Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Ulaşım Araçlarının İpoteği Gülen Sinem TEK
Ulaşım Araçlarının İpoteği Gülen Sinem TEK
Gülen Sinem TEK
Sayfa Sayısı
:
277
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2012
ISBN NO
:
9786054687558
740,00
TL ÖNSÖZ "Ulaşım Araçlarının İpoteği" başlıklı bu çalışmanın temelini, Ga¬latasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü bünyesinde hazırlanan ve Prof. Dr. Turgut Öz başkanlığında, Doç. Dr. Hüseyin Murat Develi¬oğlu ile Yrd. Doç. Dr. Ahu Ayanoğlu-Moralı′dan oluşan jüri tarafından, 28.07.2011 tarihinde oybirliği ile kabul edilen yüksek lisans tezi oluştur¬maktadır. 01.07.2012′de yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, tezin güncelliğini kaybetmemesi için yayın aşamasında değişikliklerin işlenmesini gerekli kılmış; bu sebeple, tezin jüri önünde savunulduğu şekli ile basılması teamülünden ayrılınmasına sebep olmuştur. Bu kap¬samda değiştirilen metin, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu, Türk Sivil Havacılık Kanunu ve İsviçre hukukundaki yenilikler ile uyumlu hâle getirilmiştir. Savunma tarihi ile basım tarihi arasındaki uzun zaman dilimi de gözetilerek kaynakça gün-cellenmiştir. Ayrıca, jüri üyelerinin değerli görüş ve katkılarının metne yansıtılmasına da özen gösterilmiştir. Bütün bu değişikliklere rağmen, tezin özüne dokunulmadığını vurgulamak gerekir. Tezin gerek hazırlanması, gerek basımı pek çok kişinin yardımı ile mümkün olabildi. Bu vesile ile beni kürsüye kabul eden, "Ulaşım Araçlarının İpoteği" konusunu bana öneren ve tezimle ilgili sorularıma içtenlikle cevap veren hocam Prof. Dr. Özer Seliçi′ye; kendi doçentlik ça¬lışmasını erteleyerek benim yüksek lisans tezime öncelik tanıyan danış¬manım Doç. Dr. Hüseyin Murat Develioğlu′na; jürimde yer almayı kabul ederek beni onurlandıran hocalarım Prof. Dr. Turgut Öz ile Yrd. Doç.Dr. Ahu Ayanoğlu-Moralı′ya; tezimi defalarca okuyup getirdiği yapıcı eleştiriler ile düşüncelerimin olgunlaşmasını sağlayan ve tezin basılması için beni cesaretlendiren hocam Yrd. Doç. Dr. Aslı Makaracı-Başak′a; yayın öncesinde son okumalara yardım eden hocalarım Doç. Dr. Kadir Emre Gökyayla ve Yrd. Doç. Dr. Seda Öktem-Çevik′e; desteklerini hiçbir zaman esirgemeyen hocalarım Prof. Dr. Şaibe Oktay-Özdemir, Prof. Dr. Gülçin Elçin-Grassinger, Doç. Dr. Mehmet Erdem ve Dr. Nevzat Özde-mir ile kürsü arkadaşlarım Ar. Gör. Zafer Kahraman, Ar. Gör. Öz Seçer ve savunma sırasında beni yalnız bırakmayan kürsü arkadaşım Ar. Gör. Deren Gündüz′e; kalabalık nüfusumuza rağmen, bu zorlu süreçte uygun bir çalışma ortamı yaratan oda arkadaşlarım Ar. Gör. Fatma Gül Karagöz, Ar. Gör. Deniz Meraklı, Ar. Gör. Mert Nomer, Ar. Gör. Ayşe İpek Sarıöz ve Ai. Gör. Şule Sökücü′ye; bünyesinde çalışmaktan büyük mutluluk duyduğum Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi ailesine; çalışmala¬rım süresince beni motive eden arkadaşlarım Damla Baycık, İsmail Ünal Doğan, Cansu Kahya, Gizem Okyay, İsra Torun-Uzun ve Tuğrul Uzun′a; ve tabî ki, her zaman bana inanan, benim için hiçbir fedakarlıktan kaçın¬mayan annem Nurdane Tek ve babam Hasan İsmail Teke çok teşekkür ederim, her şey için minnettarım. Tezde kullanılan yabancı kaynakların pek çoğuna ulaşmamı sağla¬yan hocalarım Yrd. Doç. Dr. Ahu Ayanoğlu-Moralı ve Yrd. Doç. Dr. Aslı Makaracı-Başak ile arkadaşım Ar. Gör. Ayşe İpek Sarıöz′e teşekkürü ayrı¬ca borç bilirim. Gülen Sinem Tek Beşiktaş, Eylül 2012 GİRİŞ Ulaşım araçları, arz ettikleri büyük ekonomik değer sebebiyle önemli birer teminat konusu hâline gelmiştir1. Malikleri, gerek kendi borçlarını, gerekse üçüncü bir kişinin borcunu teminat altına almak için bu taşınır mallar üzerinde rehin hakkı tesis etmektedirler. Hatta malikler, ulaşım aracı edinmek için yüklenmiş oldukları borca karşılık satın aldıkları bu ulaşım aracı üzerinde de rehin hakkı kurabilirler. Ancak hukukumuzda taşınırlar üzerinde tesis edilen rehin hakkının, kural olarak, teslime bağlı gerçekleştirilmesi ulaşım aracı maliklerini haksız olarak güç bir duruma sokmaktadır. Zira ulaşım araçları ticari hayatta, önemli ölçüde de hiz¬met üretiminde büyük bir role sahiptirler. Borçtan şahsen sorumlu olan malikin, üretim aracı olarak kullanıp gelir elde ettiği bir ulaşım aracının zilyetliğini alacaklı ya da yediemine devretmesi, önemli bir gelir kayna¬ğından mahrum tutulması anlamına gelecektir. Bu gelir kaynağını yitiren malik, borcunu ifa etmekte sıkıntıya düşecek; belki de borcunu ifa ede¬meyecek ve rehnin paraya çevrilmesi suretiyle ulaşım aracı satılacaktır. Borçlu, alacaklı tatmin edildikten sonra, en büyük gelir kaynağı olan bu ulaşım aracından kendisi için geriye tatminkâr bir meblağ kalmadığına şahit olacaktır. Diğer taraftan, teslime bağlı taşınır rehninin birden fazla rehin kurulmasına fazla elverişli olmaması sebebiyle, borçlunun önemli ekonomik değeri haiz ulaşım aracından gereği gibi kredi elde edememesi sorunu ortaya çıkacaktır. Teslime bağlı taşınır rehni, sadece borçlu açısından değil, alacaklı açı¬sından da sıkıntı yaratabilmektedir. Özellikle ulaşım araçları, yer kaplayan ve muhafazası güç taşınır mallardır. Teslime bağlı taşınır rehninde, alacak¬lının zilyetliğini devraldığı taşınır malı saklama ve muhafaza etme borcu altında olduğu da göz önüne alındığında, ulaşım araçlarının teslime bağlı rehninin alacaklı için ciddi bir muhafaza masrafına sebep olacağı açıktır. Bütün bu sebeplerden ötürü, Roma hukukunda var olan, ancak Ortaçağ′dan itibaren terk edilen ve hatta yasaklanan taşınır ipoteğinin tekrar yaşama döndürülmesi ve bilhassa ulaşım araçlarında uygulan¬ması gündeme gelmiştir. Türk ve İsviçre Hukukları′nda taşınır ipoteği kavramına karşı temkinli yaklaşılmaktadır. Bunun sebebi, bu hukuk sis¬temlerinin Roma hukukuna olduğu kadar Cermen hukukuna da dayan¬masıdır. Roma hukukunda, ipoteğin taşınır ya da taşınmaz mal ayrımına gidilmeden, alacaklı ile malik arasında, mal teslim edilmeksizin sadece iradelerin uyuşması yoluyla kurulan bir rehin olduğu görülmektedir2. Ancak, Cermen hukukunda ipotek, sadece taşınmazlara ilişkin bir temi¬nattır; ipotekle taşınır mallar kesinlikle bağdaşmaz. Taşınırlar üzerinde, esas olarak, teslime bağlı taşınır rehni kurulur. Dolayısıyla, bir sicile tescil suretiyle ferden tayin edilebilen taşınırlar üzerinde ipotek tesisi yolu Cer¬men hukukunda kapatılmıştır. Yukarıda da belirttiğimiz gibi Roma hukukunda, taşınır - taşınmaz mal ayrımı yapılmaksızın rehin ve ipotekten bahsedilmektedir. İlk uygu¬lamalarına MÖ 2. yüzyılın başlarında rastlanan hypotheca ya da pignus conventum tarafların iradelerinin uyuşmasına dayanan ve şekilsiz olarak kurulan bir sözleşmedir3. MÖ 3. yüzyıldan beri uygulanan ve consensus res formülü uyarınca taraf iradelerinin yanında malın zilyetliğinin alacaklıya geçirilmesi suretiyle kurulan pignus datum ihtiyaçlara her zaman cevap verememiştir. Özellikle üretim araçları söz konusu olduğunda, borçlunun bu araçların zilyetliğini alacaklıya devretmesi, borcu ifa etmesi açısından büyük sıkıntı yaratmaktadır. Nitekim hypotheca′nın ilk örneklerine de hâsılat kirasında rastlanmaktadır. Kiracı, kira bedelinin teminatı olarak yanında getirdiği alet, edevat ve köleler üzerinde alacaklı lehine "ipo¬tek" tesis etmekte; ancak iş görebilmek için bu alet, edevat ve kölelerin dolaysız zilyetliğini korumaktadır4. Kiracının kira bedelini ödememesi hâlinde ise alacaklı bir interdictum Salvianum ile bu malların zilyetliğini talep edebilmektedir. İleriki dönemlerde bu interdictum′lar actio Salviana adlı davalara dönüşmüş ve sonradan malik hâline gelen üçüncü kişilere karşı da ileri sürülmüştür5. Bu şekilde sadece karşılıklı ve birbirine uygun taraf iradeleriyle tesis edilen bu teminat bir aynî hak hâlini almıştır. Ayrı¬ca pignus′tan farklı olarak hypotheca′da., borçlunun teminat konusu malın dolaysız zilyetliğini elinde bulundurması, birden çok ipotek tesis etmek sureti ile aynı maldan tekrar tekrar kredi elde etmesine olanak sağlamak¬tadır6. Ancak taşınırlar üzerinde zilyetlik devredilmeksizin tesis edilen bu rehin hakkının alenî olmaması sebebiyle mevcudiyeti anlaşılamadığından pignus datum ′a oranla fazla tercih edilmemiştir7. Post klasik dönemde bu zayıflığın giderilmesi amacıyla alacaklıya magistra önünde tanzim edilen ve mal üzerinde rehin hakkının bulunduğunu gösteren bir belge verilme¬si, malı üzerinde rehin hakkı tesis edilen kişi ile rehin hakkı alacaklısının malın bir başkasına satılması durumunda mal üzerinde hangi yükümlü¬lüklerin bulunduğunu yeminle bildirmeleri ve üç tanığın huzurunda ya da mahkeme kalemlerine kayıtla kararlaştırılan rehin haklarının öncelikli sayılması yollarına gidilmiştir. 13. yüzyılda ipotek obligatio bonorum adım almıştır. Özel bir anlaş¬mayla, borçlunun borcu karşılığında bütün malvarlığını teminat olarak göstermesi ve alacaklıya alacağını tahsil etmesi için bu malları satma yetkisi tanıması söz konusudur. Önceleri bu işlem hem adî yazılı şekil hem de resmî yazılı şekil ile yapılabilirken, 15. yüzyıldan itibaren taşınır ipoteği tesis edilmesi sadece resmî yazılı şekil ya da noterden düzenleme suretiyle mümkün olmuştur9. Aynı dönemde, özellikle deniz hukuku alanındaki bir yenilik dikkat çekicidir. Alman hukukunda jüngere Satzung (yeni yönetmelik) ile getirilen gemi ipoteği, ipotek tesis edenin malik ve zilyet olarak kalmasına izin vermekte ve ipotek alacaklısına sadece ipotek konusu geminin değerinden alacağını karşılamak hakkını tanımaktaydı. Aynı zamanda jüngere Safcung′da aleniyet bir kütüğe tescille sağlanmak¬taydı10. Önceleri ispat aracı olarak rol oynayan bu kütüğün ipotek tesi¬sinde kurucu etki kazanması zamanla gerçekleşmiştir. Bütün bu süreçte ipoteğin alenileştirilmesi yolundaki çabalar özellikle dikkat çekmektedir. Taşınır ipoteği 16. yüzyıldan itibaren Kıta Avrupası ülkelerinde yasaklanmaya başlanmıştır. Yasaklamanın temel sebebi, Ortaçağ′dan itibaren Roma hukukunda olmayan taşınır mal - taşınmaz mal ayrımının yapılması, taşınmaz malların derebeylik düzeninin de etkisiyle zenginli¬ğin kaynağı olarak görülmesidir11. Vilis mobilium possessio deyiminden de anlaşıldığı üzere, taşınır mülkiyetinin değersiz olduğu görüşü hâkimdir. Taşınır eşyalara fazla değer atfedilmediğinden, teminat olarak etkinlikle¬rinin de yeterli olmayacağı düşünülmüştür. Aynı zamanda taşınır ipoteği konusu malın, malikin dolaysız zilyetliğinde kalmasından ötürü, arz et¬tiği gerçek kredinin anlaşılamayacağı; bu sebeple de alacaklı ve malikle işlem yapacak üçüncü kişilerin menfaatlerinin zedelenebileceği ileri sürülmüştür12. Bu sürecin doğal sonucu olarak da, rehin konusu taşınır malın zilyetliğinin alacaklı veya yediemine devri yoluyla kurulan teslime bağlı taşınır rehni esas kabul edilmiştir. Obligatio bonorum ise 1804 tarihli Fransız Medenî Kanunu′nun 2119. maddesine, taşınırlar üzerinde kuru¬lan ipoteğin takip yetkisi vermemesi şeklinde yansımıştır. Her ne kadar bu hükmün lâfzı yorumundan, takip yetkisi olmasa dahi taşınırlar üzerin¬de ipotek tesis edilebileceği sonucu çıksa bile, bu sonuç taşınır mallarda zilyetliğin mülkiyete karine teşkil ettiğini düzenleyen FrMK m. 2279 ile uyuşmamaktadır. Kaldı ki, taşınır ipoteğinin varlığı kabul edilirse, taşınır ipoteğinin yasaklanması sonucunda ortaya çıkan haksız durumları yu¬muşatmak amacıyla geliştirilen imtiyazların13 varlığı anlamsız kalacaktır. Bütün bu sebeplerden, Fransız Medenî Kanunu′nun 2119. maddesinin taşınır ipoteğini yasakladığı sonucuna varılır14. İsviçre′de ise Medenî Kanun′un hazırlık çalışmaları sırasında, taşınır ipoteğinin mülkiyeti saklı tutma sözleşmesiyle bağdaşmayacağı düşünül¬müş ve bu teminat türlerinden yalnız birinin seçilmesi uygun bulunmuş¬tur15. Mülkiyeti saklı tutma sözleşmesinin amacının satım bedelini temin etmek olmasından yola çıkılarak, bu sözleşmenin rehinle benzer bir işlev gördüğü düşünülmüştür. Ancak, Medenî Kanun Ön Tasarısı′nda, aleni¬yetten yoksun olması sebebiyle eleştirilen bu sözleşme yerine Uzmanlar Komisyonu sadece üretim araçlarını kapsayan ve kantonlarca yetkilen¬dirilen kredi kuruluşları, tarım birlikleri vb. lehine, 2 yıl için, alenî bir sicile tescille kurulan bir taşınır ipoteği fikrini ileri sürmüştür16. Ne var ki, mülkiyeti saklı tutma sözleşmesi yeniden düzenlenerek ve geçerliliği bir sicile tescile bağlanarak İsviçre Medenî Kanunu′na alınmış; taşınır ipoteği de hayvan rehni dışında yasaklanmıştır. Kanun koyucunun ter¬cihinin başlıca sebepleri, mülkiyeti saklı tutma sözleşmesinin sağladığı takip yetkisinin (takip yetkisi sağlamayan eksik) taşınır ipoteğine oranla daha etkili olması, diğer çağdaş kanunlar olan Alman ve Fransız Medenî Kanunları′nda da taşınır ipoteğinin yasaklanıp mülkiyeti saklı tutma sözleşmesinin benimsenmesi ve taksitle satım sözleşmesinin yaygınlaştı¬rılması amacıyla ticaret çevrelerinden gelen baskılardır17. Diğer taraftan, geçtiğimiz yüzyılın başlarından beri taşınır ipote¬ğini tekrar canlandırma çalışmaları göze çarpmaktadır. Bu çalışmaların temel sebebi, kredilerin öneminin giderek artması ve ulaşım araçları gibi ekonomik değeri yüksek taşınırların ciddi birer kredi kaynağı olarak gö-rülmesidir. Aynı zamanda, söz konusu taşınırların hizmet üretiminde de kullanılmasıyla, zilyetliğinin alacaklı veya üçüncü bir kişiye devredilme¬sinin, malikin bu taşınırlardan faydalanmak suretiyle gelir elde etmesinin haksız yere engellemesi arzu edilmemiştir. Fransız Medenî Kanunu′ndan sonra kabul edilen kanunlardaki bazı taşınırların ipotek edilebileceğine ilişkin düzenlemeler ile, FrMK m. 2119′un taşınır ipoteğini yasakladığına ilişkin ileri sürülen görüş temelsiz bırakılmıştır18. Ancak, hak sahibine hem öncelik hem de takip yetkisini sağlayan tam taşınır ipoteğini karşıla¬mak üzere hypotheque - ipotek sözcüğü kullanılırken; hak sahibine takip yetkisi vermeyen, sadece öncelik yetkisi tanıyan eksik taşınır ipoteği yeri¬ne, teslime bağlı taşınır rehnini karşılayan nantissement sözcüğünün kul¬lanılmasına devam edilmiştir. Fransa′da gemi ipoteği, nehir aracı ipoteği, hava aracı ipoteği, ticarî işletme rehni, tarım varantı, otel varantı, endüstri varantı, krediyle satılan motorlu taşıt üzerindeki rehin, sinema filmleri¬nin rehni ve mesleki alanda kullanılan alet ve teçhizat rehni birer taşınır ipoteğidir. Fransa dışında, Belçika, İtalya, İspanya ve Yunanistan da, hay¬van rehni ya da tarımsal işletmelerde kullanılan taşınır mallar üzerindeki rehin gibi taşınır ipoteklerinin yanı sıra, ulaşım araçları üzerinde ipoteği kabul etmiştir". İsviçre hukuku, İsviçre Medenî Kanunu′nun hazırlık aşamalarında taşınır ipoteğine temkinli yaklaşsa da, 28 Eylül 1923 tarihli Gemi Siciline İlişkin Federal Kanun ile gemi ipoteğini, 7 Ekim 1959 ta¬rihli Uçak Siciline İlişkin Federal Kanun ile de hava aracı ipoteğini kabul etmiştir. Türkiye′de ise, 29 Haziran 1956 tarihli Türk Ticaret Kanunu ile "gemi ipoteği" kabul edilmiştir. 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu′nda da bu kavram korunmakla beraber, gemi ipoteğine ilişkin düzenlemeler doktrinde ileri sürülen eleştiriler doğrultusunda yenilenmiştir. 14 Ekim 1983 tarihli Türk Sivil Havacılık Kanunu ile de "hava aracı ipoteği" düzenlenmiştir. Son olarak ise 22 Ka¬sım 2001′de kabul edilen Türk Medenî Kanunu′nun 940. maddesinin 2. fıkrasının ilk cümlesinde, "gerçek veya tüzel kişilerin alacaklarının güvence altına alınması için, kanun gereğince bir sicile tescili zorunlu olan taşınır mallar üzerinde, zilyetlik devredilmeden de, taşınır malın kayıtlı bulunduğu sicile yazılmak suretiyle rehin kurulabilir" düzenlemesi getirilmiştir. Mo¬torlu taşıtlar haricinde, bir sicile tescili zorunlu olan bütün taşınır mallar hakkında özel düzenlemeler bulunduğundan ve özel düzenleme varken genel düzenlemeye başvurulmayacağından; sonraki genel düzenleme niteliğindeki MK m. 940/f. H′nin kapsamına sadece motorlu taşıtlar girecektir20. Böylece motorlu taşıtlar üzerinde ipotek tesis edilmesinin de yolu açılmıştır. Ulaşım araçlarının ipoteği konusunun aynı zamanda uluslararası boyutları da mevcuttur. Ulaşım araçları, hızlı yer değiştirebilme yetisine sahip olduklarından çok kısa sürede birden çok hukuk sistemine tâbi olabilmektedirler. Dolayısıyla ulaşım aracı üzerinde kurulan rehin hakkı, araç bir başka ülke sınırlarına girdiğinde tanınmayabilir. Hatta diğer ülke¬de, alacaklının rehin hakkım zedeleyecek tasarruflarda bulunulabilir. Bu yüzden, ulaşım araçları üzerindeki rehin hakkının uluslararası seviyede tanınması ihtiyacı baş göstermiştir. Teslime bağlı rehinde, alacaklı veya yedieminin rehin konusu taşınırı kullanma hakları olmadığından bu tür¬de bir sorun da ortaya çıkmayacaktır; yeter ki rehin konusu misli malın mülkiyetinin rehin alana geçtiği ve rehin alanın, borç ifa edildiğinde, rehin konusu malı misliyle iade borcu altına girdiği düzensiz bir rehin kabul edilmesin21. Ulaşım araçlarının ipoteğinde ise uluslararası seviyede tanınma, ulaşım araçları üzerindeki aynî haklara ilişkin konvansiyonlar¬la sağlanmaktadır. Gemiler üzerindeki imtiyazların ve ipotek hakkının uluslararası alanda tanınmasına ilişkin 10 Nisan 1926 tarihli Brüksel Konvansiyonu ve hava araçları üzerindeki hakların uluslararası düzeyde tanınmasına ilişkin 19 Haziran 1948 tarihli Cenevre Konvansiyonu ko¬numuz açısından önemlidir. Ayrıca günümüzde sadece ulaşım araçları üzerindeki aynî hakları uluslararası seviyede tanımanın yetmeyeceği, bu hakların tescil edileceği uluslararası alanda bir sicile ihtiyaç duyulduğu yönünde eğilimler baskındır. Bu eğilimlerin en somut örneği ise hava araçları üzerinde ipotek ve başka aynî teminatların tesisi ve özellikle ulus¬lararası düzeyde bir sicilin tutulmasına ilişkin 1 Mart 2001 tarihli Cape Town Konvansiyonu′dur. Ulaşım araçları üzerindeki teminatların, özellikle de ipoteğin hem ülkemizde hem de uluslararası alanda etkili bir kredi aracı olarak gö¬rülmesi ve teminat hukukunda uluslararası boyutlu yeni yapılanmalara temel teşkil etmesi söz konusudur. Ne var ki, ulaşım aracı ipoteğinin uluslararası boyutunu incelemeden önce iç hukuktaki rejimini açıklığa kavuşturmak gerekir. Bunun için de öncelikle ulaşım aracı ipoteği kav¬ramının tanımlanması önemlidir. Kavram tanımlandıktan sonra, ulaşım araçları üzerinde ipotek hakkının nasıl kurulacağını, hüküm doğuracağını ve sona ereceğini açıklamak gereklidir. Bu çerçevede ele aldığımız ulaşım araçlarının ipoteği, üç ana bö¬lümde incelenecektir. İlk bölüm ulaşım aracı ipoteğinin tanımı, hukukî niteliği ve benzer kavramlarla karşılaştırılmasını ihtiva etmektedir. Bu bağlamda, ulaşım aracı ipoteği kavramı açıklanacak ve ulaşım aracı ipo¬teğinin konusu ortaya koyulacaktır. Daha sonra ulaşım aracı ipoteğinin önce diğer temel rehinlerle farkları belirtilecek; son olarak da ulaşım aracı ipoteğinin de bir teslimsiz teminat olduğu göz önüne alınarak, bu kavram diğer teslimsiz teminatlar ile karşılaştırılacaktır. İkinci bölüm ise tamamı ile ulaşım aracı ipoteğinin kurulmasına ay¬rılacaktır. Zira, bir taşınır olan ulaşım aracının üzerinde ipotek hakkının kurulabilmesi, genel kural olan teslime bağlı taşınır rehnine istisna teşkil ettiğinden, ayrıntılı bir biçimde incelenmelidir. Bu nedenle, ulaşım aracı ipoteğinin muhtemel hukukî sebepleri, farklı perspektiflerden irdelene¬cektir. Hukukî sebepler ortaya koyulduktan sonra, ipoteğin tesisi aşaması ele alınacaktır. Tescil talebi ve tescil işlemleri, doktrindeki tartışmalar ışığında incelenecek ve etkileri ortaya koyulacaktır. Üçüncü ve son bölüm ise, ulaşım aracı ipoteğinin hükümlerine ve sona ermesine ayrılmıştır. Bu bölümde gemi, hava aracı ve motorlu taşıt ipoteklerinin ortak hükümleri ve birbirlerinden ayrıldıkları hususlar kate¬gorik biçimde açıklanacaktır. Hükümleri takiben ulaşım aracı ipoteğinin sona ermesi konusu işlenecek; bütün ulaşım araçlarına ilişkin ortak olan sona erme sebeplerinin yanında bazı ulaşım araçları için geçerli olan sona erme sebepleri de irdelenecektir. Sona erme sebeplerinden hemen sonra, terkin prosedürü de kısaca ele alınacaktır. İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm ULAŞIM ARACI İPOTEĞİ KAVRAMI, ULAŞIM ARACI İPOTEĞİNİN KONUSU VE BENZER KAVRAMLARDAN FARKI I. Ulaşım Aracı İpoteği Kavramı ve Ulaşım Aracı İpoteğinin Konusu 11 A. Ulaşım Aracı İpoteği Kavramı 11 1. Ulaşım Aracı İpoteğinin Tanımı 12 2. Ulaşım Aracı İpoteğinin Hukukî Niteliği 14 a. Taşınır Rehninin Bir Türü Olması 14 b. Alacağa Bağlı (Feri) Bir Hak Olması 16 3. Ulaşım Aracı İpoteğine Uygulanacak Hükümler 20 a. Gemi İpoteğine Uygulanacak Hükümler 20 b. Hava Aracı İpoteğine Uygulanacak Hükümler 23 c. Motorlu Taşıt İpoteğine Uygulanacak Hükümler 24 B. Ulaşım Aracı İpoteğinin Konusu 26 1. Geminin Tanımı ve Üzerinde İpotek Tesis Edilebilen Gemi Kavramı 26 a. Geminin Tanımı 27 b. Üzerinde İpotek Tesis Edilebilen Gemi 29 2. Hava Aracının Tanımı ve Üzerinde İpotek Tesis Edilebilen Hava Aracı Kavramı 31 a. Hava Aracının Tanımı 32 b. Üzerinde İpotek Tesis Edilebilen Hava Aracı 32 3. Motorlu Taşıtın Tanımı ve Üzerinde İpotek Tesis Edilebilen Motorlu Taşıt Kavramı 34 a. Motorlu Taşıtın Tanımı 34 b. Üzerinde İpotek Tesis Edilebilen Motorlu Taşıt 35 II. Ulaşım Aracı İpoteğinin Benzer Kavramlardan Farkı 36 A. Ulaşım Aracı İpoteğinin Diğer Rehin Türlerinden Farkı 36 1. Ulaşım Aracı İpoteğinin Teslime Bağlı Taşınır Rehninden Farkı 37 2. Ulaşım Aracı İpoteğinin Taşınmaz İpoteğinden Farkı 41 B. Ulaşım Aracı İpoteğinin Diğer Teslimsiz Teminatlardan Farkı 45 1. Ulaşım Aracı İpoteğinin Teminat Amaçlı İnançlı İşlemden Farkı 46 2. Ulaşım Aracı İpoteğinin Mülkiyeti Saklı Tutma Anlaşmasından Farkı 49 3. Ulaşım Aracı İpoteğinin Taşınırlara İlişkin Finansal Kiralama Sözleşmesinden Farkı 54 İkinci Bölüm ULAŞIM ARACI İPOTEĞİNİN KURULUŞU I. Ulaşım Aracı İpoteğinin Hukukî Sebebi 61 A. Sözleşme 61 1. Ulaşım Aracı İpoteği Sözleşmesinin Hukukî Niteliği 61 a. Sui Generis Sözleşme Olması 61 b. Borç Sözleşmesi Olması 62 c. Tek Tarafa Borç Yükleyen Bir Sözleşme Olması 62 2. Ulaşım Aracı İpoteği Sözleşmesine Uygulanacak Hükümler 64 3. Ulaşım Aracı İpoteği Sözleşmesinin Geçerlilik Şartları 65 a. Şekil 65 b. Ehliyet 69 c. Diğer Geçerlilik Şartları 71 4. Ulaşım Aracı İpoteği Sözleşmesinin Tarafları 73 5. Ulaşım Aracı İpoteği Sözleşmesinin Benzer Sözleşmelerden Farkları 75 a. Ulaşım Aracı İpoteği Sözleşmesinin Aynî Sözleşmeden Farkları 75 b. Ulaşım Aracı İpoteği Sözleşmesinin Ön Sözleşmeden Farkları 76 6. Ulaşım Aracı İpoteği Sözleşmesinin Kurulma Şekilleri 79 a. Genel Olarak 79 b. Genel İşlem Koşulları Dâhilinde Kurulması Sorunu 79 c. Ticarî İşletme Rehni Dâhilinde Kurulması Sorunu 82 7. Ulaşım Aracı İpoteği Sözleşmesinin Unsurları 86 a. Objektif Esaslı Unsurlar 87 aa. İpotek Tesisine Yönelik Anlaşma 87 bb. İpoteğe Konu Olacak Ulaşım Aracının Belirlenmesi 88 cc. Güvence Altına Alınan Alacağın Miktar Olarak Belirlenmesi 88 b. Sübjektif Esaslı Unsurlar 89 aa. Sübjektif Esaslı Unsurların Alacağın Temliki Karşısındaki Durumu 90 bb. Sübjektif Esaslı Unsurların Vasıflandırılması 91 (1) Teminat Sözleşmesi ve İfasına İlişkin Klozlar 91 (2) İpotek Hakkının Varlığına ve Sağlanan Teminata İlişkin Klozlar 92 (3) İpotek Konusu Ulaşım Aracına İlişkin Klozlar 94 (4) Teminat Kapsamındaki Alacağa İlişkin Klozlar 94 (5) İpoteğin Paraya Çevrilmesine İlişkin Klozlar 94 8. Ulaşım Aracı İpoteği Sözleşmenin İfası ve İfa Etmemenin Sonuçları 100 B. Kanun Hükmü Yapı Alacaklısı İpoteği 101 1. Yapı Alacaklısı İpoteğinin Tanımı ve Hukukî Niteliği 104 a. Yapı Alacaklısı 104 b. Yapı Alacaklısı İpoteğinin Hukukî Niteliği 113 2. Yapı Alacaklısı İpoteğinin Süresi 120 3. Yapı Alacaklısı İpoteğinin Şartları 121 a. Alacağın Yapım veya Onarımdan Kaynaklanmış Olması 123 b. Alacağın Çekişmeli Olmaması 123 c. Malikin Alacak İçin Başka Güvence Göstermemesi 127 C. Diğer Sebepler 128 II. Tescil Talebi ve Tescil 130 A. Tescil Talebi 130 1. Tescil Talebinin Hukukî Niteliği 131 2. Tescil Talebinde Bulunmaya Yetkili Kişi 133 a. Malik 133 b. İpotek Alacaklısı 136 3. Tescil Talebinin Şekli ve İçeriği 136 B. Tescil 137 1. Tescilin Hukukî Niteliği . 137 a. Genel Olarak 137 b. Trafik Sicilinden Kaynaklanan Tartışmalar 139 2. Tescilin Kapsamı 141 a. İpotek Alacaklısı 141 b. İpoteğin Sırası 142 aa. Gemi ve Hava Araçlarında İpoteğin Sırası 142 (1) Genel Olarak Sabit Dereceler Sistemi 142 (2) Ulaşım Aracı İpoteği ile Diğer Aynî Haklar Arasındaki Sıra İlişkisi 149 (3) Yapı Alacaklısı İpoteğinde Sıra ve Öncelik Hakkı 152 bb. Motorlu Taşıtlarda İpoteğin Sırası 161 c. Teminat Kapsamındaki Alacağın Miktarı 164 aa. Alacağın Kapsamı 164 (1) Anapara 166 (2) Takip Giderleri . 167 (3) Gecikme Faizi 168 (4) Sözleşmesel Faiz 170 (5) Ulaşım Aracının Korunması İçin Yapılan Zorunlu Masraflar 172 bb. Alacağın Niteliği 173 (1) Yabancı Para İpoteğinin Şartları 173 (2) Yabancı Para İpoteğinin Tesisi 176 3. Tescilin Hükümleri 179 a. Sicil Kayıtlarının Geçerliliği Açısından 179 b. Geçerli Bir Hukukî Sebebe Bağlı Olup Olmaması Açısından 180 c. Zamanaşımı Açısından 182 Üçüncü Bölüm ULAŞIM ARACI İPOTEĞİNİN HÜKÜMLERİ VE SONA ERMESİ I. Ulaşım Aracı İpoteğinin Hükümleri 183 A. Ulaşım Aracı İpoteğinin Kapsamına İlişkin Hükümler 183 1. Ulaşım Aracının Kendisi ve Kaim Değeri 185 2. Ulaşım Aracının Bütünleyici Parçaları 191 3. Ulaşım Aracının Eklentileri 194 4. Ulaşım Aracının Semeresi 200 B. Ulaşım Aracı İpoteğinin Değerinin Korunması İçin Alınacak Tedbirlere İlişkin Hükümler 202 1. Tedbir Alınmasının Genel Şartı Olarak Ulaşım Aracının Değerinin Azalması ya da Değerinin Azalması Tehlikesi 203 2. Alınacak Tedbirler 207 a. Gemiler Açısından Alınacak Tedbirler 207 aa. Geminin Değerinin Azalması Hâlinde Alınacak Tedbirler 207 bb. Geminin Değerinin Azalması Tehlikesine Karşı Alınacak Tedbirler 210 cc. Geminin Değerinde Azalmanın Başlaması ve Devam Etmesi Hâlinde Alınacak Tedbirler 212 b. Hava Aracı ve Motorlu Taşıtlar Açısından Alınacak Tedbirler 213 aa. Hava Aracı ya da Motorlu Taşıt Malikinin Kusurlu Olması İhtimalinde Alınacak Tedbirler 213 (1) Hava Aracı ya da Motorlu Taşıtın Değerinin Azalması Hâlinde Alınacak Tedbirler 213 (2) Hava Aracı ya da Motorlu Taşıtın Değerinin Azalması Tehlikesinin Bulunması veya Değer Azalmasının Başlaması Hâlinde Alınacak Tedbirler 214 bb. Hava Aracı ya da Motorlu Taşıt Malikinin Kusurlu Olmaması Hâlinde Alınacak Tedbirler 216 C. İpoteğe ve İpoteğin Teminatı Kapsamındaki Alacağa Dair Hukukî İşlemlere İlişkin Hükümler 217 1. İpoteğe İlişkin Hükümler 217 a. Ulaşım Aracı Üzerindeki İpoteğin Tadili 217 b. Ulaşım Aracı Üzerindeki İpoteğin Kaldırılması 218 2. Teminat Kapsamındaki Alacağa İlişkin Hükümler 225 a. Alacağın Temlikinin Ulaşım Aracı İpoteğine Etkisi 225 b. Borcun Üstlenilmesinin Ulaşım Aracı İpoteğine Etkisi 228 II. Ulaşım Aracı İpoteğinin Sona Ermesi 234 A. Ulaşım Aracı İpoteğinin Sona Erme Sebepleri 235 1. Alacağın Sona Ermesi 235 2. Ulaşım Aracı İpoteğinin Paraya Çevrilmesi 238 3. Alacaklının İpotekten Feragat Etmesi 240 4. Mahkeme Kararı 241 5. Ulaşım Aracının Sicilden Terkin Edilmesi 243 a. Ulaşım Aracının Sicilden Talep Üzerine Terkini 243 b. Ulaşım Aracının Resen Terkini 247 6. Diğer Sebepler 250 B. Sona Ermiş Ulaşım Aracı İpoteğinin Terkini 252 1. Terkinin Hukukî Niteliği 252 a. Aynî Hakkı Sona Erdirici Terkin 252 b. Sicil Düzeltici Terkin 253 2. Terkin Talebinde Bulunacak Kişiler 253 SONUÇ 255 KAYNAKÇA 259
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı