Türkiye′de ve Çeşitli Ülkelerde Mahkemelerin Bağımsızlığı ve Hâkim Teminatı
Türkiye′de ve Çeşitli Ülkelerde Mahkemelerin Bağımsızlığı ve Hâkim Teminatı
Attila ÖZER
Sayfa Sayısı
:
133
Kitap Ölçüleri
:
13x19 cm
Basım Yılı
:
2009
ISBN NO
:
9789944265928
Prof. Dr. Attila ÖZER Kahramanmaraş1 ta doğan Attila ÖZER , İlk ve Orta Öğrenimini İskenderun′ da , Liseyi doğduğu ilde tamamladı. Daha sonra A.Ü. Hukuk Fakültesinden mezun olan yazar A.İ.T.İ.A. Akademisi Anayasa Hukuk Kürsüsüne Asistan olarak girdi ve aynı yıl A.Ü.Hukuk Fakültesinde doktora çalışmalarına başladı. Doktora çalışmaları sırasında London School of Ekonomics And Political Sciences ve University of London İnstütüte of Advanced Legal Studies1 de Mukayeseli Anayasa Hukuk ve doktora konusunda bir yıl süreyle araştırma yaptı. Attila Özer, Mayıs 1980 yılında doktora çalışmalarını tamamlayarak doktor unvanını aldı. Attila ÖZER daha sonra London University′ nin , Asya ve Afrika Enstitüsü′nde doktora sonrası Mukayeseli Anayasa Hukuku ve Kurucu Güç sahasında araştırmalar yaptı. Attila ÖZER Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesinde Doçent ve Profesör olarak görev yapmış aynı zamanda Kamu Hukuku Bölüm Başkanlığı görevini de yerine getirmiştir. Halen serbest avukatlık yapmakta olan Özer evli ve iki çocuk babasıdır. ÖNSÖZ Devletin temel organlarından biri olan yargı toplum hayatında düzen ve huzuru sağlayan ana yapıdır. Yargının temel hedefi toplumda adaleti sağlamak ve adil olmaktır. Bu sebepler dolayısı ile bu eserimde yargının faaliyetlerini düzenleyen ve çalışmalarına yön veren mahkemelerin bağımsızlığı ile hâkim teminatını tarafsız ve objektif olarak inceledim. Bu konuda yol gösterici ve aydınlatıcı olmuş isem hukuk dünyasına azda olsa katkıda bulunmuş isem kendimi mutlu hissederek görevimi yapmış kabul edeceğim. Kitabımın hazırlanmasında yazım işlerini yapan Sn. Salim AYAZ ile tashihleri yapan asistanlar Sn. Elif YILMAZ ile Sn. Dr. Bülent YAVUZ ve kitabın basımını gerçekleştiren Turhan Kitabevi sahibi Sn. Turhan POLAT ile çalışanlarına özellikle Sn. Arif DENİZ′e ve Sn. Sibel SÖZER′e teşekkürlerimi sevgi ve saygılarımı sunarım. Prof. Dr. Attila ÖZER Mayıs 2009 ANKARA GİRİŞ Son beş yıldır ülkemizde yargı sistemi ile ilgili ciddi eleştiriler yapılmaktadır. Eleştirilerin önemli bir kısmı yargının yapılanmasına ve yargıda görev ifa edenlere yöneliktir. Bu gelişmeler yargının tarafsızlığı ve bağımsızlığı konusunda ciddi kabul edilecek şüphelerin doğmasına sebebiyet vermektedir. Tüm bu gelişmeler yargının temel hedefi olan adaletin gerçekleştirme ve adil olma ana fikrine şüphe ile bakılmasına olanak sağlamaktadır. Bu araştırmanın temel gayesi ülkemizde meydana gelen ve hoş olmayan gelişmelerin esas sebebini öğrenmeye yöneliktir. Eksiklik nerededir, yargının yapılanmasında mı, yoksa yargıda görev ifa eden yargıçlarda mı, başka bir ifade ile insandamı? Bu gaye ile araştırmamızı iki bölüm halinde yaptık. Birinci bölümde "Mahkemelerin Bağımsızlığı ve Hâkim Teminatı" nedir? Bunu genel hatları ile açıkladık. İkinci Bölümde, birinci bölümdeki açıklamanın ışığında ülkemiz dahil dokuz ülkedeki durumu ve bu durumun aksayan yönlerini açıkladık. Buradaki hedef okuyucularımızın aynı konunun çeşitli ülkelerdeki durumun mukayesesini yaparak olayı daha objektif olarak değerlendirmelerini sağlamaktır. Daha sonra mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkim teminatı ile ilgili uluslararası belgeleri özet olarak sunduk. Yaptığımız araştırmanın sonunda akli bir netice elde etmeyi hedefledik. İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ v GİRİŞ 1 I. Bölüm MAHKEMELERİN BAĞIMSIZLIĞI VE HÃKİM TEMİNATI Genel Olarak 1- Mahkemelerin Bağımsızlığı 7 A- Mesleğe Girişte Uygulanan Sistemler 9 aa- Halk Tarafından Seçilmesi 10 bb- Yürütme Organı Tarafından Seçilmesi 12 cc- Özel Kurul Tarafından Seçilmesi ..<. 13 dd- Hâkimler Tarafından Seçilmesi 14 ee- Yasama Organı Tarafından Seçilmesi 15 B- Bağımsızlığın Kapsamı 15 aa- Yasama Organına Karşı Bağımsızlık 16 bb- Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık 18 cc- Taraflara Karşı Bağımsızlık 19 dd- Medyaya Karşı Bağımsızlık 20 ee- Kamuoyuna Karşı Bağımsızlık 21 2- Hâkim Teminatı 22 A- Hâkimler Azledilemezler 23 B- Hâkimler Resen Emekliye Sevk Edilemezler 24 C- Hâkimlerin Mali İmkanları Üst Seviyede Olmalıdır 24 D- Hâkimlere Coğrafi Teminat Tanınmalıdır 26 E- Hâkimler Yargı Görevi İle Bağdaşacak Başka Görevleri İsterlerse Yapabilirler 27 3- Hâkimlerde Bulunması Gerekli Vasıflar. .27 II. Bölüm ÇEŞİTLİ ÜLKELERDE MAHKEMELERİN BAĞIMSIZLIĞI VE HÃKİM TEMİNATI 1- Türkiye 31 A- Mahkemelerin Bağımsızlığı 33 a- Hâkimlerin Mesleğe Başlamaları 33 b- Yasama Organına Karşı Bağımsızlık 35 c- Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık 37 d- Taraflara Karşı Bağımsızlık 38 e- Medyaya Karşı Bağımsızlık 39 - f- Kamuoyuna Karşı Bağımsızlık 40 B- Hâkim Teminatı 42 a- Hâkimler Azledilemezler 43 b- Hâkimler Resen Emekliye Sevk Edilemezler 45 c- Hâkimlerin Mali İmkanları Üst Seviyede Olmalıdır.. 45 d- Hâkimlere Coğrafi Teminat Tanınmalıdır 46 e- Hâkimlik Görevi İle Bağdaşacak Başka Görevler Yapabilme Hakkı 47 C- Yargı Sisteminin Aksıyan Yönleri 48 a- Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun Yapısı ve İşleyişi 48 b- Hâkim ve Savcıların Sınıf Yükselmesi ve Yüksek Mahkemelere Üye Seçimi 49 c- Hâkim ve Savcıların Yürütme Organında Görevlendirilmesi 50 d- Yüksek Mahkemelerde Yapılan Seçimler 50 vııı e- Mesleğe Giriş 51 f- Teori ve Uygulamanın Paralel Gelişmesini Sağlamak 51 2- A.B.D 52 Genel Olarak 52 A- Federal Yapıda 52 a- Mahkemelerin Bağımsızlığı 54 aa- Hâkimlerin Mesleğe Başlaması 54 bb- Yasama Organına Karşı Bağımsızlık 55 cc- Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık 55 dd- Taraflara, Medyaya ve Kamuoyuna Karşı Bağımsızlık 56 b- Hâkim Teminatı 57 aa- Hakimler Azledilemez 57 bb- Hakimler Resen Emekliye Sevk Edilemezler.... 57 cc- Hakimlerin Mali İmkanları 57 dd- Hakimler Görevleri ile Bağdaşmayan İşler Yapamazlar * 58 B- Federe Yapı 58 a- Mahkemelerin Bağımsızlığı 59 aa- Hâkimlerin Mesleğe Başlaması 59 bb- Yasama ve Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık 60 cc- Taraflara, Medyaya ve Kamuoyuna Karşı Bağımsızlık 60 b- Hâkim Teminatı 61 aa- Hâkimler Azledilemez ve Resen Emekli Edilemez 61 bb- Hâkimlerin Mali İmkanları 62 cc- Hâkimler görevleri İle Bağdaşmayan İşler Yapamazlar 62 ıx C- A.B.D.′nin Yargı Sisteminin Aksayan Yönleri 62 3- Azerbaycan 63 A- Birinci Kademe Mahkemeleri 65 B- Yüksek Mahkemeler 65 a- Anayasa Mahkemesi 66 b- Alî Mahkeme (Yüksek Mahkeme) 68 c- İktisat (Yüksek) Mahkemesi 68 d- Temyiz Mahkemesi (İstinaf Mahkemesi) 69 e- Nahcıvan Özerk Cumhuriyeti Alî Mahkemesi 69 C- Plenum (Bilimsel - Danışma Kurulu) 69 D- Azerbaycan Cumhuriyeti Savcılığı 69 E- Mahkemelerin Bağımsızlığı ve Hâkim Teminatı 70 F- Azerbaycan Yargı S isteminin Aksayan Yönleri 71 4- Federal Almanya 72 Genel Olarak 72 A- Federal Yapı 73 a- Mahkemelerin Bağımsızlığı 74 aa- Hâkimlerin Mesleğe Başlaması 74 bb- Yasama Organına Karşı Bağımsızlık 75 cc- Yürütme Organına Karşı Sorumluluk 76 dd- Taraflara, Medyaya ve Kamuoyuna Karşı Bağımsızlık 77 b- Hakim Teminatı 77 aa- Hâkimler Azledilemez 77 bb- Hâkimler Resen Emekliye Sevk Edilemezler.... 78 cc- Hâkimlerin Mali İmkanları 79 dd- Hâkimler Görevleri İle Bağdaşmayan İşler Yapamazlar 79 B- Federe Yapı 79 a- Mahkemelerin Bağımsızlığı 80 aa- Hâkimlerin Mesleğe Başlaması 80 bb- Yasama Organına Karşı Bağımsızlık 80 cc- Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık 81 dd- Taraflara, Medyaya ve Kamuoyuna Karşı Bağımsızlık 81 b- Hâkim Teminatı 82 aa- Hâkimler Azledilemezler ve Resen Emekli Edilemezler 82 bb- Hâkimlerin Mali İmkanları 82 cc- Hâkimler Görevleri İle Bağdaşmayan İşleri Yapamazlar 82 C- Federal Almanya Yargı Sisteminin Aksayan Yönleri 83 5- Fransa 84 Genel Olarak 84 A- Mahkemelerin Bağımsızlığı 85 a- Hâkimlerin Mesleğe Başlamaları 86 b- Yasama Organına Karşı Bağımsızlık 87 c- Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık 88 d- Taraflara, Medyaya ve Kamuoyuna Karşı * Bağımsızlık 88 B- Hâkim Teminatı 89 a- Hâkimler Azledilemezler 90 b- Hâkimler Resen Emekliye Sevk Edilemezler 90 c- Hâkimlerin Mali İmkanları 90 d- Coğrafi Teminat 91 C- Fransa′da Yargı Sisteminin Aksayan Yönleri 91 6- İngiltere 92 Genel Olarak 92 A- Mahkemelerin Bağımsızlığı 94 a- Hâkimlerin Mesleğe Başlamaları 94 xı b- Yasama Organına Karşı Bağımsızlık 96 c- Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık 96 d- Taraflara, Medyaya ve Kamuoyuna Karşı Bağımsızlık 97 B- Hâkim Teminatı 98 a- Hâkimlerin Azledilemezliği 98 b- Hâkimler Resen Emekliye Sevk Edilemezler 98 c- Hâkimlerin Mali İmkanları 99 d- Coğrafi Teminat 99 C- İngiltere′de Yargı Sisteminin Aksayan Yönleri 100 7- İsviçre 101 Genel Olarak 101 A- Mahkemelerin Bağımsızlığı 101 a- Hâkimlerin Mesleğe Başlamaları 102 b- Yasama Organına Karşı Bağımsızlık 103 c- Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık 104 d- Taraflara, Medyaya ve Kamuoyuna Karşı Bağımsızlık 104 B- Hâkim Teminatı 105 a- Hâkimler Azledilemezler 105 b- Hâkimler Resen Emekliye Sevk Edilemezler 105 c- Hâkimlerin Mali İmkanları 105 d- Hâkimler Görevleri İle Bağdaşmayan İşler Yapamazlar 105 C- İsviçre′de Yargı Sisteminin Aksayan Yönleri 106 8- İTALYA 106 Genel Olarak 106 A- Mahkemelerin Bağımsızlığı 107 a- Hâkimlerin Mesleğe Başlamaları 108 b- Yasama Organına Karşı Bağımsızlık , 108 XII c- Yürütme Organına Karşı Bağımsızlık 109 d- Taraflara, Medyaya ve Kamuoyuna Karşı Bağımsızlık 109 B- Hâkim Teminatı 110 a- Hâkimler Azledüemezler 110 b- Hâkimler Resen Emekliye Sevk Edilemezler 111 c- Hâkimlerin Maddi Durumları 111 d- Hâkimlerin Coğrafi Teminatları 111 e- Hâkimler Görevleri İle Bağdaşmayan İşler Yapamazlar 112 C- İtalya′da Yargı Sisteminin Aksayan Yönleri 112 9- Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti 113 Genel Olarak 113 A- Alt Mahkemeler 114 a- Hukuk Mahkemeleri 115 aa- Tek Hakimli Olanlar 115 bb- Çok Hakimli Olanlar 115 b- Ceza Mahkemeleri 115 aa- Tek Hakimli Ceza Mahkemeleri ..′. 115 c- Aile Mahkemeleri 116 d- Askeri Mahkemeler 116 B- Yüksek Mahkeme 118 a- Anayasa Mahkemesi 119 b- Yargıtay 120 c- Yüksek İdare Mahkemesi 121 d- Yüce Divan 121 e- Askeri Yargıtay 122 C- Hukuk Dairesi ve Başsavcılık 122 D- Mahkemelerin Bağımsızlığı ve Hâkim Teminatı 122 xıu 10- Uluslararası Belgelerde Mahkemelerin Bağımsızlığı ve Hâkim Teminatı 124 A- Bangalor Yargı Etiği İlkeleri 125 B- Hâkimlerin Rolü Etkinliği ve Bağımsızlığı Konusunda, Avrupa Konseyi Üye Devletler Bakanlar Komitesi Tavsiye Kararı 125 C- Birleşmiş Milletlerin Yargı Bağımsızlığının Temel İlkeleri 125 SONUÇ 127 KAYNAKLAR 129