 301 Başlıkla İlgili Kaynakça 301 II. DEVLETİN ÜLKESİNİN BİR PARÇASINI OLUŞTURAN DENİZ ALANLARI 303 1. İçsular 303 A. İçsuların Kapsamı 303 B. İçsuların Hukuksal Rejimi 309 C. Türkiye İçsulannın Sınırı ve Hukuksal Rejimi 312 2. Karasuları 316 A. Karasularının Genişliği ve Sınırlandırılması .317 B. Karasuları Rejimi 321 a) Zararsız Geçiş Hakkı 322 i) Zararsız Geçiş Hakkının Varlığı Sorunu 322 ii) Geçiş ve Zararsızlık Kavramları 325 b) Kıyı Devletlerinin Karasularında Yetkileri 330 i) Kıyı Devletlerinin Zararsız Geçişi Düzenleme Yetkisi 330 ii) Kıyı Devletinin Yabancı Gemiler Üzerindeki Yargı Yetkisi 332 Ticaret Gemileri Bakımından 333 Savaş Gemileri Bakımından 334 C. Türk Karasularının Durumu 335 a) Karasularımızın Genişliği ve Sınırlandırma Durumu 335 b) Karasularımızın Hukuksal Rejimi 340 3. Takımada Suları 341 4. Boğazlar 343 A. Boğazlar Genel Rejimi. 343 a) Tanım 343 b) Hukuksal Rejim 345 B. Türk Boğazları 348 a) Türk Boğazlar Rejiminin Gelişimi 348 b) Montreux Boğazlar Sözleşmesi 352 i) Boğazlar Rejimi 352 ii) Montreux Sözleşmesinin Sona Ermesi ya da Değiştirilmesine İlişkin Hükümler 355 iii) Montreux Sözleşmesinin Uygulanması 356 Başlıkla İlgili Kaynakça 357 III. DEVLETİN BELİRLİ EGEMEN HAKLARA SAHİP OLDUĞU ULUSLARARASI DENİZ ALANLARI 359 1. Bitişik Bölge 360 A. Tanımı ve Gelişimi 360 B. Hukuksal Rejimi 360 2. Balıkçılık Bölgesi 363 3. Kıta Sahanlığı 365 A. Kıta Sahanlığı Kavramı ve Gelişimi 365 a) Deniz Yatağının Yerbilim Açısından Yapısı 365 b) Hukuk Kavramı Olarak Kıta Sahanlığı 366 B. Kıta Sahanlığının Hukuksal Rejimi 369 C. Kıta Sahanlığının Sınırlandırılması 371 Ç. Türk Kıta Sahanlığı ve Ege Kıta Sahanlığı Uyuşmazlığı 375 4. Münhasır Ekonomik Bölge 381 A. Münhasır Ekonomik Bölgenin Hukuksal Rejimi 382 a) Kıyı Devletinin Egemen Hakları 382 i) Kıyı Devletinin Ekonomik Nitelikli Hakları 382 ii) Kıyı Devletinin Yetkileri 383 b) Üçüncü Devletlere Tanınan Haklar 384 i) Tüm Üçüncü Devletlere Tanınan Haklar 384 ii) Yalnızca Bölge Devletlerine Tanınan Kimi Haklar 385 B. Münhasır Ekonomik Bölgenin Sınırlandırılması 385 C. Türkiye′nin Münhasır Ekonomik Bölge Konusundaki Durumu 386 Başlıkla İlgili Kaynakça 387 IV. AÇIK DENİZ VE ULUSLARARASI DENİZ YATAĞI 389 1. Açık Deniz 389 A. Açık Denizin Serbestliği İlkesi 390 B. Devletlerin Açık Denizde Kendi Adlarına Sahip Olduğu Yetkileri 392 a) Bayrak Yasası 392 b) İzleme Hakkı 393 C. Devletlerin Açık Denizde Öteki Devletlerle Paylaştığı Yetkileri 395 a) Devletlerin Kimi Uluslararası Suçların Denetlenmesi Konusundaki Yetkileri 395 i) Genel 395 ii) Uyuşturucu Madde Kaçakçılığının Denetlenmesi 396 iii) Açık Denizden İzinsiz Yayınların Denetlenmesi 397 b) Devletlerin Açık Denizden Yararlanma Konusundaki Kimi Yetkileri 397 i) Çatmaları Önleyici ve Yetkileri Düzenleyici Önlemler 398 ii) Denizde Can Güvenliğini Koruyucu Önlemler 399 iii) Açık Denizde Çevrenin Korunmasına İlişkin Önlemler 400 2. Uluslararası Deniz Yatağı 400 A. Kavram ve Gelişimi 400 B. Hukuksal Rejimi 402 a) Genel Kurallar 402 b) Uluslararası Deniz Yatağının İşletilmesiyle İlgili Düzen 403 i) Deniz Yatağı Uluslararası Otoritesi 403 Genel Kurul 404 Konsey 404 Sekreterya 405 İşletme 405 ii) Uluslararası Deniz Yatağının İşletilmesine İlişkin Kurallar 405 Başlıkla İlgili Kaynakça 406 Üçüncü Başlık: ULUSLARARASI HAVA HUKUKU 409 I. HAVACILIKLA İLGİLİ KURALLAR 409 A. Havacılıkla İlgili Kuralların Gelişimi 409 B. Hava Sahasının Hukuksal Rejimi 413 C. Uluslararası Hava Ulaşım Rejimi 415 a) Bir Devletin Hava Sahasında 415 i) Sivil Hava Araçları Rejimi 416 ii) Devlet Hava Araçları Rejimi 418 b) Uluslararası Hava Sahasında 419 Ç. Uçuş Emniyeti ve Hava Trafik Hizmetleri Düzenlemeleri 420 II. TELEKOMÜNİKASYON İLE İLGİLİ KURALLAR 422 Başlıkla İlgili Kaynakça 423 Dördüncü Başlık: UZAY HUKUKU 425 I. UZAY HUKUKUNUN TARİHÇESİ 425 II. UZAY SAHASININ HUKUKSAL REJİMİ 426 III. UZAYA GÖNDERİLEN KİŞİLERİN VE ARAÇ-GEREÇLERİN BAĞLI OLDUĞU HUKUKSAL REJİM 427 IV. UZAY FAALİYETLERİNİN HUKUKSAL REJİMİ 428 1. Uzaya Yönelik Faaliyetlerle İlgili Kurallar 430 2. Uzaydan Dünyaya Yönelik Faaliyetlerle İlgili Kurallar 431 A. Uzaydan Gözetleme ve Algılama 431 B. Uzay Uyduları Aracılığıyla Haberleşme ve Yayın 433 Başlıkla İlgili Kaynakça 434 Beşinci Başlık: ÇEVRENİN ULUSLARARASI DÜZEYDE KORUNMASI 437 I. ULUSLARARASI HUKUKUN ÇEVRE SORUNLARI KONUSUNDA GELİŞİMİ 437 II. ÇEVRENİN DEĞİŞİK ÖĞELERİNE İLİŞKİN UYGULANAN ULUSLARARASI HUKUK KURALLARI 439 1. Kirlenme Konusunda 440 A. Nükleer Kirlenmeye İlişkin Düzenlemeler 440 B. Nükleer-dışı Maddelerden Kirlenmeye İlişkin Düzenlemeler 441 a) Denizlerle İlgili Olarak 441 b) Akarsular ve Göllerle İlgili Olarak 444 c) Hava ve Uzayla İlgili Olarak 445 2. Ekolojik Dengenin Korunması Konusunda 448 A. Denizde Canlı Kaynakların Korunmasıyla İlgili Olarak 449 B. Karada Hayvansal Varlığın ve Bitki Örtüsünün Korunmasıyla İlgili Olarak 450 3. Doğal Güzellikler ve Kültürel Varlıkların ve Anıtların Korunması Konusunda 451 Başlıkla İlgili Kaynakça 451 ULUSLARARASI YARGI YA DA HAKEMLİK KARARLARI VE DANIŞMA GÖRÜŞLERİ DİZİNİ 453 KAVRAMLAR DİZİNİ 459