Uluslararası Ceza Hukukunda Hükümlülerin Nakli
Uluslararası Ceza Hukukunda Hükümlülerin Nakli
Hüseyin ERTUĞRUL
Sayfa Sayısı
:
164
Kitap Ölçüleri
:
16*24
Basım Yılı
:
2016
ISBN NO
:
9786053000129
İç Hukukta ve Uluslararası Hukukta Hükümlülerin Nakli
Diğer Adli İşbirliği Kurumlarıyla Karşılaştırılması
Adli İşbirliğine Katkı Sağlayan Uluslararası Örgütler
Son birkaç asırdır devletler muvazenesinde yaşanan sosyal, ticari ve teknik gelişmeler, devletleri birbirine yakın birer kapı komşuları haline getirmiş ve ülke sınırlarını ulaşılmaz olmaktan çıkarmıştır. Bu gelişmelerin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi, devletlerarası ortak bir hukuki altyapıya ve hukuki yardımlaşmaya gereksinimi gerektirmiştir. Özellikle adli işbirliği konusunda yapılan ceza anlaşmaları, her ülkenin kendi kamu düzenini sağlaması için büyük önem arz etmektedir.
Hükümlülerin devletlerarası nakli müessesesi, bir uluslararası ceza hukuku kurumu olup ilk olarak devletlerarası adli işbirliği anlaşmalarında yerini bulmuştur. Bu müessesenin devletlerarasında ihtiyaç hissedilmesi, özellikle devletlerin kendi sınırları içerisinde yabancıların suç işleme oranlarının artmasıyla ortaya çıkmıştır. Yani bir devlette, yabancı bir kişinin hüküm giymesi halinde, o devletin ceza infaz kurumlarında çekilecek cezanın infazının zorluğunu gören devletler, o kişinin aldığı cezanın tabiiyetinin olduğu ülkede infazına yönelik anlaşmalar imzalamaya başlamışlardır.
Başka bir ifadeyle, yabancı uyruklu kişilerin cezalarını kendi ülkelerinde infazının sağlanması, özellikle hükümlünün aile bağları, dili, dini, kültürü ve sosyal ilişkileri bakımından kendi toplumunda çekmesi, devletler bakımından daha uygun görülmüş ve devletlerin bunu sağlama noktasında iradelerinin yakınlaşmasını sağlamıştır. Böylelikle hükümlülerin nakli kurumu ortaya çıkmıştır.
Esasen bu süreç bir anda gerçekleşmemiştir. Çünkü adli işbirliği anlaşmaları devletlerin egemenlik haklarını da tartışmaya açmaya vesile olmuştur. Gerçekten de, bu anlaşmaların devletlerin egemenlik hakkı ihlaline yol açıp açmadığı doktrinde tartışma konusu olmuştur. Çünkü yargılama ve cezalandırma yetkisi, devletler açısından oldukça nazik ve taviz verilemez konular arasında yer almaktadır.
Bu yüzden yabancı bir adli merciin vermiş olduğu hükmün, hükümlünün devletinde infaz edilmesi, yani bir ülkenin yargı kararının başka bir ülkede tanınması, klasik anlamıyla egemenlik kavramı açısından başlangıçta kabul edilemez gibi karşılanmış olsa da, zamanla kabul edilebilir hale gelmeye başlamıştır. Fakat hali hazırda, ceza işlerinde adli işbirliği konulu iki ve çok taraflı sözleşmelerde bugün dahi oldukça fazla sayıda red ve çekince sebebi bulunmaktadır.
Adli işbirliği anlaşmaları niteliği gereği birden fazla devleti karşı karşıya getirmektedir. Her ne kadar bu bir araya gelme hukuki esaslara dayanan bir metinden kaynaklansa da, devletin kendi çıkarlarına göre hareket etmesi bunun önüne geçebilmektedir. Bu da söz konusu sözleşmenin birçok maddesine çekince koymayı beraberinde getirmektedir. Günümüzde devletlerin işbirliği iradelerindeki çekincelerin yumuşadığı görülse de bazı devletler, bu adli işbirliğini kendi varlık nedenini tehdit eden bir unsur gibi algılamaktadır.
Kanaatimizce, devletlerin ceza hukukundan doğan garantilerini koruyarak adli işbirliği argümanını kullanma ihtiyacı, uluslararası ceza hukukunun gelişmesine büyük faydası olmuş ve devletlerarası ceza işlerinin pratik hale getirilmesini ve sınır ötesi suçlara karşı mücadelenin kuvvetlendirilmesini sağlamıştır. Bu mülahazalarla ülkemiz hukuk sisteminde 23. 04. 2016 tarihinde kabul edilen 05. 05. 2016 tarih ve 29703 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6706 sayılı Cezai Konularda Uluslararası Adli İşbirliği Kanunu hazırlanmıştır. Esasen bu kanun, Anayasamızın m. 90/5 hükmünden bahisle, ancak ilgili uluslararası anlaşmaların altında hüküm bulunmayan hallerde uygulanması mümkün olacaktır.
Çalışmamız üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, hükümlülerin nakli kurumunun terminolojisi, cezanın bir amacı olarak hükümlünün tekrar topluma kazandırılması ve hükümlülerin nakli kurumunun devletin egemenlik unsuruyla ilişkisi ve bu kurumun tarihi gelişimi ve nihayet hükümlülerin nakli kurumuna hâkim temel ilkeler anlatılmaya çalışılmıştır.
İkinci bölümde ise; Türk Ceza hukukunda, hükümlülerin devletlerarası nakli kurumunun yeri ve düzenlenişi, Türkiye’nin taraf olduğu konuyla ilgili iki ve çok taraflı anlaşmalar ve nihayet diğer adli işbirliği kurumları ve bu kurumların hükümlülerin nakli müessesesiyle karşılaştırılması konularına değinilmiştir.
Üçüncü bölümde ise, karşılaştırmalı hukukta özellikle Avrupa ve Amerika ülkelerinde hükümlülerin nakli konulu iki ve çok taraflı anlaşmalar ve bunların temel özelliklerine değinilmiştir. Bununla birlikte, dünyanın diğer coğrafyalarında konuyla ilgili sözleşmelerle ilgili açıklamalar da yer almaktadır. Yine bu bölümde, adli işbirliği konusunda istisnai hallerde doğrudan veya dolaylı olarak aracılık vazifesini üstlenen uluslararası örgütler ele alınmıştır.
İÇİNDEKİLER-V
ŞEKİL VE TABLOLAR-IX
KISALTMALAR-XI
GİRİŞ-1
BİRİNCİ BÖLÜM
KAVRAMSAL ÇERÇEVE
I. HÜKÜM KAVRAMI-5
II. HÜKÜMLÜNÜN NAKLİ KAVRAMI-10
A. İç Hukukta Hükümlülerin Nakli-10
1. Hükümlünün Kendi İsteğiyle Nakli-11
2. Disiplin Gereği Nakil-12
3. Zorunlu Nedenlerle Nakil-14
4. Hastalık Nedeniyle Nakil-15
B. Uluslararası Hukukta Hükümlülerin Nakli-15
1. Uluslararası Adli İşbirliği (International Judicial Co-operation)-17
2. Uluslararası Adli Yardım (International Mutual Legal Assistance)-21
III. CEZANIN BİR AMACI OLARAK HÜKÜMLÜNÜN RESOSYALİZASYONU-23
IV. ULUSLARARASI CEZA HUKUKUNDA HÜKÜMLÜLERİN NAKLİ KURUMUNUN DEVLET EGEMENLİĞİYLE İLİŞKİSİ-26
V. HÜKÜMLÜLERİN DEVLETLERARASI NAKLİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ-28
A. On Dokuzuncu Yüzyıla Kadar Hükümlülerin Nakli Kurumu-28
B. On Dokuzuncu Yüzyıldan Günümüze Kadar Hükümlülerin Nakli Kurumu-33
1. Hükümlülerin Nakli Kurumunu Olgunlaştıran Süreç-33
2. Teknik Anlamda Hükümlülerin Nakli Kurumunun Gelişimi-35
VI. HÜKÜMLÜLERİN DEVLETLERARASI NAKLİNDE TEMEL İLKELER-38
A. Ahde Vefa (Pacta Sund Servanda) ve İyiniyet (Good Faith) İlkesi-39
B. Karşılılık (Mütekabiliyet) İlkesi (Reciprocity)-40
C. Özellik (Hususilik) İlkesi (Rule of Speciality)-41
D. Çifte Cezalandırılabilirlik İlkesi (Dual Criminality)-43
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRK CEZA HUKUKUNDA HÜKÜMLÜLERİN DEVLETLERARASI NAKLİ
I. GENEL AÇIKLAMALAR-45
II. HÜKÜMLÜLERİN NAKLİ KURUMUNUN KAYNAKLARI-46
A. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası-46
B. Türkiye’nin Taraf Olduğu Adli İşbirliği Konulu İki ve Çok Taraflı Sözleşmeler-46
1. Salt Hükümlülerin Nakli Kurumunu Düzenleyen Türkiye’nin Taraf Olduğu İki Taraflı Adli İşbirliği Anlaşmaları-51
a. Türkiye - ABD Sözleşmesi-53
b. Türkiye - Bulgaristan Sözleşmesi-54
c. Türkiye - Fas Sözleşmesi-55
d. Türkiye - Macaristan Sözleşmesi-55
e. Türkiye - Mısır Sözleşmesi-56
f. Türkiye - Romanya Sözleşmesi-56
g. Türkiye - Suriye Sözleşmesi-57
h. Türkiye - Tayland Sözleşmesi-58
2. Genel Adli İşbirliği Sözleşmeleri İçerisinde Hükümlülerin Nakli Kurumunu Düzenleyen Türkiye’nin Taraf Olduğu İki Taraflı Adli İşbirliği Anlaşmaları-58
a. Türkiye - Arnavutluk Sözleşmesi-62
b. Türkiye - Azerbaycan Sözleşmesi-63
c. Türkiye - Gürcistan Sözleşmesi-64
d. Türkiye - Irak Sözleşmesi-65
e. Türkiye - İran Sözleşmesi-65
f. Türkiye - Kırgızistan Sözleşmesi-66
g. Türkiye - KKTC Sözleşmesi-66
h. Türkiye - Kuveyt Sözleşmesi-67
i. Türkiye - Makedonya Sözleşmesi-68
j. Türkiye - Moğolistan Sözleşmesi-68
k. Türkiye - Özbekistan Sözleşmesi-69
l. Türkiye - Polonya Sözleşmesi-69
m. Türkiye - Tacikistan Sözleşmesi-70
n. Türkiye - Türkmenistan Sözleşmesi-70
o. Türkiye - Umman Sözleşmesi-71
3. Türkiye’nin Taraf Olduğu Adli İşbirliği Sözleşmelerinin Resmi Çevirileri Sorunu-72
C. İlgili Kanunlar Ve Diğer Düzenlemeler-73
III. HÜKÜMLÜLERİN DEVLETLERARASI NAKLİNİN KOŞULLARI-74
A. Hükme İlişkin Koşullar-75
1. Hüküm Devletinde Hükmün Kesinleşmesi-77
2. Nakil Talebinin Alındığı Tarihte, Hükümlünün Yerine Getirilecek En Az Altı Aylık Mahkûmiyetinin Bulunması veya Mahkûmiyet Süresinin Belirsiz Olması-77
3. Çifte Cezalandırılabilirlik İlkesi-79
B. Hükümlüye İlişkin Koşullar-79
1. Hükümlünün Yerine Getiren Devletin Vatandaşı Olması-80
2. Hükümlü veya Temsilcisinin Nakle Rıza Göstermesi-80
C. Taraf Devletlere İlişkin Koşullar-82
IV. HÜKÜMLÜLERİN DEVLETLERARASI NAKLİ SÜRECİNİN USULÜ-83
A. Yabancı Hüküm Devletinden, Türkiye’ye Hükümlülerin Nakli-83
1. Nakil Talebinde Bulunulması-83
2. Gerekli Belgelerin İletilmesi-83
3. Nakil Talebinin Değerlendirilmesi-84
B. Hüküm Devleti Türkiye’den, Yabancı Devlete Hükümlülerin Nakli-86
V. DİĞER ULUSLARARASI ADLİ İŞBİRLİĞİ KURUMLARI-86
A. İade (Geri Verme)-86
1. İade Kurumunun Kaynakları-87
2. İadenin Koşulları-92
a. İadenin Sebebi Olan Fiile İlişkin Şartlar-92
b. İadeye Sebep Olan Kişiye İlişkin Şartlar-100
c. İadeye Sebep Olan Fiil İçin Öngörülen Cezaya İlişkin Koşullar-101
3. İade Sürecinin Usulü-103
a. Talep Eden Devlet Türkiye İse-104
b. Talep Edilen Devlet Türkiye İse-105
4. Hükümlülerin Nakli Kurumu İle Karşılaştırılması-105
B. Soruşturma Ve Kovuşturmaların Aktarılması-107
1. Soruşturma ve Kovuşturmaların Aktarılmasının Kaynakları-109
2. Soruşturma ve Kovuşturmaların Aktarılmasının Koşulları-109
a. Şüpheli veya Sanığın Yerleşim Yerinin, Tabiiyetinin ve Asıl Devletinin Talep Eden Devlet Olması-111
b. Şüpheli veya Sanığın Talep Edilen Devlette Hakkında Bir Ceza Muhakemesi Süreci Yürütülüyorsa-112
c. Muhakeme ve İnfaz Sürecinin Talep Edilen Devlette Yerine Getirilmesi Maddi Gerçeğin Ortaya Çıkması ve Cezanın Amacının Sağlanması İçin Gerekli Görülmesi-112
d. Muhakeme ve İnfaz Sürecinin Talep Edilen Devlette Yapılması İlgilinin Duruşmada Hazır Bulunması ve İnfazın Tamamlanması Bakımından Gerekli Görülmesi-113
3. Soruşturma ve Kovuşturmaların Aktarılmasının Usulü-113
a. Talep Eden Devlet Türkiye İse-114
b. Talep Edilen Devlet Türkiye İse-114
4. Hükümlülerin Nakli Kurumu İle Karşılaştırılması-114
C. Belirli Tebligat İşlemleri Ve İstinabe Taleplerinin Yerine Getirilmesi-116
1. Şüpheli veya Sanıkların Dinlenilmesi-118
2. Tanık veya Bilirkişilerin Dinlenilmesi-120
3. Delil Niteliğinde Olabilecek Eşya ve Belgelerin Talep Edilmesi-122
4. Belirli Belgelerin Tebliği-123
5. Hükümlülerin Nakli Kurumu İle Karşılaştırılması-124
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA HÜKÜMLÜLERİN NAKLİ
I. GENEL AÇIKLAMALAR-127
II. AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİNDE HÜKÜMLÜLERİN NAKLİ-128
III. AMERİKA KITASINDA HÜKÜMLÜLERİN NAKLİ-131
IV. DİĞER COĞRAFYALARDA HÜKÜMLÜLERİN NAKLİ-133
V. ADLİ İŞBİRLİĞİ ANLAŞMALARINA KATKI SAĞLAYAN ULUSLARARASI ÖRGÜTLER-133
A. İnterpol (International Criminal Police Organization-Uluslararası Kriminal Polis Teşkilatı)-134
1. Genel Açıklamalar-134
2. Adli İşbirliğindeki Rolü-136
3. Adli İşbirliği Sürecinde İnterpol - Türkiye İlişkisi-137
B. Eurojust-139
1. Genel Açıklamalar-139
a. JITs(Joint Investigation Team-Ortak Soruşturma Birimi)-141
b. EAW(European Arrest Warrant-Avrupa Tutuklama Emri/Müzekkeresi)-141
c. EPPO (European Public Prosecuter’s Office-Avrupa Kamu Savcılığı)-144
2. Adli İşbirliğindeki Rolü-145
3. Adli İşbirliği Sürecinde Türkiye - Eurojust İlişkisi-147
C. EUROPOL (European Police Office-Avrupa Polis Ofisi)-148
1. Genel Açıklamalar-148
2. Adli İşbirliğindeki Rolü-150
3. Adli İşbirliği Sürecinde Türkiye - Europol İlişkisi-152
SONUÇ-155
KAYNAKÇA-159
ŞEKİL VE TABLOLAR
Şekil 1-: -Milletlerarası Adli İşbirliği Şeması-23
Tablo 1-: -Milletlerarası Adli İşbirliği Şekilleri-22
Tablo 2-: -HÜNDAS’a Taraf Avrupa Konseyi Üyesi Devletler-48
Tablo 3-: -HÜNDAS’a Taraf Avrupa Konseyi Üyesi Olmayan Devletler-49
Tablo 4-: -CYMDAS’a Taraf Avrupa Konseyi Üyesi Devletler-50
Tablo 5-: -HÜNDAS Ek Protokole Taraf Devletler-81
Tablo 6-: -SİDAS’a Taraf Avrupa Konseyi Üyesi Devletler-90
Tablo 7-: -SİDAS’a Taraf Avrupa Konseyi Üyesi Olmayan Devletler-91
Tablo 8-: -Hükümlülerin Nakli İle Hükümlülerin İadesinin Karşılaştırılması-106
Tablo 9-: -CKAAS’a Taraf Avrupa Konseyi Üyesi Devletler-107
Tablo 10-: -Hükümlülerin Nakli İle Soruşturma Ve Kovuşturmaların
Aktarılmasının Karşılaştırılması-115
Tablo 11-: -CİKAYAS’a Taraf Avrupa Konseyi Üyesi Devletler-116
Tablo 12-: - CİKAYAS’a Taraf Avrupa Konseyi Üyesi Olmayan Devletler-118
Tablo 13-: -Hükümlülerin Nakli İle Cezai İstinabe Ve Belirli Tebligat
İşlemlerinin Karşılaştırılması-125
Tablo 14-: -ADACHİDA’ya Taraf ADÖ’ye Üye Olan Devletler-132
Tablo 15-: -ADACHİDA’ya Taraf ADÖ’ye Üye Olmayan Devletler-132