Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Türkiyede Vergi Yükü ( Objektif ve Subjektif Yönleriyle )
Türkiyede Vergi Yükü ( Objektif ve Subjektif Yönleriyle )
İhsan Cemil DEMİR
Sayfa Sayısı
:
188
Kitap Ölçüleri
:
13x19 cm
Basım Yılı
:
2013
ISBN NO
:
9786054798001
14,00
TL 
Bu ürün şu anda stoklarımızda yok!Yazarın diğer ürünlerine gözatmanızı tavsiye ederiz...
Giriş
Devletin ülkesi üzerinde sahip olduğu en doğal haklarından birisi vergilendirme hakkıdır. Bu hak, devlet olgusunun ortaya çıkışı kadar eski ve meşru bir haktır. Devletin kamu tüzel kişiliğinden beklenen pek çok hizmetin yerine getirilmesi, söz konusu otoritenin vergilen¬dirme yetkisini kullanarak elde edeceği kaynaklara bağlıdır. Dolayısı ile vatandaşlar açısından vergi, bir devlet çatısı altında yaşamanın da en doğal sonuçlarından birisi olarak kabul edilir. Ancak, vergilendir¬me hakkı, devletlerin tamamen sınırsız şekilde kullanacağı bir hak değildir. Zira vergilendirme hakkı kullanılırken, ekonomik ve sosyal hayatın normal akışının bozulması, devletin bindiği dalı kesmesi an¬lamı taşıyacaktır.
Bu nedenle, günümüze kadar vergilendirme yetkisinin birçok yönden sınırları çizilmeye çalışılmış, böylece söz konusu hakkın kullanımında optimal noktalar yakalanmaya çalışılmıştır. Devletin vergilendirme yetkisinin sınırları ekonomik, sosyal, siyasi, mali ve hukuki açıdan belirlenmeye çalışılırken en fazla dikkate alınan hususların başında vergi yükü gelmektedir. Mükellefin ödediği vergilerin geliri içindeki payı şeklinde kısaca ifade edilebilecek olan vergi yükü, öteden beri maliye bilim insanlarının olduğu kadar, sosyal bilimler alanındaki pek çok kişinin de ilgi odağı olagelmiştir.
Vergi yüküne atfedilen bu öneme istinaden, maliye literatüründe pek çok vergi yükü kavramının geliştirildiği görülmektedir. Bu kavramla¬rın teorik olarak ifadesi ve tanımlanması bilimsel açıdan gerekli ol¬makla beraber, söz konusu kavramların içeriğinin oluşturulması da aynı ölçüde gerekli hale gelmiştir. Maliye literatüründe, vergi yükü kavramlarının büyük bir çoğunluğunun ölçülmesi çok güç veya im-
kansız olarak nitelendirilmesi, araştırmacıların bu konulara ilgilerini uzak tutan nedenlerin başında gelmektedir.
Ancak günümüzde, geliştirilmiş istatistiksel yöntemler ile geçmişte ölçülmesi zor kabul edilen pek çok hususun somut verilere dönüştü¬rülmesi mümkün hâle gelmiştir. Bir maliye bilim insanı olarak, maliye literatüründe açıklığa kavuşturulması gereken öncelikli konulardan birisinin de vergi yükü olduğu düşüncesinden hareketle, böyle bir çalışmaya niyet edilmiştir.
Öncelikle yapılan literatür çalışmalarında, konunun teorik olarak yeterince incelendiği ve vergi yükü ile ilgili pek çok araştırmanın yapıldığı müşahede edilmiştir. Ancak, vergi yükünün bünyesinde barındırdığı sübjektif unsurların söz konusu çalışmalarda vurgulan¬makla beraber, bu yükün ölçülmesi amacıyla yürütülmüş herhangi bir araştırmaya rastlanamamıştır. Bu eksikliğin giderilmesi ve yeni araştırmalara da vesile olması düşüncesiyle, Türkiye genelinde sübjektif vergi yükünü istatistiksel veriler şeklinde ortaya konulması¬na karar verilmiştir. Bu amaçla Afyon Kocatepe Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu tarafından maddi olarak desteklenen bir proje bünyesinde söz konusu araştırma yürütülmüştür.
Bugüne kadar bu konuda geliştirilmiş her hangi bir endeksin olma¬ması, öncelikle sağlıklı sonuçlar verecek bir ölçeğin geliştirilmesini zorunlu kılmıştır. Bu amaçla konuyla ilgisi olduğu düşünülen, gerek akademik ve gerekse uygulamacı, pek çok kişi ile yapılan görüşmeler sonucu bir ölçek geliştirilmiştir. Bu ölçek yapılan pilot araştırmalar ile test edilerek eksiklikleri tamamlanmış ve her coğrafi bölgeden seçil¬miş iki il olmak üzere toplam 14 ilde ve yaklaşık 1600 vergi mükelle¬fine profesyonel anket firmaları tarafından uygulanmıştır.
Elde edilen verilerin sadece Türkiye\\\\\\\′de sübjektif vergi yükünü ortaya koymakla kalmayıp, bu yüke etki eden faktörleri de ortaya koyarak, kapsamlı bir şekilde, vergi yükü alanında yapılacak pek çok değer¬lendirmeye yol göstereceği düşüncesindeyiz.
Objektif vergi yükü ölçümleri düzenli aralıklarla yapılmaktadır. Böy¬lece, çalışmanın yürütüldüğü dönemdeki elde ettiğimiz sübjektif vergi yükü değerleri ile objektif vergi yükü değerlerini mukayese etme şansı da yakalanmış oldu. Bu mukayese bize aynı zamanda,ülkedeki mali anestezinin boyutlarını ortaya koyması bakımından da bir şans tanıdı. Zira mali anestezi kavramı, \\\\\\\"hissettirilmeden vergi alınması\\\\\\\" şeklinde sıkça dile getirilen bir kavram olmakla beraber, kanaatimize göre, \\\\\\\"objektif ve sübjektif vergi yükü arasındaki fark\\\\\\\" şeklinde daha somut bir şekilde tanımlanması gereken bir kavramdır. Yaptığımız araştırma böylece, bir ülkedeki sübjektif vergi yükünü ilk kez ölçmesinin yanı sıra, bir ülkede mali anestezinin boyutlarını orta¬ya koyması bakımından da bir ilktir.
Yukarıda genel olarak betimlenmeye çalışılan bu çalışma üç temel bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde literatürde yer alan vergi yükü kavramları ve bu kavramlarla ilgili olduğunu dü¬şündüğümüz konulara yer verilmiştir. İkinci bölüm vergi yüküne etki eden ve vergi yükünden etkilenen ekonomik, sosyal ve kültürel hu¬susları içermektedir. Üçüncü ve son bölümde ise, Türkiye\\\\\\\′de objektif ve sübjektif vergi yükü istatistiksel veriler eşliğinde ortaya konmuş ve birçok istatistiksel analiz eşliğinde vergi yükünü belirleyen faktör¬ler tespit edilmeye çalışılmıştır.
Çalışmanın maliye bilim insanlarına, uygulamacılara ve sosyal bilim¬ler alanında konuya ilgi duyan herkese faydalı olması tek temenni¬mizdir.
ÖNSÖZ
Vergilendirme yetkisi, devletlerin fiskal veya ekstra fiskal gayelerle mali egemenlik sınırları içinde kullanabileceği en doğal yetkilerden birisidir. Devlet olmanın bir gereği olarak kullanılan bu yetki, belirli bir dönemde toplumu oluşturan kişi veya kuruluşlar tarafından mey¬dana getirilen üretim faktör getirilerinin bir kısmına kamusal güçle el konulması anlamı da taşımaktadır. Bu yönüyle ele alındığında vergi, kişi veya kuruluşların ekonomik anlamda katlanmaları kamusal güçle zorunlu kılınan bir yük olarak algılanabilmektedir. Ekonomik bir yük olması nedeniyle, öncelikle ekonomik bir takım etkileri ortaya çıkan vergi yükünün, değişen boyutlarına paralel olarak bir takım sosyal ve kültürel etkilerinin de ortaya çıktığı, tarih sayfalarından müşahede edilebilecek bir gerçektir.
Vergi yükü en basit şekliyle, ödenen verginin gelir içindeki payı olarak tanımlanmaktadır. Ancak, bu yükün sadece ekonomik bir yaklaşımla ele alınamadığı ve çeşitli faktörlere bağlı olarak maliye literatüründe çok çeşitli vergi yükü kavramlarının ortaya çıktığı görülmektedir. Bu kavramların başında objektif vergi yükü ve sübjektif vergi yükü gel¬mektedir. Bu kavramlardan objektif vergi yükünün hesaplanan bir değer olarak kabul edilmesine karşın, genellikle sübjektif vergi yükü¬nün hesaplanmasının mümkün olmadığı ifade edilmektedir.
Bu çalışmada, vergi yüküyle ilgili günümüze kadar ortaya konmuş hemen hemen bütün kavramların incelenmesinin yanı sıra, hissedilen vergi yükü şeklinde tanımlanan sübjektif vergi yükünün de uygun istatistiksel yöntemlerle hesaplanabileceği ortaya konmaya çalışıl¬mıştır.
Diğer taraftan, bu çalışmada sübjektif vergi yüküyle yakın ilişkisi bulunan ve hissedilmeden katlanılan vergi yükü olarak kabul edilen mali anestezi kavramı, objektif vergi yükü ile sübjektif vergi yükü arasındaki fark şeklinde ele alınarak maliye bilim insanlarının takdi¬rine sunulmuştur.
Çalışmanın Türkiye genelinde 14 ilde yürütülen ampirik kısmı, Afyon Kocatepe Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Bi¬rimi tarafından sağlanan mali destekle yapılmıştır. Bütün kurul üye¬lerine desteklerinden dolayı minnettarım.
Sübjektif vergi yükünün ölçülmesi ve bu yüke etki eden faktörlerin belirlenmesi için öncelikle uygun bir endeksin oluşturulması gerçe¬ğinden hareketle çeşitli üniversitelerden çok sayıda maliye bilim in¬sanıyla görüşmeler yapılmıştır. Sağladıkları destek, eleştiri ve katkı¬lardan dolayı bütün maliye bilim insanlarına şükranlarımı arz ediyo¬rum.
Akademik yaşamımda desteklerini sürekli hissettiğim başta Sn. Prof. Dr. Hasan Hüseyin BAYRAKLI olmak üzere bütün değerli hocalarıma, arkadaşlarıma ve özellikle Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Maliye Bölümü mensuplarına Bölüm Başkanı Sn. Prof. Dr. İsa SAGBAŞ nez-dinde teşekkür ederim.
Bu çalışmanın fikri oluşum aşamasında yaptığı değerlendirme ve eleştirileriyle önemli katkıları bulunan Sn. Prof. Dr. Benno TORGLER\\\\\\\′e teşekkür ederim.
Aile hayatı olan bilim insanlarının, ailesinin desteği ve fedakârlığı olmadan başarılı olamayacağı düşüncesiyle, desteklerini esirgeme¬yen ailemden değerli zamanlarını aldığım için af diliyor ve şükranla¬rımı arz ediyorum.
Çalışmanın kitap olarak basılmasında her türlü katkıları için Dora Yayıncılık mensuplarına da teşekkürü borç bilirim.
Çalışma maliye bilim insanlarına ve maliye bilim dünyasına katkı sağlamak düşüncesiyle yapılmıştır. Bu çalışma akademisyenlere ve konuyla ilgilenen kişi veya kuruluşlara bir fayda sağlarsa mutluluğu¬muz bir kat daha artacaktır. Her türlü hata çıraklığımızdandır. Usta¬larımızın affına sığınıyorum.
Yrd. Doç. Dr. İhsan Cemil DEMİR
Afyonkarahisar - 2013
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ iii
İÇİNDEKİLER v
KISALTMALAR ix
TABLOLAR LİSTESİ xi
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
VERGİ YÜKÜ VE VERGİ KAPASİTESİ KAVRAMLARINA
GENEL BİR BAKIŞ
I. VERGİ YÜKÜ KAVRAMI 5
A. OBJEKTİF VERGİ YÜKÜ 7
1. Toplam Vergi Yükü 8
2. Bireysel Vergi Yükü 10
3. Net Vergi Yükü 13
4. Gerçek Vergi Yükü 14
5. Bölgesel Vergi Yükü 15
6. Sektörel Vergi Yükü 16
7. Vergi Türleri İtibariyle Vergi Yükü 17
8. Demografik Gruplar İtibariyle Vergi Yükü 18
9. Diğer Vergi Yükü Kavramları 20
B. SÜBJEKTİF VERGİ YÜKÜ 21
1. Sübjektif Yönleriyle Verginin Tanımı 24
2. Vergi Uyumu 26
3. Sübjektif Net Vergi Yükü 28
4. Çeşitli Gruplar İtibariyle Sübjektif Vergi Yükü 30
II. VERGİ KAPASİTESİ VE VERGİ GAYRETİ 32
A. VERGİ KAPASİTESİ 33
1. Vergi Kapasitesinin Ekonomik Sınırı 36
2. Vergi Kapasitesinin Mali Sınırı 38
3. Vergi Kapasitesinin Siyasal Sınırı 39
4. Vergi Kapasitesinin Hukuki Sınırı 41
5. Vergi Kapasitesinin Sosyal ve Psikolojik Sınırı 43
B. VERGİ GAYRETİ 45
İKİNCİ BÖLÜM
EKONOMİK VE SOSYAL YÖNLERİYLE VERGİ YÜKÜ
I. VERGİ YÜKÜNÜN EKONOMİK ETKİLERİ 49
A. VERGİ YÜKÜ - BÜYÜME VE KALKINMA İLİŞKİSİ 50
B. VERGİ YÜKÜ - İSTİHDAM İLİŞKİSİ 55
C. VERGİ YÜKÜ - KAYITDIŞI EKONOMİ İLİŞKİSİ 60
D. VERGİ YÜKÜNÜN İŞLETMELER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ 64
E. VERGİ YÜKÜNÜN GELİR DAĞILIMI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ...66
F. ULUSLARARASI BİR SORUN OLARAK VERGİ YÜKÜ 69
G. VERGİ YÜKÜNÜN DİĞER EKONOMİK FAKTÖRLER
AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 72
1. Gelir Düzeyi 72
2. Vergi Oranları 75
3. Vergi Cezaları 76
4. Vergi Harcamaları 78
5. Enflasyon 79
6. Mali Anestezi 81
II. VERGİ YÜKÜNÜN SOSYAL VE PSİKOLOJİK ETKİLERİ 83
A. VERGİ YÜKÜNÜN BİREYSEL YANSIMALARI 84
1. Vergiden Kaçınma 85
2. Verginin Yansıması 86
3. Verginin Amortismanı ve Kapitalizasyonu 89
4. Vergi Borcunun Geciktirilmesi 90
5. Vergi Kaçakçılığı 91
B. VERGİ YÜKÜNÜN SOSYAL YANSIMALARI 94
1. Devlete Güven ve Vergi Yükü 95
2. Kamu Harcamaları ve Vergi Yükü (Mali Bağlantı) 96
3. Oy Kayması ve Sivil Baskı 98
4. Vergi Grevi, Vergi İsyanı ve Göç 100
5. Yolsuzluk ve Vergi Yükü 102
6. Yoksulluk ve Vergi Yükü 104
7. Vergi Kültürü, Vergi Bilinci ve Vergi Ahlâkı 107
8. Demokrasi ve Vergi Yükü 109
9. Dini inançlar, Gelenekler ve Vatandaşlık Bağı 110
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TÜRKİYE DE OBJEKTİF VE SÜBJEKTİF VERGİ YÜKÜ
I. ULUSLARARASI KARŞILAŞTIRMALAR EŞLİĞİNDE TÜRKİYE\\\′DE OBJEKTİF VERGİ YÜKÜ 113
II. TÜRKİYE\\\′DE SÜBJEKTİF VERGİ YÜKÜ: ALAN ARAŞTIRMASI 116
A. ARAŞTIRMANIN AMACI 117
B. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ 118
1. Araştırmanın Sınırları ve Ana Kütlenin Belirlenmesi ...118
2. Örneklem Seçimi 119
3. Anket Yöntemi 121
C.TÜRKİYE\\\′DE SÜBJEKTİF VERGİ YÜKÜ 123
1. Güvenilirlik Analizi ve Demografik Bulgular 123
2. Türkiye\\\′de Sübjektif Vergi Yükü Skoru 127
3. Demografik Gruplar İtibariyle Türkiye\\\′de
Sübjektif Vergi Yükü 133
4. Türkiye\\\′de Sübjektif Vergi Yüküne Etki
Eden Temel Faktörler 140
a) Vergi Oranları 141
b) Kamu Harcamaları 142
c) Sosyal Güvenlik Primleri 145
d) Vergi Cezaları 147
e) Kurumsal Faktörler 148
f) Sosyo-Kültürel Faktörler 155
g) Vergi Bilinci ve Vergi Ahlâkı 157
h) Vergi Kaçakçılığı 160
ı) Vergi Yönetimi 162
i) Vergi Direnci 167
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
KAYNAKÇA
Devletin ülkesi üzerinde sahip olduğu en doğal haklarından birisi vergilendirme hakkıdır. Bu hak, devlet olgusunun ortaya çıkışı kadar eski ve meşru bir haktır. Devletin kamu tüzel kişiliğinden beklenen pek çok hizmetin yerine getirilmesi, söz konusu otoritenin vergilen¬dirme yetkisini kullanarak elde edeceği kaynaklara bağlıdır. Dolayısı ile vatandaşlar açısından vergi, bir devlet çatısı altında yaşamanın da en doğal sonuçlarından birisi olarak kabul edilir. Ancak, vergilendir¬me hakkı, devletlerin tamamen sınırsız şekilde kullanacağı bir hak değildir. Zira vergilendirme hakkı kullanılırken, ekonomik ve sosyal hayatın normal akışının bozulması, devletin bindiği dalı kesmesi an¬lamı taşıyacaktır.
Bu nedenle, günümüze kadar vergilendirme yetkisinin birçok yönden sınırları çizilmeye çalışılmış, böylece söz konusu hakkın kullanımında optimal noktalar yakalanmaya çalışılmıştır. Devletin vergilendirme yetkisinin sınırları ekonomik, sosyal, siyasi, mali ve hukuki açıdan belirlenmeye çalışılırken en fazla dikkate alınan hususların başında vergi yükü gelmektedir. Mükellefin ödediği vergilerin geliri içindeki payı şeklinde kısaca ifade edilebilecek olan vergi yükü, öteden beri maliye bilim insanlarının olduğu kadar, sosyal bilimler alanındaki pek çok kişinin de ilgi odağı olagelmiştir.
Vergi yüküne atfedilen bu öneme istinaden, maliye literatüründe pek çok vergi yükü kavramının geliştirildiği görülmektedir. Bu kavramla¬rın teorik olarak ifadesi ve tanımlanması bilimsel açıdan gerekli ol¬makla beraber, söz konusu kavramların içeriğinin oluşturulması da aynı ölçüde gerekli hale gelmiştir. Maliye literatüründe, vergi yükü kavramlarının büyük bir çoğunluğunun ölçülmesi çok güç veya im-
kansız olarak nitelendirilmesi, araştırmacıların bu konulara ilgilerini uzak tutan nedenlerin başında gelmektedir.
Ancak günümüzde, geliştirilmiş istatistiksel yöntemler ile geçmişte ölçülmesi zor kabul edilen pek çok hususun somut verilere dönüştü¬rülmesi mümkün hâle gelmiştir. Bir maliye bilim insanı olarak, maliye literatüründe açıklığa kavuşturulması gereken öncelikli konulardan birisinin de vergi yükü olduğu düşüncesinden hareketle, böyle bir çalışmaya niyet edilmiştir.
Öncelikle yapılan literatür çalışmalarında, konunun teorik olarak yeterince incelendiği ve vergi yükü ile ilgili pek çok araştırmanın yapıldığı müşahede edilmiştir. Ancak, vergi yükünün bünyesinde barındırdığı sübjektif unsurların söz konusu çalışmalarda vurgulan¬makla beraber, bu yükün ölçülmesi amacıyla yürütülmüş herhangi bir araştırmaya rastlanamamıştır. Bu eksikliğin giderilmesi ve yeni araştırmalara da vesile olması düşüncesiyle, Türkiye genelinde sübjektif vergi yükünü istatistiksel veriler şeklinde ortaya konulması¬na karar verilmiştir. Bu amaçla Afyon Kocatepe Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu tarafından maddi olarak desteklenen bir proje bünyesinde söz konusu araştırma yürütülmüştür.
Bugüne kadar bu konuda geliştirilmiş her hangi bir endeksin olma¬ması, öncelikle sağlıklı sonuçlar verecek bir ölçeğin geliştirilmesini zorunlu kılmıştır. Bu amaçla konuyla ilgisi olduğu düşünülen, gerek akademik ve gerekse uygulamacı, pek çok kişi ile yapılan görüşmeler sonucu bir ölçek geliştirilmiştir. Bu ölçek yapılan pilot araştırmalar ile test edilerek eksiklikleri tamamlanmış ve her coğrafi bölgeden seçil¬miş iki il olmak üzere toplam 14 ilde ve yaklaşık 1600 vergi mükelle¬fine profesyonel anket firmaları tarafından uygulanmıştır.
Elde edilen verilerin sadece Türkiye\\\\\\\′de sübjektif vergi yükünü ortaya koymakla kalmayıp, bu yüke etki eden faktörleri de ortaya koyarak, kapsamlı bir şekilde, vergi yükü alanında yapılacak pek çok değer¬lendirmeye yol göstereceği düşüncesindeyiz.
Objektif vergi yükü ölçümleri düzenli aralıklarla yapılmaktadır. Böy¬lece, çalışmanın yürütüldüğü dönemdeki elde ettiğimiz sübjektif vergi yükü değerleri ile objektif vergi yükü değerlerini mukayese etme şansı da yakalanmış oldu. Bu mukayese bize aynı zamanda,ülkedeki mali anestezinin boyutlarını ortaya koyması bakımından da bir şans tanıdı. Zira mali anestezi kavramı, \\\\\\\"hissettirilmeden vergi alınması\\\\\\\" şeklinde sıkça dile getirilen bir kavram olmakla beraber, kanaatimize göre, \\\\\\\"objektif ve sübjektif vergi yükü arasındaki fark\\\\\\\" şeklinde daha somut bir şekilde tanımlanması gereken bir kavramdır. Yaptığımız araştırma böylece, bir ülkedeki sübjektif vergi yükünü ilk kez ölçmesinin yanı sıra, bir ülkede mali anestezinin boyutlarını orta¬ya koyması bakımından da bir ilktir.
Yukarıda genel olarak betimlenmeye çalışılan bu çalışma üç temel bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde literatürde yer alan vergi yükü kavramları ve bu kavramlarla ilgili olduğunu dü¬şündüğümüz konulara yer verilmiştir. İkinci bölüm vergi yüküne etki eden ve vergi yükünden etkilenen ekonomik, sosyal ve kültürel hu¬susları içermektedir. Üçüncü ve son bölümde ise, Türkiye\\\\\\\′de objektif ve sübjektif vergi yükü istatistiksel veriler eşliğinde ortaya konmuş ve birçok istatistiksel analiz eşliğinde vergi yükünü belirleyen faktör¬ler tespit edilmeye çalışılmıştır.
Çalışmanın maliye bilim insanlarına, uygulamacılara ve sosyal bilim¬ler alanında konuya ilgi duyan herkese faydalı olması tek temenni¬mizdir.
ÖNSÖZ
Vergilendirme yetkisi, devletlerin fiskal veya ekstra fiskal gayelerle mali egemenlik sınırları içinde kullanabileceği en doğal yetkilerden birisidir. Devlet olmanın bir gereği olarak kullanılan bu yetki, belirli bir dönemde toplumu oluşturan kişi veya kuruluşlar tarafından mey¬dana getirilen üretim faktör getirilerinin bir kısmına kamusal güçle el konulması anlamı da taşımaktadır. Bu yönüyle ele alındığında vergi, kişi veya kuruluşların ekonomik anlamda katlanmaları kamusal güçle zorunlu kılınan bir yük olarak algılanabilmektedir. Ekonomik bir yük olması nedeniyle, öncelikle ekonomik bir takım etkileri ortaya çıkan vergi yükünün, değişen boyutlarına paralel olarak bir takım sosyal ve kültürel etkilerinin de ortaya çıktığı, tarih sayfalarından müşahede edilebilecek bir gerçektir.
Vergi yükü en basit şekliyle, ödenen verginin gelir içindeki payı olarak tanımlanmaktadır. Ancak, bu yükün sadece ekonomik bir yaklaşımla ele alınamadığı ve çeşitli faktörlere bağlı olarak maliye literatüründe çok çeşitli vergi yükü kavramlarının ortaya çıktığı görülmektedir. Bu kavramların başında objektif vergi yükü ve sübjektif vergi yükü gel¬mektedir. Bu kavramlardan objektif vergi yükünün hesaplanan bir değer olarak kabul edilmesine karşın, genellikle sübjektif vergi yükü¬nün hesaplanmasının mümkün olmadığı ifade edilmektedir.
Bu çalışmada, vergi yüküyle ilgili günümüze kadar ortaya konmuş hemen hemen bütün kavramların incelenmesinin yanı sıra, hissedilen vergi yükü şeklinde tanımlanan sübjektif vergi yükünün de uygun istatistiksel yöntemlerle hesaplanabileceği ortaya konmaya çalışıl¬mıştır.
Diğer taraftan, bu çalışmada sübjektif vergi yüküyle yakın ilişkisi bulunan ve hissedilmeden katlanılan vergi yükü olarak kabul edilen mali anestezi kavramı, objektif vergi yükü ile sübjektif vergi yükü arasındaki fark şeklinde ele alınarak maliye bilim insanlarının takdi¬rine sunulmuştur.
Çalışmanın Türkiye genelinde 14 ilde yürütülen ampirik kısmı, Afyon Kocatepe Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Bi¬rimi tarafından sağlanan mali destekle yapılmıştır. Bütün kurul üye¬lerine desteklerinden dolayı minnettarım.
Sübjektif vergi yükünün ölçülmesi ve bu yüke etki eden faktörlerin belirlenmesi için öncelikle uygun bir endeksin oluşturulması gerçe¬ğinden hareketle çeşitli üniversitelerden çok sayıda maliye bilim in¬sanıyla görüşmeler yapılmıştır. Sağladıkları destek, eleştiri ve katkı¬lardan dolayı bütün maliye bilim insanlarına şükranlarımı arz ediyo¬rum.
Akademik yaşamımda desteklerini sürekli hissettiğim başta Sn. Prof. Dr. Hasan Hüseyin BAYRAKLI olmak üzere bütün değerli hocalarıma, arkadaşlarıma ve özellikle Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Maliye Bölümü mensuplarına Bölüm Başkanı Sn. Prof. Dr. İsa SAGBAŞ nez-dinde teşekkür ederim.
Bu çalışmanın fikri oluşum aşamasında yaptığı değerlendirme ve eleştirileriyle önemli katkıları bulunan Sn. Prof. Dr. Benno TORGLER\\\\\\\′e teşekkür ederim.
Aile hayatı olan bilim insanlarının, ailesinin desteği ve fedakârlığı olmadan başarılı olamayacağı düşüncesiyle, desteklerini esirgeme¬yen ailemden değerli zamanlarını aldığım için af diliyor ve şükranla¬rımı arz ediyorum.
Çalışmanın kitap olarak basılmasında her türlü katkıları için Dora Yayıncılık mensuplarına da teşekkürü borç bilirim.
Çalışma maliye bilim insanlarına ve maliye bilim dünyasına katkı sağlamak düşüncesiyle yapılmıştır. Bu çalışma akademisyenlere ve konuyla ilgilenen kişi veya kuruluşlara bir fayda sağlarsa mutluluğu¬muz bir kat daha artacaktır. Her türlü hata çıraklığımızdandır. Usta¬larımızın affına sığınıyorum.
Yrd. Doç. Dr. İhsan Cemil DEMİR
Afyonkarahisar - 2013
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ iii
İÇİNDEKİLER v
KISALTMALAR ix
TABLOLAR LİSTESİ xi
GİRİŞ 1
BİRİNCİ BÖLÜM
VERGİ YÜKÜ VE VERGİ KAPASİTESİ KAVRAMLARINA
GENEL BİR BAKIŞ
I. VERGİ YÜKÜ KAVRAMI 5
A. OBJEKTİF VERGİ YÜKÜ 7
1. Toplam Vergi Yükü 8
2. Bireysel Vergi Yükü 10
3. Net Vergi Yükü 13
4. Gerçek Vergi Yükü 14
5. Bölgesel Vergi Yükü 15
6. Sektörel Vergi Yükü 16
7. Vergi Türleri İtibariyle Vergi Yükü 17
8. Demografik Gruplar İtibariyle Vergi Yükü 18
9. Diğer Vergi Yükü Kavramları 20
B. SÜBJEKTİF VERGİ YÜKÜ 21
1. Sübjektif Yönleriyle Verginin Tanımı 24
2. Vergi Uyumu 26
3. Sübjektif Net Vergi Yükü 28
4. Çeşitli Gruplar İtibariyle Sübjektif Vergi Yükü 30
II. VERGİ KAPASİTESİ VE VERGİ GAYRETİ 32
A. VERGİ KAPASİTESİ 33
1. Vergi Kapasitesinin Ekonomik Sınırı 36
2. Vergi Kapasitesinin Mali Sınırı 38
3. Vergi Kapasitesinin Siyasal Sınırı 39
4. Vergi Kapasitesinin Hukuki Sınırı 41
5. Vergi Kapasitesinin Sosyal ve Psikolojik Sınırı 43
B. VERGİ GAYRETİ 45
İKİNCİ BÖLÜM
EKONOMİK VE SOSYAL YÖNLERİYLE VERGİ YÜKÜ
I. VERGİ YÜKÜNÜN EKONOMİK ETKİLERİ 49
A. VERGİ YÜKÜ - BÜYÜME VE KALKINMA İLİŞKİSİ 50
B. VERGİ YÜKÜ - İSTİHDAM İLİŞKİSİ 55
C. VERGİ YÜKÜ - KAYITDIŞI EKONOMİ İLİŞKİSİ 60
D. VERGİ YÜKÜNÜN İŞLETMELER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ 64
E. VERGİ YÜKÜNÜN GELİR DAĞILIMI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ ...66
F. ULUSLARARASI BİR SORUN OLARAK VERGİ YÜKÜ 69
G. VERGİ YÜKÜNÜN DİĞER EKONOMİK FAKTÖRLER
AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 72
1. Gelir Düzeyi 72
2. Vergi Oranları 75
3. Vergi Cezaları 76
4. Vergi Harcamaları 78
5. Enflasyon 79
6. Mali Anestezi 81
II. VERGİ YÜKÜNÜN SOSYAL VE PSİKOLOJİK ETKİLERİ 83
A. VERGİ YÜKÜNÜN BİREYSEL YANSIMALARI 84
1. Vergiden Kaçınma 85
2. Verginin Yansıması 86
3. Verginin Amortismanı ve Kapitalizasyonu 89
4. Vergi Borcunun Geciktirilmesi 90
5. Vergi Kaçakçılığı 91
B. VERGİ YÜKÜNÜN SOSYAL YANSIMALARI 94
1. Devlete Güven ve Vergi Yükü 95
2. Kamu Harcamaları ve Vergi Yükü (Mali Bağlantı) 96
3. Oy Kayması ve Sivil Baskı 98
4. Vergi Grevi, Vergi İsyanı ve Göç 100
5. Yolsuzluk ve Vergi Yükü 102
6. Yoksulluk ve Vergi Yükü 104
7. Vergi Kültürü, Vergi Bilinci ve Vergi Ahlâkı 107
8. Demokrasi ve Vergi Yükü 109
9. Dini inançlar, Gelenekler ve Vatandaşlık Bağı 110
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TÜRKİYE DE OBJEKTİF VE SÜBJEKTİF VERGİ YÜKÜ
I. ULUSLARARASI KARŞILAŞTIRMALAR EŞLİĞİNDE TÜRKİYE\\\′DE OBJEKTİF VERGİ YÜKÜ 113
II. TÜRKİYE\\\′DE SÜBJEKTİF VERGİ YÜKÜ: ALAN ARAŞTIRMASI 116
A. ARAŞTIRMANIN AMACI 117
B. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ 118
1. Araştırmanın Sınırları ve Ana Kütlenin Belirlenmesi ...118
2. Örneklem Seçimi 119
3. Anket Yöntemi 121
C.TÜRKİYE\\\′DE SÜBJEKTİF VERGİ YÜKÜ 123
1. Güvenilirlik Analizi ve Demografik Bulgular 123
2. Türkiye\\\′de Sübjektif Vergi Yükü Skoru 127
3. Demografik Gruplar İtibariyle Türkiye\\\′de
Sübjektif Vergi Yükü 133
4. Türkiye\\\′de Sübjektif Vergi Yüküne Etki
Eden Temel Faktörler 140
a) Vergi Oranları 141
b) Kamu Harcamaları 142
c) Sosyal Güvenlik Primleri 145
d) Vergi Cezaları 147
e) Kurumsal Faktörler 148
f) Sosyo-Kültürel Faktörler 155
g) Vergi Bilinci ve Vergi Ahlâkı 157
h) Vergi Kaçakçılığı 160
ı) Vergi Yönetimi 162
i) Vergi Direnci 167
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
KAYNAKÇA
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı