Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Türk Özel Hukukunda Özellikle Anonim Şirketlerde Ticari Sırrın Korunması - ASLI E. GÜRBÜZ USLUER
Türk Özel Hukukunda Özellikle Anonim Şirketlerde Ticari Sırrın Korunması - ASLI E. GÜRBÜZ USLUER
Aslı E. Gürbüz USLUEL - Vedat Kitapçılık
Sayfa Sayısı
:
277
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2009
ISBN NO
:
9786054002283
950,00
TL ÖNSÖZ Bu çalışmanın temelini, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ticaret Hukuku Anabilim Dalı doktora programında hazırlanan doktora tezi oluşturmaktadır. Tez, Prof. Dr. Hikmet Sami Türk, Prof. Dr. Zühtü Aytaç, Prof. Dr. Asuman Turanboy, Prof. Dr. Osman B. Gürzumar ve Doç. Dr. Aynur Yongalık’tan oluşan juri önünde 21.05.2008 tarihinde savunulmuş ve başarılı bulunmuştur. Öncelikle juri üyelerine ve danışmanım Prof. Dr. Asuman Turanboy’a değerli eleştirileri ve katkılarından dolayı teşekkür ederim. Asistanlık dönemimi Bilkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde çok değerli hocalarımla birlikte tamamlamak, hayattaki en büyük şanslarımdan biridir. Bu noktada, tezimle ilgili içten yaklaşımları, aydın- latıcı eleştirileri ve destekleyici davranışlarından dolayı hocalarım, Prof. Dr. Zühtü Aytaç, Prof. Dr. Osman B. Gürzumar ve Doç. Dr. Çağlar Manavgat’a şükranlarımı sunarım. Çalışmamda yararlandığım Almanca kaynakların bir bölümü, bir ay süreyle bulunduğum Albert Ludwigs Universitaet Freiburg’da toplanmıştır. Almanca kaynaklar konusundaki yardımlarından dolayı Prof. Dr. Şeref Ünal’a da ayrıca teşekkür etmek isterim. Uyumlu bir çalışma ortamının, çalışma isteği ve başarı üzerindeki etkisi tartışılmazdır. Bu anlamda, doktor unvanını aldığımda en az benim kadar mutlu olan Bilkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ndeki araştırma görevlisi arkadaşlarıma ve özellikle, kendi çalışmalarından zaman ayırıp, görüşleriyle tezime katkıda bulunan oda arkadaşım ve dostum Ar. Gör. Ceren Ünal’a ve tezin tashih aşamasındaki yardımlarından dolayı Ar. Gör. Haluk Toroslu’ya çok teşekkürler... Hayatım boyunca ve özellikle doktora öğrenciliğim sırasında, yaşadığım tüm telaşlı anları paylaştığım sevgili annem Ayten Gürbüz, Babam Doğan Gürbüz ve ağabeyim Yrd. Doç. Dr. Bülent Gürbüz’e, gösterdikleri sevgi, sabır ve destek için ne kadar teşekkür etsem yetersiz kalır. Herşeyi öncelikle onlara borçluyum. Tezin yazım sürecindeki tüm sıkıntılara benimle birlikte katlanan, sabır gösteren, desteğini esirgemeyen ve devam etmek için beni cesaretlendiren sevgili eşim ve diğer yarım Yiğit Usluel’e sonsuz teşekkür... Bu çalışmanın okuyan herkes için faydalı olması dileğiyle... Ankara, 24.03.2009 Dr. Aslı E. Gürbüz Usluel GİRİŞ Geçmişi Hamurabi Kanunları’na dayanan ticarî sır kavramı, başta Anglo - Sakson hukuk sisteminde ve özellikle Amerikan hukukunda pek çok yargı kararına konu olmuş, söz konusu hukuk sistemlerinde ticarî sırrın korunabilmesi için girişimlerde bulunulmuştur. Bu çerçevede ticarî sırrın tanımı ve korunması, çeşitli düzenlemeler yoluyla belirlenmeye çalışılmıştır. Ancak Kıta Avrupası hukuk sistemine bağlı ülkeler, konuya daha çekingen yaklaşmış, ticarî sırra ilişkin özel düzenlemeler yapmak yerine, ticarî sırrı genel hükümler çerçevesinde koruma yoluna gitmişlerdir. Ticarî sırrın korunması ve sınırlarının tespiti, gerek piyasaların sağlıklı gelişimi, gerek sır sahibi açısından büyük önem taşımaktadır. Ticarî sır, günümüzde pek çok ticarî işletme ve şirketin rekabet gücünü ve piyasadaki değerini belirleyen bir unsur hâline gelmiştir. Zira ticarî sır, sahibine ekonomik menfaat ve rakiplerine karşı üstünlük sağlamaktadır. Ticarî sır oluşturan gizli bilginin korunmasında, sır sahibinin gerekli koruma önlemlerini almış olması önemlidir. Ancak, alınan tüm önlemlere rağmen, söz konusu gizli bilginin ele geçirilmesi, açıklanması ya da kullanılması durumunda gizli bilgi, ticarî sır niteliğini kaybeder ve büyük zararlara neden olur. İşte bu noktada ticarî sır sahibinin aldığı önlemlerin yanı sıra hukuk düzenince sağlanacak koruma önem taşır. Ticarî sır, bu nedenle bazı hukuk sistemlerinde fikrî mülkiyet hakları arasında değerlendirilmiş ve ticari sır üzerindeki menfaatin sahibine mutlak bir hak sağladığı ileri sürülmüştür. Türk hukukunda ise ticarî sırrın niteliği açısından böyle bir korumanın sağlanması imkânsızdır. Dolayısıyla hukuk sistemimizde ticarî sır koruması genel hükümler çerçevesinde sağlanmaktadır. Bununla birlikte, gelişen piyasa koşulları ve teknolojik ilerlemeler, ticarî sırra ilişkin yasal bir düzenlemenin yapılmasını zorunlu hâle getirmiştir. Günümüzde ticarî sır, ticarî, malî ve ekonomik sektörleri kapsayan geniş bir kavram olarak değerlendirilmekte ve özellikle anonim şirketler açısından pay sahibinin bilgi alma hakkının sınırını çizmektedir. Gelişen sermaye piyasalarında ticarî sırrın sınırlarının belirlenmesi büyük önem taşımaktadır. Özellikle kamuyu aydınlatma ilkesi çerçevesinde halka açık anonim ortaklıkların hangi bilgileri kamuya açıklayacağı sorunu, ticarî sırla yakından ilgilidir. Banka hukuku açısından bankacılık sırrı, banka - müşteri ilişkisinden doğan müşteri sırrı ile bankanın kendisine ait gizli bilgileri içeren sırlar olarak ikili bir ayrıma tabi tutulmaktadır. Buna göre bankanın kendine ait gizli bilgileri ticarî sır kapsamında değerlendirilmelidir. Aynı şekilde anonim şirket olarak kurulan sigorta şirketlerinin sırları ise, gerekli koşulları sağlamak kaydıyla ticarî sır olarak nitelendirilmelidir. Dolayısıyla ticarî sırrı bir bütün hâlinde incelemek gerekmektedir. Bunun nedeni, bir ticarî işletmenin, hisse senetleri borsada işlem gören ya da görmeyen halka açık anonim ortaklıkların gizli tutmak istedikleri ve gizli tutulması kendilerine rakipleri karşısında ekonomik menfaat sağlayan bilgilerin tümünün, şartları gerçekleştiği sürece, ticarî sır olarak nitelenebilmesidir. Özellikle sermaye piyasası ve bankacılık sektörünü de yakından ilgilendiren ticarî sır, uygulamada bazı sorunları da beraberinde getirmektedir. Dolayısıyla Türk hukukunda söz konusu çerçevede bağımsız bir çalışmada değerlendirilmeyen bu konunun incelenmesi önem kazanmıştır. Bu çalışmada amacımız, çeşitli hukukî kurumlarla karşılaştırmasını yaparak, ticarî sırrın sınırlarını belirlemek, hukukî niteliğini tespit etmek ve ticarî sırrın özellikle anonim şirketler hukukunda korunma yöntemlerini belirlemektir. Dolayısıyla, ticarî sır kavramının tanımı ve korunması sırasında meydana gelen ya da gelebilecek sorunlar tespit edilerek ve bu sorunlara ilişkin çeşitli çözüm önerileri sunulacaktır. Çalışmamızda, Türk Ceza Kanunu ve Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da yer alan ticarî sırra ilişkin hükümlere yeri geldiğince genel hatlarıyla değinilmiş, bağımsız bir çalışmanın konusunu teşkil edebilecek Rekabet ve Usul Hukukunda ticarî sır ve ticari sırrın korunması çalışmamızın kapsamı dışında tutulmuştur. Çalışmamızda yabancı hukuk sistemlerinde konuya ilişkin düzenlemeler karşılaştırmalı olarak incelenmiş, bu kapsamda özellikle Alman, İsviçre, Amerikan ve İngiliz hukuklarında ticarî sır kavramı ve korunmasına değinilmiştir. İÇİNDEKİLER Önsöz V İçindekiler VII Kısaltmalar XVII GİRİŞ................................................................................................................. 1 BİRİNCİ BÖLÜM TİCARÃ� SIR KAVRAMI VE TİCARÃ� SIRRIN HUKUKÃ� NİTELİĞİ § 1- TİCARÃ� SIR KAVRAMI 5 I. GENEL OLARAK SIRRIN TANIMI VE UNSURLARI 5 A- Sırrın Tanımı 6 B- Sırrın Unsurları 7 1. Gizli Bilgi 7 2. Sırrı Gizli Tutma İradesi 9 3. Sır Sahibinin Sırrın Gizli Kalmasında Menfaatinin Olması 10 4. Gerçeklik 12 II. SIR TÜRLERİ 12 A- Genel Olarak 12 B- Mutlak Sır - Nispî Sır Ayrımı 15 III- NİSPÃ� BİR SIR OLARAK TİCARÃ� SIR KAVRAMI 16 A- Ticarî Sırrın Tarihî Gelişimi 16 B- Tanımı 21 C- Ticarî Bilgiyi Sır Yapan Unsurlar 29 1. Gizlilik Unsuru 29 a. Gizlilik unsuru açısından ticarî sır oluşturan bilginin kullanılan işletme dışında genel olarak bilinmemesi 32 b) Ticarî sırrın korunması konusunda önlem alınması 35 c) Ticarî sırrın hukuka uygun yollardan elde edilememesi 38 2. Ekonomik Bir Değere Sahip Olma ve Kullanılma Şartı 40 D- Ticarî Sır Niteliğini Ortadan Kaldıran Durumlar 43 IV. TİCARÃ� SIRRIN DİĞER SIR TÜRLERİ İLE İLİŞKİSİ 45 A- Devlet Sırrı, Kişisel Veri ve Ticarî Sır 46 1. Devlet Sırrı - Ticarî Sır 46 2. Kişisel Veri - Ticarî Sır 47 B- Meslek Sırrı 49 C- Şirket Sırrı 51 D- Görüşümüz 54 § 2- TİCARÃ� SIR ÜZERİNDEKİ MENFAATİN HUKUKÃ� NİTELİĞİ 56 I. TİCARÃ� SIRRIN GAYRİ MADDÃ� MAL OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ SORUNU 57 II. TİCARÃ� SIRRIN FİİLÃ� BİR DURUM OLDUĞUNA İLİŞKİN GÖRÜŞ 60 III. TİCARÃ� SIR ÜZERİNDEKİ MENFAATİN HAK OLDUĞUNA İLİŞKİN GÖRÜŞLER 60 A- Ticarî Sır Üzerindeki Menfaati Mülkiyet Hakkı Olarak Kabul Eden Görüş 60 B- Ticarî Sır Üzerindeki Menfaati Fikrî Mülkiyet Hakkı Olarak Kabul Eden Görüş 64 C- Ticarî Sır Üzerindeki Menfaati Kişilik Hakkı Olarak Kabul Eden Görüş 70 D- Ticarî Sır Üzerindeki Menfaati Eksik Münhasır Hak Olarak Kabul Eden Görüş 71 İKİNCİ BÖLÜM TİCARÃ� SIRRIN KORUNMASI §1- KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA TİCARÃ� SIRRIN KORUNMASI 75 I. TİCARÃ� SIRRIN KORUNMASINA İLİŞKİN ÇEŞİTLİ GÖRÜŞLER 75 A- Sözleşme Teorisi - Sözleşmesel Yükümlülük Teorisi 76 B- İçeriği Kötüye Kullanma Teorisi 77 C- Kişisel Gizlilik Hakkı Teorisi 79 D- Değerlendirme 80 II. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA VE ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER ÇERÇEVESİNDE TİCARÃ� SIRRIN KORUNMASINA İLİŞKİN ÇEŞİTLİ DÜZENLEMELER 82 A- Anglo - Sakson Hukuk Sisteminde 82 1. Amerikan Hukukunda 82 a) Birinci Haksız Fiil Düzenlemesi 82 b) Yeknesak Ticarî Sırlar Kanunu 83 c) Üçüncü Haksız Rekabet Düzenlemesi 84 d) Glass - Stegall Act ve Gramm - Leach Bliley Act 85 2. İngiliz Hukukunda 85 B- Kıta Avrupası Hukuk Sisteminde 86 1. Alman Hukukunda 87 2. İsveç Hukukunda 88 C- Uluslararası Sözleşmeler Çerçevesinde 89 1. Paris Sözleşmesi 89 2. Ticaretle Bağlantılı Fikrî Mülkiyet Hakları Sözleşmesi 90 § 2- TÜRK HUKUKUNDA TİCARÃ� SIRRIN KORUNMASI 93 I. ANAYASAL KORUMA 93 II. DOĞRUDAN KANUNA DAYALI KORUMA 94 A- Kişilik Hakkı Hükümleri 94 B- Haksız Rekabet Hükümleri 96 1. Genel Olarak 96 2. Ticarî Sırrın TTK Haksız Rekabet Hükümlerine Göre Korunması 100 a) TTK m. 57/b.7 Hükmüne Dayalı Koruma 101 b) TTK m. 57/b.8 Hükmüne Dayalı Koruma 102 3. Ticarî Sırrın İhlali Sonucu Haksız Rekabet Hükümlerine Göre Açılabilecek Davalar (TTK m. 58) 103 a) Tespit Davası 104 b) Men Davası 105 c) Haksız Rekabetin Sonucu Olan Maddî Durumun Ortadan Kaldırılması Davası 106 d) Tazminat Davası 107 e) İhtiyati Tedbir 109 f) Zamanaşımı 110 4. Haksız Rekabet Nedeniyle Cezaî Sorumluluk 111 C- İş Kanunu Hükümleri 112 D- Bilgi Edinme Hakkı Kanunu Hükümleri 113 E- Değerlendirme 114 III.SÖZLEŞMEYE DAYALI KORUMA 115 A- Sözleşme Öncesi Kusurlu Davranıştan Sorumluluk 115 B- Sözleşme İlişkisi Nedeniyle Doğan Sorumluluk 118 1. Çeşitli Sözleşme Türlerinde Sır Saklama Yükümlülüğü 119 c) Vekâlet Sözleşmesi 119 i. Tanımı 119 ii. Vekâlet sözleşmesinde sır saklama yükümlülüğü 120 b) Hizmet Sözleşmesi 121 i. Tanımı 121 ii. Hizmet sözleşmesinde sır saklama yükümlülüğü 121 c) Know - How Sözleşmesi 122 i. Genel olarak know - how kavramı 122 ii. Know - how sözleşmesinin tanımı ve know - how sözleşmesinde sır saklama yükümlülüğü 123 d) Franchise Sözleşmesi 125 i. Tanımı 125 ii. Franchise sözleşmesinde sır saklama yükümlülüğü 126 aa. Franchise - alanın sır saklama yükümlülüğü 126 bb. Franchise - verenin sır saklama yükümlülüğü 130 e) Tek Satıcılık Sözleşmesi 131 i. Tanımı 131 ii. Tek satıcılık sözleşmesinde sır saklama yükümlülüğü 131 f) Banka Kredi Sözleşmesi 132 i. Tanımı 132 ii. Banka kredi sözleşmesinde sır saklama yükümlülüğü 133 g) Şirket Sözleşmesi 134 aa. Tanımı 134 bb. Kooperatiflerde sır saklama yükümlülüğü 134 i. Adi şirket 135 aa. Tanımı 135 bb. Adi şirkette sır saklama yükümlülüğü 136 ii. Kollektif ve komandit şirket 137 aa. Tanımı 137 bb. Kollektif ve komandit şirketlerde sır saklama yükümlülüğü 138 iii. Limited şirket 140 aa. Tanımı 140 bb. Limited şirketlerde sır saklama yükümlülüğü 141 iv. Kooperatifler 142 2. Sözleşme İlişkisi İçerisinde İşçi Buluşları 142 a) Hizmet Buluşları 143 b) Serbest Buluşlar 144 c) Teknik İyileştirme Teklifleri 145 d) Değerlendirme 145 4. Gizlilik Sözleşmeleri 146 a) Tanımı 146 b) Unsurları 147 i. Gizli bilginin tanımlanması 147 ii. Ticarî sır ve gizli bilgi olarak tanımlanamayacak hususların belirlenmesi 149 c) Ticarî Sırrın Verildiği Kişinin Borçları 149 d) Sona Ermesi 151 e) Değerlendirme 152 C- Sözleşme Sonrası Durum 153 IV. TBMM İÇ TÜZÜĞÜ’NDE YER ALAN KORUMA 157 V. TİCARÃ� SIR, BANKA SIRRI VE MÜŞTERİ SIRRI HAKKINDA KANUN TASARISI’NIN ÖNGÖRDÜĞÜ KORUMA 158 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ANONİM ŞİRKETLER AÇISINDAN TİCARÃ� SIR VE TİCARÃ� SIRRIN KORUNMASI §1- TÜRK TİCARET KANUNU’NDA DÜZENLENEN ANONİM ŞİRKETLER AÇISINDAN TİCARÃ� SIR VE SIR SAKLAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 161 I. ANONİM ŞİRKETİN TİCARÃ� SIRRI 161 II. ANONİM ŞİRKETİN TİCARÃ� SIRRININ ÇEŞİTLİ HUKUKÃ� KURUMLARLA İLİŞKİSİ 162 A- TTK m. 363, Pay Sahibinin Bilgi Alma Hakkı - Anonim Şirketin Ticarî Sırrı İlişkisi 162 1. Pay Sahibinin Bilgi Alma Hakkı Kavramı 162 2. TTK’da Pay Sahibinin Bilgi Alma Hakkının Düzenlenişi ve Anonim Şirketin Ticarî Sırrı ile İlişkisi 164 3. TTK Tasarısı’nda Yer Alan Pay Sahibinin Bilgi Alma Hakkına İlişkin Değerlendirme 174 B- Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyelerinin ve Denetçilerin Sadakat Yükümlülüğü ve Ticarî Sır İlişkisi 176 1. Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyelerinin ve Denetçilerin Özen Yükümlülüğü ve Ticarî Sır İlişkisi 176 2. Anonim Şirketlerde Yönetim Kurulu Üyelerinin ve Denetçilerin Sır Saklama Yükümlüğü ve Anonim Şirketin Ticarî Sırrı İlişkisi 181 3. Yönetim Kurulu Üyelerinin ve Denetçilerin Sadakat Yükümlülüğüne Aykırı Davranışlarının Sonuçları 183 a) Yönetim Kurulu Üyelerinin Sadakat Yükümlülüğüne Aykırı Davranışlarının Sonuçları 183 b) Denetçilerin Sadakat Yükümlülüğüne Aykırı Davranışlarının Sonuçları 186 § 2- SERMAYE PİYASASI KANUNU ÇERÇEVESİNDE TİCARÃ� SIR VE TİCARÃ� SIRRIN KORUNMASI 188 I. HALKA AÇIK ANONİM ORTAKLIK 188 A- Kamuyu Aydınlatma İlkesi 189 1. Tanım, Amaç ve Türk Hukukunda Düzenlenişi 189 2. Kurumsal Yönetim İlkeleri Açısından Kamuyu Aydınlatma İlkesi 194 3. Bilgi Edinme Hakkı Kanunu Çerçevesinde Sermaye Piyasası ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nın Bilgi Verme Yükümlülüğü 198 4. Değerlendirme 199 B- Bağımsız Denetim ve Derecelendirme Faaliyetleri 201 1. Bağımsız Denetim Faaliyeti 201 2. Derecelendirme Faaliyeti 202 3. Değerlendirme 204 C- İçerden Öğrenenlerin Ticareti 205 1. Genel Olarak 205 2. Tanım 206 3. Unsurları 208 a) Bilginin Sermaye Piyasası Araçlarının Değerini Etkileyebilecek Nitelikte Olması 208 b) Bilginin Kamuya Açıklanmamış Olması 211 c) İçerden Öğrenenin Sermaye Piyasası Araçlarının Değerini Etkileyen Bilgiyi Elde Etmesi ve Bu Bilginin İçerden Öğrenenler Tarafından Kullanılması 213 4. İçerden Öğrenenler 213 5. Bilgi İzolasyonu 215 6. Değerlendirme 219 II. ARACILIK FAALİYETLERİ 222 III.DİĞER FAALİYETLER 224 A- Yatırım Danışmanlığı 224 B- Portföy Yönetimi 226 § 3- ANONİM ŞİRKET OLARAK KURULMASI GEREKEN ŞİRKETLER AÇISINDAN TİCARÃ� SIR VE TİCARÃ� SIRRIN KORUNMASI 228 I. BANKALAR AÇISINDAN TİCARÃ� SIR VE TİCARÃ� SIRRIN KORUNMASI 228 A- Diğer Hukuk Sistemlerinde Bankacılık Sırrı ve Korunması 228 B- Türk Hukukunda Bankacılık Sırrı ve Bankacılık Sırrının Korunması 233 II. SİGORTA VE REASÜRANS ŞİRKETLERİ AÇISINDAN TİCARÃ� SIR KAVRAMI VE KORUNMASI 238 A- Sigorta ve Reasürans Şirketlerinde Ticarî Sır 238 B- Sır Saklama Yükümlüleri 241 1. Genel Olarak 241 2. Sigorta Acentesi 241 3. Diğer Kişiler 243 SONUÇ.................................................................................................... 245 BİBLİYOGRAFYA 251
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı