Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Türkiyede Devletin Çalışma İlişkileri İdeolojisi ( Bir 12 Eylül Dönemi Kapatılma İddianamesi Okuması )
Türkiyede Devletin Çalışma İlişkileri İdeolojisi ( Bir 12 Eylül Dönemi Kapatılma İddianamesi Okuması )
Fuat MAN
Sayfa Sayısı
:
346
Kitap Ölçüleri
:
13x19 cm
Basım Yılı
:
2013
ISBN NO
:
9786054687763
1.600,00
TL
Fuat MAN
Fuat MAN, 1977 yılında Kadıkent Köyünde (Hilvan - Şan¬lıurfa) doğdu. 1996 yılında Sefaköy Lisesi\\\\\\\\\\\\\\\′nden (İstanbul); 2000 yılında Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bi¬limler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü\\\\\\\\\\\\\\\′nden mezun oldu. 2000-2002 yılları arasında Şekerbank\\\\\\\\\\\\\\\′ta müşteri temsilcisi olarak çalıştı. 2005 yılında Sakarya Üniversitesi Sosyal Bi¬limler Enstitüsü İnsan Kaynakları Yönetimi ve Endüstri İlişkileri bilim dalından yüksek lisans derecesi aldı ve aynı yıl aynı enstitüde doktora programına başladı. Doktora eği¬timinin bir akademik yılını (2008-2009 öğretim yılı) Eras-mus Programı kapsamında Institute of Technology Tralee, School of Business and Social Studies\\\\\\\\\\\\\\\′te (İrlanda) sürdürdü. 2012 yılında YÖK bursuyla üç ay Leicester De Montfort University Business School\\\\\\\\\\\\\\\′da (İngiltere) misafir araştır¬macı olarak akademik çalışmalarda bulundu. Emek süreci, Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de sendikaların siyaseti etkileyebilirle potansiyel¬leri, \\\\\\\\\\\\\\\"çalışma\\\\\\\\\\\\\\\"nın anlamı, modernliğin çalışma ideolojisi, Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de devletin çalışma ilişkileri söylemi vb. konularda yayınlanmış çeşitli makale ve yurt içinde ve dışında sunul¬muş tebliğleri ile çalışma ilişkileri alanında İngilizce\\\\\\\\\\\\\\\′den Türçe\\\\\\\\\\\\\\\′ye yapılmış çevirileri bulunmaktadır. Halen Sakarya Üniversitesi İşletme Fakültesi İnsan Kaynakları Yönetimi Bölümü\\\\\\\\\\\\\\\′nde yardımcı doçent doktor olarak çalışmaktadır.
TEŞEKKÜR
Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de devletin sendikalara yönelik ideolojisini DİSK üzerinden bir açıklama girişimi olan bu tezin hazırlanması sü¬recinde birçok kişinin katkısı olmuştur. Öncelikle danışmanım Prof. Dr. Engin Yıldırım, hem bana birçok kaynak sundu hem de önemli yönlendirmelerde bulundu. Ayrıca danışmanım, ça¬lışmayı derinleştiren bazı okumalara yönledirdi ve son derece önemli eleştirilerde bulunarak tezin nihai şeklini almasında çok önemli bir rol oynadı. Kendisine ne kadar teşekkür etsem azdır.
Değerli hocam Doç. Dr. Şuayyip Çalış, hem kaynak paylaş¬mada her zaman çok cömert davrandı hem de her zaman kafama takılan soruları dinleyip tartışma ortamı sağladı. Doktora yeter¬lilik jürimde bulunan Prof. Dr. Ahmet Makal, beni emek tarihi çalışmam konusunda cesaretlendirerek bu çalışmanın alanının belirlenmesinde etkili oldu ayrıca ilk taslağın oluşturulması sırasında yazdığım her postamı incelikle cevapladı. Tez izleme jürimde bulunan Prof. Dr. Ali Seyyar ve Yrd. Doç. Dr. İrfan Haş-lak çalışmanın çeşitli aşamlarında yardımcı oldular. Tez savunma jürimde bulunan Prof. Dr. Ahmet Selamoğlu ve Prof. Dr. Zeki Parlak yaptıkları eleştirilerle önemli katkılar sağladılar. İsmi geç¬ten tüm hocalarıma çok teşekkür ediyorum.
Av. Dr. Murat Özveri bazı kişilere ulaşmamda yardım etme konusunda çok istekli davrandı ve beni bazı kaynaklardan haber¬dar etti. Doç. Dr. Aziz Çelik, bu çalışmada kullandığım DİSK\\\\\\\\\\\\\\\′in 12 Eylül dönemi kapatılma iddianamesinin kendisindeki özel nüshasını kullanımıma sunmakta tereddüt etmedi. Her ikisine de müteşekkirim.
Sakarya Üniversitesi Kütüphanesinin hem elektronik veri tabanlarından hem de kitap ve süreli yayın koleksiyonlarından çok faydalandım. Kütüphane çalışanlarına çok teşekkür ediyo¬rum. 2008-2009 Öğretim yılında ERASMUS Programı kapsa¬mında eğitimimi sürdürdüğüm Institute of Technology Tralee\\\\\\\\\\\\\\\′nin (İrlanda) kütüphane çalışanları istediğim her kitabı sağlamada, yurt dışından kitap getirtecek kadar özverili davrandılar. Aynı kurumdan Dr. Clare Rigg, tezin taslağını bir seminer olarak sun¬ma fırsatı vererek tartışma imkânı sağladı. Yine aynı kurumdan Dr. Muiris O\\\\\\\\\\\\\\\′Laoire sürekli tartışma ortamları sağladı. Hepsine çok teşekkür ediyorum.
Meslektaşlarımdan Yrd. Doç. Dr. Ali Balcı kütüphanesini kullanımıma açtı ve birlikte yaptığımız tartışmalarla katkı sağ¬ladı. Yrd. Doç. Dr. Özer Köseoğlu, bilgisayardaki düzeltmeler için uzun mesai harcadı. Dr. Kamil Taşkın Word kullanımı ile ilgili incelikleri paylaştı. Yrd. Doç. Dr. Cemal İyem, Yrd. Doç. Dr. Ãdem Karakaş, Abdurrahman Kutluay, Emre Erol, Burçin Çetin Karabat, Mustafa Şeker, Dorukcan Pehlivan, Duygu Alpay, Pınar Memiş ve Onur Metin metnin son baskıdan önceki halini okuya¬rak daha iyi anlaşılması için bazı ifadelerde önemli düzeltmeler yapmamı sağladılar. Hepsine çok teşekkür ediyorum.
Son olarak, bu tezin oluşumu süresince hayat arkadaşım Gülser\\\\\\\\\\\\\\\′i ve kızım Zehra\\\\\\\\\\\\\\\′yı uzun süre yalnız bırakmak zorunda kaldım. Bu sancılı sürece katlandıkları için onlara ne kadar teşek¬kür etsem azdır. Ayrıca Gülseri\\\\\\\\\\\\\\\′in çalışmanın bazı bölümlerini okuyarak bazı ifadeleri düzeltmem noktasında da katkısını ifade etmem gerekiyor.
Elbette ki bu çalışmadaki eksikliklerin tümü bana aittir. Çalışmanın Türkiye emek tarihi çalışmaları \\\\\\\\\\\\\\\"göl\\\\\\\\\\\\\\\"üne küçük de olsa bir \\\\\\\\\\\\\\\"damla\\\\\\\\\\\\\\\" olarak katkı yapmasını diliyorum.
Fuat MAN
ÖNSÖZ
Fransız tarih ekolü Annales\\\\\\\\\\\\\\\′in en önemli ikinci kuşak tem¬silcilerinden Fernand Braudel, tarihi çok katmalı bir yapı olarak ele alır. Bu çoklu katmanların en altında \\\\\\\\\\\\\\\′jeo -tarih\\\\\\\\\\\\\\\′ katmanı bulur. Bu katman çok uzun sürelere bir vurgudur yani zamanın neredeyse durmuşçasına ağır aktığı bir katman. Bu katman aynı zamanda tarihe şeklini veren alandır. En üstte ise Braudel\\\\\\\\\\\\\\\′in dal¬gaların yüzeyindeki köpüklere benzettiği ve zamanın çok hızlı aktığı olaylar tarihi bulunur. Bu katmanın tarihin şekillenmesin¬de öncelikli olduğu söylenemez.
Bu analojiyi Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′deki çalışma ilişkileri ideolojisi için kullanabilir miyiz? Elbette Braudel\\\\\\\\\\\\\\\′in en dip katmanı son derece uzun tarihsel dönemlere işaret eder. Dolayısıyla örneğin diyelim ki yüz yıllık veya biraz daha uzun bir süre için bu metafor bir açıklayıcı olabilir mi? Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de çalışma ilişkileri tarihine bakar¬ken, özellikle devletin çalışma ilişkilerine yaklaşımına bakarken nedense Braudel\\\\\\\\\\\\\\\′in bu dip katmanı veya dip akıntı benzetmesi aklıma gelir. Elbette bu kısa dönemde bile ideoloji tamamen değişmeden -donmuş vaziyette- kalamaz. Ancak yine de birçok temel dayanağı benzer kalmaktadır. Burada başka bir soru soru¬labilir: İdeolojiler çağı geride kalamadı mı? veya sosyal teoride ideolojinin açıklayıcı gücü zayıflamadı mı? Elbette bu sorular sosyal teoride bir dönem önemli ölçüde tartışılmış ve ideolojinin bir dönem olduğundan daha az kullanıldığını biliyoruz. Ancak Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de devletin çalışma ilişkilerine yaklaşımı özellikle örgütlü emeğe yaklaşımı çok farklı tarihsel kavşaklardan geçilmesine rağmen benzer kalmaya devam etmiştir veya devam etmektedir. Dolayısıyla cumhuriyet öncesinden alman bir miras bulunmakla birlikte cumhuriyetin \\\\\\\\\\\\\\\′modernlik\\\\\\\\\\\\\\\′ üzerine kurulu temel felse¬fesiyle daha da şekillenen bir devlet ideolojisinden bahsetmek mümkündür. Bu ideoloji, örneğin tek parti döneminden geçip ve soğuk savaş dönemine tanıklık ederek bu çalışmanın incele¬me dönemi boyunca belirgin olmuştur. Dolayısıyla en azından bu çerçevede ve inceleme dönemi boyunca devletin çalışma ilişkileri ideolojine başvurmak açıklayıcı bir zemin sunmaktadır. Kaldı ki bu ideolojik temelin 1980 yılında son bulduğunu söy¬lemek mümkün değildir. 12 Eylül döneminde oluşturulan yeni sendikalar ve toplu iş ilişkileri yasalarının ruhunu oluşturan da yine bu ideolojidir. Hatta bu ruhu gönümüze kadar getirmek mümkündür. Zira 2012 yılında bahsedilen bu yasaların yerine oluşturulan yeni sendikalar ve toplu iş ilişkileri yasası da aynı ideolojiyi barındırmaktadır.
Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de devlet ideolojisi yıllarca belirli bir sendika türü¬nü \\\\\\\\\\\\\\\′makbul\\\\\\\\\\\\\\\′ kabul ederken, bazı sendikaları ise \\\\\\\\\\\\\\\′makbul olmayan\\\\\\\\\\\\\\\′ veya \\\\\\\\\\\\\\\′ötekiler\\\\\\\\\\\\\\\′ olarak görmüştür. Bu ayrışmanın belirginleştiği yıllar 1970\\\\\\\\\\\\\\\′lerdir. 1967 yılında Türk-İş\\\\\\\\\\\\\\\′e bağlı bazı sendikaların, mevcut sendikal mücadeleyi onaylamaması ve siyasete de bula¬şacak bir sendikal örgütlenme izinden gitmeleri ile DİSK\\\\\\\\\\\\\\\′i oluş¬turmaları, Türkiye emek tarihinde yeni bir sayfa açacaktı. Nite¬kim 1970\\\\\\\\\\\\\\\′ler boyunca yukarıda bahsedilen devlet ideolojisinin makbul olan ve olmayan sendika ayırımı birçok örnekte kendini açığa çıkartmıştır. Bu çalışma, bahsedilen bu ideolojinin 1980 yılma kadarki bir örneğini sergileme amacındadır. Bu çalışma¬da 12 Eylül döneminde bir makbul olmayan konfederasyonun (DİSK) kapatılma iddianamesinin \\\\\\\\\\\\\\\′eleştirel söylem analizi\\\\\\\\\\\\\\\′ne tabi tutularak, Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de devletin çalışma ilişkileri ideolojisinin çerçevesi çıkartılmaya çalışılmaktadır.
Çalışma, 2009 yılında Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı\\\\\\\\\\\\\\\′nda kabul edilen \\\\\\\\\\\\\\\′Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de Devlet, İdeoloji ve Sendika: 1980 Öncesi DİSK Örneği\\\\\\\\\\\\\\\′ başlıklı doktora tezimin metnidir. Metinde sadece birkaç küçük düzeltme yapmakla yetinilmiştir.
Bu çalışma, Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′deki işçi örgütlenmelerinin analizini sosyal bilimlerin temel kavramlarından biri olan \\\\\\\\\\\\\\\"ideoloji\\\\\\\\\\\\\\\" ile yapmaya çalışmaktadır. Bu anlamda Türkiye emek tarihi ince¬lemelerinin genel eğilimi olan kronolojik bir sunum yapmaktan ayrılmayı amaçlamaktadır. Çalışmada her ne kadar bölümlerin kurgusu, kronolojik bir seyir takip ediyorsa da, ideolojinin tüm bu dönemleri diklemesine kesmesiyle belirtilen amacın gerçek¬leştirildiği umulmaktadır.
Bu çalışmada Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de devletin işçi örgütlenmelerini nasıl algıladığı, onları birer aparat olarak görüp görmediği, bu anlamda onları kullanıp kullanmadığı sorgulaması yapılmakta¬dır. Başka bir deyişle bu çalışmanın temel sorunsalı, Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de endüstri ilişkileri ideolojisinin işçi örgütlenmelerini nasıl ele aldığı ya da algıladığıdır.
Bu çalışmada temelde ideoloji, daha özelde ise Althusser ile Gramsci\\\\\\\\\\\\\\\′nin bazı kavramları kullanılmaktadır. Bu çerçevede erken cumhuriyet döneminden başlanarak Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de endüstri ilişkileri ideolojisinin niteliği açıklanmaya çalışılmış ve bu ideo¬lojinin \\\\\\\\\\\\\\\"sendika okuması\\\\\\\\\\\\\\\"mn nasıl olduğu görülmeye çalışılmış¬tır. Bu ideolojinin şekillenmesinde Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′nin modernleşme sürecinin büyük etkisi olduğundan, bu sürecin de genel çerçevesi çalışmanın geneline sinmiş durumdadır.
Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de endüstri ilişkileri ideolojisinin niteliğini kristali-ze edecek bir örgüt olduğu için, bu çalışma DİSK\\\\\\\\\\\\\\\′i örnek olarak seçmiştir. Çünkü bu örgütün genel niteliği, belirtilen bu ideoloji¬nin \\\\\\\\\\\\\\\"makbul sendika\\\\\\\\\\\\\\\" ya da \\\\\\\\\\\\\\\"ideal sendika\\\\\\\\\\\\\\\" tanımlamasının dışına taşmaktadır.
Çalışmada literatür taramasının yanında, sendikalara yöne¬lik devlet söylemini ortaya çıkarmak amacıyla son bölümde 12 Eylül dönemindeki DİSK\\\\\\\\\\\\\\\′in kapatılma iddianamesinin eleştirel söylem analizi yapılmıştır. Eleştirel söylem analizinin kullanılma nedeni, bu yöntemin temelde \\\\\\\\\\\\\\\"ideoloji\\\\\\\\\\\\\\\" ifşa etme amacının olma¬sıdır. Böylece, devletin sendikalara yönelik söylemini dolayısıyla bu örgütlere yönelik ideolojisinin nitelikleri ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.
Bu doğrultuda Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de sendikaların, endüstri ilişkileri ideolojinin tanımladığı bir \\\\\\\\\\\\\\\"ideal sendika\\\\\\\\\\\\\\\" çerçevesinde \\\\\\\\\\\\\\\"mak¬bul\\\\\\\\\\\\\\\" kabul edildiği ve bu çerçevenin dışına çıkan örgütlerin ise en hafif ifadeyle bastırıldığı sonucuna varılmıştır. Başka bir deyişle, \\\\\\\\\\\\\\\"makbul sendika\\\\\\\\\\\\\\\" olamayan örgütler ya da hegemonyanın işlev¬siz kaldığı örgütler \\\\\\\\\\\\\\\"öteki sendika\\\\\\\\\\\\\\\" olarak konumlandırılmakta ve bastırılmaktadırlar.
Fuat MAN
Kasım 2012, Sakarya
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
Devletin Endüstri İlişkilerine Müdahale Niteliğini Belirleyen Temel Bir Kavram: İdeoloji
1.1. Sosyal Bilimlerdeki Kökenleri ve Kullanımı
1.2. \\\′İdeoloji\\\′ Kavramının İcadı
1.3. Marx ve İdeoloji
1.4. Marxtan Sonra
1.5. Antonio Gramsci
1.6. Louis Althusser
1.7. Değerlendirme
İkinci Bölüm
Endüstri İlişkilerinde İdeoloji:Sendikal Modeller ve Bazı Ülke Örnekleri
2.1. Devlet ve İdeolojinin Endüstri İlişkilerindeki Rolü
2.2. İngiltere
2.3. ABD
2.4. Fransa
2.5. İtalya
2.6. Almanya
2.7. Güney Kore
2.8. Brezilya
2.9. Genel Değerlendirme
Üçüncü Bölüm
Erken Cumhuriyet Dönemi Çalışma İlişkileri ve Endüstri İlişkileri İdeolojisinin Kökenleri
3.1. Tarihi Miras
3.2. Erken Cumhuriyet Dönemi Çalışma İlişkilerinde Sosyal Tarafları Yok Sayan Bir İdeoloji: Halkçılık
3.3. Devlet İdeolojisinin Hukuki Düzenlemelere Yansıması
3.4. Tek Parti Döneminde Örgütlenmeler
Dördüncü Bölüm
İdeolojideki Kayma ve DİSK\\\′e Giden Yol
4.1. İdeolojinin Evrimi
4.2. Geçiş Yılları ve Çok Partili Dönem
4.3. Tek Parti Dönemi Sonrası Örgütlenmede Yeni Bir Dönem mi?
4.4. CHP ve Çalışma İlişkileri
4.5. DP ve Çalışma İlişkileri
4.6. Türk-İş\\\′in Kuruluşu ve İlk Dönemleri
Beşinci Bölüm
DİSK\\\′in 1980\\\′e Kadarki Kısa Tarihi
5.1. Bölünme ve DİSKin Kuruluş Gerekçeleri
5.2. Kuruluş ve Kurumsallaşma Dönemi
5.3. 12 Mart Dönemi ve Sonrası
5.4. 1975 Sonrası Dönemde DİSK
5.5. DGM Yasa Tasarısı ve DİSKin Muhalefeti
5.6. 1 Mayıslar
5.7. Ulusal Demokratik Cephe (UDC) Çağrısı
5.8. Sosyal Demokratlar ve DİSK: Abdullah Baştürk Dönemi
Altıncı Bölüm
Türk Endüstri İlişkileri İdeolojisine Göre \\\"Makbul Sendika\\\" ve Disk\\\′in Konumu
6.1. Makbul Sendika
6.2. Türk-İş\\\′in Konumu
6.3. DİSK: Nasıl Bir Örgüt?
6.4. Değerlendirme
Yedinci Bölüm
Devlet Söyleminde Sendikalar:
DİSK\\\′in 12 Eylül DönemiKapatılma İddianamesinin Eleştirel Söylem Analizi
7.1. Yöntem: Eleştirel Söylem Analizi
7.2. DİSK\\\′in 12 Eylül Kapatılma İddianamesi
7.3. DİSK\\\′in Anatomisi
7.4. DİSK\\\′in Tüzük ve Amaçları
7.5. DİSK\\\′in Faaliyetleri
7.5.1. Genel Kurul Toplantı ve Kararları
7.5.2. Yönetim Kurulu Toplantı ve Kararları
7.5.3. Yürütme Kurulu Toplantı ve Kararları
7.5.4. Ören Toplantıları ve Kararları
7.5.5. DİSK ve Ulusal Demokratik Güçlerin Güç ve Eylem Birliği ve Cepheleşme
7.6. DİSK\\\′in Basın Yayın ve Eğitim Çalışmaları
7.7. DİSK\\\′in Kitle Eylemleri
7.8. DİSK\\\′in Yurt Dışı ve Yurt İçi Kuruluş ve Sendikalarla İlişkileri
7.9. Hukuki Tavsif
7.10. Genel Değerlendirme: Devlet Söylemi ve Sendikalar
SONUÇ
KAYNAKÇA
Fuat MAN, 1977 yılında Kadıkent Köyünde (Hilvan - Şan¬lıurfa) doğdu. 1996 yılında Sefaköy Lisesi\\\\\\\\\\\\\\\′nden (İstanbul); 2000 yılında Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bi¬limler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü\\\\\\\\\\\\\\\′nden mezun oldu. 2000-2002 yılları arasında Şekerbank\\\\\\\\\\\\\\\′ta müşteri temsilcisi olarak çalıştı. 2005 yılında Sakarya Üniversitesi Sosyal Bi¬limler Enstitüsü İnsan Kaynakları Yönetimi ve Endüstri İlişkileri bilim dalından yüksek lisans derecesi aldı ve aynı yıl aynı enstitüde doktora programına başladı. Doktora eği¬timinin bir akademik yılını (2008-2009 öğretim yılı) Eras-mus Programı kapsamında Institute of Technology Tralee, School of Business and Social Studies\\\\\\\\\\\\\\\′te (İrlanda) sürdürdü. 2012 yılında YÖK bursuyla üç ay Leicester De Montfort University Business School\\\\\\\\\\\\\\\′da (İngiltere) misafir araştır¬macı olarak akademik çalışmalarda bulundu. Emek süreci, Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de sendikaların siyaseti etkileyebilirle potansiyel¬leri, \\\\\\\\\\\\\\\"çalışma\\\\\\\\\\\\\\\"nın anlamı, modernliğin çalışma ideolojisi, Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de devletin çalışma ilişkileri söylemi vb. konularda yayınlanmış çeşitli makale ve yurt içinde ve dışında sunul¬muş tebliğleri ile çalışma ilişkileri alanında İngilizce\\\\\\\\\\\\\\\′den Türçe\\\\\\\\\\\\\\\′ye yapılmış çevirileri bulunmaktadır. Halen Sakarya Üniversitesi İşletme Fakültesi İnsan Kaynakları Yönetimi Bölümü\\\\\\\\\\\\\\\′nde yardımcı doçent doktor olarak çalışmaktadır.
TEŞEKKÜR
Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de devletin sendikalara yönelik ideolojisini DİSK üzerinden bir açıklama girişimi olan bu tezin hazırlanması sü¬recinde birçok kişinin katkısı olmuştur. Öncelikle danışmanım Prof. Dr. Engin Yıldırım, hem bana birçok kaynak sundu hem de önemli yönlendirmelerde bulundu. Ayrıca danışmanım, ça¬lışmayı derinleştiren bazı okumalara yönledirdi ve son derece önemli eleştirilerde bulunarak tezin nihai şeklini almasında çok önemli bir rol oynadı. Kendisine ne kadar teşekkür etsem azdır.
Değerli hocam Doç. Dr. Şuayyip Çalış, hem kaynak paylaş¬mada her zaman çok cömert davrandı hem de her zaman kafama takılan soruları dinleyip tartışma ortamı sağladı. Doktora yeter¬lilik jürimde bulunan Prof. Dr. Ahmet Makal, beni emek tarihi çalışmam konusunda cesaretlendirerek bu çalışmanın alanının belirlenmesinde etkili oldu ayrıca ilk taslağın oluşturulması sırasında yazdığım her postamı incelikle cevapladı. Tez izleme jürimde bulunan Prof. Dr. Ali Seyyar ve Yrd. Doç. Dr. İrfan Haş-lak çalışmanın çeşitli aşamlarında yardımcı oldular. Tez savunma jürimde bulunan Prof. Dr. Ahmet Selamoğlu ve Prof. Dr. Zeki Parlak yaptıkları eleştirilerle önemli katkılar sağladılar. İsmi geç¬ten tüm hocalarıma çok teşekkür ediyorum.
Av. Dr. Murat Özveri bazı kişilere ulaşmamda yardım etme konusunda çok istekli davrandı ve beni bazı kaynaklardan haber¬dar etti. Doç. Dr. Aziz Çelik, bu çalışmada kullandığım DİSK\\\\\\\\\\\\\\\′in 12 Eylül dönemi kapatılma iddianamesinin kendisindeki özel nüshasını kullanımıma sunmakta tereddüt etmedi. Her ikisine de müteşekkirim.
Sakarya Üniversitesi Kütüphanesinin hem elektronik veri tabanlarından hem de kitap ve süreli yayın koleksiyonlarından çok faydalandım. Kütüphane çalışanlarına çok teşekkür ediyo¬rum. 2008-2009 Öğretim yılında ERASMUS Programı kapsa¬mında eğitimimi sürdürdüğüm Institute of Technology Tralee\\\\\\\\\\\\\\\′nin (İrlanda) kütüphane çalışanları istediğim her kitabı sağlamada, yurt dışından kitap getirtecek kadar özverili davrandılar. Aynı kurumdan Dr. Clare Rigg, tezin taslağını bir seminer olarak sun¬ma fırsatı vererek tartışma imkânı sağladı. Yine aynı kurumdan Dr. Muiris O\\\\\\\\\\\\\\\′Laoire sürekli tartışma ortamları sağladı. Hepsine çok teşekkür ediyorum.
Meslektaşlarımdan Yrd. Doç. Dr. Ali Balcı kütüphanesini kullanımıma açtı ve birlikte yaptığımız tartışmalarla katkı sağ¬ladı. Yrd. Doç. Dr. Özer Köseoğlu, bilgisayardaki düzeltmeler için uzun mesai harcadı. Dr. Kamil Taşkın Word kullanımı ile ilgili incelikleri paylaştı. Yrd. Doç. Dr. Cemal İyem, Yrd. Doç. Dr. Ãdem Karakaş, Abdurrahman Kutluay, Emre Erol, Burçin Çetin Karabat, Mustafa Şeker, Dorukcan Pehlivan, Duygu Alpay, Pınar Memiş ve Onur Metin metnin son baskıdan önceki halini okuya¬rak daha iyi anlaşılması için bazı ifadelerde önemli düzeltmeler yapmamı sağladılar. Hepsine çok teşekkür ediyorum.
Son olarak, bu tezin oluşumu süresince hayat arkadaşım Gülser\\\\\\\\\\\\\\\′i ve kızım Zehra\\\\\\\\\\\\\\\′yı uzun süre yalnız bırakmak zorunda kaldım. Bu sancılı sürece katlandıkları için onlara ne kadar teşek¬kür etsem azdır. Ayrıca Gülseri\\\\\\\\\\\\\\\′in çalışmanın bazı bölümlerini okuyarak bazı ifadeleri düzeltmem noktasında da katkısını ifade etmem gerekiyor.
Elbette ki bu çalışmadaki eksikliklerin tümü bana aittir. Çalışmanın Türkiye emek tarihi çalışmaları \\\\\\\\\\\\\\\"göl\\\\\\\\\\\\\\\"üne küçük de olsa bir \\\\\\\\\\\\\\\"damla\\\\\\\\\\\\\\\" olarak katkı yapmasını diliyorum.
Fuat MAN
ÖNSÖZ
Fransız tarih ekolü Annales\\\\\\\\\\\\\\\′in en önemli ikinci kuşak tem¬silcilerinden Fernand Braudel, tarihi çok katmalı bir yapı olarak ele alır. Bu çoklu katmanların en altında \\\\\\\\\\\\\\\′jeo -tarih\\\\\\\\\\\\\\\′ katmanı bulur. Bu katman çok uzun sürelere bir vurgudur yani zamanın neredeyse durmuşçasına ağır aktığı bir katman. Bu katman aynı zamanda tarihe şeklini veren alandır. En üstte ise Braudel\\\\\\\\\\\\\\\′in dal¬gaların yüzeyindeki köpüklere benzettiği ve zamanın çok hızlı aktığı olaylar tarihi bulunur. Bu katmanın tarihin şekillenmesin¬de öncelikli olduğu söylenemez.
Bu analojiyi Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′deki çalışma ilişkileri ideolojisi için kullanabilir miyiz? Elbette Braudel\\\\\\\\\\\\\\\′in en dip katmanı son derece uzun tarihsel dönemlere işaret eder. Dolayısıyla örneğin diyelim ki yüz yıllık veya biraz daha uzun bir süre için bu metafor bir açıklayıcı olabilir mi? Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de çalışma ilişkileri tarihine bakar¬ken, özellikle devletin çalışma ilişkilerine yaklaşımına bakarken nedense Braudel\\\\\\\\\\\\\\\′in bu dip katmanı veya dip akıntı benzetmesi aklıma gelir. Elbette bu kısa dönemde bile ideoloji tamamen değişmeden -donmuş vaziyette- kalamaz. Ancak yine de birçok temel dayanağı benzer kalmaktadır. Burada başka bir soru soru¬labilir: İdeolojiler çağı geride kalamadı mı? veya sosyal teoride ideolojinin açıklayıcı gücü zayıflamadı mı? Elbette bu sorular sosyal teoride bir dönem önemli ölçüde tartışılmış ve ideolojinin bir dönem olduğundan daha az kullanıldığını biliyoruz. Ancak Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de devletin çalışma ilişkilerine yaklaşımı özellikle örgütlü emeğe yaklaşımı çok farklı tarihsel kavşaklardan geçilmesine rağmen benzer kalmaya devam etmiştir veya devam etmektedir. Dolayısıyla cumhuriyet öncesinden alman bir miras bulunmakla birlikte cumhuriyetin \\\\\\\\\\\\\\\′modernlik\\\\\\\\\\\\\\\′ üzerine kurulu temel felse¬fesiyle daha da şekillenen bir devlet ideolojisinden bahsetmek mümkündür. Bu ideoloji, örneğin tek parti döneminden geçip ve soğuk savaş dönemine tanıklık ederek bu çalışmanın incele¬me dönemi boyunca belirgin olmuştur. Dolayısıyla en azından bu çerçevede ve inceleme dönemi boyunca devletin çalışma ilişkileri ideolojine başvurmak açıklayıcı bir zemin sunmaktadır. Kaldı ki bu ideolojik temelin 1980 yılında son bulduğunu söy¬lemek mümkün değildir. 12 Eylül döneminde oluşturulan yeni sendikalar ve toplu iş ilişkileri yasalarının ruhunu oluşturan da yine bu ideolojidir. Hatta bu ruhu gönümüze kadar getirmek mümkündür. Zira 2012 yılında bahsedilen bu yasaların yerine oluşturulan yeni sendikalar ve toplu iş ilişkileri yasası da aynı ideolojiyi barındırmaktadır.
Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de devlet ideolojisi yıllarca belirli bir sendika türü¬nü \\\\\\\\\\\\\\\′makbul\\\\\\\\\\\\\\\′ kabul ederken, bazı sendikaları ise \\\\\\\\\\\\\\\′makbul olmayan\\\\\\\\\\\\\\\′ veya \\\\\\\\\\\\\\\′ötekiler\\\\\\\\\\\\\\\′ olarak görmüştür. Bu ayrışmanın belirginleştiği yıllar 1970\\\\\\\\\\\\\\\′lerdir. 1967 yılında Türk-İş\\\\\\\\\\\\\\\′e bağlı bazı sendikaların, mevcut sendikal mücadeleyi onaylamaması ve siyasete de bula¬şacak bir sendikal örgütlenme izinden gitmeleri ile DİSK\\\\\\\\\\\\\\\′i oluş¬turmaları, Türkiye emek tarihinde yeni bir sayfa açacaktı. Nite¬kim 1970\\\\\\\\\\\\\\\′ler boyunca yukarıda bahsedilen devlet ideolojisinin makbul olan ve olmayan sendika ayırımı birçok örnekte kendini açığa çıkartmıştır. Bu çalışma, bahsedilen bu ideolojinin 1980 yılma kadarki bir örneğini sergileme amacındadır. Bu çalışma¬da 12 Eylül döneminde bir makbul olmayan konfederasyonun (DİSK) kapatılma iddianamesinin \\\\\\\\\\\\\\\′eleştirel söylem analizi\\\\\\\\\\\\\\\′ne tabi tutularak, Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de devletin çalışma ilişkileri ideolojisinin çerçevesi çıkartılmaya çalışılmaktadır.
Çalışma, 2009 yılında Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı\\\\\\\\\\\\\\\′nda kabul edilen \\\\\\\\\\\\\\\′Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de Devlet, İdeoloji ve Sendika: 1980 Öncesi DİSK Örneği\\\\\\\\\\\\\\\′ başlıklı doktora tezimin metnidir. Metinde sadece birkaç küçük düzeltme yapmakla yetinilmiştir.
Bu çalışma, Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′deki işçi örgütlenmelerinin analizini sosyal bilimlerin temel kavramlarından biri olan \\\\\\\\\\\\\\\"ideoloji\\\\\\\\\\\\\\\" ile yapmaya çalışmaktadır. Bu anlamda Türkiye emek tarihi ince¬lemelerinin genel eğilimi olan kronolojik bir sunum yapmaktan ayrılmayı amaçlamaktadır. Çalışmada her ne kadar bölümlerin kurgusu, kronolojik bir seyir takip ediyorsa da, ideolojinin tüm bu dönemleri diklemesine kesmesiyle belirtilen amacın gerçek¬leştirildiği umulmaktadır.
Bu çalışmada Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de devletin işçi örgütlenmelerini nasıl algıladığı, onları birer aparat olarak görüp görmediği, bu anlamda onları kullanıp kullanmadığı sorgulaması yapılmakta¬dır. Başka bir deyişle bu çalışmanın temel sorunsalı, Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de endüstri ilişkileri ideolojisinin işçi örgütlenmelerini nasıl ele aldığı ya da algıladığıdır.
Bu çalışmada temelde ideoloji, daha özelde ise Althusser ile Gramsci\\\\\\\\\\\\\\\′nin bazı kavramları kullanılmaktadır. Bu çerçevede erken cumhuriyet döneminden başlanarak Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de endüstri ilişkileri ideolojisinin niteliği açıklanmaya çalışılmış ve bu ideo¬lojinin \\\\\\\\\\\\\\\"sendika okuması\\\\\\\\\\\\\\\"mn nasıl olduğu görülmeye çalışılmış¬tır. Bu ideolojinin şekillenmesinde Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′nin modernleşme sürecinin büyük etkisi olduğundan, bu sürecin de genel çerçevesi çalışmanın geneline sinmiş durumdadır.
Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de endüstri ilişkileri ideolojisinin niteliğini kristali-ze edecek bir örgüt olduğu için, bu çalışma DİSK\\\\\\\\\\\\\\\′i örnek olarak seçmiştir. Çünkü bu örgütün genel niteliği, belirtilen bu ideoloji¬nin \\\\\\\\\\\\\\\"makbul sendika\\\\\\\\\\\\\\\" ya da \\\\\\\\\\\\\\\"ideal sendika\\\\\\\\\\\\\\\" tanımlamasının dışına taşmaktadır.
Çalışmada literatür taramasının yanında, sendikalara yöne¬lik devlet söylemini ortaya çıkarmak amacıyla son bölümde 12 Eylül dönemindeki DİSK\\\\\\\\\\\\\\\′in kapatılma iddianamesinin eleştirel söylem analizi yapılmıştır. Eleştirel söylem analizinin kullanılma nedeni, bu yöntemin temelde \\\\\\\\\\\\\\\"ideoloji\\\\\\\\\\\\\\\" ifşa etme amacının olma¬sıdır. Böylece, devletin sendikalara yönelik söylemini dolayısıyla bu örgütlere yönelik ideolojisinin nitelikleri ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.
Bu doğrultuda Türkiye\\\\\\\\\\\\\\\′de sendikaların, endüstri ilişkileri ideolojinin tanımladığı bir \\\\\\\\\\\\\\\"ideal sendika\\\\\\\\\\\\\\\" çerçevesinde \\\\\\\\\\\\\\\"mak¬bul\\\\\\\\\\\\\\\" kabul edildiği ve bu çerçevenin dışına çıkan örgütlerin ise en hafif ifadeyle bastırıldığı sonucuna varılmıştır. Başka bir deyişle, \\\\\\\\\\\\\\\"makbul sendika\\\\\\\\\\\\\\\" olamayan örgütler ya da hegemonyanın işlev¬siz kaldığı örgütler \\\\\\\\\\\\\\\"öteki sendika\\\\\\\\\\\\\\\" olarak konumlandırılmakta ve bastırılmaktadırlar.
Fuat MAN
Kasım 2012, Sakarya
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
Devletin Endüstri İlişkilerine Müdahale Niteliğini Belirleyen Temel Bir Kavram: İdeoloji
1.1. Sosyal Bilimlerdeki Kökenleri ve Kullanımı
1.2. \\\′İdeoloji\\\′ Kavramının İcadı
1.3. Marx ve İdeoloji
1.4. Marxtan Sonra
1.5. Antonio Gramsci
1.6. Louis Althusser
1.7. Değerlendirme
İkinci Bölüm
Endüstri İlişkilerinde İdeoloji:Sendikal Modeller ve Bazı Ülke Örnekleri
2.1. Devlet ve İdeolojinin Endüstri İlişkilerindeki Rolü
2.2. İngiltere
2.3. ABD
2.4. Fransa
2.5. İtalya
2.6. Almanya
2.7. Güney Kore
2.8. Brezilya
2.9. Genel Değerlendirme
Üçüncü Bölüm
Erken Cumhuriyet Dönemi Çalışma İlişkileri ve Endüstri İlişkileri İdeolojisinin Kökenleri
3.1. Tarihi Miras
3.2. Erken Cumhuriyet Dönemi Çalışma İlişkilerinde Sosyal Tarafları Yok Sayan Bir İdeoloji: Halkçılık
3.3. Devlet İdeolojisinin Hukuki Düzenlemelere Yansıması
3.4. Tek Parti Döneminde Örgütlenmeler
Dördüncü Bölüm
İdeolojideki Kayma ve DİSK\\\′e Giden Yol
4.1. İdeolojinin Evrimi
4.2. Geçiş Yılları ve Çok Partili Dönem
4.3. Tek Parti Dönemi Sonrası Örgütlenmede Yeni Bir Dönem mi?
4.4. CHP ve Çalışma İlişkileri
4.5. DP ve Çalışma İlişkileri
4.6. Türk-İş\\\′in Kuruluşu ve İlk Dönemleri
Beşinci Bölüm
DİSK\\\′in 1980\\\′e Kadarki Kısa Tarihi
5.1. Bölünme ve DİSKin Kuruluş Gerekçeleri
5.2. Kuruluş ve Kurumsallaşma Dönemi
5.3. 12 Mart Dönemi ve Sonrası
5.4. 1975 Sonrası Dönemde DİSK
5.5. DGM Yasa Tasarısı ve DİSKin Muhalefeti
5.6. 1 Mayıslar
5.7. Ulusal Demokratik Cephe (UDC) Çağrısı
5.8. Sosyal Demokratlar ve DİSK: Abdullah Baştürk Dönemi
Altıncı Bölüm
Türk Endüstri İlişkileri İdeolojisine Göre \\\"Makbul Sendika\\\" ve Disk\\\′in Konumu
6.1. Makbul Sendika
6.2. Türk-İş\\\′in Konumu
6.3. DİSK: Nasıl Bir Örgüt?
6.4. Değerlendirme
Yedinci Bölüm
Devlet Söyleminde Sendikalar:
DİSK\\\′in 12 Eylül DönemiKapatılma İddianamesinin Eleştirel Söylem Analizi
7.1. Yöntem: Eleştirel Söylem Analizi
7.2. DİSK\\\′in 12 Eylül Kapatılma İddianamesi
7.3. DİSK\\\′in Anatomisi
7.4. DİSK\\\′in Tüzük ve Amaçları
7.5. DİSK\\\′in Faaliyetleri
7.5.1. Genel Kurul Toplantı ve Kararları
7.5.2. Yönetim Kurulu Toplantı ve Kararları
7.5.3. Yürütme Kurulu Toplantı ve Kararları
7.5.4. Ören Toplantıları ve Kararları
7.5.5. DİSK ve Ulusal Demokratik Güçlerin Güç ve Eylem Birliği ve Cepheleşme
7.6. DİSK\\\′in Basın Yayın ve Eğitim Çalışmaları
7.7. DİSK\\\′in Kitle Eylemleri
7.8. DİSK\\\′in Yurt Dışı ve Yurt İçi Kuruluş ve Sendikalarla İlişkileri
7.9. Hukuki Tavsif
7.10. Genel Değerlendirme: Devlet Söylemi ve Sendikalar
SONUÇ
KAYNAKÇA
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı