Türk İş ve Sosyal Güvenlik Hukukunda Tarımda Çalışanlar
Türk İş ve Sosyal Güvenlik Hukukunda Tarımda Çalışanlar
Münevver TEMİR
İÇİNDEKİLER
SUNUŞi
ÖNSÖZiii
KISALTMALARxv
GİRİŞ1
§ 1. TARIM İŞİ KAVRAMI
I.Tanımlama7
II. İş Kanunu Kapsamına Girmeyen Tarım ile İlgili İşler17
1.50 ve daha az işçi çalıştırılan tarım işlerinin yapıldığı işyerlerinde ve işletmelerinde yapılan tarım ile
ilgili işler21
2.Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarım ile ilgili her
çeşit yapı işleri29
III. İş Kanunu Kapsamına Giren Tarım ile İlgili İşler29
1. Genel olarak29
2. Tarım sanatlarının yapıldığı yerlerdeki işler30
3. Tarım araçları, makine ve parçalarının yapıldığı atölye
ve fabrikalarda görülen işler31
4. Tarım işletmelerinde yapılan yapı işleri31
5. Halkın faydalanmasına açık veya işyerinin eklentisi durumunda olan park ve bahçe işleri32
6.Deniz İş Kanunu kapsamına girmeyen ve tarım
işlerinden sayılmayan, denizlerde çalışan su ürünleri üreticileri ile ilgili işler34
§2. TARIMDA ÇALIŞANLAR
I. Genel Olarak37
II. Tarım İşverenleri38
1. İş Kanunu bakımından işveren38
2. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu bakımından işveren41
III. Tarım İşçileri41
1. Genel olarak41
2. Tarımda süreksiz işlerde çalışanlar45
3. Tarımda sürekli işlerde çalışanlar48
4. Tarımda mevsimlik işlerde çalışanlar50
A. Gündelikçiler53
B. Aylıkçılar54
IV. Tarımda Bağımsız Çalışanlar55
V. Tarımda Kiracılık ve Ortakçılık Sözleşmeleri ile
Çalışanlar55
VI. Ücretsiz Aile İşçileri63
§3. BİREYSEL İŞ HUKUKU BAĞLAMINDA
TARIM İŞÇİLERİ
I. Genel Olarak67
II. Tarihsel Gelişim68
III. Tarımda Çalışma İlişkilerinin Düzenlenmesi İhtiyacı71
IV. Tarımda İş Sözleşmeleri75
1. Tarım iş kanunu tasarılarında iş sözleşmesi75
2. Sözleşmelerin şekli76
3. Uygulamadaki durum80
4. Tarımda çalışan yabancıların iş sözleşmeleri81
V. Tarımda İş ve İşçi Bulma Aracılığı85
1. Tarihsel gelişim85
2. Tarım aracıları90
A. Mevzuattaki yeri91
B. Hukuki niteliği93
C. Çalışma yöntemleri97
D. Cezai yaptırımlar99
E. Değerlendirme ve öneriler103
3. Takım kılavuzları107
A. 50’den fazla işçi çalıştırılan tarım işlerinin yapıldığı işyeri veya işletmelerde çalışan takım kılavuzları108
a. Takım sözleşmesinin tarafları108
b. Takım sözleşmesinin şekli109
c. Takım sözleşmesinin hukuki niteliği110
d. Takım kılavuzunun sorumluluğu114
e. Değerlendirmeler116
B. 50 ve daha az işçi çalıştırılan tarım işlerinin yapıldığı işyeri veya işletmelerde çalışan takım kılavuzları117
4. Özel istihdam büroları118
A. Aracılık faaliyetleri119
B. Meslek edinilmiş geçici iş ilişkisi kurma faaliyetleri122
5. Türkiye İş Kurumu127
VI. Tarım İşyerlerinde İşin Düzenlenmesi129
1. Çalışma süreleri ve sınırlandırılması130
A. Uygulamada tarım işyerlerinde çalışma süresi130
B. Tarım iş kanunu tasarılarında çalışma süresi134
C. Mevcut düzenlemelerde çalışma süresi137
2. Yıllık ücretli izinler, haftalık ve resmi tatiller143
A. Tarım iş kanunu tasarılarında izin ve tatiller143
B. Mevcut düzenlemelerde izin ve tatiller145
3. Ulaşım ve konaklama imkânları149
A. Ulaşım imkânları149
B. Konaklama imkânları154
VII. Tarım İşçilerinin Ücretleri158
1. Tarımsal üretimde ücret sistemleri159
A. Zamana göre ücret160
a. Saat ücreti161
b. Günlük (Gündelik) ücret161
c. Haftalık ücret162
d. Aylık ücret163
e. Yıllık ücret163
B. Verime göre ücret164
2. Ücretin miktarı168
A. Ücretin belirlenmesi168
B. Asgari ücret175
3. Ücretin ödenmesi180
A. Ödemenin şekli180
B. Ödeme zamanı183
4. Tarım işçilerinin ücretlerine ilişkin düzenlemeler186
A. Uluslararası düzenlemeler186
B. Ulusal düzenlemeler189
a. Tarım iş kanunu tasarılarında ücret189
b. Mevcut düzenlemelerde ücret193
VIII. Uyuşmazlıkların çözümünde görevli mahkeme194
1. 5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu dönemi195
2. 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu dönemi201
§ 4. TOPLU İŞ HUKUKU BAĞLAMINDA
TARIM İŞÇİLERİ
I.Tarımın Sendikal Örgütlenmeye Etkisi209
1.Genel olarak209
2.Batıda tarımın sendikal örgütlenmeye etkisi210
3.Ülkemizde tarımın sendikal örgütlenmeye etkisi213
II. Tarım İşçilerinin Sendikal Örgütlenme Hakları215
1.Uluslararası hukukta216
2.Ulusal hukukta218
A.Özel sektör tarım işyerlerinde218
B.Kamu tarım işyerlerinde220
C.Değerlendirmeler220
III. Tarım İşyerlerinde İşkolu ve Yetki Tespiti221
1.İşkolu tespiti221
2.Yetki tespiti229
IV. Tarım İşyerlerinde Toplu İş Sözleşmeleri231
1.Tarım işçilerine toplu iş sözleşmeleri ile sağlanan haklar231
A.Özel sektör tarım işyerlerinde231
B.Kamu tarım işyerlerinde234
2.Toplu iş sözleşmesi hükümlerinin değerlendirilmesi237
V. Tarım İşyerlerinde Gerçekleştirilen Grevler239
1.Özel sektör tarım işyerlerinde240
2.Kamu tarım işyerlerinde242
§ 5. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BAĞLAMINDA
TARIM ÇALIŞANLARI
I.Genel Olarak245
II.Tarımda İş Sağlığı ve Güvenliği Bakımından Temel
Riskler253
1. Fiziksel risk etmenleri255
A. Gürültü255
B. Termal konfor257
C. Titreşim258
D. Ergonomi260
E. Yabani hayvanların yol açtığı yaralanmalar263
2. Kimyasal ve biyolojik risk etmenleri264
A. Bitki koruma ürünleri (Pestisitler)264
B. Gaz ve tozlar270
C. Zoonozlar271
III. Tarımda İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları272
1. İş kazaları272
2. Meslek hastalıkları277
IV. Tarımda Çalıştırma Yasak ve Sınırlamaları280
1. Yaş bakımından282
A. Uluslararası hukukta282
B. Ulusal hukukta288
a. Çocuk ve genç işçilerin çalıştırılma esasları291
b. Çocuk ve genç işçi çalıştırma yasak ve
sınırlamaları292
2. Gebe ve emzikli olma bakımından299
V. Tarımda Risk Analizi304
1. Tarım işlerinin girdiği tehlike sınıfı304
2. Risk analizi305
VI. Tarafların Hak ve Yükümlülükleri306
1. İşverenlerin yükümlülükleri306
A. Uluslararası hukukta306
a. 155 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma
Ortamı Hakkında Sözleşme306
b. 184 sayılı Tarımda Güvenlik ve Sağlık
Hakkında Sözleşme308
c. 192 sayılı Tarımda Güvenlik ve Sağlık
Hakkında Tavsiye Kararı310
d. 89/391/EEC Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği
Çerçeve Direktifi312
A. Ulusal hukukta313
a. Gerekli her türlü önlemi alma314
b. Alınan önlemleri izleme ve denetleme316
c. Bilgilendirme ve eğitim verme317
d. Risk değerlendirmesi yapma320
e. Çalışanın işe uygunluğunu dikkate alma ve
sağlık gözetimine tabi tutma321
f. Özel tehlike bulunan yerlere girilmesini önleme322
g. İş kazası ve meslek hastalıklarını bildirme ve kayıtları tutma323
h. Diğer bazı yükümlülükler323
C. Tarım iş kanunu tasarılarında326
2. Çalışanların hak ve yükümlülükleri328
A. Çalışanların hakları328
a. Çalışmaktan kaçınma hakkı328
b. İş sözleşmesini fesih hakkı331
B. Çalışanların yükümlülükleri332
a. Sağlık ve güvenliği tehlikeye düşürmeme332
b. Çalışanların diğer yükümlülükleri333
VI. İş Sağlığı ve Güvenliği Alanında Tarımda İyi Uygulama Örnekleri ve Projeler337
1.Genel olarak337
2.Çocuk İşçiliğinin Sona Erdirilmesi Uluslararası
Programı - IPEC339
3.Mevsimlik Gezici Tarım İşçilerinin Çalışma ve Sosyal Hayatlarının İyileştirilmesi Projesi - METİP340
4.Türkiye’de Mevsimlik Fındık Tarımında En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliğinin Sona Erdirilmesi
Projesi342
5.Türkiye Pamuk Sektöründe İstihdam Uygulamalarının İyileştirilmesi - Şanlıurfa’daki Pamuk Çiftliklerinde
İyi Çalışma Durumuna Doğru Projesi343
6.İthal Edilmiş Tarım Ürünlerinde Çocuk ve Zorunlu Çalışmayı Önleme Ortaklığı: USDA Kılavuzlarını Türkiye’ye Uygulamak Projesi346
7.Bilinçli Çiftçi Güvenli Tarım Projesi348
8.Bitki Koruma Makinelerinin İşletilmesi ve Pestisit Kullanımının Entegre Yönetimi Projesi -
IMPLEMENT349
9.Tarım İş Aracılarının Veri Tabanının Oluşturulması ve Farkındalık Oluşturma Yöntemi ile Çocuk İşçiliğinin Sonlandırılması Projesi350
§ 6. SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU BAĞLAMINDA
TARIM İŞÇİLERİ
I.Genel Olarak351
II. Tarım Sigortalısı Kavramı358
1. 2925 Sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar
Kanununda358
2. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık
Sigortası Kanununda365
A. Sürekli tarım işçileri366
B. Süreksiz tarım işçileri368
III. Tarım Sigortalılarına Sağlanan Sigorta Yardımları376
1. 2925 Sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar
Kanununda377
A. İş kazası ve meslek hastalığı sigortası382
B. Malullük sigortası387
C. Yaşlılık sigortası388
D. Ölüm sigortası390
E. Genel sağlık sigortası393
2. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda396
A. Sürekli tarım işçileri397
B. Süreksiz tarım işçileri398
a. İş kazası ve meslek hastalığı sigortası402
b. Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası404
c. Genel sağlık sigortası405
SONUÇ409
KAYNAKÇA417