Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Borçlanılması Ve Türkiye deki Emeklilik Hakları
Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Borçlanılması Ve Türkiye deki Emeklilik Hakları
Cihan ORHAN
Sayfa Sayısı
:
180
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2007
ISBN NO
:
9789944265218
Kitaba ilişkin sorularınız ve görüşleriniz için: İnternet Adresi: www.cihanorhan.av.tr Tel (GSM): (00 90) 532 475 42 14 SUNUŞ Anayasamızın değiştirilemez hükümleri arasında bulunan 2. maddesinde yer alan sosyal devlet ilkesinin en önemli unsurlarından birini sosyal güvenlik hakkı oluşturur. Anayasanın 60. maddesine göre de "Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar". Yaşamdan doğan toplumsal riskleri önlemek ve bunların yarattığı olumsuz sonuçların tek başına üstesinden gelebilmek bireyin gücünü çok aşmaktadır. İşte sosyal güvenlik, kişinin bu temel ihtiyacının karşılanmasını, onun toplumsal risklere karşı korunmasını ve geleceğe güvenle bakmasını sağlamaya yönelik gelişmeye açık dinamik bir süreçtir. Bu özelliği ile de önemli bir insan hakkı olarak çağımıza damgasını vurmuştur. Konunun taşıdığı bu öneme karşın sosyal güvenlik konularına hukuk öğretimizde ne yazık ki hak ettiği ilginin gösterildiği söylenemez. Olumlu bir gelişme olarak iş hukuku alanında yayınlanan eserlerin artmasına karşın sosyal güvenlik hukukuna ilişkin yayınların sayısı oldukça sınırlıdır. Sosyal güvenlik hukuku alanındaki bu eksikliğin giderilmesine bir ölçüde katkıda bulunmak amacıyla anabilim dalımızda lisans üstü çalışmaların bir kısmını sosyal güvenliğe yöneltmeye çaba gösteriyoruz. Bu çerçevede önerimiz üzerine Av. Cihan Orhan " Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Borçlanılması ve Türkiye′deki Emeklilik Hakları" konusunu yüksek lisans tezi olarak incelemeyi kabul etmiştir. Sayın Orhan kitap haline getirdiği tezinde konuyu tüm yönleriyle başarılı bir biçimde incelemiştir. Kitapta her şeyden öne konuya ilişkin kavramlar tanımlanmış, yurt dışı hizmet borçlanmasının tarihsel gelişimi, unsurları, koşulları ile borçlanma sonucunda sigortalıların sigortalılık başlangıç tarihi ele alınmıştır. Bu bağlamda Türkiye Cumhuriyeti ile Federal Almanya Cumhuriyeti arasında imzalanan sosyal güvenlik sözleşmesi incelenmiş ve hukukumuza etkileri tartışılmıştır. Kitapta, borçlanılacak sürelere ilişkin olarak ödenecek primler gerek yürürlükteki mevzuat gerek 5510 sayılı yasa ile getirilen değişiklikler göz ömmde tutularak ayrı ayrı hesaplanmış, hizmet sürelerini borçlanmak isteyen sigortalılara karşılaştırma olanağı tanınmak suretiyle değişikliklerin yürürlüğe girmesinden önce yol gösterilmiştir. Bu konuyla ilgili olarak borçlanma aşamasında aranan yurda kesin dönüş koşulunu iptal eden Anayasa Mahkemesi kararı ele alınmıştır. Yazar tarafından ülkemizde farklı sosyal güvenlik kurumlarına bağlı olarak geçirilen sürelerin birbirleriyle ve borçlanılan sürelerle birleştirilmesi konusu, yürürlükteki mevzuat ve 5510 sayılı yasanın getireceği değişiklikler çerçevesinde açıklanmıştır. 5510 sayılı yasada yer alan memurlara ilişkin maddelerin 15.12.2006 tarihinde Anayasa Mahkemesince iptali sonucunda ortaya çıkan olasılıklar ve hukuki sorunlar başarılı bir biçimde irdelenmiştir. Kitapta, yurt dışı hizmetlerin borçlanılması sonucunda aylık bağlanması konusu özellikle de aylık bağlanması için zorunlu olan yurda kesin dönüş koşulu ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Bu çerçevede Almanya′dan işsizlik yardımı alınması durumunda, sigortalının Almanya′da ikamet etmesinin zorunlu olup olmadığı, Alman mevzuatı göz önünde tutularak değerlendirilmiştir. SSK′nın, sigortalının aylık bağlanması aşamasında yurda kesin dönüş yapmamış olması nedeniyle sigortalılığı iptal eden işlemlerine karşı açılan davaların kesin hüküm nedeniyle reddedilmesine ilişkin olarak doktrinde tartışma konusu olan sorun, yazar tarafından farklı bir görüş getirilmek suretiyle ele alınmıştır. Bunun gibi, kitapta kısmi aylık bağlanması, borçlanmadan vazgeçme ve primlerin iadesi konulan incelendiği gibi, 1.1.2008′de yürürlüğe girecek olan 5510 sayılı yasa ile 3201 sayılı yasada yapılan değişiklikler sonucunda adı geçen yasanın ortaya çıkan yeni metni de yer almıştır. Yazar çalışmasında konuya ilişkin düzenlemeleri eleştirel bir tahlile tabi tutmuş, tüm önemli öğreti görüşlerini ve yargı kararlarını sadece sergilemekle yetinmemiş bu kararları değerlendirmeye tabi tutmuş, sonuç itibariyle bilimsel ve teknik bir çalışmayı gerçekleştirmiştir. Yazarın bu başarısında tezin oluşum sürecinde ve savunulmasında gözlediğim şekilde danışmanı Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali Şuğle′nin önemli katkılarını burada anmak gerekir. Sayın Av. Cihan Orhan′ı iş hukuku ve sosyal güvenlik hukuku literatürüne yeni yayınlar kazandırması umudumu saklı tutarak, bu başarılı çalışması nedeniyle kutluyorum. Prof. Dr. Sarper SÜZEK ÖNSÖZ İnsanoğlunun en önemli mücadelelerinden biri de yaşlılık, sakatlık, hastalık ve ölüm gibi kaçınılamaz olayların etkilerine karşı mümkün olduğunca korunabilmektir. Günümüzün d,eğişken ekonomik ve sosyal yapısında bireylerin, tek başına bu risklere karşı koyabilme imkânları yoktur. İşte Devlet, bu noktada bireylerin yardımına koşmakta ve onları sosyal güvenlik koruması altına almaktadır. Ülkemizde de bu yönde birçok düzenleme yapılmakta ve mümkün olduğunca fazla birey, sosyal risklere karşı korunmaya çalışılmaktadır. Ancak gerek siyasi iktidarlar gerek doktrin tarafından yurt dışında yaşayan vatandaşlarımızın sosyal güvenlik haklarının ihmal edildiği söylenebilir. Bu bağlamda biz de dünyanın çeşitli yerlerinde yıllarca anavatanlarından uzak, zor koşullarda yaşayan vatandaşlarımızı, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin kendilerine tanıdığı sosyal güvenlik haklan konusunda bilgilendirmeyi zevkli bir ödev sayan bilinçle, hocam Sayın Prof. Dr. Sarper Süzek′in önerisiyle elinizdeki kitabı yüksek lisans tez konusu olarak seçtik. Bu amaç çerçevesinde çalışmamızda uygulamadaki sorunların görülmesi ve böylece uygulamaya da katkı sağlanması amacıyla pek çok yayınlanmış ve yayınlanmamış kararı tarayarak en çarpıcılarına yer vermeye çalıştık. Ayrıca tezimizin 2 yıllık hazırlık aşamasında özellikle Almanya′dan temin ettiğimiz yabancı mevzuat ve doktrine de değinme fırsatı bulduk. Tezimizi, kitap halinde okurların bilgisine sunarken bazı küçük eklemeler dışında hemen hemen hiçbir değişiklik yapmamayı uygun gördük. Bu vesileyle çalışmalarımda bana sabırla hep destek olan başta hocam Sayın Prof. Dr. Sarper Süzek′e, akademik bir çalışmanın nasıl yapılacağı konusunda engin bilgisiyle bana yol gösteren tez danışmanım Sayın Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali Şuğle′ye ve bilimsel hoşgörüsüyle yardımlarını esirgemeyen çok değerli jüri üyesi hocam Sayın Yrd. Doç. Dr. Levent Akın′a teşekkür etmeyi zevkli bir borç bilirim. Ayrıca, çalışmamın ve hayatımın en zor zamanlarında bana manevi destek veren Aileme minnettarlığımı bildiririm. Kitabın süratle ve en iyi biçimde basılması için gayret eden Turhan Kitabevi çalışanlarına ve dizgi aşamasında yardımını gördüğüm değerli arkadaşım AÜHF Medeni Hukuk Asistanı Umut Erkan′a da teşekkürlerimi sunarım. Cihan ORHAN Kitaba ilişkin sorularınız ve görüşleriniz için: İnternet Adresi: www.cihanorhan.av.tr Tel (GSM): (00 90) 532 475 42 14 İÇİNDEKİLER SUNUŞ VII ÖNSÖZ IX GİRİŞ. 1 BİRİNCİ BOLUM Tanımlar, Yurt Dışı Hizmet Borçlanmasının Unsurları ve Koşulları I-GENEL OLARAK: 3 1) Hizmet Süreleri: 3 2) Yurt Dışında Çalışma: 4 3) Hizmet Borçlanması: 4 4) Yurt Dışı Hizmet Borçlanmasının Ülkemizdeki Tarihsel Gelişimi: 7 a) Genel Olarak: 7 b) 1978 Yılında Çıkarılan 2147 Sayılı Kanun: 8 c) 1985 Yılında Çıkarılan 3201 Sayılı Kanun: 13 II- YURT DIŞI HİZMET BORÇLANMASI: 16 1) Kişi Yönünden: 16 a) Yurt Dışı Hizmet Borçlanmasından Yararlanabilecekler: 16 aa) 18 Yaşını Doldurmuş ve Türk Vatandaşı Olanlar: 16 bb) Yurt Dışında Çalışmış Olanlar: 16 cc) Ev Kadınları: 17 b) Yurt Dışı Hizmet Borçlanmasından Yararlanamayacaklar: 18 aa) Genel Olarak: 18 bb) İstisna Akdi Çerçevesinde Almanya′da İstihdam Edilenler: 19 cc) Yurt Dışında Çalıştıkları Sürede Topluluk Sigortasına veya İsteğe Bağlı Sigortalılığa Tabi Olanlar: 20 dd) Geçici Görevle Yurt Dışına Gönderilen İşçiler: 21 2- Süre Yönünden: 21 a) Borçlanılabilecek Süreler: "2A b) Borçlanılamayacak Süreler: 22 aa) Değerlendirilmiş Süreler: 23 bb) Aylık Bağlandıktan Sonra Yurt Dışında Çalışılarak Geçirilen Süreler: 23 cc) Türk Vatandaşlarının Libya′da Geçen Süreleri: 24 dd) Yurt Dışında Türk Vatandaşı Olmadan Önce Geçen Süreler: 25 c) Sürelerin Tespiti: 30 III- YURT DIŞI HİZMET BORÇLANMASININ KOŞULLARI: 31 1) İlgilinin Kuruma Başvurması: 31 a) Başvurulacak Kurum: 32 aa) 5510 Sayılı Kanun Öncesi Dönem: 32 bb) 5510 Sayılı Kanun Sonrası Dönem: 33 b) İkamet Yeri: 34 aa) Genel Olarak: 34 bb) 12.12.2002 Tarihli Anayasa Mahkemesinin İptal Kararı: 34 cc) Günümüzdeki Durum: 38 c) Başvuru Süresi: 38 aa) Genel Olarak: 38 bb) Konuya İlişkin Görüşlerimiz: 41 2) Borçlanmaya İlişkin Kurumca Tahakkuk Ettirilen Borç Tutarının Ödenmesi: 42 IV- SİGORTALININ SİGORTALILIK BAŞLANGIÇ TARİHİNİN HESAPLANMASI: 45 1) Genel Olarak: 45 2) Sosyal Güvenlik Sözleşmeleri Uyarınca Sigortalılık Başlangıcı: 47 İKİNCİ BOLUM Borçlanılan Sürelerin Diğer Hizmetlerle Birleştirilmesi I-GENEL OLARAK: 55 II- HİZMETLERİN BİRLEŞTİRİLMESİNİN ÜLKEMİZDEKİ TARİHSEL GELİŞİMİ: 56 1)228 Sayılı Kanun Dönemi: 56 2) 2829 Sayılı Kanun Dönemi: 58 a) Birleştirilebilecek Hizmet Süreleri: 58 aa) Genel Olarak 58 bb) Fiili Hizmet Süresi: 59 cc) Fiili Hizmet Zammı Süreleri 59 dd) İsteğe Bağlı Sigortalılıkta Geçen Süreler: 63 ee) Canlandırılan (İhya Edilen) Hizmet Süreleri 63 aaa) Kesenek, Prim veya Toptan Ödemelerini Almış Olanlar 63 bbb) Alacakları Zamanaşımına Uğramış Olanlar 64 ff) Borçlanılan Hizmet Süreleri: 66 b) Birleştirilemeyecek Süreler 66 aa) Aynı Tarihe Rastlayan Süreler 67 bb) Primi Ödenmemiş Süreler ". 68 cc) Destek Primi Ödenmiş Süreler 68 dd) İtibari Hizmet Süreleri 69 ee) Görevden Dolayı Meydana Gelen Riskler Halinde Süreler 71 ff) Aylık Alma Hakkının Kaybı ve Kullanılmış Süreler 71 gg) 1479 Sayılı Kanunla Tanınan 10 Yıllık Borçlanma Süresi 72 hh) 18 Yaşından Önceki Süreler 73 c) Aylığa Hak Kazanma 74 d) Aylığı Bağlayacak Kurumun Tespiti 75 aa) Genel Kural 75 bb) Özel Durumlara İlişkin 78 3) 5510 Sayılı Kanun Dönemi: 80 a) Genel Olarak: 80 b) Fiili Hizmet Zammı Süreleri: 83 c) İtibari Hizmet Süreleri: 83 d) Aynı Tarihe Rastlayan Süreler: 84 e) Aylığa Hak Kazanma 84 f) Aylığı Bağlayacak Kurumun Tespiti 85 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Aylık Bağlanması ve Yurda Kesin Dönüş I-AYLIK BAĞLANMASI 89 1-Genel Olarak: 89 2- Yurda Kesin Dönüş Koşulu: 90 a) Yurda Kesin Dönüş Koşulunun Araştırılması Yöntemi: 91 b) Yargıtay Kararlarında "Yurda Kesin Dönüş" Koşulu: 93 aa) Yurt Dışından İşsizlik Sigortası Yardımı Alma Durumunda: 94 bb) Yurt Dışından Diğer Sosyal Güvenlik Yardımlarını Alma Durumunda: 102 c) Doktrinde " Yurda Kesin Dönüş" Koşulu: 107 d) Konu Hakkındaki Görüşlerimiz: 110 aa) Yurda Kesin Dönüş Koşulunun Borçlanma Bakımından Gerekliliği: 111 bb) Yurda Kesin Dönüş Koşulunun Aylık Bağlanması Bakımından Gerekliliği: 112 cc) Almanya′dan İşsizlik Yardımı Alınması Durumunda Yurda Kesin Dönüş: 113 3- Kurum Tarafından İptal Edilmiş Olan Borçlanmanın Geçerliliği ve Kesin Dönüşün Gerçekleşmediğinin Anlaşılması Halinde Yapılacak İşlem: 115 a) Konuya İlişkin Yargı Kararları: 117 aa) Anayasa Mahkemesinin 12.12.2002 Tarihli İptal Kararı Öncesi Durum: 117 bb) Anayasa Mahkemesinin 12.12.2002 Tarihli İptal Kararı Sonrası Durum: 120 b) Doktrinde Konuya İlişkin Görüşler 126 c) Konuya İlişkin Görüşlerimiz 128 4) 5510 sayılı Kanun Döneminde Sigortalının Yaşlılık Aylığı Bağlandıktan Sonra Yurt Dışında Yaşamaya Başlaması: 130 a) Sosyal Güvenlik Destek Primi Ödeyerek Çalışma ve Yaşlılık Aylığı Alma: 131 b) Sosyal Güvenlik Destek Primine İlişkin Düzenlemenin Anayasa′ya Uygunluğu: 132 5) Aylık Bağlandıktan Sonra Yurt Dışında Çalışılan Sürelerin Yeniden Borçlanılması: 134 II) ANAYASA MAHKEMESİNİN İPTAL KARARININ KESİN HÜKÜMLERE ETKİSİ: 135 1) Konuya İlişkin Yargı Kararlan: ; 135 2) Konuya İlişkin Doktrindeki Görüşler ve Değerlendirmemiz 141 III) KISMİ AYLIK KAVRAMI: 145 IV) YURT DIŞINDAN TRANSFER EDİLEN PRİMLERİN İADESİ: 149 V) BORÇLANMADAN VAZGEÇME VE PRİMLERİN İADESİ: 151 SONUÇ 153 ÖZET 159 SUMMARY 161 EKİ 163 EK-II 168 EK-III 169 EK-IV - 170 EK-V 171 EK-VI 172 Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun 173 KAYNAKÇA 179