Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Türkiye de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Ve Vergilendirilme Rejimi - ERTUNÇ ŞİRİN
Türkiye de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları Ve Vergilendirilme Rejimi - ERTUNÇ ŞİRİN
Ertunç ŞİRİN - Vedat Kitapçılık
Sayfa Sayısı
:
154
Kitap Ölçüleri
:
21x18 cm
Basım Yılı
:
2006
ISBN NO
:
9758875663
300,00
TL GİRİŞ Yatırım ve sonucunda gerçekleştirilen üretim sırasında sürece katılan çeşitli üretim faktörlerinden birisi de sermayedir. Sermaye tasarruf ve yatırım ile birikir. Dolayısıyla az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde ve ekonomilerde sermaye ta¬lebi çok fazladır. Zira bu ekonomilerde sermaye azdır. Çünkü tasarruf kapasitesi sınırlıdır. Bunun sebebi de kişisel gelir seviyesinin düşüklüğüdür. Belirtilen bu şartlar bir yandan ülke içi sermaye birikimini artırma yönünde çabalamayı zorunlu hale getirirken, diğer taraftan, gerekli sermayeyi en azından ilk etapta dışarıdan, yabancı sermaye yatırımları yoluyla, temin etme yönünde bir arayışı da doğurmaktadır. Zira bu yatırımlar aynı zamanda sermaye birikimine ve artışına da olumlu yönde etki edecektir. Yani bir ülkenin ekonomik kalkınmasının bağlı olduğu et¬kenlerin başında yeterli düzeyde sermaye birikimine sahip olmak gelir. Çünkü sermaye birikimi olmaksızın öteki ekonomik ve toplumsal faktörlere sahip ol¬mak yeterli olmayacağı gibi; istenen düzeyde kalkınmayı gerçekleştirmek de sağlanamayacaktır. Çıkış noktası ve tetikleyen sebepler her ne olursa olsun; yabancı sermaye ve yabancı sermaye yatırımlarının olumlu ve olumsuz yönleri tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de tartışılmış ve halen de tartışılmaktadır. Ancak belirtmek gere¬kir ki günümüz dünyasının ve dünya ekonomisinin taşıdığı özellikler sebebiyle, sermaye hareketleri ve yabancı sermaye yatırımları artık neredeyse karşı konu¬lamaz bir gerçeklik olarak karşımızdadır. Çünkü geniş ölçekte dünya ekonomisinde çokuluslu yatırımların ve bireysel ölçekte ülke ekonomilerinde yabancıların yatırımlarının oynadığı rol ve taşıdığı önem yadsınamaz bir noktaya gelmiştir. Özellikle yirminci yüzyılın son çeyre¬ğinde iletişim ve ulaşım teknolojilerinde yaşanan baş döndürücü hızdaki ve ni¬telikteki gelişmeler ile aslında biraz da bu gelişmelere bağlı olarak doğu bloğu¬nun dağılması süreci; sermaye hareketlerinin ve yabancı yatırımların da hızlan¬malarını ve ivme kazanmalarını sonuçlamıştır. Öte yandan yaşanan bu gelişmelerin beraberinde getirdiği küreselleşme ol¬gusu, ticaretin ve ekonomik faaliyetlerin sadece iç pazara yönelik olarak etkin bir şekilde sürdürülemeyeceği gerçeğini de beraberinde getirmiştir. Bunun da ötesinde girişimcilerin başarısı artık ürettiklerine tüm dünya üzerinde ve reka¬betçi ortamda pazar bulabilme becerisi ile ölçülmeye başlanmıştır. 1 Şirin Yatırımı yapan konumundaki gelişmiş -sermaye ve teknoloji gücünü elinde bulunduran- ülkeler, gelişmekte olan ülkelerde uygun şartlarla kendilerine sunu¬lan gerek hammadde gerek emek açısından yerel kaynakları kullanabilmek, bir adım sonrasında bu ülkelerin geniş nüfusları sebebiyle cazip nitelikteki bu pazar¬larda yer alabilmek; gelişmekte olan ülkeler ise bu yolla giren kaynak sayesinde ekonomilerini canlı tutabilmek ve sanayileşmelerini tamamlayabilmek amacıyla "yabancı yatırım" konusunda hevesli bir tutum içindedirler. Öte yandan Avrupa, Ortadoğu ve Orta Asya arasındaki jeopolitik konumu ile "bölgesel bir merkez" olma niteliğine; geniş iç pazarı, maliyet-etkin ve eği¬timli iş gücü ve güçlü sayılabilecek yerli sermayesine karşın ülkemiz, doğrudan yabancı yatırımlar alanında hiçbir dönem kendisinden beklenen performansı ser-gileyememiştir. Bu sonucun doğmasına yol açan en önemli unsur, doğrudan ya¬bancı yatırımların ekonomik kalkınma stratejisinin temel bileşeni haline getiril¬memiş olmasıdır. Bu nedenle, gelişmekte olan ülkelerin kaynak açığını giderme¬de, özellikle borç yükünün azaltılmasında anahtar role sahip bulunan doğrudan yabancı yatırımların; teknoloji, istihdam, modern know-how, yönetim becerisi, pazarlama ve ihracat olanakları gibi yararlarının maksimize edilebilmesi için, ül¬ke çıkarları ile yatırımcının çıkarları arasında akılcı bir dengenin sağlanması ve bu yönde stratejik politikaların izlenmesi gerekmektedir. işte bu çalışmada doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının Türkiye′deki durumu ve bunları vergilendirilmesi mercek altına alınarak incelenmeye ve de¬ğerlendirilmeye, hâlihazırdaki durumun sebepleri ile aksaklıkları saptanmaya çalışılmıştır. Çalışma üç ana bölümden ve yedi alt bölümden oluşmaktadır. Ana bölümlerden birincisinde genel olarak yabancı sermaye ve yabancı ser¬maye yatırımı kavramları ele alınarak, bunların ifade ettikleri anlam ortaya ko¬nulmaya çalışılmış, ayrıca yabancı sermayenin tarihsel süreçteki görünümü ve gelişimi incelenmiştir. Bu kapsamda öncelikle sermaye kavramı ve işlevi ele alınmış, daha sonra yabancı sermaye ve doğrudan tabancı sermaye kavramları ile Türkiye′ye yaban¬cı sermaye girişi ve 4875 sy. Yasa′nın çizdiği çerçeve çok temel noktalarının al¬tı çizilmek suretiyle işlenmiştir. Daha sonra tarih boyunca yabancıların ve yabancı sermayenin arz ettiği gö¬rünüm ortaya konulmaya çalışılarak; konunun Osmanlı imparatorluğu ve Cum¬huriyet dönemindeki gelişimi de ele alınmak suretiyle yabancı sermayenin gü¬nümüzdeki durumunun incelenebilmesine altyapı hazırlanmaya çalışılmıştır. ikinci ana bölümde ise yabancı sermaye yatırımlarına ilişkin teorik ve hu¬kuki çerçeve ortaya konulmuştur. Bu kapsamda öncelikle uluslararası sermaye 2 Şirin GİRİŞ hareketlerinin çıkışından başlanarak yabancı sermaye yatırımlarının genel olarak arzettiği görünüm, doğrudan yabancı sermaye yatırımları - portföy yatırımları ayırımı çerçevesinde ortaya konulmaya çalışmıştır. Bu bölümün ikinci ana baş¬lığında ise yabancı sermayenin ülkemizde halihazırda tabi olduğu hukuki çerçe¬ve ayrıntılı olarak incelenmiştir. Üçüncü ana bölüm ise yabancı sermaye yatırımlarının vergilendirilmesine ilişkin süreci ortaya koymaktadır. Bu kapsamda öncelikle tam yükümlülük - dar yükümlülük ayırımı ele alınmış, takiben ve bu ayrım temel alınmak suretiyle ya¬bancı sermaye yatınmlarınm gelir üzerinden alınan vergiler karşısındaki durumu ayrıntılı olarak incelenmiştir. Yine bu bölüm kapsamında son olarak yabancı ser¬maye yatırımlarının hizmet ve servet üzerinden alınan vergiler ile diğer mali yü¬kümlülükler karşısındaki durumu temel unsurları ile belirtilmiştir. ÖNSÖZ Bu çalışma İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Mali Hukuk Anabilim Dalı Doktora Programı kapsamında hazırlanan ve 11.11.2005 tarihinde Prof. Dr. Süheyl DONAY, Prof. Dr. Esra EKMEKÇİ, Prof. Dr. Abuzer KENDÃ�GE-LEN, Doç. Dr. Gülsen GÜNEŞ ve Doç. Dr. Elif SONSUZOGLU′ndan oluşan jüri tarafından -dört kabul ve bir düzeltme oyu olmak üzere- oyçokluğu ile başarılı bu¬lunan "Türkiye′de Yabancı Sermaye Yatırımlarının Vergi Rejimi Karşısındaki Duru¬mu" başlıklı çalışmanın, özellikle savunma sırasında yöneltilen eleştiriler çerçeve¬sinde gözden geçirilmiş ve aradan geçen zaman içerisinde mevzuatta meydana ge¬len değişikliklerin işlenmiş olduğu halidir. Esas itibariyle ele alınıp incelenmeye çalışılan konu; "doğrudan yabancı serma¬ye" kavramı kapsamında, Türkiye′ye giren doğrudan yabancı sermaye yatırımları¬dır. Dolaylı yabancı sermaye yatırımları ise sadece doğrudan yabancı yatırımlarla olan farkları ve ilişkisi çerçevesinde incelenmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda, doğru¬dan yabancı sermaye yatırımlarının teorik ve hukuki çerçevesi ortaya konulmuş ve bunların Türk vergi sisteminde karşılaşacağı malî yükümler sistematik olarak sap¬tanmaya çalışılmıştır. Ayrıca ülkeye yabancı sermaye girişinin bir diğer yolu olan dış borçlanma konusu da -sadece tarihsel süreç perspektifi ile sınırlı olmak üzere-incelenmiştir. Son tahlilde ulaşılmak istenen bedel, belirtilen saptama çerçevesinde ve dünya uygulaması ışığında, Türkiye′de doğrudan yabancı sermaye yatırımlarına karşın genel bakış açısı ve yaklaşım ile bunların gerçekleşmesine ilişkin düzeni ve Türk vergi sisteminin yabancı sermaye yatınmlarının vergilendirilmesine ilişkin olarak öngördüğü rejimi hem genel olarak sistematize etmek hem de bu "sistemin" aksayan yönlerini ortaya koyarak çözüm önerilerinde bulunabilmektir. Burada Kürsümüzün emekli Başkanı Prof. Dr. Süheyl DONAY′ı ayrı olarak be¬lirtmem gerekir. On yıla yaklaşan birlikteliğimizde kendisinden hukukun yanında hayata dair çok şeyler öğrendim, bu konudaki katkılarını unutmam mümkün değil. Bu çalışmanın ortaya çıkmasında -ve aslında benim bu günlere gelebilmemde-ise birçok insanın emeği ve katkısı var. Sadece burada isimlerini anarak haklarım ödeyebilmem mümkün değil elbette ama yine de bu şekilde küçük bir teşekkür ede¬bilmiş olmak dahi benim için teselli kaynağı... Sevgili Hocam, Kürsümüzün yeni Başkanı Prof. Dr. Esra EKMEKÇİ, hem ver¬gi hukuku ile hem de akademik hayatla tanışmamı sağlayan kişi olarak kendisini ta¬nıdığım ilk günden beri her konudaki desteği ve motivasyonu ile bana hep güç ver¬di. Yine sevgili Hocam Doç. Dr. Gülsen GÜNEŞ′in olumlu ve yapıcı yaklaşımı ile "abla" sıcaklığını her zaman yanımda hissettim. Fakültemiz′den ayrılmış olsa bile o halen "Hocam" ve halen "abla"m. ÖNSÖZ Doç. Dr. Elif SONSUZOĞLU da sadece doktora çalışmalarım sırasında değil ve fakat her zaman desteğini gördüğüm bir başka Hocam. Keza Prof. Dr. Ateş OKTAR′in tez çalışmalarım sırasındaki motive edici ve koşulsuz destek veren sıcak yaklaşımını da unutmak mümkün değil. Prof. Dr. Abuzer KENDİGELEN′in tez sa¬vunmam ve sonrasındaki objektif ve fakat bir o kadar da içten, yapıcı ve sahip çıkan tutumu karşısında sadece, onu bu vesile ile bir parça olsun yakından tanıma fırsatı edindiğim için kendimi şanslı saydığımı söyleyebilirim. Dr. Mahmut KAŞIKÇI ve Av. Tayfun AKTAŞ da kürsüde daha kıdemli olmala¬rına karşın benim için her zaman Hoca′dan öte "ağabey" oldular. Tayfun Ağabey za¬man içerisinde kürsümüzden ayrılmış olsa bile her ikisi de halen "Hocalarım" ve "Ağabeylerim". Elbette ki sevgili arkadaşım Dr. irfan BARLASS... O da artık bir "Doktor" ama benim için her zaman "genç asistan" arkadaşım olarak kalacak. Sevgili Annem emekli Öğretmen Günay ŞlRlN ve sevgili Babam emekli Hakim Av. Şerafettin ŞlRlN′e gerçekten teşekkür edebilmenin ve haklarını ödeye¬bilmenin bir yolunu keşke bulabilsem. Tabii ki sevgili eşim Av. Gökçe GÜLER ŞlRlN... Tez çalışmalarım boyunca bana tahammül göstermesinin yanında kaynak tarama konusundaki bilfiil katkısıyla ve tabii ki hayat yolculuğundaki arkadaşlığı sebebiyle ona da çok şeyler borçluyum. Selin′cik, sevgili Yiğit, sevgili Fatoş, sevgili Yücel, Halam... Zaman zaman onları ihmal ettim ama onlar her zaman sevgi dolu, sıcacıklar... Ayrıca sayın Vedat CARBAŞ şahsında tüm Vedat Kitapçılık çalışanları ve ayrıca dizgiyi gerçekleştiren sayın Sami ABBAS ise çalışmanın çok kısa sürede yayımlanması konusunda büyük paya sahipler. Son olarak da burada isimlerini tek tek zikredemediğim için mahcup olduğum, aflarına sığındığım tüm dostlarım, çalışma arkadaşlarım... Onlar olmasaydı mümkün olamazdı... Dr. Z. Ertunç ŞİRİN Ağustos 2006, Ortaköy (zesirin@gmail.com′) İÇİNDEKİLER Sayfa Önsöz IV İçindekiler V Kısaltmalar Listesi IX Tablo Listesi X Giriş 1 Birinci Bölüm YABANCI SERMAYE VE YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI § I. GENEL OLARAK SERMAYE ve YABANCI SERMAYE 5 A. Sermaye ve İşlevi 5 B. Yabancı Sermaye ve Yabancı Yatırımlar 7 C. Doğrudan Yabancı Yatırım ve Doğrudan Yabancı Sermaye 9 D. Türkiye′ye Yabancı Sermaye Girişi 10 1. 4875 Sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu′nun Öngördüğü "Doğrudan Yabancı Yatırım" Kavramı ve Türkiye′ye Giren Doğrudan Yabancı Sermaye 10 2. Türkiye′ye Giren Dolaylı Yabancı Sermaye 12 E. Vergi Hukukunda Yabancı Kavramı 12 F. Konunun Sınırlandırılması 14 § II. YABANCI SERMAYE YATIRIMLARININ TARİHSEL GELİŞİMİ 14 A. Yabancılann ve Yabancı Sermayenin Hukuki Durumunun Tarihsel Açıdan Gelişimi .... 14 1. Eski Yunan, Mısır, Roma ve Bizans′ta Yabancılar 14 2. Avrupa′da Yabancılar ve Yabancı Yatırımlar 17 a. Ortaçağ Dönemi 17 b. Yakın Dönemde Yabancılar ve Yabancı Yatırımlar 18 c. Avrupa Birliği ve Sermaye′nin Serbest Dolaşımı 19 3. İslam Ülkelerinde Yabancılar 23 B. Yabancı Sermaye ve Yabancı Sermaye Hareketlerinin Doğuşu ve Gelişimi 24 C. Türkiye′de Yabancı Sermayenin Gelişimi 25 1. Osmanlı İmparatorluğu Dönemi 25 a. Düyun-u Umumiye 28 b. Kapitülasyonlar 32 2. Cumhuriyet Dönemi 35 İkinci Bölüm YABANCI SERMAYE YATIRIMLARINA İLİŞİRİN TEORİK VE HUKUKÃ� ÇERÇEVE § III. TÜRKİYE′DE ve DÜNYADA YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI 45 VII İÇİNDEKİLER A. Uluslararası Sermaye Hareketlerinin Ortaya Çıkışı 45 B. Yabancı Yatırımlar ve Doğrudan Yabancı Yatırım - Portföy Yatırımı Ayrımı 46 1. Doğrudan Yabancı Yatırım Kavramı 46 2. Portföy Yatırımları ve Tobin Vergisi 49 C. Dünyada Yabancı Sermaye ve Yabancı Sermaye Stratejileri 58 D. Yabancı Sermaye Hareketleri, Yabancı Yatırımlar ve Türkiye 68 § IV. YABANCI SERMAYE YATIRIMLARININ GERÇEKLEŞMESİNE İLİŞKİN HUKUKÃ� ÇERÇEVE 69 A. Doğrudan Doğruya Yabancı Sermaye Yatırımlarına İlişkin Bulunan Mevzuat: 4875 Sayılı, Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu 69 B. Dolaylı Olarak Yabancı Sermayeye İlişkin Bulunan Mevzuat 84 1. Kambiyo Mevzuatı 84 2. Teşvik Mevzuatı 85 Üçüncü Bölüm TÜRKİYE′DE YABANCI SERMAYE YATIRIMLARININ VERGİLENDİRİLMESİ § V. YABANCI SERMAYE YATIRIMLARININ GENEL OLARAK TÜRK VERGİ SİSTEMİ KARŞISINDAKİ DURUMU 89 A. Vergi Hukukunda Yükümlü Kavramı, Genel Olarak Tam Yükümlülük ve Dar Yükümlük Ayrımı 89 B. Gelir Vergisinde Tam Yükümlülük ve Dar Yükümlük Ayırımı 93 1. Gelir Vergisinde Tam Yükümlülük 94 2. Gelir Vergisinde Dar Yükümlülük 97 C. Kurumlar Vergisinde Tam Yükümlülük ve Dar Yükümlük Ayırımı 99 1. Kurumlar Vergisinde Tam Yükümlülük 103 2. Kurumlar Vergisinde Dar Yükümlülük 104 D. Diğer Vergi Türleri Açısından Durum 106 § VI. YABANCI SERMAYE YATIRIMLARININ GELİR ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER KARŞISINDAKİ DURUMU 107 A. GELİR ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLERDE GENEL OLARAK VERGİLENDİRME YÖNTEMİ 108 1. Türkiye′de Ticari Kazanç Elde Edilmesi 109 2. Türkiye′de Zirai Kazanç Elde Edilmesi 110 3. Türkiye′de Ücret Elde Edilmesi 111 4. Türkiye′de Serbest Meslek Kazancı Elde Edilmesi 112 5. Türkiye′de Gayrimenkul Sermaye İradı Elde Edilmesi 113 6. Türkiye′de Menkul Sermaye İradı Elde Edilmesi 114 7. Türkiye′de Diğer Kazanç ve Irad Elde Edilmesi 116 a. Değer Artışı Kazançları 116 b. Arızi Kazançlar 117 VIII İÇİNDEKİLER B. YABANCI YATIRIMCI GERÇEK KİŞlNtN BİZZAT SERMAYEYE DAYALİ GELİR GETİRİCİ BİR FAALİYETTE BULUNMASI YA DA İRAT SAĞLAYAN BİR YATIRIM YAPMASI 118 1. Gelirin Toplanması ve Yıllık Beyan Esasında Vergilendirme 118 2. Stopaj Yöntemiyle Vergilendirme 119 a. Ücretler 120 b. Serbest Meslek Kazançları 121 c. Gayrimenkul Sermaye İratları 121 d. Menkul Sermaye İratları 122 e. Diğer Kazanç ve iratlar 122 3. Münferit Beyanname Verilmesi Suretiyle Vergilendirme 122 C. YABANCI YATIRIMCI GERÇEK KİŞİNİN BİR KURUMA ORTAK OLMASI YA DA BAŞKACA BİR MENKUL KIYMETE YATIRIM YAPMASI 123 1. Genel Olarak 123 2. Vergilendirme Yöntemi 124 D. YABANCI YATIRIMCI KURUMUN BİZZAT SERMAYEYE DAYALI GELİR GETİRİCİ BİR FAALİYETTE BULUNMASI YA DA İRAT SAĞLAYAN BİR YATIRIM YAPMASI 126 1. Dar Yükümlü Kurumun Türkiye′de İşyeri veya Daimi Temsilcisinin Bulunması Durumunda Vergilendirme Yöntemi 126 a. işyeri Kavramı 127 b. Daimi Temsilci Kavramı 128 c. Vergilendirme Yöntemi 130 2. Dar Yükümlü Kurumun Türkiye′de işyeri veya Daimi Temsilcisinin Bulunmaması Durumunda Vergilendirme Yöntemi 131 3. Yabancı Ulaştırma Kurumlarında Vergilendirme Yöntemi 132 § VII. YABANCI SERMAYE YATIRIMLARININ HlZMET ve SERVET ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER İLE DİĞER VERGİLER VE MALÃ� YÜKÜMLÜLÜKLER KARŞISINDAKİ DURUMU 132 Sonuç 134 Bibliyografya 140 Ekler 152 IX
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı