Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Türkiyede Sosyal Güvenlik Sisteminin Antropolojik İncelemesi Ve Emeklilik Sorunları Üzerine Bir Alan Araştırması
Türkiyede Sosyal Güvenlik Sisteminin Antropolojik İncelemesi Ve Emeklilik Sorunları Üzerine Bir Alan Araştırması
Nevzat DENK
Sayfa Sayısı
:
271
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2010
ISBN NO
:
9786053772750
600,00
TL ÖNSÖZ Antropoloji doktora eğitimini tamamladıktan sonra, ben bu eğitimi ′niçin genç subayken almadığıma′ çok üzülmüşümdür. Bu üzüntüm hâlen de devam etmektedir. Zira bir açıdan da hem kendimi hem de kendi dışımdakileri tanıyıp kabul etmeyi öğreten antropoloji disiplinini teğmen olarak almış olsaydım, emrimdeki takım, bölük, tabur ve alay personelini çok daha verimli yönetebilirdim. İnsan Bilimi olarak adlandırılan antropoloji eğitimini, devletin yüksek yönetim kadrolarını işgal edenlerin mutlaka alması gerektiğine inanıyorum. Türkiye′nin uygarlık seviyesini yükseltebilmesinde bilimsel yöntem ve yaklaşımlarım yaygınlaştırılması zaruri görülmektedir. Ötekini tanımada antropolojinin kullandığı görüşme ve gözlem yönteminin önemini kavrayan Amerika Birleşik Devletleri, İkinci Dünya Harbinde hem bu imkândan hem de atom bombasının caydırıcı etkisinden geniş ölçüde yararlanmış, Japon toplumu ve askerinin karakter yapısını antropolog Ruth Benedict′e inceleterek, Amerika kendi açısından harbin daha kısa sürede ve daha az zayiatla sonuçlanmasını sağlamıştır. Antropoloji Ana Bilim Dalı Başkanı Prof Dr. Akile Gürsoy, daha ilk antropoloji dersinde, Benedict′in ′Krizantem ve Kılıç′ adlı eserinin bu açıdan önemine dikkat çekmiş, biz askerlere gerek kendimizi, gerekse karşılaştıklarımızı tanımada ilk ışığı çakmıştır. Daha doktora öğrenim esnasında tez konusu olarak emekli askerlerin sorunlarını incelemeyi düşünürken, tez danışman hocamın da görüşünü alarak ülkemizdeki sadece asker emeklileri değil tüm emekli kesimlerinin sorunlarını incelemeye karar verdim. Konuyu araştırmaya başlayınca ise, konunun sosyal güvenlik sisteminden ayrılamayacağını, bunu incelemeden emekli sorunlarını incelemenin yetersiz kalacağını anladım. Tabi emekli kesimini incelerken bunun yaşlılık olgusu ile bütünleştiğini belirledim. Ancak bütün bu araştırmalar devam ederken konunun gelişmiş ve gelişmekte olan diğer ülkelerden ayrı düşünülemeyeceğini gördüm. Çalışmada bir emekli grubu kullanarak incelemenin nasıl olabileceğini gösteren bir model çalışma yaptım. Bu kapsamda tez konusu bir bütünlük kazandı, ama muhteva olarak da bir hayli genişleyerek bir ilk oldu. Bu çerçevede tez iki ana kesimden oluşmaktadır. Birinci kesim, sosyal güvenlik sistemi ile ilgili ana konuları kapsarken, ikinci kesim görüşülen bir grup emekliden alanda elde edilen bulgu ve değerlendirmeler ile ulaşılan sonuç ve teklifleri kapsamaktadır. Yapılan literatür taramasında emekliliğe ve sosyal güvenliğe yönelik yapılmış olan bilimsel çalışmaların çok sınırlı olduğu görülmüştür. Kapsamın genişliği ve amacın büyüklüğü karşısında, elde edilen sonuç sınırlı kalmış olabilir. Umudum, bu kapsamdaki bu ilk araştırma, bundan sonraki bütün emeklileri kapsayan araştırmaların daha başarılı olmasına yardımcı olur. Bütün dünyada özellikle de gelişmekte olan ülkelerde nüfusla birlikte çalışan insan sayısı da artmakta ve bu durum emekli sayısının da artmasına neden olmaktadır. Emekli sayısının artması emekli sorunlarının da toplumda ağırlıklı bir şekilde hissedilmesi sonucunu ortaya çıkarmıştır. Öte yandan çoğunlukla gelişmiş ülkeler kadar gelişmekte olan ülkeler açısından da önemle ele alınması gereken bir problem haline gelmiştir. Yapılan araştırmalar Türkiye′nin de yeni bir demografik yapıya geçmekte olduğunu göstermektedir. Türkiye′de 2000 yılında yüzde 5,7 olan 65 yaş ve üzeri nüfus oranının 2050 yılında yüzde 17,6′ya ulaşacağı tahmin edilmektedir (DPTa, 2007:VII). Bu olgu emeklilik ve yaşlanma ile ilgili acil, politika gereksinimlerini çok açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Türkiye′de bugün yaşlıdan çok yaşlanan insan yaşamaktadır. Ancak genç nüfus, sadece geçici bir olgudur. Yaşlılık ve emeklilik ise asrımızın kalıcı problemi hâline gelmiştir. Türkiye′deki ′genç nüfus′ övünmeleri, ′toplumsal yaşlanma′ denilen ve sonuçlan çok ağır ödenebilecek gerçeğin algılanmasını önlemektedir. Bu araştırmada amaç, bir grup kullanarak toplumsal yaşlanma ve sayıları giderek artan emeklilerin yarattığı ve yaratacağı sonuçlar ile sonuçları gösteren bir araştırmanın nasıl yapılabileceğini ortaya koyabilmektir. Yaşlı kadın, kronik hasta ya da yaşlanan engelli, hepsinin ortak istekleri, onları huzurlu bir yaşlılığa götürmektir. Bugün Türkiye′de genç nüfusun, relatif az sayıdaki yaşlısını taşıyacak güce sahip olmadığı anlaşılıyor. Gelecekte genç nüfus yaşlanınca, onların çok daha ağır olarak ′yaşlılık yükünü′ taşıyacak bir gençliğe ihtiyacı olacaktır. Bu ise ancak demografik gelişmelerin sonuçlarını dikkate alan sosyo-politik girişimlerle gerçekleşebilecektir. Türk sosyal güvenlik sistemi ile yaşlı ve emeklilerin problemleri, Türkiye′nin son çeyrek asırlık gündemini oluşturan konuların başında gelmektedir. Yirminci asrın son on yılında, sistemin yetersizlikleri tartışılırken, yirmibirinci asrın başından itibaren, çok yönlü çözüm arayışları gündemi belirlemeye başlamıştır. Türkiye on yıldır, sosyal güvenlik sisteminde köklü değişiklik arayışları ve beklentisi içerisinde bulunmaktadır. Ancak son yapılan ve 2008 Ekiminde yürürlüğe giren 5754 sayılı Sosyal Güvenlik ve Genel sağlık Sigortası Kanununa rağmen, ne emeldiler memnun edilebilmiş ne de devletin sosyal güvenlik açıklarına bir çare bulunabilmiştir. Sosyal güvenlik açıklarını azaltmak maksadıyla yapılan her yeni reform çalışması ve getirilen düzenlemeler; insanımıza daha uzun çalışma süresi, daha az bir emekli maaşı ve daha çok prim gün sayısı mükellefiyeti getirmektedir. Kısa bir süre sonra aynı konuda yeni reform çalışmaları gündeme gelecek, yapılan düzenlemeler ve ortaya konan esaslar sürekli değişecektir. Bu kapsamda en veciz ifadeyi, konu hakkında en kapsamlı çalışmalardan birine sahip ProfDr. Ali Güzel ve Ali Rıza Okur söylemişlerdir : "Sosyal güvenlik alanında kitap yazmak, kum üzerinde yazı yazmaya ya da şato inşa etmeye benzer" (Alper, 2000:V). Nitekim, söz konusu düzenlemelerden kısa bir süre sonra yeni düzenlemeler birbirini kovalamıştır. Son değişikliklerden sonra "Sosyal güvenlik sistemi ile ilgili düzenlemeler, en azından bir 3-5 yıllık dönem için sona ermiş midir ?" diye sorulursa, bu sorunun cevabı da hayır olacaktır. Çünkü, sosyal güvenlik reformu ile ilgili tartışmalar devam etmekte ve bu sistemin kurumsal yapısında kapsamlı değişiklikler gerekmektedir. Ortalama her dört yılda bir Türkiye′de emeklilik konusunda reform niteliğinde olduğu söylenen mevzuat değişikliklerine gidilmektedir. Bu durum ise, sosyal güvenlik hak ve yükümlülüklerinin takibini son derece güçleştirmektedir. Hem sosyal güvenlik kurumlarının personeli, hem de emekli ve yaşlı insanlar söz konusu değişiklikleri takipte büyük güçlüklerle karşılaşmaktadırlar. Örneğin 5754 sayılı kanunla getirilen, 1 Ekim 2008′de yürürlüğe giren son sosyal güvenlik yasası esaslarının tamamı, emeklilerle ilgili hayati konuları kapsamasına rağmen, görüşülen emeklilerce hemen hiç takip edilmemiştir. Bu kapsamda dördüncü bölümde de vurgulandığı gibi, görüşülen emeklilere yöneltilen soruların tamamına yakını cevapsız bırakılmış, konu hakkında bilgileri olmadığı anlaşılmıştır. Bunun kabahatini sadece emeklilere yüklemenin de haksızlık olacağı değerlendirilmektedir. Zira sadece emeklilik süresinin tesbiti konusunda dokuz farklı mevzuat uygulaması bulunmaktadır. Son derece karmaşık mevzuat uygulamalarına yeni yeni değişiklikler yapıldığında işin içinden çıkmak oldukça güçleşmektedir. Bu nedenle vakit geçirilmeden her bölge için yeterli sosyal güvenlik uzmanı yetiştirilerek çalışan ve emeklileri aydınlatmaları büyük bir ihtiyaç haline gelmiştir. Sadece Prof Dr. Ali TEZELİN açıklamaları ile, sosyal güvenlik konuları hakkında halkın aydınlatılması mümkün olmamaktadır. Söz konusu değişiklik teklifleri tezin son bölümünde belirtilmiştir. İÇİNDEKİLER KISALTMA LİSTESİ 7 TABLO LİSTESİ 9 GRAFİK LİSTESİ 13 TEŞEKKÜRLER 15 ÖNSÖZ 17 ÖZET 21 1. GİRİŞ 23 1.1. ARAŞTIRMA KONUSU 25 1.1.1. Literatür Taraması 26 1.1.2. Temel Kavramlar 32 1.1.3. Yaşlılık 40 1.1.4. Sosyal Güvenlik Sisteminin Yapısı 60 1.1.5. Türk Sosyal Sigorta Sistemi ve Sosyal Güvenlik Reform Çalışmaları. 79 2. ARAŞTIRMANIN AMACI 119 2.1. ARAŞTIRMANIN ODAK NOKTASI 120 2.2. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ 120 2.3. ARAŞTIRMANIN SINIRLILIKLARI 121 2.4. ARAŞTIRMANIN HİPOTEZLERİ 121 2.5. ARAŞTIRMA SORULARI 121 3. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ 123 3.1. YÖNTEM 123 3.2. ARAŞTIRMA POPÜLASYONU 124 3.3. GÖRÜŞME GRUBU 124 3.4. VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ 124 3.5. ARAŞTIRMANIN ETİK BOYUTU 125 3.5.1. Antropolojide Etik Kurallar 125 3.5.2. Araştırmada Yaşanan Etik Kaygılar 127 3.5.3. Kişisel Tanıtım Bilgileri 128 3.6. ARAŞTIRMA ALANI 128 3.7. ARAŞTIRMA SÜRECİ 129 4. BULGULAR VE ANALİZİ 131 4.1. KİŞİSEL BİLGİLERE İLİŞKİN BULGULAR DEMOGRAFİK ÖZELLİKLER 132 4.1.1. Görüşülen Emeklilerin Yaş Dağılımı 132 4.1.2. Görüşülen Emeklilerin Cinsiyeti 132 4.1.3. Görüşülen Emeklilerin Emekli Olma Yaşlan 133 4.1.4. Görüşülen Emeklilerin Doğum Yerleri 133 .5. Görüşülen Emeklilerin Mesleki Durumları 134 .6. Görüşülen Emeklilerin İstanbul′da Yaşam Süreleri 135 .7. Görüşülen Emeklilerin Eğitim Durumları 136 .8. Emeklilerin Medeni Durumları 137 .9. Görüşülen Emekli Eşlerinin Eğitim Durumu 137 .10. Görüşülen Emeklilerin Çocuk Sayıları 138 .11. Görüşülen Emeklilerin Çocuklarının Eğitim Durumu 139 .12. Görüşülen Emeklilerin Emekli Olma Şekilleri 140 İsteğe Bağlı Emeklilik Nedenleri 140 4.1.13. Zorunlu Emeklilik Nedenleri 142 4.2. EKONOMİK DURUMLA İLGİLİ BULGULAR 143 4.2.1. Görüşülen Emeklilerin Tabi Oldukları Sosyal Güvenlik Kuruluşlarının Aylık Gelire Göre Dağılımı 143 4.2.2. Görüşülen Emeklilerin Hane Halkı Aylık Toplam Gelirlerinin Meslek Türüne Göre Dağılımı 144 4.2.3. Görüşülen Emeklilerin Aylık Toplam Gelirlerinin Yeterli Olup Olmadığı Hakkında Düşünceleri 145 4.2.4. Görüşülen Emeklilerin Hane Halkı Aylık Gider Toplamlarının Sosyal Güvenlik Türüne Göre Dağılımı 145 4.2.5. Görüşülen Emeklilerin İstanbul′da İş Bulma İmkanı 146 4.2.6. Görüşülen Emeklilerin İkinci Bir İşte Çalışma Durumu 147 4.2.7. Görüşülenlerden Emeklilik Sonrası İkinci Bir İşte Çalışanların Mesleğe Göre Dağılımı 149 4.2.8. Görüşülen Emeklilerin Konut Sahibi Olma Durumunun Gelire Göre Dağılımı 150 4.2.9. Görüşülen Emeklilerin Alışveriş Yapma Şekilleri 150 4.2.10. Bireysel Emekliliğin Sosyal Güvenlik Açıklarını Giderme Durumu 151 4.2.11. Bireysel Emekliliğin Sosyal Güvenlik Açıklarını Giderememe Nedenleri 152 4.2.12. Yeni Reform Uygulamalarının Görüşülen Emeklileri Etkileme Durumu 153 4.2.13. 5754 Sayılı Kanunla Getirilen Ekonomik Düzenlemelerin Görüşülen Emeklileri Etkileme Nedenleri 154 4.2.14. 5754 Sayılı Kanunla Getirilen Ekonomik Düzenlemelerin Devlet Bütçesini Etkileme Durumu 155 4.2.15. Yeni Düzenlemelerle Sağlanan Ekonomik Hakların Devlet Bütçesini Etkileme Nedenleri 155 4.3. SOSYO KÜLTÜREL DURUMLA İLGİLİ BULGULAR 157 4.3.1. Emeklilik Sonrası Sosyal İlişki Değişiklikleri 157 4.3.2. Sosyal İlişki Değişikliklerinin Nedenleri 159 4.3.3. Emeklilik Sonrası Tercih Edilen Yaşam Alanı 160 4.3.4. Görüşülen Emeklilerin İstanbul′u Tercih Nedenleri 160 4.3.5. Emekliliğin Evlilik İlişkilerine Etkisi 161 4.3.6. Emekliliğin Evlilik İlişkilerini Ne Şekilde Etkilediği 162 4.3.7. Emeklilikte Dinî Anlayış Değişiklikleri 163 4.3.8. Emeklilikte Dinî Anlayışta Meydana Gelen Değişiklik Türleri 164 4.3.9. İstanbul′da Emekli Derneklerine Üyelik Durumu 165 4.3.10. İstanbul′da Görüşülen Emeklilerin Emekli Derneklerine Üye Olma Nedenleri 166 4.3.11. Görüşülen Emeklilerin Boş Zamanlarını Değerlendirme Yerlerinin Durumu 167 4.3.12. Görüşülen Emeklilerin Boş Zamanlarını Değerlendirme Yerlerini Tercih Durumu 167 4.4. DEĞERLENDİRME SONUCU ULAŞILAN BULGULAR 169 4.4.1. Görüşülen Emeklilerin Emekliliğe Yüklediğe Anlamların Cinsiyete Göre Dağılımı 169 4.4.2. Emeklilikte Karşılaşılan Sorunlar 170 4.4.3. Üst Statüden Emeklilerin Sorunları 171 4.4.4. Yurtdışındaki Emeklilerin Benzer Sorunlarla Karşılaşma Durumu.... 172 4.4.5. Yabancı Ülke Emeklilerinin Bize Benzer Sorunları Yaşamama Nedenleri 173 4.4.6. Görüşülen Emeklilerin Emeklilik Sürecine Hazırlanma Durumu 174 4.4.7. Görüşülen Emeklilerin Çalışırken mi Emekli İken mi Mutlu Oldukları : 176 4.4.8. Görüşülen Emeklilerin Kendilerini Nasıl Hissettikleri 177 4.4.9. Emekliliğe Uyum Sürecinde Avantajlı Cinsiyet Durumu 178 4.4.10. Kadınların Emekliliğe Daha Kolay Uyum Sağlama Nedenleri 178 4.4.11. Sosyal Güvenlik Reform Yasalarının Yeterlilik Durumu 179 4.4.12. 5510 ve 5754 Sayılı Sosyal Güvenlik Kanunlarının Yetersizlik Nedenleri 181 4.4.13. Emekliliğin Bir Dönüm Noktası Olup Olmama Durumu 182 4.4.14. Yaşamda Dönüm Noktası Olan Olaylar 182 4.5. SAĞLIK DURUMU İLE İLGİLİ BULGULAR 184 4.5.1. Görüşülen Emeklilerin Sağlık Sigorta Türü Durumu 184 4.5.2. Görüşülen Emeklilerin Sağlık Sigortası Dışında Özel Bir Sağlık Sigorta Sahibi Olma Durumları 184 4.5.3. Sağlık Sigortalarının Sağlık Masraflarını Karşılama Durumu 185 4.5.4. Görüşülen Emeklilerin Sağlık Sorunları 186 4.5.5. Görüşülen Emeklilerin Sağlık Sorunlarının Hastalık Türüne Göre Dağılımı 186 4.5.6. Görüşülen Emeklilerin Emeklilik Sonrası Fizyolojik Durum Değişiklikleri 187 4.5.7. Görüşülen Emeklilerin Fizyolojik Durumlarını Etkileyen Faktörlerin Cinsiyete Göre Dağılımı 187 4.5.8. Görüşülen Emeklilerin Uykusuzluk Çekme Durumu 189 4.5.9. Görüşülen Emeklilerin Uykusuzluk Sıkıntısı Çekme Nedenleri 189 4.6. DEVLETTEN BEKLENTİ VE ÖNERİLER 190 4.6.1. Görüşülen Emeklilerin Arzu Ettikleri Emekli Olma Yaşı 190 4.6.2. Görüşülen Emeklilerin Çalışma Süresi Hakkında Düşünceleri 191 4.6.3. Emekli Maaşlarının Yeterlilik Durumu 192 4.6.4. Yeterli Bir Emekli Maaşının Miktarı 192 4.6.5. Görüşülen Emeklilerin Emekliliğe Geçerken Devletten Beklentileri 193 4.6.6. Görüşülen Emeklilerin Emekli Olduktan Sonra Devletten Beklentilerinin Olup Olmama Durumu 195 4.6.7. Görüşülen Emeklilerin Halihazırda Devletten Beklentilerinin Neler Olduğu 195 5. SONUÇ VE ÖNERİLER 199 5.1. SONUÇLAR 199 5.1.1. Sosyal Güvenlik Sistemi İle İlgili Değerlendirmeler 199 5.1.2. Alan Araştırması Sonucu Görüşülen Emekli Personelle İlgili Değerlendirmeler 202 5.2. ÖNERİLER 209 KAYNAKÇA 215 GENİŞLETİLMİŞ KAYNAKÇA 219 ELEKTRONİK VERİ TABANI KAYNAKÇASI 223 EKLER 225 SOSYAL GÜVENLİK İLE İLGİLİ KANUNLAR 227 YAŞLILIKLA İLGİLİ ATASÖZLERİ VE DEYİMLER 229 YAŞLILIĞI ÖVEN ATASÖZÜ VE DEYİMLER 230 YAŞLILIĞI KÜÇÜLTÜCÜ ATASÖZLERİ VE DEYİMLER 231 GENEL ANLAMLI ATASÖZLERİ VE DEYİMLER 233 YAŞLILIK VE İHTİYARLIK İÇİN KİM NE SÖYLEMİŞ 234 YENİ 5754 SAYILI KANUN İLE GETİRİLEN EN SON DEĞİŞİKLİKLER VE DÜZENLEMELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 239 TÜRKİYE EMEKLİLER PLATFORMU 257 GÖRÜŞME FORMU UYGULAMASI (ARALIK 2007-MART 2009) 258 EMEKLİLERLE İSTANBUL′DA GÖRÜŞME YAPILAN BÖLGELER 267 BÜTÇE 269 ÖZGEÇMİŞ 271
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı