Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Emeklilik Ve Primsiz Rejim
Türk Sosyal Güvenlik Sisteminde Emeklilik Ve Primsiz Rejim
Murat GÖKTAŞ / Erden ÇAKAR / Murat ÖZDAMAR
Sayfa Sayısı
:
325
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2011
ISBN NO
:
9786055929596
1.600,00
TL
TEŞEKKÜR
Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi bölümünde yaptığımız Yüksek Lisans ve Doktora eğitimi süresince gelişimimize katkısı olan ve bu çalışma için bizleri yüreklendiren başta Prof. Dr Ali Rıza OKUR ve Prof Dr Müjdat SAKAR olmak üzere tüm Çalışma Ekonomisi bölümü öğretim görevlilerine,
Hiçbir zaman desteğini bizlerden esirgemeyen İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürü Mustafa KURUCA ya,
Sosyal güvenlik alanında yürüttükleri çalışmalarla her zaman bizlere örnek olan SGK E.Başmüfettişleri Dr. Resul KURT ve Ali
TEZEL\\\\\\\′e,
Bursa Sosyal Güvenlik İl Müdürü Ramazan YILDIZ.\\\\\\\′a, Unkapanı Sosyal Güvenlik Merkez Müdürü Yunus YELMEN\\\\\\\′e, Beşiktaş Sosyal Güvenlik Merkez Müdürü Mustafa CERİT\\\\\\\′e,
İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdür Yardımcısı Mustafa YILMAZ\\\\\\\′a,
Beşiktaş Sosyal Güvenlik Merkez Müdür Yardımcısı Coşkun BİLGİN\\\\\\\′e,
İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdür Danışmanı Mürsel BAKİ\\\\\\\′ye,
Ekrem SARISU başta olmak üzere kitabın yayımı aşamasında emeği geçen Cengiz ŞİMŞİR\\\\\\\′e ve Yaklaşım Yayınlarının/Ailesinin tüm çalışanlarına teşekkürü borç biliriz.
Murat GÖKTAŞ Erden ÇAKAR
Murat OZDAMAR
ÖNSöZ
Sosyal güvenlik ihtiyacı insanlık tarihinin her devresinde hissedil¬miş bir kavramdır. Zira sosyal güvenlik, hiçbir fert açıkta kalmaksızın toplumu meydana getiren bütün fertleri koruma kapsamına alan, in¬sanları ihtiyaçlarının esiri olmaktan kurtarmak için, onları yaşadıkla¬rı toplum içinde insan haysiyetine yaraşır asgari bir hayat standardı sağlamayı garanti eden bir sistemdir (bu kavram için bkz., Turan Yazgan, İktisatçılar İçin Sosyal Güvenlik Ders Notlan, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayım, İstanbul 1992). Bu anlamda tarih boyunca farklı teknik ve yöntemlerle insanların sosyal güvenlik ihtiyacının kar-şılanmasma çalışılmıştır.
Eser içerisinde de vurgulandığı üzere günümüzde ise sosyal güven¬lik yaygın olarak sosyal sigorta sistemi ile sağlanan sosyal güvenliği ifade eder biçimde anlaşılıp bu şekilde kullanılır hale gelmiştir. Ancak belirtilmelidir ki, sosyal sigorta primli rejim içinde sosyal güvenliğin sağlanmasında en çok kullanılan ve en yaygın olan sosyal güvenlik tekniklerinden biri olmakla birlikte bireylerin ekonomik güvenceleri¬nin tam anlamıyla sağlanabilmesi için tek başına yeterli olan bir sis¬tem değildin Bu anlamda sosyal sigorta sisteminin açıklarının kapa¬tılmasında ve sosyal güvenliğin tüm topluma yaygınlaştırılmasında sosyal sigorta tekniğinin tamamlayıcısı olarak sosyal yardım ve sosyal hizmet teknikleri kullanılmaktadır.
Sosyal yardım ve sosyal hizmet tekniklerinde yapılan yardım ve hizmetlerin finansmanı devlet bütçesinden, kamu kaynaklarından ayrı¬lan fonlardan ve gönüllü kuruluşlardan karşılanmaktadır. Sistem fi-nansmanındaki bu özelliğinden dolayı primsiz rejim adını almaktadır ve yine bu özelliği dolayısıyla primli rejimlerden ayrılmaktadır. Prim¬siz rejimde temel amaç ise, primli rejimin kapsamı dışında kalan ve sosyal korumaya en fazla ihtiyaç duyanlara diğer bir ifadeyle toplum içinde tutunamayanlara gecikilmeksizin yardım elinin uzatılmasıdır.
Sosyal güvenlik sistemi içinde kapsamına aldığı toplumsal kesimin Özelliklen itibariyle büyük öneme sahip olduğunu düşündüğüm prim¬siz rejime yeterince önem gösterilmemekte ve primsiz rejim alanında yürütülen çalışmalar sınırlı kalmaktadır. Bu anlamda konuya getirdik¬leri kapsamlı yaklaşım ve bilimsel katkılarından dolayı değerli çalış¬ma arkadaşlarım Murat GÖKTAŞ, Murat ÖZDAMAR ve Erden ÇAKAR\\\\\\\′a en içten teşekkürlerimi sunar; başarılarının ve yeni çalış¬malarının devamını beklerim...
Mustafa KURUCA
İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürü
Sosyal Güvenlik Başmüfettişi
GİRİŞ
Modern anlamda sanayileşmenin bir sonucu olarak ortaya çıkan sosyal güvenlik esasında insanlık tarihi kadar eski bir düşüncenin günümüze yan¬sımasıdır. Şöyle ki, insanoğlu var olduğundan beri, bugününden ve gelece¬ğinden emin olma, yaşamı boyunca doğabilecek tehlikelere karşı kendisini ve ailesini koruma ve de güvence altına alma ihtiyacı içinde olmuştur. Bu düşünce tarzı özellikle sanayileşme ile birlikte sosyal güvenliği insanoğlu¬nun en temel ihtiyaçlarından biri haline getirmiştir.
Sosyal güvenlik en geniş anlamıyla \\\\\\\"gelirleri ne olursa olsun, ülkede ya¬şayan herkesin, toplum huzurunu ve refahını bozan sosyal tehlikelerin verdi¬ği zararlardan, bir insan hakkı ve esas itibariyle bir devlet görevi olarak, primli ve/veya primsiz rejimlerin kullanılması suretiyle kurtarılmasını amaç¬layan bir sistem\\\\\\\" olarak ifade edilebilir. Bireylerin ekonomik güvencelerinin tam anlamıyla sağlanabilmesi ise, sırf bu amaçla oluşturulmuş sosyal güven¬lik tekniklerini kaçınılmaz hale getirmiştir. Bu sosyal güvenlik teknikleri i-çinde en yaygın ve en gelişmiş olanı hiç şüphesiz sosyal sigortalardır. Sosyal sigortalar, çalışanların bu eylemleri sırasında karşılaştıkları belirli tehlikele¬rin ortaya çıkardığı zararların karşılanması için, devletçe işçi ve işverenlerin zorunlu katılımlarını öngören, bazen de devletin katkılarıyla finanse edilen, özerk yönetime sahip olan bir sigorta tekniğidir. Bu teknik finansmamndaki özelliğinden dolayı primli sistem olarak da anılmaktadır.
Sosyal sigorta tekniğinin çalışma prensiplerindeki önemli üstünlüklere karşın, belli riskler İle toplumun belli sınıflarını kapsamına alması, tüm top¬lumu sosyal güvenlik kapsamına alma hedefine ulaşılmasında önemli boş¬luklar ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bir başka ifadeyle sosyal güvenlik sistemlerinin, tüm toplumu tehlikeler karşısında koruma kapsamına alma amacına ulaşılmasında sosyal sigorta tekniği yetersiz kalmaktadır. Sosyal si¬gortaların bu yetersizliklerine karşın sistemde ortaya çıkan boşlukları dol¬durmak için sosyal yardım ve sosyal hizmet teknikleri kullanılır. Bir başka anlatımla, sosyal yardım ve sosyal hizmetler, sosyal güvenliğin herkesi tüm risklere karşı koruma hedefinin gerçekleştirilmesi için, sosyal sigortaların teknik boşluklarını tamamlayan bir yöntem olarak ifade edilebilir.
Günümüzde ise sosyal güvenlik kavramı yaygın olarak sosyal sigorta sis¬temi ile sağlanan sosyal güvenliği ifade eder biçimde anlaşılıp bu şekilde kullanılır hale gelmiştir. Halbuki yukarda da belirttiğimiz gibi sosyal sigorta primli rejim içinde sosyal güvenliğin sağlanmasında en çok kullanılan ve en yaygın olan sosyal güvenlik tekniklerinden biridir. Sosyal güvenliğin sağ¬lanmasında tarihsel süreç içinde değişik sosyal güvenlik teknikleri gelişmiş ve kullanılmıştır. Bu bağlamda, çağdaş sosyal güvenlik sistemleri bakımın-
dan, diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de primli rejim olarak nitelendiri¬len sosyal sigorta tekniği yanında primsiz rejim ya da kamu sosyal güvenlik harcamaları olarak nitelendirilen sosyal yardım ve sosyal hizmet tekniği de sosyal güvenlik sisteminin tamamlayıcısı olarak yerini almıştır.
Primsiz rejimin belirleyici özelliği, yardımlardan yararlananların bu yar¬dımların finansmanına katılmamalarıdır. Primsiz rejimin finansmanı devlet bütçesinden, kamu kaynaklarından ayrılan fonlardan ve gönüllü kuruluşlar¬dan karşılanmaktadır. Sistem finansmanındaki bu özelliğinden dolayı prim¬siz rejim adını almaktadır ve yine bu özelliği dolayısıyla primli rejimlerden ayrılmaktadır.
Primsiz rejimde amaç, genellikle primli rejimin kapsamı dışında kalan, sosyal korumaya en fazla ihtiyaç duyanlara hizmet götürmektir. Bu yönüyle değerlendirildiğinde primsiz rejim sosyal bütünleştirme işlevini üstlenerek, sosyal güvenliğin yaygınlaştırılması ilkesini yaşama geçirir. Primsiz rejim \\\\\\\"sosyal yardım\\\\\\\" ve \\\\\\\"sosyal hizmetler\\\\\\\" den oluşur. Bunlar dışında \\\\\\\"sosyal tazmin\\\\\\\" ve \\\\\\\"sosyal teşvik\\\\\\\" gibi kavramlara da yer verilmekle beraber bu kavramlar sosyal güvenlikten çok sosyal devlet kavramı içinde ele alınmak¬tadır.
Sosyal yardımlar, toplum içinde yaşayan bireylerin kendi ellerinde olma¬yan nedenlerle yoksul ve muhtaç duruma düşmeleri halinde asgari bir hayat düzeyinde yaşamlarını devam ettirmeleri için devlet bütçesinden yardım ya¬pılması esasına dayanır. Sosyal hizmetler ise yine toplum içinde yaşayan bi¬reylerin kendi ellerinde olmayan nedenlerle yoksul ve muhtaç duruma düş¬meleri halinde asgari bir hayat düzeyinde yaşamlarını devam ettirmeleri a-macından başka onlara çevreleri ile uyumlu bir hayat sürdürmelerini sağla¬mak amacıyla kamu kuruluşları ve devlet denetiminde özel kuruluşlar tara¬fından gerekli sosyo-ekonomİk tedbirlerin alınması ve hizmetlerin sunulması amacını da taşır.
Bir başka ifadeyle, sosyal yardım ve sosyal hizmetler, sosyal güvenlik i-çerisinde tehlikelerle karşılaşmış, bu tehlikelerin ortaya çıkardığı sonuçlarla tek başına mücadele etme gücü olmayan, muhtaç, kimsesiz ve yoksul insan¬lara sosyal güvenlik getiren bir sistemdir. Sistemin hizmet sunduğu bu hedef kitlenin, sosyal güvenlik ihtiyacı acil, gerçek ve mutlaka bekletilmeden kar¬şılanması gereken bir ihtiyaçtır. Bu ihtiyaçlar çağdaş standartlarda karşılan¬maz ise karşılanmama hali toplumdaki pek çok değerin aşınmasına ya da yi¬tirilmesine yol açar ve \\\\\\\"Açlık nefret doğurur\\\\\\\" sözünün gerçeği ortaya çıkar.
Sosyal güvenlik sistemi içinde kapsamına aldığı toplumsal kesim itibariy¬le bu denli büyük Öneme sahip olan primsiz rejime yeterli Önem gösterilme¬mekte ve primsiz rejim alanında yürütülen çalışmalar sınırlı kalmaktadır. Buradan hareketle bizde sosyal güvenlikte hedef kitlesi bakımından ayrı bir öneme sahip olmasına rağmen sunulan yardım ve hizmetler için çağdaş bir
alt yapısı ve kurumsal bütünlüğü olmaması nedeniyle kaynaklarının etkin kullanılmadığını düşündüğümüz, ülkemizdeki primsiz rejimi incelemeyi uy¬gun bulduk. Bu çalışma konusunun seçilmesindeki temel amaç sistemin mevcut durumunu göz önüne serip zayıf yönlerini ortaya koymak ve sorun¬ların çözümüne katkıda bulunmaktır. Bu bağlamda bu çalışmayla sistemin mevcut durumu belirlenirken, var olan sorunların çözümlerinin de daha ko¬lay saptanabileceğini umuyoruz.
Burada birinci kısmı dört bölümden oluşan çalışmamızla ilgili genel açık¬lamalara geçmeden önce belirtmek isteriz ki, çalışmamızın hazırlanması sü¬recinde karşılaştığımız en büyük zorluk, sosyal güvenlik sistemini ve primsiz rejimi düzenleyen yasalarda çok sayıda değişiklik yapılması, primsiz rejimin dağınık yapısı içerisinde çok sayıda kurumun bulunması ve bunların yanı sı¬ra uzun yıllardır gündemden düşmeyen sosyal güvenlikte birlik sağlanması konusundaki çalışmalara başlanmış olmasıdır. Yine belirtmeliyiz ki, sosyal güvenlikte birlik sağlanmasına yönelik yürütülen çalışmalar çerçevesinde 5502 sayılı \\\\\\\"Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu\\\\\\\"nun yürürlüğe girmesi ile kırk yılı aşkın bir süredir tartışılan \\\\\\\"tek çatı\\\\\\\" uygulaması hayat bulmuştur. Ancak, her ne kadar kanunun ismi Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu olsa da sadece sosyal sigorta kurumlarını içermektedir ve tek çatı sadece sosyal si¬gortalar açısından sağlanabilmiştir. Böylesi büyük bir reform hareketinin ö-nemli bir ayağını oluşturan primsiz sisteme ve primsiz sistemdeki dağınıklı¬ğa halen dokunulmamış, aksine Primsiz Ödemeler Genel Müdürlüğü kurula¬rak görevli kuruluş sayısı artırılmıştır.
Çalışmamızın birinci kısmının birinci bölümünde, öncelikle sosyal gü¬venlik kavramı üzerinde durularak sosyal güvenliğin tanımlarına yer veril¬miştir. Yine sosyal güvenlik kavramıyla gündeme gelen ve konuyla ilişkisi olan sosyal siyaset/politika kavramı üzerinde kısaca durulmuş olup sosyal güvenliğin temel amaçları ile temel işlevleri ortaya konulmuştur. Bunun dı¬şında yine birinci bölüm içinde sosyal güvenliğin konusunu oluşturan risk¬lerden bahsedilmiş, sosyal güvenliği sağlama teknikleri üzerinde durularak sosyal güvenlik sistemlerinin temel özelliklen sıralanmıştır. Sosyal güvenli¬ğin tarihsel gelişimi ise dünyada ve Ülkemizde sosyal güvenliğin tarihsel ge¬lişimi şeklinde ayrılarak bu iki başlık altında ele alınmıştır. Çalışmanın bi¬rinci bölümünde son olarak Türk sosyal güvenlik sisteminin yapısı incelene¬rek mevcut durum ortaya konmuştur.
Birinci bölümde sosyal güvenlik kavramını ve sosyal güvenliğin tarihsel gelişimini geniş olarak ele almamızdaki başlıca sebep; çalışma konumuz o-lan primsiz rejimin, sosyal güvenliğin sağlamasında kullanılan tekniklerden biri olması ve sosyal güvenlik kavramını tam olarak ortaya koymadan prim¬siz sistemi açıklamanın yetersiz kalacağı düşüncesinde olmamızdan kaynak¬lanmaktadır.
Çalışmanın birinci kısmının ikinci bölümü, Türk sosyal güvenlik siste¬minde yer alan sosyal yardımlara ayrılmıştır. Bu bölümde, öncelikle sosyal yardım kavramı üzerinde durulmuş, sosyal yardım kavramının benzer kav¬ramlarla ilişkisine bir açıklık getirildikten sonra Ülkemizdeki sosyal yardım¬lar ele alınmıştır. Ülkemizdeki sosyal yardımlar, koruma karakteri ağır basan sosyal yardımlar ve tazminat karakteri ağır basan sosyal yardımlar olarak iki ana başlık altında sınıflandırmaktadır. Bizde, bu sınıflandırmaya uygun ola¬rak konuyu iki ana başlık altında toplayıp inceledik.
Koruma karakteri ağır basan sosyal yardımlar içinde; Tüm muhtaç vatan¬daşlara yapılan sosyal yardımları, muhtaç yaşlı, malul ve sakatlara yapılan sosyal yardımları, muhtaç sanatçılara yapılan sosyal yardımları, doğal afet¬lerden zarar görenlere yapılan sosyal yardımları ve öğretmenliği destekle¬meye yönelik yapılan sosyal yardımları geniş olarak inceleyip mevcut duru¬mu ortaya koymaya çalıştık. Aynı şekilde tazminat karakteri ağır basan sos¬yal yardımlar içinde ise; muhtaç asker ailelerine yapılan sosyal yardımları, vatan hizmetinde bulunmuş istiklal madalyası sahiplerine yapılan sosyal yardımları, görevlen nedeniyle yaralanan veya ölen kamu görevlilerine yapı¬lan sosyal yardımları ve yabancı ülkelerde Türk kültürüne hizmet eden Öğ¬retmenlere yapılan sosyal yardımları inceleyip detaylı olarak mevcut durumu ortaya koymaya çalıştık.
Çalışmamızın birinci kısmının üçüncü bölümünü ise, Türk sosyal güven¬lik sistemi içindeki sosyal hizmetlere ayırdık. Bu bölümde, öncelikle sosyal hizmetlere kavramsal olarak bir açıklama getirdikten sonra, Ülkemizde sos¬yal hizmetlerin gelişimi ve mevcut durumu üzerinde durduk. Ülkemizde sosyal hizmetler alanındaki mevcut durumu incelerken konuyu Başbakanlık¬ça yürütülen sosyal hizmetler, Başbakanlığa bağlı kuruluşlar tarafından yürü¬tülen sosyal hizmetler, Bakanlıklar tarafından yürütülen sosyal hizmetler, ye¬rel yönetimlerce yürütülen sosyal hizmetler ve Kızılay tarafından yürütülen sosyal hizmetler olarak sınıflandırdık. Bu sınıflandırma içinde başbakanlığa bağlı kuruluşlar içinde yer alan SHÇEK Genel Müdürlüğü tarafından sunu¬lan sosyal hizmetler ve Sağlık Bakanlığı bünyesinde yürütülen Yeşil Kart uygulaması üçüncü bölüm içerisinde geniş kapsamlı olarak ele alınmış diğer sosyal hizmet uygulamaları ise önemine göre çok da detaya inilmeden ince¬lenmiştir.
Çalışmamızın birinci kısmının son bölümü olan dördüncü bölümde ise, öncelikle 5502 sayılı ve 5510 sayılı kanunlarla primsiz sistemde öngörülen düzenlemeler hakkında kısaca bilgi verildikten sonra, primsiz rejim sistemi ile ilgili halen gündemde olan kanun tasarısı taslakları ve bu kanun tasarısı taslakları ile öngörülen yeni düzenlemeler hakkında bilgi verilerek, bu kanun tasarısı taslaklarının zayıf yönleri ve olumlu yönleri üzerinde durulmuştur. Ayrıca belirtmeliyiz ki, 5510 sayılı kanunun yürürlüğe girmesi ile sosyal yardım ve sosyal hizmetlere ilişkin ön görülen yeni düzenlemelere gerek i-
kinci bölüm içinde gerekse üçüncü bölüm içinde düzenleme yapılan her bir konunun sonunda ayrıca açıklık getirilmiştir. Yine çalışmamızın bu son bö¬lümünde konu bir bütün olarak değerlendirilip Ülkemizdeki primsiz rejimin eksiklikleri belirlenmiş, bize göre alınması gereken önlemler ve yapılması gereken düzenlemeler ortaya konmuştur.
Çalışmanın ikinci kısmında ise sosyal güvenlik sisteminde emeklilik kav¬ramı ele alınarak incelenmiştir. Belirtmeliyiz ki, çalışmanın ikinci kısmı için akademik bir çalışma yapmak yerine kolay anlaşılabilir bir dille emeklilik konusundaki uygulamayı anlattık. Gerçektende akademik anlamda Prof.Dr Ali Rıza OKUR, Prof Dr. Müjdat SAKAR gibi akademik anlamda sosyal güvenliği çalışmış hocalarımızın bu eşsiz çalışmaları dikkate alındığında bi¬zim yapacağımız çalışma basit bir tekrar olacaktı. Bunun yerine 4/a ve 4/b kapsamındaki sigortalıların emeklilik şartlarını, kimin ne zaman hangi şart¬larda emekli olabileceğini irdeledik. Dolayısıyla ikinci kısım tamamıyla uy¬gulamaya yönelik olarak hazırlandığını söyleyebiliriz.
İkinci kısmın birinci bölümünde henüz daha emeklilik müracaatı yapıl¬madan sigortalıların yapması gerekenler hakkında bilgilere yer verilmiştir. Yine ikinci kısmın birinci bölümünde sigortalıların kendi istekleri dışında, sigortalılık sürelerinin kesilmesi halinde, kesilen bu sürelerden hangilerinin borçlanılabileceği ve diğer bir ifadeyle sigortalıların borçlanabileceği sürele¬rin neler olduğu açıklanmıştır.
İkinci kısmın ikinci bölümü ise sigortalılara ve hak sahiplerine uzun va¬deli sigorta kolları olan yaşlılık, malullük ve ölüm sigorta kollarından aylık bağlanması konusu ele alınarak incelenmiştir. Belirtmeliyiz ki, emeklilik ko¬nusu 5510 sayılı Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bendi kapsamındaki sigortalılık statüleri bakımından olabildiğince geniş kapsamlı olarak değerlendirilmiştir. Bu anlamda çalışmanın ikinci kısmının ikinci bö¬lümünün yaşlılık, malullük ve ölüm sigorta kollarından aylık bağlanacaklar için önemli bir kaynak olacağını düşünmekteyiz.
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ KESİM
TÜRK SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNDE PRİMSİZ REJİM
BİRİNCİ BÖLÜM
SOSYAL GÜVENLİK KAVRAMI VE PRİMSİZ SOSYAL GÜVENLİK REJİMİNİN SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİ İÇİNDEKİ YERİ
I-SOSYAL GÜVENLİK 27
A-SOSYAL GÜVENLİK KAVRAMI 27
1- Sosyal Güvenliğin Tanımı 27
2- Sosyal Güvenliğin Temel Amaçlan 31
3- Sosyal Güvenliğin Temel İşlevleri
a-Önleyici İşlevi 32
b- Sosyal Adaleti Sağlama İşlevi. 33
c- Bireye Ekonomik Güvence Sağlama İşlevi
B- SOSYAL GÜVENLİĞİN KONUSU 33
1-Mesleki Riskler... 35
2- Fizyolojik Riskler 35
3-Sosyo-Ekonomik Riskler 36
C- SOSYAL GÜVENLİĞİ SAĞLAMA TEKNİKLERİ
1- Geleneksel Koruma Teknikleri
a- Bireysel Teknikler (Tasarruf) 38
b-Kollektif Teknikler 39
2- Modern Sosyal Güvenlik Teknikleri
a-Sosyal Sigortalar. 43
b- Sosyal Yardım ve Sosyal Hizmetler 45
D- ÇAĞDAŞ SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMLERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ 46
1- Sosyal Sigorta, Sosyal Yardım ve Sosyal Hizmete Dayanır 46
2- Kapsama Alınan Riskler Artmıştır
3- Bireyler Açısından Kapsam Genişlemiştir.
4- Yönetimde Birlik Sağlanmasına Çalışılmaktadır 48
5- Sosyal Güvenlikte Devlet Katkısı Artmıştır 49
II- PRİMSİZ SOSYAL GÜVENLİK REJİMİNİN SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİ
İÇİNDEKİ YERİ , 49
A- SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 51
1- Dünyada Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Tarihsel Gelişimi 51
a- Sanayi Devrimi Öncesi Dönem 52
b- Sanayi Devriminden il- Dünya Savaşına Kadarki Dönem 53
c- II- Dünya Savaşından Sonraki Dönem 54
2- Türk Sosyal Güvenlik Sisteminin Tarihi Gelişimi 56
a- Osmanlı İmparatorluğu Dönemi. 56
b- Türkiye Cumhuriyeti Dönemi 60
B- TÜRK SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNİN YAPISI
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRK SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNDE SOSYAL YARDIMLAR
I-SOSYAL YARDIMLAR 69
A-GENEL OLARAK 69
B-SOSYAL YARDIM KAVRAMI 69
II-TÜRKİYE\\\\\\\′DE SOSYAL YARDIMLAR 72
A- KORUMA KARAKTERİ TAŞIYAN SOSYAL YARDIMLAR 72
1- Muhtaç Vatandaşlara Yapılan Sosyal Yardımla 73
a- Yardım İçin Aranan Koşullar 73
b-Sağlanan Yardımlar 76
c- Yardımların Sağlanması 77
d- Yardımların Finansmanı 81
2- Muhtaç Yaşlı, Malul ve Sakatlara Yapılan Sosyal Yardımlar 83
a- Kanun Kapsamında Olanlar 84
b-Aylık Hakkından Yararlanamayacak Olanlar
c- Aylık Bağlanması İçin Aranan Koşullar 86
d-Aylık Bağlanması 91
e-Aylığın Başlangıcı 92
f-Aylığın Hesaplanması 93
g- Yapılan Sağlık Yardımları 98
3- Muhtaç Sanatçılara Yapılan Sosyal Yardımlar 101
4- Doğal Afetlerden Zarar Görenlere Yapılan Yardımlar.... 102
a-Afetzedelere Yönelik Sosyal Yardımlar 102
b- Çiftçilere Yönelik Sosyal Yardımlar. 104
5- Konut Edindirmeye Yönelik Yardımlar
6- Öğretmenliği Desteklemeye Yönelik Yardımlar 107
B-TAZMİNAT KARAKTERİ TAŞİYAN SOSYAL YARDIMLAR 108
1- Muhtaç Asker Ailelerine Yapılan Sosyal Yardımlar 108
a- Yardım Koşulları ve Yardımlardan Faydalanabilecek Olanlar. 109
b- Yardımların Şekli, Sağlanması ve Yardım İçin Aranan Belgeler 109
c- Yardımların Finansmanı 110
2- Vatan Hizmetinde Bulunmuş İstiklal Madalyası Sahiplerine Yapılan
Sosyal Yardımlar..... , 111
a-1005 Sayılı Kanuna Göre Yapılan Sosyai Yardımlar
b- 3292 Sayılı Kanuna Göre Yapılan Sosyal Yardımlar
3- Görevleri Nedeniyle Yaralanan veya Ölen Kamu Görevlilerine Yardım... 119
a- 2330 Sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun 119
b- 3713 Sayılı Terörle Mücadele Kanunu 124
c- 2629 Sayılı Kanun 128
d- 3160 Sayılı Kanun 129
4- Yabancı Ülkelerde Türk Kültürüne Hizmet Eden Öğretmenlere Yardım.. 130
5- Üstün Başarı Kazanmış Amatör Sporcuları Desteklemeye Yönelik
Yardım 131
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TÜRK SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNDE SOSYAL HİZMETLER
I-SOSYAL HİZMETLER ...135
A-GENEL OLARAK 135
B- SOSYAL HİZMET KAVRAMI 136
C- TÜRKİYE\\\\\\\′DE SOSYAL HİZMETLERİN GELİŞİMİ
II-TÜRKİYE\\\\\\\′DE SOSYAL HİZMETLER 139
A- BAŞBAKANLIKÇA YÜRÜTÜLEN SOSYAL HİZMETLER
B- BAŞBAKANLIĞA BAĞLI KURULUŞLAR TARAFINDAN YÜRÜTÜLEN
SOSYAL HİZMETLER 140
1- Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü 140
a-Kurumun Yapısı. 141
b~ Kurumun Görevleri 143
c-Kurumun Gelirleri. 144
d-Kurum Tarafından Sunulan Sosyal Hizmetler
2- Kadın ve Sosyal Hizmetler Müsteşarlığı
3- Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü
4- Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü 167
5- Vakıflar Genel Müdürlüğü 168
a- Muhtaç Öğrencilere Burs Verilmesi 169
b-Aylık Bağlanması , 170
c- İmarethaneler (Aşevleri) 171
d-Sağlık Hizmeti. 172
e- Geçici Sosyal Yardımlar 172
6- Özürlüler İdaresi Başkanlığı
C- BAKANLIKLAR TARAFİNDAN YÜRÜTÜLEN SOSYAL HİZMETLER 173
1- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
2- İçişleri Bakanlığı ,
3- Milli Eğitim Bakanlığı 175
4-Adalet Bakanlığı 176
5- Sağlık Bakanlığı 177
a- 3816 Sayılı Kanun ve Kanun Kapsamında Olanlar.
b-Yardımların Sağlanması 179
c- Sağlık Hizmetlerinin Sunulması 180
D- YEREL YÖNETİMLERCE YÜRÜTÜLEN SOSYAL HİZMETLER 185
1- Belediyelerce Yürütülen Sosyal Hizmetler
2- İl Özel İdarelerince Yürütülen Sosyal Hizmetler 187
3- Köy İdarelerince Yürütülen Sosyal Hizmetler 188
E- KIZILAY TARAFINDAN YÜRÜTÜLEN SOSYAL HİZMETLER 188
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TÜRK PRİMSİZ REJİMİNİN EKSİKLİKLERİ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
I- İLGİLİ KANUN TASLAKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ 190
A-GENEL OLARAK , 190
B- 5502 SAYILI KANUNDA PRİMSİZ REJİMLE İLGİLİ DÜZENLEMELER 192
C-5510 SAYILI KANUNDA PRİMSİZ REJİMLE İLGİLİ DÜZENLEMELER 193
D- SOSYAL YARDIMLAR VE PRİMSİZ ÖDEMELER KANUNU TASARISI
TASLAĞI 194
1-Sosyal Yardımlar 196
a- Yapılacak Sosyal Yardımlar 197
b- Sosyal Yardımlara İlişkin Diğer Hükümler 199
2- Prlmsiz Ödemeler 200
3- Sosyal Yardım ve Primsiz Ödemelere İlişkin Ortak Hükümler 201
4- Kanun Tasarısı Taslağının Değerlendirilmesi 202
a- Taslağın Olumlu Yönleri 202
b-Taslağın Eksiklikleri. 204
E- SOSYAL HİZMETLER HAKKINDA KANUN TASARISI
1- Çocuklara Yönelik Sosyal Hizmetler
a- Destekleyici Hizmetler 207
b- Koruyucu Hizmetler 208
2- Topluma Yönelik Hizmetler 209
a- Yaşlılara Yönelik Sosyal Hizmetler 209
b- Özürlülere Yönelik Sosyal Hizmetler. 210
c- Kadına Yönelik Sosyal Hizmetler. 210
d-Aileye Yönelik Sosyal Hizmetler 210
e- Toplum Refahına Yönelik Sosyal Hizmetler.
3- Sosyal Hizmetlere İlişkin Diğer Hükümler
4- Kanun Tasarısının Değerlendirilmesi
II- PRİMSİZ REJİM; MEVCUT DURUMUN DEĞERLENDİRİLMESİ VE
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ .213
A-PRİMSİZ REJİMİN EKSİKLİKLERİ (ZAYIF YÖNLERİ)
B-ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 216
İKİNCİ KISIM
SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNDE EMEKLİLİK
BİRİNCİ BÖLÜM
EMEKLİLİĞE HAZIRLIK VE SİGORTALILARIN BORÇLANABİLECEĞİ
SÜRELER
I-GENEL OLARAK 219
A- BİRDEN ÇOK SOSYAL GÜVENLİK SİCİL NUMARALARININ
BİRLEŞTİRİLMESİ (İPTAL-İPKA) 220
B- SOSYAL GÜVENLİK SİCİL NUMARASINA HATALI TANIMLANAN
İSİM, SOY İSİM, ANNE-BABA ADİ, DOĞUM YERİ-TARİHİ T- C- KİMLİK
NUMARASI DÜZELTME TALEBİ 221
C- SİGORTALI HİZMET CETVELİNDE GÖRÜNMEYEN GÜN VE :
KAZANÇLARIN TESPİTİ 221
D- FARKLI SOSYAL GÜVENLİK KURUMLARINDA GEÇEN
HİZMETLERİN BİRLEŞTİRİLMESİ 221
E-HİZMET ÇAKIŞMALARINA İLİŞKİN MAHSUPLAŞMA 221
F- 4/b SİGORTALILIĞININ SONLANDIRILMASI VE VARSA PRİM
BORÇLARININ ÖDENMESİ 223
II-SİGORTALILARIN BORÇLANABİLECEĞİ SÜRELER...
A- KANUNLARI GEREĞİ VERİLEN ÜCRETSİZ DOĞUM YADA ANALIK
İZNİ SÜRELERİ 225
1- 4/a Kapsamındaki Sigortalı Kadınların Analık Borçlanması 225
2- Kimler Doğum Borçlanması Yapabilir?
B- ER VEYA ERBAŞ OLARAK SİLAH ALTINDA GEÇEN SÜRELERİN
BORÇLANILMASI 227
C-4/c KAPSAMINDA SİGORTALI OLANLARIN, PERSONEL
MEVZUATINA GÖRE AYLIKSIZ İZİN SÜRELERİ
D- DOKTORA VEYA TIPTA UZMANLIK ÖĞRENİM SÜRELERİ 228
E-AVUKATLIK STAJINI YAPANLARIN STAJ SÜRELERİ
F- TUTUKLULUKTA VEYA GÖZALTINDA GEÇEN SÜRELER 228
G-GREV VE LOKAVTTA GEÇEN SÜRELER 228
H- HEKİMLERİN FAHRÃ ASİSTANLIKTA GEÇEN SÜRELERİ 228
i- SEÇİM KANUNLARI GEREĞİNCE GÖREVLERİNDEN İSTİFA
EDENLERİN BORÇLANABİLECEĞİ SÜRELER
J- KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ İLE ÇALIŞAN SİGORTALILARIN,
KISMİ SÜRELİ ÇALIŞTIKLARI AYLARA AİT EKSİK SÜRELERİNİN
BORÇLANILMASI 229
K- YURTDIŞINDA GEÇEN HİZMET SÜRELERİNİN BORÇLANILMASI 230
L- 5 YILI AŞAN BORÇ NEDENİYLE DURDURULAN 4/b SİGORTALILIK
SÜRELERİNİN CANLANDIRILMASI 231
M- UZMAN VE USTA ÖĞRETİCİ OLARAK ÇALIŞANLARIN
BORÇLANMASI 233
İKİNCİ BOLÜM
UZUN VADELİ SİGORTA KOLLARI VE BU SİGORTA KOLLARINA BAĞLI
EMEKLİLİK
I- UZUN VADELİ SİGORTA KOLLARI
A- MALULLÜK SİGORTASI 234
B-YAŞLILIK SİGORTASI , 235
C- ÖLÜM SİGORTASI 236
II- UZUN VADELİ SİGORTA KOLLARINDAN SAĞLANAN HAKLAR 237
A-MALULLÜK SİGORTASINDAN SAĞLANAN HAKLAR
1- Malul Sayılma ve Malullük Aylığı...
2- Malullük Aylığına Başvuru ve İstenecek Belgeler 238
3- Malullük Aylığından Yararlanmak İçin Aranan Şartlar 239
4- Malullük Durumunun Tespiti
5- Sağlık Kurulu Raporları ve Raporlara İtiraz 239
6- Malullük Aylığının Başlangıcı, Kesilmesi ve Yeniden Bağlanması 240
B- YAŞLILIK SİGORTASINDAN SAĞLANAN HAKLAR
1-Genel Olarak... 241
a- Sigortalılık Süresinin Başlangıcı 242
b- Sigortalılık Süresinin Sonu 247
c- Sigortalılık Süresine Eklenen Süreler 247
d- Prim Ödeme Gün Sayısı 248
e- Emeklilikte Yaşının Tespiti 249
2- Yaşlılık Aylığı ve Yararlanma Koşullan 250
a- 8 Eylül 1976 Tarihinden Önce Sigortalı Olan Erkekler İle 8 Eylül
1981 Tarihinden Önce Sigortalı Olan Kadınların Emekliliği. 251
b- 8 Eylül 1999 Tarihinden Önce Sigortalı Olanların Emekliliği 252
c- 8 Eylül 1999 Tarihinden Önce Sigortalı Olanların Yaş Haddinden
Emekliliği 256
d- 8 Eylül 1999 İle 30 Nisan 2008 Tarihleri Arasında Sigortalı
Olanların Emekliliği 258
e- 30 Nisan 2008 Tarihinden Sonra Sigortalı Olanların Emekliliği 259
f- Çalışmaya Başlamadan Önce Özürlü Olanların Yaşlılık Aylığına
Hak Kazanmaları İçin Aranan Şartlar 261
g- Vergi İndirim Belgesi Alanların Yaşlılık Aylığına Hak Kazanmaları
İçin Aranan Şartlar. , ,
h- Malul Çocuğu Bulunan Kadın Sigortalılar
3- Yaşlılık Aylığı Başvurusu ve İstenecek Belgeler 265
4- Yaşlılık Aylığının Başlangıcı, Kesilmesi ve Yeniden Bağlanması 266
5- Yaşlılık Aylığının Hesaplanması
6- Yaşlılık Aylığı Bağlananların Yeniden Çalışmaya Başlaması 268
7- Yaşlılık Toptan Ödemesi ve Hizmetlerin İhyası 268
8- 4/b Sigortalıların Yaşlılık Aylığına Hak Kazanma Şartları 268
a- 8 Eylül 1999 Tarihinden Önce Sigortalı Olanların Emeklilik Şartları... 268
b- 8 Eylül 1999 Tarihinden Önce Sigortalı Olan 4/b\\\\\\\′lilerin Kısmi
Emeklilik Şartları , 272
c- 8 Eylül 1999 İle 30 Nisan 2008 Tarihleri Arasında Sigortalı
Olanların 4/b Şartlarından Yaşlılık Aylığına Hak Kazanmaları 273
d- 30 Nisan 2008 Tarihinden Sonra Sigortalı Olanların 4/b
Şartlarından Yaşlılık Aylığına Hak Kazanmaları
9- Tarım Sigortalılarının Emekliliği
C- ÖLÜM SİGORTASI VE ÖLÜM SİGORTASINDAN SAĞLANAN HAKLAR 277
1- Haksahiplerinİn Ölüm Sigortasından Yararlanma Şartları 279
a- Sigortalılara İlişkin Şartlar 279
b- Haksahiplerine İlişkin Şartlar 282
2- Ölüm Aylığı Başvurusu ve İstenecek Belgeler...., 285
3- Ölüm Aylığının Haksahiplerine Paylaştırılması 285
a- Eşe Bağlanacak Aylığın Oranı 285
b> Çocuklara Bağlanacak Aylıkların Oranı
c- Anne ve Babaya Bağlanan Aylıkların Oranı
4- Ölüm Aylığının Başlangıcı, Kesilmesi ve Yeniden Bağlanması 286
5- Ölüme Bağlı Toptan Ödeme ve İhya 288
6- Ölüm Aylığına Bağlı Evlenme Ödeneği Verilmesi 288
7- Cenaze Ödeneği Verilmesi..,
D- UZUN VADELİ SİGORTA KOLLARINDA HİZMETLERİN
BİRLEŞTİRİLMESİ 289
1- Hizmet Birleştirilmesine Esas Tutulacak Kanunlar 290
2- Hizmet Birleştirilmesinin Esasları
SONUÇ 293
EKLER 299
YARARLANILAN KAYNAKLAR 312
Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi bölümünde yaptığımız Yüksek Lisans ve Doktora eğitimi süresince gelişimimize katkısı olan ve bu çalışma için bizleri yüreklendiren başta Prof. Dr Ali Rıza OKUR ve Prof Dr Müjdat SAKAR olmak üzere tüm Çalışma Ekonomisi bölümü öğretim görevlilerine,
Hiçbir zaman desteğini bizlerden esirgemeyen İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürü Mustafa KURUCA ya,
Sosyal güvenlik alanında yürüttükleri çalışmalarla her zaman bizlere örnek olan SGK E.Başmüfettişleri Dr. Resul KURT ve Ali
TEZEL\\\\\\\′e,
Bursa Sosyal Güvenlik İl Müdürü Ramazan YILDIZ.\\\\\\\′a, Unkapanı Sosyal Güvenlik Merkez Müdürü Yunus YELMEN\\\\\\\′e, Beşiktaş Sosyal Güvenlik Merkez Müdürü Mustafa CERİT\\\\\\\′e,
İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdür Yardımcısı Mustafa YILMAZ\\\\\\\′a,
Beşiktaş Sosyal Güvenlik Merkez Müdür Yardımcısı Coşkun BİLGİN\\\\\\\′e,
İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdür Danışmanı Mürsel BAKİ\\\\\\\′ye,
Ekrem SARISU başta olmak üzere kitabın yayımı aşamasında emeği geçen Cengiz ŞİMŞİR\\\\\\\′e ve Yaklaşım Yayınlarının/Ailesinin tüm çalışanlarına teşekkürü borç biliriz.
Murat GÖKTAŞ Erden ÇAKAR
Murat OZDAMAR
ÖNSöZ
Sosyal güvenlik ihtiyacı insanlık tarihinin her devresinde hissedil¬miş bir kavramdır. Zira sosyal güvenlik, hiçbir fert açıkta kalmaksızın toplumu meydana getiren bütün fertleri koruma kapsamına alan, in¬sanları ihtiyaçlarının esiri olmaktan kurtarmak için, onları yaşadıkla¬rı toplum içinde insan haysiyetine yaraşır asgari bir hayat standardı sağlamayı garanti eden bir sistemdir (bu kavram için bkz., Turan Yazgan, İktisatçılar İçin Sosyal Güvenlik Ders Notlan, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayım, İstanbul 1992). Bu anlamda tarih boyunca farklı teknik ve yöntemlerle insanların sosyal güvenlik ihtiyacının kar-şılanmasma çalışılmıştır.
Eser içerisinde de vurgulandığı üzere günümüzde ise sosyal güven¬lik yaygın olarak sosyal sigorta sistemi ile sağlanan sosyal güvenliği ifade eder biçimde anlaşılıp bu şekilde kullanılır hale gelmiştir. Ancak belirtilmelidir ki, sosyal sigorta primli rejim içinde sosyal güvenliğin sağlanmasında en çok kullanılan ve en yaygın olan sosyal güvenlik tekniklerinden biri olmakla birlikte bireylerin ekonomik güvenceleri¬nin tam anlamıyla sağlanabilmesi için tek başına yeterli olan bir sis¬tem değildin Bu anlamda sosyal sigorta sisteminin açıklarının kapa¬tılmasında ve sosyal güvenliğin tüm topluma yaygınlaştırılmasında sosyal sigorta tekniğinin tamamlayıcısı olarak sosyal yardım ve sosyal hizmet teknikleri kullanılmaktadır.
Sosyal yardım ve sosyal hizmet tekniklerinde yapılan yardım ve hizmetlerin finansmanı devlet bütçesinden, kamu kaynaklarından ayrı¬lan fonlardan ve gönüllü kuruluşlardan karşılanmaktadır. Sistem fi-nansmanındaki bu özelliğinden dolayı primsiz rejim adını almaktadır ve yine bu özelliği dolayısıyla primli rejimlerden ayrılmaktadır. Prim¬siz rejimde temel amaç ise, primli rejimin kapsamı dışında kalan ve sosyal korumaya en fazla ihtiyaç duyanlara diğer bir ifadeyle toplum içinde tutunamayanlara gecikilmeksizin yardım elinin uzatılmasıdır.
Sosyal güvenlik sistemi içinde kapsamına aldığı toplumsal kesimin Özelliklen itibariyle büyük öneme sahip olduğunu düşündüğüm prim¬siz rejime yeterince önem gösterilmemekte ve primsiz rejim alanında yürütülen çalışmalar sınırlı kalmaktadır. Bu anlamda konuya getirdik¬leri kapsamlı yaklaşım ve bilimsel katkılarından dolayı değerli çalış¬ma arkadaşlarım Murat GÖKTAŞ, Murat ÖZDAMAR ve Erden ÇAKAR\\\\\\\′a en içten teşekkürlerimi sunar; başarılarının ve yeni çalış¬malarının devamını beklerim...
Mustafa KURUCA
İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürü
Sosyal Güvenlik Başmüfettişi
GİRİŞ
Modern anlamda sanayileşmenin bir sonucu olarak ortaya çıkan sosyal güvenlik esasında insanlık tarihi kadar eski bir düşüncenin günümüze yan¬sımasıdır. Şöyle ki, insanoğlu var olduğundan beri, bugününden ve gelece¬ğinden emin olma, yaşamı boyunca doğabilecek tehlikelere karşı kendisini ve ailesini koruma ve de güvence altına alma ihtiyacı içinde olmuştur. Bu düşünce tarzı özellikle sanayileşme ile birlikte sosyal güvenliği insanoğlu¬nun en temel ihtiyaçlarından biri haline getirmiştir.
Sosyal güvenlik en geniş anlamıyla \\\\\\\"gelirleri ne olursa olsun, ülkede ya¬şayan herkesin, toplum huzurunu ve refahını bozan sosyal tehlikelerin verdi¬ği zararlardan, bir insan hakkı ve esas itibariyle bir devlet görevi olarak, primli ve/veya primsiz rejimlerin kullanılması suretiyle kurtarılmasını amaç¬layan bir sistem\\\\\\\" olarak ifade edilebilir. Bireylerin ekonomik güvencelerinin tam anlamıyla sağlanabilmesi ise, sırf bu amaçla oluşturulmuş sosyal güven¬lik tekniklerini kaçınılmaz hale getirmiştir. Bu sosyal güvenlik teknikleri i-çinde en yaygın ve en gelişmiş olanı hiç şüphesiz sosyal sigortalardır. Sosyal sigortalar, çalışanların bu eylemleri sırasında karşılaştıkları belirli tehlikele¬rin ortaya çıkardığı zararların karşılanması için, devletçe işçi ve işverenlerin zorunlu katılımlarını öngören, bazen de devletin katkılarıyla finanse edilen, özerk yönetime sahip olan bir sigorta tekniğidir. Bu teknik finansmamndaki özelliğinden dolayı primli sistem olarak da anılmaktadır.
Sosyal sigorta tekniğinin çalışma prensiplerindeki önemli üstünlüklere karşın, belli riskler İle toplumun belli sınıflarını kapsamına alması, tüm top¬lumu sosyal güvenlik kapsamına alma hedefine ulaşılmasında önemli boş¬luklar ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bir başka ifadeyle sosyal güvenlik sistemlerinin, tüm toplumu tehlikeler karşısında koruma kapsamına alma amacına ulaşılmasında sosyal sigorta tekniği yetersiz kalmaktadır. Sosyal si¬gortaların bu yetersizliklerine karşın sistemde ortaya çıkan boşlukları dol¬durmak için sosyal yardım ve sosyal hizmet teknikleri kullanılır. Bir başka anlatımla, sosyal yardım ve sosyal hizmetler, sosyal güvenliğin herkesi tüm risklere karşı koruma hedefinin gerçekleştirilmesi için, sosyal sigortaların teknik boşluklarını tamamlayan bir yöntem olarak ifade edilebilir.
Günümüzde ise sosyal güvenlik kavramı yaygın olarak sosyal sigorta sis¬temi ile sağlanan sosyal güvenliği ifade eder biçimde anlaşılıp bu şekilde kullanılır hale gelmiştir. Halbuki yukarda da belirttiğimiz gibi sosyal sigorta primli rejim içinde sosyal güvenliğin sağlanmasında en çok kullanılan ve en yaygın olan sosyal güvenlik tekniklerinden biridir. Sosyal güvenliğin sağ¬lanmasında tarihsel süreç içinde değişik sosyal güvenlik teknikleri gelişmiş ve kullanılmıştır. Bu bağlamda, çağdaş sosyal güvenlik sistemleri bakımın-
dan, diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de primli rejim olarak nitelendiri¬len sosyal sigorta tekniği yanında primsiz rejim ya da kamu sosyal güvenlik harcamaları olarak nitelendirilen sosyal yardım ve sosyal hizmet tekniği de sosyal güvenlik sisteminin tamamlayıcısı olarak yerini almıştır.
Primsiz rejimin belirleyici özelliği, yardımlardan yararlananların bu yar¬dımların finansmanına katılmamalarıdır. Primsiz rejimin finansmanı devlet bütçesinden, kamu kaynaklarından ayrılan fonlardan ve gönüllü kuruluşlar¬dan karşılanmaktadır. Sistem finansmanındaki bu özelliğinden dolayı prim¬siz rejim adını almaktadır ve yine bu özelliği dolayısıyla primli rejimlerden ayrılmaktadır.
Primsiz rejimde amaç, genellikle primli rejimin kapsamı dışında kalan, sosyal korumaya en fazla ihtiyaç duyanlara hizmet götürmektir. Bu yönüyle değerlendirildiğinde primsiz rejim sosyal bütünleştirme işlevini üstlenerek, sosyal güvenliğin yaygınlaştırılması ilkesini yaşama geçirir. Primsiz rejim \\\\\\\"sosyal yardım\\\\\\\" ve \\\\\\\"sosyal hizmetler\\\\\\\" den oluşur. Bunlar dışında \\\\\\\"sosyal tazmin\\\\\\\" ve \\\\\\\"sosyal teşvik\\\\\\\" gibi kavramlara da yer verilmekle beraber bu kavramlar sosyal güvenlikten çok sosyal devlet kavramı içinde ele alınmak¬tadır.
Sosyal yardımlar, toplum içinde yaşayan bireylerin kendi ellerinde olma¬yan nedenlerle yoksul ve muhtaç duruma düşmeleri halinde asgari bir hayat düzeyinde yaşamlarını devam ettirmeleri için devlet bütçesinden yardım ya¬pılması esasına dayanır. Sosyal hizmetler ise yine toplum içinde yaşayan bi¬reylerin kendi ellerinde olmayan nedenlerle yoksul ve muhtaç duruma düş¬meleri halinde asgari bir hayat düzeyinde yaşamlarını devam ettirmeleri a-macından başka onlara çevreleri ile uyumlu bir hayat sürdürmelerini sağla¬mak amacıyla kamu kuruluşları ve devlet denetiminde özel kuruluşlar tara¬fından gerekli sosyo-ekonomİk tedbirlerin alınması ve hizmetlerin sunulması amacını da taşır.
Bir başka ifadeyle, sosyal yardım ve sosyal hizmetler, sosyal güvenlik i-çerisinde tehlikelerle karşılaşmış, bu tehlikelerin ortaya çıkardığı sonuçlarla tek başına mücadele etme gücü olmayan, muhtaç, kimsesiz ve yoksul insan¬lara sosyal güvenlik getiren bir sistemdir. Sistemin hizmet sunduğu bu hedef kitlenin, sosyal güvenlik ihtiyacı acil, gerçek ve mutlaka bekletilmeden kar¬şılanması gereken bir ihtiyaçtır. Bu ihtiyaçlar çağdaş standartlarda karşılan¬maz ise karşılanmama hali toplumdaki pek çok değerin aşınmasına ya da yi¬tirilmesine yol açar ve \\\\\\\"Açlık nefret doğurur\\\\\\\" sözünün gerçeği ortaya çıkar.
Sosyal güvenlik sistemi içinde kapsamına aldığı toplumsal kesim itibariy¬le bu denli büyük Öneme sahip olan primsiz rejime yeterli Önem gösterilme¬mekte ve primsiz rejim alanında yürütülen çalışmalar sınırlı kalmaktadır. Buradan hareketle bizde sosyal güvenlikte hedef kitlesi bakımından ayrı bir öneme sahip olmasına rağmen sunulan yardım ve hizmetler için çağdaş bir
alt yapısı ve kurumsal bütünlüğü olmaması nedeniyle kaynaklarının etkin kullanılmadığını düşündüğümüz, ülkemizdeki primsiz rejimi incelemeyi uy¬gun bulduk. Bu çalışma konusunun seçilmesindeki temel amaç sistemin mevcut durumunu göz önüne serip zayıf yönlerini ortaya koymak ve sorun¬ların çözümüne katkıda bulunmaktır. Bu bağlamda bu çalışmayla sistemin mevcut durumu belirlenirken, var olan sorunların çözümlerinin de daha ko¬lay saptanabileceğini umuyoruz.
Burada birinci kısmı dört bölümden oluşan çalışmamızla ilgili genel açık¬lamalara geçmeden önce belirtmek isteriz ki, çalışmamızın hazırlanması sü¬recinde karşılaştığımız en büyük zorluk, sosyal güvenlik sistemini ve primsiz rejimi düzenleyen yasalarda çok sayıda değişiklik yapılması, primsiz rejimin dağınık yapısı içerisinde çok sayıda kurumun bulunması ve bunların yanı sı¬ra uzun yıllardır gündemden düşmeyen sosyal güvenlikte birlik sağlanması konusundaki çalışmalara başlanmış olmasıdır. Yine belirtmeliyiz ki, sosyal güvenlikte birlik sağlanmasına yönelik yürütülen çalışmalar çerçevesinde 5502 sayılı \\\\\\\"Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu\\\\\\\"nun yürürlüğe girmesi ile kırk yılı aşkın bir süredir tartışılan \\\\\\\"tek çatı\\\\\\\" uygulaması hayat bulmuştur. Ancak, her ne kadar kanunun ismi Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu olsa da sadece sosyal sigorta kurumlarını içermektedir ve tek çatı sadece sosyal si¬gortalar açısından sağlanabilmiştir. Böylesi büyük bir reform hareketinin ö-nemli bir ayağını oluşturan primsiz sisteme ve primsiz sistemdeki dağınıklı¬ğa halen dokunulmamış, aksine Primsiz Ödemeler Genel Müdürlüğü kurula¬rak görevli kuruluş sayısı artırılmıştır.
Çalışmamızın birinci kısmının birinci bölümünde, öncelikle sosyal gü¬venlik kavramı üzerinde durularak sosyal güvenliğin tanımlarına yer veril¬miştir. Yine sosyal güvenlik kavramıyla gündeme gelen ve konuyla ilişkisi olan sosyal siyaset/politika kavramı üzerinde kısaca durulmuş olup sosyal güvenliğin temel amaçları ile temel işlevleri ortaya konulmuştur. Bunun dı¬şında yine birinci bölüm içinde sosyal güvenliğin konusunu oluşturan risk¬lerden bahsedilmiş, sosyal güvenliği sağlama teknikleri üzerinde durularak sosyal güvenlik sistemlerinin temel özelliklen sıralanmıştır. Sosyal güvenli¬ğin tarihsel gelişimi ise dünyada ve Ülkemizde sosyal güvenliğin tarihsel ge¬lişimi şeklinde ayrılarak bu iki başlık altında ele alınmıştır. Çalışmanın bi¬rinci bölümünde son olarak Türk sosyal güvenlik sisteminin yapısı incelene¬rek mevcut durum ortaya konmuştur.
Birinci bölümde sosyal güvenlik kavramını ve sosyal güvenliğin tarihsel gelişimini geniş olarak ele almamızdaki başlıca sebep; çalışma konumuz o-lan primsiz rejimin, sosyal güvenliğin sağlamasında kullanılan tekniklerden biri olması ve sosyal güvenlik kavramını tam olarak ortaya koymadan prim¬siz sistemi açıklamanın yetersiz kalacağı düşüncesinde olmamızdan kaynak¬lanmaktadır.
Çalışmanın birinci kısmının ikinci bölümü, Türk sosyal güvenlik siste¬minde yer alan sosyal yardımlara ayrılmıştır. Bu bölümde, öncelikle sosyal yardım kavramı üzerinde durulmuş, sosyal yardım kavramının benzer kav¬ramlarla ilişkisine bir açıklık getirildikten sonra Ülkemizdeki sosyal yardım¬lar ele alınmıştır. Ülkemizdeki sosyal yardımlar, koruma karakteri ağır basan sosyal yardımlar ve tazminat karakteri ağır basan sosyal yardımlar olarak iki ana başlık altında sınıflandırmaktadır. Bizde, bu sınıflandırmaya uygun ola¬rak konuyu iki ana başlık altında toplayıp inceledik.
Koruma karakteri ağır basan sosyal yardımlar içinde; Tüm muhtaç vatan¬daşlara yapılan sosyal yardımları, muhtaç yaşlı, malul ve sakatlara yapılan sosyal yardımları, muhtaç sanatçılara yapılan sosyal yardımları, doğal afet¬lerden zarar görenlere yapılan sosyal yardımları ve öğretmenliği destekle¬meye yönelik yapılan sosyal yardımları geniş olarak inceleyip mevcut duru¬mu ortaya koymaya çalıştık. Aynı şekilde tazminat karakteri ağır basan sos¬yal yardımlar içinde ise; muhtaç asker ailelerine yapılan sosyal yardımları, vatan hizmetinde bulunmuş istiklal madalyası sahiplerine yapılan sosyal yardımları, görevlen nedeniyle yaralanan veya ölen kamu görevlilerine yapı¬lan sosyal yardımları ve yabancı ülkelerde Türk kültürüne hizmet eden Öğ¬retmenlere yapılan sosyal yardımları inceleyip detaylı olarak mevcut durumu ortaya koymaya çalıştık.
Çalışmamızın birinci kısmının üçüncü bölümünü ise, Türk sosyal güven¬lik sistemi içindeki sosyal hizmetlere ayırdık. Bu bölümde, öncelikle sosyal hizmetlere kavramsal olarak bir açıklama getirdikten sonra, Ülkemizde sos¬yal hizmetlerin gelişimi ve mevcut durumu üzerinde durduk. Ülkemizde sosyal hizmetler alanındaki mevcut durumu incelerken konuyu Başbakanlık¬ça yürütülen sosyal hizmetler, Başbakanlığa bağlı kuruluşlar tarafından yürü¬tülen sosyal hizmetler, Bakanlıklar tarafından yürütülen sosyal hizmetler, ye¬rel yönetimlerce yürütülen sosyal hizmetler ve Kızılay tarafından yürütülen sosyal hizmetler olarak sınıflandırdık. Bu sınıflandırma içinde başbakanlığa bağlı kuruluşlar içinde yer alan SHÇEK Genel Müdürlüğü tarafından sunu¬lan sosyal hizmetler ve Sağlık Bakanlığı bünyesinde yürütülen Yeşil Kart uygulaması üçüncü bölüm içerisinde geniş kapsamlı olarak ele alınmış diğer sosyal hizmet uygulamaları ise önemine göre çok da detaya inilmeden ince¬lenmiştir.
Çalışmamızın birinci kısmının son bölümü olan dördüncü bölümde ise, öncelikle 5502 sayılı ve 5510 sayılı kanunlarla primsiz sistemde öngörülen düzenlemeler hakkında kısaca bilgi verildikten sonra, primsiz rejim sistemi ile ilgili halen gündemde olan kanun tasarısı taslakları ve bu kanun tasarısı taslakları ile öngörülen yeni düzenlemeler hakkında bilgi verilerek, bu kanun tasarısı taslaklarının zayıf yönleri ve olumlu yönleri üzerinde durulmuştur. Ayrıca belirtmeliyiz ki, 5510 sayılı kanunun yürürlüğe girmesi ile sosyal yardım ve sosyal hizmetlere ilişkin ön görülen yeni düzenlemelere gerek i-
kinci bölüm içinde gerekse üçüncü bölüm içinde düzenleme yapılan her bir konunun sonunda ayrıca açıklık getirilmiştir. Yine çalışmamızın bu son bö¬lümünde konu bir bütün olarak değerlendirilip Ülkemizdeki primsiz rejimin eksiklikleri belirlenmiş, bize göre alınması gereken önlemler ve yapılması gereken düzenlemeler ortaya konmuştur.
Çalışmanın ikinci kısmında ise sosyal güvenlik sisteminde emeklilik kav¬ramı ele alınarak incelenmiştir. Belirtmeliyiz ki, çalışmanın ikinci kısmı için akademik bir çalışma yapmak yerine kolay anlaşılabilir bir dille emeklilik konusundaki uygulamayı anlattık. Gerçektende akademik anlamda Prof.Dr Ali Rıza OKUR, Prof Dr. Müjdat SAKAR gibi akademik anlamda sosyal güvenliği çalışmış hocalarımızın bu eşsiz çalışmaları dikkate alındığında bi¬zim yapacağımız çalışma basit bir tekrar olacaktı. Bunun yerine 4/a ve 4/b kapsamındaki sigortalıların emeklilik şartlarını, kimin ne zaman hangi şart¬larda emekli olabileceğini irdeledik. Dolayısıyla ikinci kısım tamamıyla uy¬gulamaya yönelik olarak hazırlandığını söyleyebiliriz.
İkinci kısmın birinci bölümünde henüz daha emeklilik müracaatı yapıl¬madan sigortalıların yapması gerekenler hakkında bilgilere yer verilmiştir. Yine ikinci kısmın birinci bölümünde sigortalıların kendi istekleri dışında, sigortalılık sürelerinin kesilmesi halinde, kesilen bu sürelerden hangilerinin borçlanılabileceği ve diğer bir ifadeyle sigortalıların borçlanabileceği sürele¬rin neler olduğu açıklanmıştır.
İkinci kısmın ikinci bölümü ise sigortalılara ve hak sahiplerine uzun va¬deli sigorta kolları olan yaşlılık, malullük ve ölüm sigorta kollarından aylık bağlanması konusu ele alınarak incelenmiştir. Belirtmeliyiz ki, emeklilik ko¬nusu 5510 sayılı Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bendi kapsamındaki sigortalılık statüleri bakımından olabildiğince geniş kapsamlı olarak değerlendirilmiştir. Bu anlamda çalışmanın ikinci kısmının ikinci bö¬lümünün yaşlılık, malullük ve ölüm sigorta kollarından aylık bağlanacaklar için önemli bir kaynak olacağını düşünmekteyiz.
İÇİNDEKİLER
BİRİNCİ KESİM
TÜRK SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNDE PRİMSİZ REJİM
BİRİNCİ BÖLÜM
SOSYAL GÜVENLİK KAVRAMI VE PRİMSİZ SOSYAL GÜVENLİK REJİMİNİN SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİ İÇİNDEKİ YERİ
I-SOSYAL GÜVENLİK 27
A-SOSYAL GÜVENLİK KAVRAMI 27
1- Sosyal Güvenliğin Tanımı 27
2- Sosyal Güvenliğin Temel Amaçlan 31
3- Sosyal Güvenliğin Temel İşlevleri
a-Önleyici İşlevi 32
b- Sosyal Adaleti Sağlama İşlevi. 33
c- Bireye Ekonomik Güvence Sağlama İşlevi
B- SOSYAL GÜVENLİĞİN KONUSU 33
1-Mesleki Riskler... 35
2- Fizyolojik Riskler 35
3-Sosyo-Ekonomik Riskler 36
C- SOSYAL GÜVENLİĞİ SAĞLAMA TEKNİKLERİ
1- Geleneksel Koruma Teknikleri
a- Bireysel Teknikler (Tasarruf) 38
b-Kollektif Teknikler 39
2- Modern Sosyal Güvenlik Teknikleri
a-Sosyal Sigortalar. 43
b- Sosyal Yardım ve Sosyal Hizmetler 45
D- ÇAĞDAŞ SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMLERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ 46
1- Sosyal Sigorta, Sosyal Yardım ve Sosyal Hizmete Dayanır 46
2- Kapsama Alınan Riskler Artmıştır
3- Bireyler Açısından Kapsam Genişlemiştir.
4- Yönetimde Birlik Sağlanmasına Çalışılmaktadır 48
5- Sosyal Güvenlikte Devlet Katkısı Artmıştır 49
II- PRİMSİZ SOSYAL GÜVENLİK REJİMİNİN SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİ
İÇİNDEKİ YERİ , 49
A- SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 51
1- Dünyada Sosyal Güvenlik Sistemlerinin Tarihsel Gelişimi 51
a- Sanayi Devrimi Öncesi Dönem 52
b- Sanayi Devriminden il- Dünya Savaşına Kadarki Dönem 53
c- II- Dünya Savaşından Sonraki Dönem 54
2- Türk Sosyal Güvenlik Sisteminin Tarihi Gelişimi 56
a- Osmanlı İmparatorluğu Dönemi. 56
b- Türkiye Cumhuriyeti Dönemi 60
B- TÜRK SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNİN YAPISI
İKİNCİ BÖLÜM
TÜRK SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNDE SOSYAL YARDIMLAR
I-SOSYAL YARDIMLAR 69
A-GENEL OLARAK 69
B-SOSYAL YARDIM KAVRAMI 69
II-TÜRKİYE\\\\\\\′DE SOSYAL YARDIMLAR 72
A- KORUMA KARAKTERİ TAŞIYAN SOSYAL YARDIMLAR 72
1- Muhtaç Vatandaşlara Yapılan Sosyal Yardımla 73
a- Yardım İçin Aranan Koşullar 73
b-Sağlanan Yardımlar 76
c- Yardımların Sağlanması 77
d- Yardımların Finansmanı 81
2- Muhtaç Yaşlı, Malul ve Sakatlara Yapılan Sosyal Yardımlar 83
a- Kanun Kapsamında Olanlar 84
b-Aylık Hakkından Yararlanamayacak Olanlar
c- Aylık Bağlanması İçin Aranan Koşullar 86
d-Aylık Bağlanması 91
e-Aylığın Başlangıcı 92
f-Aylığın Hesaplanması 93
g- Yapılan Sağlık Yardımları 98
3- Muhtaç Sanatçılara Yapılan Sosyal Yardımlar 101
4- Doğal Afetlerden Zarar Görenlere Yapılan Yardımlar.... 102
a-Afetzedelere Yönelik Sosyal Yardımlar 102
b- Çiftçilere Yönelik Sosyal Yardımlar. 104
5- Konut Edindirmeye Yönelik Yardımlar
6- Öğretmenliği Desteklemeye Yönelik Yardımlar 107
B-TAZMİNAT KARAKTERİ TAŞİYAN SOSYAL YARDIMLAR 108
1- Muhtaç Asker Ailelerine Yapılan Sosyal Yardımlar 108
a- Yardım Koşulları ve Yardımlardan Faydalanabilecek Olanlar. 109
b- Yardımların Şekli, Sağlanması ve Yardım İçin Aranan Belgeler 109
c- Yardımların Finansmanı 110
2- Vatan Hizmetinde Bulunmuş İstiklal Madalyası Sahiplerine Yapılan
Sosyal Yardımlar..... , 111
a-1005 Sayılı Kanuna Göre Yapılan Sosyai Yardımlar
b- 3292 Sayılı Kanuna Göre Yapılan Sosyal Yardımlar
3- Görevleri Nedeniyle Yaralanan veya Ölen Kamu Görevlilerine Yardım... 119
a- 2330 Sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun 119
b- 3713 Sayılı Terörle Mücadele Kanunu 124
c- 2629 Sayılı Kanun 128
d- 3160 Sayılı Kanun 129
4- Yabancı Ülkelerde Türk Kültürüne Hizmet Eden Öğretmenlere Yardım.. 130
5- Üstün Başarı Kazanmış Amatör Sporcuları Desteklemeye Yönelik
Yardım 131
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TÜRK SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNDE SOSYAL HİZMETLER
I-SOSYAL HİZMETLER ...135
A-GENEL OLARAK 135
B- SOSYAL HİZMET KAVRAMI 136
C- TÜRKİYE\\\\\\\′DE SOSYAL HİZMETLERİN GELİŞİMİ
II-TÜRKİYE\\\\\\\′DE SOSYAL HİZMETLER 139
A- BAŞBAKANLIKÇA YÜRÜTÜLEN SOSYAL HİZMETLER
B- BAŞBAKANLIĞA BAĞLI KURULUŞLAR TARAFINDAN YÜRÜTÜLEN
SOSYAL HİZMETLER 140
1- Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü 140
a-Kurumun Yapısı. 141
b~ Kurumun Görevleri 143
c-Kurumun Gelirleri. 144
d-Kurum Tarafından Sunulan Sosyal Hizmetler
2- Kadın ve Sosyal Hizmetler Müsteşarlığı
3- Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü
4- Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü 167
5- Vakıflar Genel Müdürlüğü 168
a- Muhtaç Öğrencilere Burs Verilmesi 169
b-Aylık Bağlanması , 170
c- İmarethaneler (Aşevleri) 171
d-Sağlık Hizmeti. 172
e- Geçici Sosyal Yardımlar 172
6- Özürlüler İdaresi Başkanlığı
C- BAKANLIKLAR TARAFİNDAN YÜRÜTÜLEN SOSYAL HİZMETLER 173
1- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
2- İçişleri Bakanlığı ,
3- Milli Eğitim Bakanlığı 175
4-Adalet Bakanlığı 176
5- Sağlık Bakanlığı 177
a- 3816 Sayılı Kanun ve Kanun Kapsamında Olanlar.
b-Yardımların Sağlanması 179
c- Sağlık Hizmetlerinin Sunulması 180
D- YEREL YÖNETİMLERCE YÜRÜTÜLEN SOSYAL HİZMETLER 185
1- Belediyelerce Yürütülen Sosyal Hizmetler
2- İl Özel İdarelerince Yürütülen Sosyal Hizmetler 187
3- Köy İdarelerince Yürütülen Sosyal Hizmetler 188
E- KIZILAY TARAFINDAN YÜRÜTÜLEN SOSYAL HİZMETLER 188
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TÜRK PRİMSİZ REJİMİNİN EKSİKLİKLERİ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
I- İLGİLİ KANUN TASLAKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ 190
A-GENEL OLARAK , 190
B- 5502 SAYILI KANUNDA PRİMSİZ REJİMLE İLGİLİ DÜZENLEMELER 192
C-5510 SAYILI KANUNDA PRİMSİZ REJİMLE İLGİLİ DÜZENLEMELER 193
D- SOSYAL YARDIMLAR VE PRİMSİZ ÖDEMELER KANUNU TASARISI
TASLAĞI 194
1-Sosyal Yardımlar 196
a- Yapılacak Sosyal Yardımlar 197
b- Sosyal Yardımlara İlişkin Diğer Hükümler 199
2- Prlmsiz Ödemeler 200
3- Sosyal Yardım ve Primsiz Ödemelere İlişkin Ortak Hükümler 201
4- Kanun Tasarısı Taslağının Değerlendirilmesi 202
a- Taslağın Olumlu Yönleri 202
b-Taslağın Eksiklikleri. 204
E- SOSYAL HİZMETLER HAKKINDA KANUN TASARISI
1- Çocuklara Yönelik Sosyal Hizmetler
a- Destekleyici Hizmetler 207
b- Koruyucu Hizmetler 208
2- Topluma Yönelik Hizmetler 209
a- Yaşlılara Yönelik Sosyal Hizmetler 209
b- Özürlülere Yönelik Sosyal Hizmetler. 210
c- Kadına Yönelik Sosyal Hizmetler. 210
d-Aileye Yönelik Sosyal Hizmetler 210
e- Toplum Refahına Yönelik Sosyal Hizmetler.
3- Sosyal Hizmetlere İlişkin Diğer Hükümler
4- Kanun Tasarısının Değerlendirilmesi
II- PRİMSİZ REJİM; MEVCUT DURUMUN DEĞERLENDİRİLMESİ VE
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ .213
A-PRİMSİZ REJİMİN EKSİKLİKLERİ (ZAYIF YÖNLERİ)
B-ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 216
İKİNCİ KISIM
SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNDE EMEKLİLİK
BİRİNCİ BÖLÜM
EMEKLİLİĞE HAZIRLIK VE SİGORTALILARIN BORÇLANABİLECEĞİ
SÜRELER
I-GENEL OLARAK 219
A- BİRDEN ÇOK SOSYAL GÜVENLİK SİCİL NUMARALARININ
BİRLEŞTİRİLMESİ (İPTAL-İPKA) 220
B- SOSYAL GÜVENLİK SİCİL NUMARASINA HATALI TANIMLANAN
İSİM, SOY İSİM, ANNE-BABA ADİ, DOĞUM YERİ-TARİHİ T- C- KİMLİK
NUMARASI DÜZELTME TALEBİ 221
C- SİGORTALI HİZMET CETVELİNDE GÖRÜNMEYEN GÜN VE :
KAZANÇLARIN TESPİTİ 221
D- FARKLI SOSYAL GÜVENLİK KURUMLARINDA GEÇEN
HİZMETLERİN BİRLEŞTİRİLMESİ 221
E-HİZMET ÇAKIŞMALARINA İLİŞKİN MAHSUPLAŞMA 221
F- 4/b SİGORTALILIĞININ SONLANDIRILMASI VE VARSA PRİM
BORÇLARININ ÖDENMESİ 223
II-SİGORTALILARIN BORÇLANABİLECEĞİ SÜRELER...
A- KANUNLARI GEREĞİ VERİLEN ÜCRETSİZ DOĞUM YADA ANALIK
İZNİ SÜRELERİ 225
1- 4/a Kapsamındaki Sigortalı Kadınların Analık Borçlanması 225
2- Kimler Doğum Borçlanması Yapabilir?
B- ER VEYA ERBAŞ OLARAK SİLAH ALTINDA GEÇEN SÜRELERİN
BORÇLANILMASI 227
C-4/c KAPSAMINDA SİGORTALI OLANLARIN, PERSONEL
MEVZUATINA GÖRE AYLIKSIZ İZİN SÜRELERİ
D- DOKTORA VEYA TIPTA UZMANLIK ÖĞRENİM SÜRELERİ 228
E-AVUKATLIK STAJINI YAPANLARIN STAJ SÜRELERİ
F- TUTUKLULUKTA VEYA GÖZALTINDA GEÇEN SÜRELER 228
G-GREV VE LOKAVTTA GEÇEN SÜRELER 228
H- HEKİMLERİN FAHRÃ ASİSTANLIKTA GEÇEN SÜRELERİ 228
i- SEÇİM KANUNLARI GEREĞİNCE GÖREVLERİNDEN İSTİFA
EDENLERİN BORÇLANABİLECEĞİ SÜRELER
J- KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ İLE ÇALIŞAN SİGORTALILARIN,
KISMİ SÜRELİ ÇALIŞTIKLARI AYLARA AİT EKSİK SÜRELERİNİN
BORÇLANILMASI 229
K- YURTDIŞINDA GEÇEN HİZMET SÜRELERİNİN BORÇLANILMASI 230
L- 5 YILI AŞAN BORÇ NEDENİYLE DURDURULAN 4/b SİGORTALILIK
SÜRELERİNİN CANLANDIRILMASI 231
M- UZMAN VE USTA ÖĞRETİCİ OLARAK ÇALIŞANLARIN
BORÇLANMASI 233
İKİNCİ BOLÜM
UZUN VADELİ SİGORTA KOLLARI VE BU SİGORTA KOLLARINA BAĞLI
EMEKLİLİK
I- UZUN VADELİ SİGORTA KOLLARI
A- MALULLÜK SİGORTASI 234
B-YAŞLILIK SİGORTASI , 235
C- ÖLÜM SİGORTASI 236
II- UZUN VADELİ SİGORTA KOLLARINDAN SAĞLANAN HAKLAR 237
A-MALULLÜK SİGORTASINDAN SAĞLANAN HAKLAR
1- Malul Sayılma ve Malullük Aylığı...
2- Malullük Aylığına Başvuru ve İstenecek Belgeler 238
3- Malullük Aylığından Yararlanmak İçin Aranan Şartlar 239
4- Malullük Durumunun Tespiti
5- Sağlık Kurulu Raporları ve Raporlara İtiraz 239
6- Malullük Aylığının Başlangıcı, Kesilmesi ve Yeniden Bağlanması 240
B- YAŞLILIK SİGORTASINDAN SAĞLANAN HAKLAR
1-Genel Olarak... 241
a- Sigortalılık Süresinin Başlangıcı 242
b- Sigortalılık Süresinin Sonu 247
c- Sigortalılık Süresine Eklenen Süreler 247
d- Prim Ödeme Gün Sayısı 248
e- Emeklilikte Yaşının Tespiti 249
2- Yaşlılık Aylığı ve Yararlanma Koşullan 250
a- 8 Eylül 1976 Tarihinden Önce Sigortalı Olan Erkekler İle 8 Eylül
1981 Tarihinden Önce Sigortalı Olan Kadınların Emekliliği. 251
b- 8 Eylül 1999 Tarihinden Önce Sigortalı Olanların Emekliliği 252
c- 8 Eylül 1999 Tarihinden Önce Sigortalı Olanların Yaş Haddinden
Emekliliği 256
d- 8 Eylül 1999 İle 30 Nisan 2008 Tarihleri Arasında Sigortalı
Olanların Emekliliği 258
e- 30 Nisan 2008 Tarihinden Sonra Sigortalı Olanların Emekliliği 259
f- Çalışmaya Başlamadan Önce Özürlü Olanların Yaşlılık Aylığına
Hak Kazanmaları İçin Aranan Şartlar 261
g- Vergi İndirim Belgesi Alanların Yaşlılık Aylığına Hak Kazanmaları
İçin Aranan Şartlar. , ,
h- Malul Çocuğu Bulunan Kadın Sigortalılar
3- Yaşlılık Aylığı Başvurusu ve İstenecek Belgeler 265
4- Yaşlılık Aylığının Başlangıcı, Kesilmesi ve Yeniden Bağlanması 266
5- Yaşlılık Aylığının Hesaplanması
6- Yaşlılık Aylığı Bağlananların Yeniden Çalışmaya Başlaması 268
7- Yaşlılık Toptan Ödemesi ve Hizmetlerin İhyası 268
8- 4/b Sigortalıların Yaşlılık Aylığına Hak Kazanma Şartları 268
a- 8 Eylül 1999 Tarihinden Önce Sigortalı Olanların Emeklilik Şartları... 268
b- 8 Eylül 1999 Tarihinden Önce Sigortalı Olan 4/b\\\\\\\′lilerin Kısmi
Emeklilik Şartları , 272
c- 8 Eylül 1999 İle 30 Nisan 2008 Tarihleri Arasında Sigortalı
Olanların 4/b Şartlarından Yaşlılık Aylığına Hak Kazanmaları 273
d- 30 Nisan 2008 Tarihinden Sonra Sigortalı Olanların 4/b
Şartlarından Yaşlılık Aylığına Hak Kazanmaları
9- Tarım Sigortalılarının Emekliliği
C- ÖLÜM SİGORTASI VE ÖLÜM SİGORTASINDAN SAĞLANAN HAKLAR 277
1- Haksahiplerinİn Ölüm Sigortasından Yararlanma Şartları 279
a- Sigortalılara İlişkin Şartlar 279
b- Haksahiplerine İlişkin Şartlar 282
2- Ölüm Aylığı Başvurusu ve İstenecek Belgeler...., 285
3- Ölüm Aylığının Haksahiplerine Paylaştırılması 285
a- Eşe Bağlanacak Aylığın Oranı 285
b> Çocuklara Bağlanacak Aylıkların Oranı
c- Anne ve Babaya Bağlanan Aylıkların Oranı
4- Ölüm Aylığının Başlangıcı, Kesilmesi ve Yeniden Bağlanması 286
5- Ölüme Bağlı Toptan Ödeme ve İhya 288
6- Ölüm Aylığına Bağlı Evlenme Ödeneği Verilmesi 288
7- Cenaze Ödeneği Verilmesi..,
D- UZUN VADELİ SİGORTA KOLLARINDA HİZMETLERİN
BİRLEŞTİRİLMESİ 289
1- Hizmet Birleştirilmesine Esas Tutulacak Kanunlar 290
2- Hizmet Birleştirilmesinin Esasları
SONUÇ 293
EKLER 299
YARARLANILAN KAYNAKLAR 312
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı