Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Türk İş Hukukunda İşçinin Sadakat borcu
Türk İş Hukukunda İşçinin Sadakat borcu
Arzu ARSLAN ERTÜRK
Sayfa Sayısı
:
381
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2010
ISBN NO
:
9786055865207
37,00
TL 
Bu ürün şu anda stoklarımızda yok!Yazarın diğer ürünlerine gözatmanızı tavsiye ederiz...
Yrd. Doç. Dr. Arzu Arslan Ertürk 1970 yılında İstanbul Üsküdarda doğdu. İlkokulu İstanbulda Üsküdar Üçüncü Selim İlkokulunda, Orta ve Liseyi Üsküdar Burhan Felek Lisesinde tamamladı. 1988 Yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesini kazandı ve 1992 yılında mezun oldu. Yüksek lisans eğitimine 1993 yılında, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde başladı. Yüksek Lisans ders döneminin ardından, İngilizce bilgisini geliştirmek ve yüksek lisans tez çalışmalarını tamamlamak amacıyla 1994-1996 yılları arasında İngiltere′de bulundu. Uluslarası Hava Taşımalarında Taşıyıcının Yükün Ziya ve Hasarından Doğan Sorumluluğu başlıklı yüksek lisans tezini 1996 yılında tamamladı. 1996 Yılının mayıs ayında, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalında araştırma görevlisi olarak çalışmaya başladı. Doktora eğitimine 1998 yılında Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde başladı. Yeterlik sınavının ardından, doktora tez araştırmasını tamamlamak üzere, Ekim 2002- Ekim 2003 tarihleri arasında Almanya′da bulundu. Türk İş Hukukunda İşçinin Sadakat Borcu konulu tezini Nisan 2007 tarihinde savunarak Doktor unvanına hak kazandı. İngilizce ve almanca bilen yazar, halen Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde öğretim üyesi olarak yardımcı doçent unvanıyla çalışmaya devam etmektedir. KONUNUN ÖNEMİ İşçi ile işveren arasındaki bireysel hukuki ilişkinin temelini oluşturan iş sözleşmesinin, yapılması ve sona ermesine ilişkin konular dışında, asıl olarak, ifası sırasında ciddi tartışma ve uyuşmazlıkları beraberinde getirdiği görülmektedir. Gerçekten, tam iki tarafa borç yükleyen (sinallagma-tik) sözleşmeler kategorisi içerisinde yer alan iş sözleşmesi, işçi açısından asli edim olarak iş görme, işveren açısından da ücret ödeme borcunu öngörmektedir. Ancak tarafların bu asli borçları dışında, yan yükümlülükleri de söz konusudur. Gerek asli gerekse yan edim yükümlülüklerinin ifası, belirli hukuki esas ve yaptırımlara bağlanmıştır. İş sözleşmesinin tarafı olarak, işçinin iş görme edimini ifa ederken bu kurallar çervesinde hareket etmesi kaçınılmazdır. İşte işçinin asli edimi olan iş görme borcunu gerektiği gibi ifasına hizmet eden temel hukuki esaslardan birisi de sadakatle davranma yükümlülüğüdür. Sadakat borcunun, işçinin iş görme borcunun yanında yer alan önemli bir yan yükümlülüğü olması ve uygulamada da pek çok yargı kararma konu olması bizi tezde bu konuyu incelemeye sevk etmiştir. Sadakat, kökeni itibariyle hukuki bir kavram olmayıp, daha çok ahlaki bir kavramdır. Bu kavram zaman içerisinde, hukukun toplumdaki ahlak anlayışı ile etkileşimi sonucunda, hukuk düzeni içerisindeki yerini almıştır. Gerçekten de sadakat kavramının, yer yer ahlaki içerikli bir hukuk prensibi olarak karşımıza çıkması, bize bu kavramın ahlak ile hukukun kesişme noktasında yer alan bir değer olarak nitelendirilebileceğini düşündürmektedir. Bununla beraber sadakat, her ne kadar ahlaki köklere sahip bir kavram olsa da, özel hukukta varlığından bahsettiğimiz "sadakat borcu" açısından bir değerlendirme yaparken bu borcu, hukuk düzeni içerisinde, ahlaki köklerinden biraz daha farklı olarak ele almak doğru olacaktır. Zira sadakat kavramı, yapılan yasal düzenlemeler sayesinde hu-kuk düzeni içinde yer almakla artık ahlaki olmaktan öte, somut hukuksal bir işlev üstlenmektedir. Sadakat borcu, sözleşmesel ilişkilerde, sözleşenler arasında varolması gereken güven ilişkisinden kaynaklanan bir yükümlülüktür. Bu borç, yapısında taraflar arasındaki karşılıklı güveni yoğun bir biçimde barındıran "sürekli borç ilişkileri"nde daha büyük bir önem kazanmaktadır. Zira sürekli borç ilişkilerinde borç ilişkisi, belirli ya da belirsiz bir süre içerisine yayılmış bulunmakta ve bu durum, taraflar arasında uzun süreli bir güven ilişkisinin varlığım gerektirmektedir. Sözleşen taraflar arasında kurulan bu güven ilişkisi ve bunun beraberinde getirdiği kişisel bağımlılık, asıl edim yükümlülüklerinin yerine getirilmesinin yanında, bazı yan borçların varlığım da gerekli kılmaktadır. Böylece sadakat borcu, "doğruluk ve güven ilkesi"nden kaynaklanan bir yan edim yükümlülüğü olarak, asıl edim yükümlülüğünün yanında yer alan ve onları tamamlayan önemli bir borç olarak karşımıza çıkmaktadır. Taraflar arasında sürekli borç ilişkisi doğuran ve karşılıklı güven ilişkisinin yoğunluk kazandığı sözleşmelerden birisi de iş sözleşmeleridir. Bu sözleşmlerde var olan işçinin sadakat borcu, onun asıl edim yükümlülüğü olan iş görme borcunun yanında, önemli bir yan edim yükümlülüğü olarak yer almakta ve bu borcun gerektiği gibi ifa edilmesine hizmet etmektedir. İşçinin sadakat borcu, iş ilişkisi kavramıyla birlikte ortaya çıkmış ve tarih boyunca varlığını sürdürmüş bir borçtur. İlk çağlarda köle ile efendisi arasındaki iş ilişkisinde, kölenin efendisine sadakatle hizmet etmesi şeklinde ifade edilmiş olan bu borç, XIX. yüzyılın başlarına kadar Batı Avrupada, tıpkı ilkçağ Romasında yer aldığı şekliyle, işçi ile işveren arasında sıkı bağımlılık ilişkisi ve varolan sınırsız sadakat anlayışı şeklinde varlığını sürdürmüştür. II. Dünya savaşı sırasında, Alman Hukukuna hakim olan "topluluk ilişkisi" (Gemeinshaftverhaltnis) kuramı ile güç kazanan işçinin sadakat borcu, kısa süre içinde tüm dünyada, iş hukuku alanında etkili bir borç görünümü kazanmıştır. Buna göre, üretim sürecinde yer alan işçinin, işveren ile eşit güce sahip olmadığı ve işverenin de işçiye karşı korumayükümlülüğü altında bulunduğu kabul edilmekle beraber, sadakat borcu, işçinin işvereninin haklı menfaatlerini var gücüyle savunması ve bu menfaatlere zarar verecek her türlü davranıştan kaçınması şeklinde tanımlanmıştır. Ancak, günümüz İş Hukukunda işçinin sadakat borcunun artık eski katı şekliyle algılanmadığı da bir gerçektir. Zira bugün, işçinin doğruluk ve güven ilkesinden kaynaklanan bu borcu, onun işverenin korunmaya değer menfaatlerini, ancak "doğruluk ve güven ilkesi gereğince kendisinden beklenebilecek ölçülerde savunması" şeklini almış ve işçiden beklenebilecek çeşitli davranış yükümlülükleri çerçevesinde somutlaşmıştır. İşçinin sadakat borcunun, bugünkü görünümüyle, tarihi köklerinden gelen anlayıştan büyük ölçüde uzaklaştığını ve "doğruluk ve güven ilkesi" kapsamında başlı başına bir görünüm kazandığını söylemek mümkündür. Yine bu şekliyle değerlendirildiğinde, çağdaş iş hukukunda, söz konusu borcun tümüyle ortadan kalktığını veya değerini yitirdiğini iddia etmek de mümkün görünmemektedir. Zira günümüzde bu borç, doğruluk ve güven ilkesi gereği, var olan pek çok davranış yükümlülüğünün özünde yer almakta ve işçinin iş görme borcunu gerektiği gibi ifasına hizmet etmektedir. Türk İş Hukukunda sadakat borcu, İş Kanunu m. 25/11, e hükmünde," doğruluk ve bağlılığa aykırı davranış" şeklinde somutlaştırılmış ve işçinin bu davranışa aykırı hareketi işverenin haklı nedenle fesih hakkı kapsamında değerlendirilmiştir. Borçlar Kanununda, işçinin sadakat borcuna ilişkin bir düzenleme mevcut olmamakla beraber, Türk Borçlar Kanunu Tasarısı m. 395 hükmünde, İsviçre BK. m. 321a hükmüne paralel olarak işçinin "özen ve sadakat borcu" başlığı altında açık bir düzenlemeye yer verilmektedir. Söz konusu düzenleme çabası da, işçinin sadakat borcunun bugünkü görünümüyle, iş sözleşmelerinde halen geçerliliğini koruyan ve gelecekte de koruyacak olan bir borç olduğunun bir delili niteliğindedir. İNCELEME YÖNTEMİ Sadakat borcu, iş sözleşmesinden kaynaklanan temel borç olan iş görme yükümlülüğünün yanında yer alan işçinin önemli yan edimyükümlülüklerinden birisidir. Olumlu ve olumsuz pek çok davranış yükümlülüklerinden oluşan bu borcun kapsamını tahdidi olarak belirlemek mümkün değildir. Öyle ki, işçinin sadakat borcu, bugüne kadar birbirinden farklı, sayısız Yargıtay kararma konu olmuştur. Öte yandan, işçinin bir diğer yan yükümlülüğü olan özen borcu da kimi zaman sadakat borcuna çok yaklaşmakta hatta bu iki borç yer yer kesişmektedir. Doktrinde, özen borcunu "işin yürütümünde sadakat" olarak nitelendirerek, sadakat borcunun kapsamında değerlendiren bir eğilim de mevcuttur. Ancak bu tezde, özen borcu, sadakat borcunun kapsamı dışında tutulmuş sadece bu borcun sadakat borcuyla kesiştiği noktalar inceleme konusu yapılmıştır. İşçinin sadakat borcunu somutlaştırmak için öncelikle bu borcu genel anlamıyla açıklığa kavuşturmak ve ana hatlarını ortaya koymak gerekmektedir. Ardından da elimizdeki genel ölçüler çerçevesinde, işçinin sadakat borcunu somutlaştıracak önemli davranış biçimlerini açıklığa kavuşturmak ve bu davranış biçimlerinin sadakat borcu ile olan ilişkisini ortaya koymak doğru olacaktır. Bu bağlamda, tezimiz üç bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde, sadakat borcunun temeli olan sadakat kavramı ahlaki ve hukuki boyutlarıyla incelenmiş ve bu kavramdan yola çıkılarak genel bir sadakat borcu tanımlamasına ulaşılmıştır. Sadakat borcunun hukuki niteliği ortaya konduktan sonra, genel bir bakış açısı sağlamak amacıyla, sözleşmeler hukukunda, iş sözleşmesi dışındaki diğer sözleşmeler açısından, tarafların sadakat borcu da ana hatlarıyla inceleme konusu yapılmıştır. İkinci bölümde, iş sözleşmesinde işçinin sadakat borcu inceleme konusu yapılmıştır. Burada öncelikle, iş sözleşmesi kavramı, hukuki niteliği, unsurları ortaya konduktan sonra, iş sözleşmesinin belirleyici unsuru olan ve sadakat borcu için de temel olarak gösterilen "bağımlılık unsuru" ile işçinin sadakat borcu arasındaki ilişki açıklığa kavuşturulmuştur. Daha sonra, sırası ile sadakat borcunun tarihi süreci, hukuki dayanakları, iş sözleşmesine özgü tanımı, hukuki niteliği, bu borcun tarafları, süresi ve işçinin özel hukuktaki kişilik hakları ile anayasada yer alan temel haklarındankaynaklanan sınırları çizilmek suretiyle, işçinin sadakat borcu genel bir bakış açısı ile incelenmiştir. Genel anlamıyla, işçinin işverenin haklı menfaatlerini koruma yükümlülüğü olarak tanımlanan sadakat borcu, sır saklama borcu, işvereni bilgilendirme borcu, yan faaliyette bulunmama ve rekabet etmeme borcu, rüşvet alma ve talep etme yasağı gibi bazı davranış yükümlülükleriyle somutlaşmaktadır. Tezin üçüncü bölümünde ise, tahdidi olmayan bu davranış yükümlülükleri, Türk Borçlar Kanunu Tasarısı m.395 hükmünün kapsamı da göz önünde bulundurulmak suretiyle açıklığa kavuşturulmaktadır. İÇİNDEKİLER : ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜRLER............................................................................. v İÇİNDEKİLER.......................................................................................................ix KISALTMALAR..................................................................................................xxi §1. GİRİŞ.................................................................................................................1 I. KONUNUN ÖNEMİ............................................................................1 II. İNCELEME YÖNTEMİ.......................................................................3 Birinci Bölüm SADAKAT BORCUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ VE SÖZLEŞMELER HUKUKUNDAKİ YERİ §2. SADAKAT, SADAKAT BORCU KAVRAMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ........................................................................................................7 I. GENEL OLARAK..................................................................................7 II. SADAKAT KAVRAMI VE BU KAVRAMDAN TÜREYEN SADAKAT BORCUNUN TANIMI..........................8 1. Sadakat Kavramı...............................................................................8 a. Ahlaki bir kural olarak sadakat...............................................9 b. Hukuki bir kavram olarak sadakat.......................................11 2. Sadakat Borcunun Tanımı............................................................12 III. SADAKAT BORCUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ........................13 1. Genel Olarak....................................................................................13 2. Genel Bir Ölçüt Olarak İyi Ahlak ve Sadakat Borcu...........15 3. Dar Anlamıyla Sadakat Borcu ve Bu Borcun Kuramsal Temelleri...........................................................................................17 a. Sadakat borcu ve sözleşmesel sadakat (vertragstreue)...........................................................................18 b. Sadakat borcu ile doğruluk ve güven ilkesi........................19 aa. Genel olarak........................................................................19 bb. Medeni Kanun m. 2 hükmü anlamında doğruluk ve güven ilkesi..............................................21 aaa. Medeni Kanun m. 2 hükmünün hukuk düzeni içerisindeki yeri....................................................... 24 bbb. Medeni Kanun m. 2 hükmünün uygulama alanı............................................................................ 25 cc. Sadakat borcunun Medeni Kanun m. 2 hükmü ile ilişkilendirilmesi..........................................................27 c. Sadakat borcu ve menfaatlerin korunması.........................31 §3. SÖZLEŞMELER HUKUKUNDA SADAKAT BORCU..................32 I. GENEL OLARAK................................................................................32 II. KONUSU İŞ GÖRME OLAN SÖZLEŞMELERDE SADAKAT BORCU............................................................................ 34 1. Vekalet Sözleşmesi......................................................................... 34 2. Tellallık Sözleşmesi....................................................................... 38 3. Tek Satıcılık Sözleşmesi.................................................................42 III. ŞİRKET SÖZLEŞMELERİNDE VE TİCARET ŞİRKETLERİNDE SADAKAT BORCU...................................... 44 1. Genel Olarak .................................................................................. 44 2. Adi Şirket...........................................................................................45 3. Kollektif Şirket.................................................................................47 4. Komandit Şirket..............................................................................52 5. Anonim Şirket..................................................................................55 6. Limited Şirket..................................................................................61 xi IV. FRANCHISE SÖZLEŞMESİNDE SADAKAT BORCU..........65 İkinci Bölüm İŞÇİNİN İŞ SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN SADAKAT BORCU §4. İŞ SÖZLEŞMESİ VE SADAKAT BORCU.......................................... 69 I. GENEL OLARAK............................................................................... 69 II. İŞ SÖZLEŞMESİ KAVRAMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ...........70 1. Genel Olarak....................................................................................70 2. Hizmet Sözleşmesi-İş Sözleşmesi Terminolojisi.................... 72 3. İş Sözleşmesinin Tanımı ve İş İlişkisi........................................76 a. Tanımı.........................................................................................76 b. İş sözleşmesi ve iş ilişkisi........................................................78 4. İş Sözleşmesinin Hukuki Niteliği...............................................81 a. Özel hukuk sözleşmesi olması...............................................81 b. Tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme olması........... 82 c. Sürekli borç ilişkisi doğuran bir sözleşme olması........... 82 d. İşçinin şahsına bağlı olması.................................................. 83 5. İş Sözleşmesinin Unsurları.......................................................... 84 a. Bir işin görülmesi.....................................................................85 b. İşin (hizmetin) görülmesinin bir ücret (ivaz) karşılığında olması.................................................................. 86 III. İŞ SÖZLEŞMESİNİN BELİRLEYİCİ UNSURU VE SADAKAT BORCUNUN TEMELİ OLARAK; BAĞIMLILIK UNSURU................................................................... 87 1. Genel Olarak................................................................................... 87 2. Bağımlılık Unsurunun Varlığını Belirleyen Ölçütler............ 94 a. Ekonomik bağımlılık...............................................................95 b. Teknik bağımlılık.................................................................... 96 c. Kişisel/Hukuki bağımlılık.................................................... 97 xii aa. Genel olarak....................................................................... 97 bb. Hukuki bağımlılık ilişkisi hakkındaki ölçütler........101 aaa. Başkasının iş ya da hizmet organizasyonu içinde iş yapma....................................................................101 bbb. Başkasının işyerine katılma ve başkasının yararına iş yapma.................................................. 104 ccc. Başkasının çalışmasına müdahale..................... 105 3. Bağımlılık Unsuru ve İşçinin Sadakat Borcu Hakkındaki Değerlendirmemiz............................................... 105 §5. İŞÇİNİN SADAKAT BORCUNUN TARİHİ GELİŞİMİ VE HUKUKİ DAYANAKLARI........................................................... 108 I. TARİHİ GELİŞİM SÜRECİNE BAKIŞ..................................... 108 1. İlk Çağlarda ve Özellikle Roma Hukukunda İş Sözleşmesi ve İşçinin Sadakat Borcu....................................... 108 2. Batı Avrupada İş Sözleşmesinin Gelişimi ve İşçinin Sadakat Borcu................................................................................110 3. Türk Hukukunda İş Sözleşmesi ve İşçinin Sadakat Borcu............................................................................................... 115 II. İŞÇİNİN SADAKAT BORCUNUN HUKUKİ DAYANAKLARI................................................................................117 1. İşçinin Sadakat Borcuna Kuramsal Yaklaşım........................117 a. Genel Olarak...........................................................................117 b. Organizasyon ve hakimiyet görüşü...................................118 c. Sadakat borcunun işverenin koruma borcunun karşılığı olduğuna dair görüş..............................................120 d. Geleneksel menfaat topluluğu görüşü.............................. 121 aa. Menfaat topluluğu kavramı (Interessengemeinschaft)............................................. 121 bb. Geleneksel öğretiye ilişkin değerlendirmeler.......... 123 e. Kişiler hukukuna ilişkin topluluk ilişkisi görüşü.......... 127 aa. Kişiler hukukuna ilişkin topluluk ilişkisi kavramı............................................................................. 128 xiii bb. Kişiler hukukuna ilişkin topluluk ilişkisi görüşüne yöneltilen eleştiriler..................................... 130 f. Bugünkü görünümüyle işçinin sadakat borcu................ 132 2. İşçinin Sadakat Borcunun Yasal Dayanakları....................... 134 a. Borçlar Kanunundaki düzenlemeler................................. 135 b. İş Kanunlarındaki düzenlemeler....................................... 137 aa. 4857 sayılı İş Kanunu hükümleri............................... 137 bb. 5953 sayılı Basın İş Kanunu ve 854 Sayılı Deniz İş Kanunu hükümleri........................................ 138 §6. İŞÇİNİN SADAKAT BORCUNUN TANIMI HUKUKİ NİTELİĞİ VE BENZER KAVRAMLARLA İLİŞKİSİ.................. 139 I. GENEL OLARAK............................................................................. 139 II. İŞÇİNİN SADAKAT BORCUNUN TANIMI VE NİTELİKLERİ................................................................................... 140 1. İşçinin Sadakat Borcunun Tanımı........................................... 140 2. Nitelikleri....................................................................................... 144 a. İşverenin iş sözleşmesi ile hedeflediği amaca ulaşmasına hizmet eden bir borçtur................................. 144 b. İşçinin iş görme borcu ile bağlantılı bir borçtur............ 145 c. İşverenin haklı menfaatlerini korumaya yönelik bir borçtur..................................................................................... 146 d. Olumlu ve olumsuz davranış yükümlülüklerini içeren bir borçtur................................................................... 148 3. İşçinin Sadakat Borcunun İş Hukukundaki Görünümü: Doğruluk ve Bağlılığa Uymayan Davranış..... 150 a. Doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışın kapsamı.................................................................................... 151 b. Doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışın tespiti açısından zarar unsuru ve işverenin fesih hakkı............ 159 c. İşçinin doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışının suç teşkil etmesi............................................ 164 xiv III. İŞÇİNİN SADAKAT BORCUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ............................................................................................ 169 1. Esas ve Yan Yükümlülükler........................................................ 169 2. Yan Yükümlülük Olarak İşçinin Sadakat Borcu................... 172 IV. İŞÇİNİN SADAKAT BORCUNUN BENZER KAVRAMLARLA İLİŞKİSİ............................................................175 1. İşçinin Sadakat Borcunun İşverenin Gözetme Borcu İle Olan İlişkisi...............................................................................175 2. Sadakat Borcunun Sürekli Borç İlişkisi Kavramı ile Olan Bağı........................................................................................ 177 3. İşçinin Sadakat Borcunun Güven İlişkisi ile Olan Bağı.......178 4. İşçinin Sadakat Borcu ve İtaat Kavramı..................................178 §7. SADAKAT BORCUNUN İŞ GÖRME BORCU ÇERÇEVESİNDE KAPSAMI VE BU BORCUN KAPSAMINI BELİRLEYEN ÖLÇÜTLER...................................... 180 I. SADAKAT BORCUNUN İŞ GÖRME BORCU ÇERÇEVESİNDE KAPSAMI........................................................ 180 II. İŞÇİNİN SADAKAT BORCUNUN KAPSAMINI BELİRLEYEN ÖLÇÜTLER........................................................... 182 1. İşçinin İşyerindeki Görevi ........................................................ 183 2. Görülen İşin Niteliği................................................................... 184 3. İşyerinin Niteliği.......................................................................... 185 §8. SADAKAT BORCUNUN TARAFLARI VE SÜRESİ ................. 186 I. SADAKAT BORCUNUN TARAFLARI................................... 186 1. Borçlu Taraf: İşçi.......................................................................... 186 2. Alacaklı Taraf: İşveren ............................................................... 188 a. Gerçek kişi işveren................................................................ 188 b. Tüzel kişi işveren................................................................... 189 3. Geçici İş İlişkisinde İşçinin Sadakat Borcu............................191 a. İşçinin asıl işverene karşı sadakat borcu...........................191 b. İşçinin geçici işverene karşı sadakat borcu..................... 194 II. SADAKAT BORCUNUN SÜRESİ.............................................. 196 xv 1. Sadakat Borcunun Başlangıcı.................................................... 196 a. İş sözleşmesi kurulmadan önce ......................................... 197 b. İş sözleşmesinin kurulmasından sonra ...........................203 aa. İş sözleşmesinin kurulmasından sonra ancak işe başlamadan önce......................................................203 bb. İşe başladıktan sonra.....................................................205 2. Sadakat Borcunun Sona Ermesi................................................205 a. Genel olarak............................................................................205 b. İş sözleşmesinin işverence süreli fesih bildirimi ile sona erdirilmesi halinde......................................................207 aa. İş güvencesi kapsamı dışındakiler için......................207 bb. İş güvencesi kapsamındakiler için..............................209 c. İş sözleşmesinin süresiz fesih bildirimi ile sona erdirilmesi halinde (haklı nedenle derhal fesih) ........... 212 d. Belirli süreli iş sözleşmelerinde sadakat borcunun sona ermesi..............................................................................214 III. GEÇERSİZ İŞ SÖZLEŞMELERİNDE SADAKAT BORCU................................................................................................. 215 §9. İŞÇİNİN SADAKAT BORCUNUN SINIRLARI VE BORCA AYKIRILIĞIN SONUÇLARI...............................................217 I. İŞÇİNİN SADAKAT BORCUNUN SINIRLARI....................217 1. Genel Olarak..................................................................................217 2. İşçinin Sadakat Borcunun Taraflarca Düzenlenmesi.......... 218 3. Sadakat Borcunun Kişilik Hakkından Kaynaklanan Sınırları...........................................................................................226 a. Genel olarak kişilik hakkı kavramı...................................226 b. Kişilik hakkına ilişkin sınırlamaların işçinin sadakat borcu üzerindeki etkisi.........................................230 c. İşyerinde yapılan kapı kontrolü ve işçinin kişilik hakkı.........................................................................................233 4. Sadakat Borcunun Anayasal Temel Haklardan Kaynaklanan Sınırları.................................................................238 xvi a. Anayasal temel hakların özel hukuk alanındaki geçerliliği.................................................................................238 b. Anayasal temel haklar ve işçinin sadakat borcu............. 239 c. Düşünce özgürlüğü ve sadakat borcu...............................240 d. Yerleşme ve seyahat özgürlüğü ve sadakat borcu...........244 e. Çalışma ve sözleşme özgürlüğü ile sadakat borcu.........247 f. Sendika özgürlüğü ve sadakat borcu................................ 251 g. Grev hakkı ve sadakat borcu...............................................253 II. SADAKAT BORCUNA AYKIRILIĞIN SONUÇLARI......... 255 1. Sadakat Borcuna Aykırılığın Hukuki Sonuçları................... 255 a. İş sözleşmesinin feshi........................................................... 255 b. Zararların tazmini................................................................. 257 c. İşveren tarafından çalışma belgesi verilmesi.................. 259 d. Sır saklama ve rekabet etmeme borçlarına özgü sonuçlar....................................................................................260 2. Sadakat Borcuna Aykırılığın Cezai Sonuçları....................... 261 Üçüncü Bölüm SADAKAT BORCUNDAN DOĞAN YÜKÜMLÜLÜKLER §10. İŞÇİNİN ÖZEN BORCU VE SADAKAT BORCU İLE OLAN İLİŞKİSİ .......................................................................................264 I. İŞÇİNİN ÖZEN BORCU................................................................264 1. Genel Olarak.................................................................................264 2. İşçinin Özen Borcuna İlişkin Kanuni Düzenlemeler..........265 3. İşçinin İşini Özenle Yapması ve Özen Derecesinin Tespiti.............................................................................................266 a. İşçinin işini özenle yapması................................................266 b. İşçiden beklenebilecek özen derecesinin tespiti............267 4. İşçinin Özen Borcunun İş Kanunundaki Görünümleri..... 270 xvii a. İşçinin görevini yapmaması................................................ 270 aa. İşçinin ödevli bulunduğu görevini yapmaması....... 270 bb. İşçiye görevinin hatırlatılması..................................... 272 cc. İşçinin görevini gereği gibi ifa etmemesi.................. 273 b. İşçinin iş güvenliğini tehlikeye düşürmesi ile makinaları, tesisatı, eşya ve maddeleri hasara/ kayba uğratması..................................................................... 274 aa. İşçinin iş güvenliğini tehlikeye düşürmesi.............. 274 bb. İşçinin işverene zarar vermesi..................................... 277 5. İşçinin Özensiz İfadan Doğan Sorumluluğu......................... 279 II. İŞÇİNİN ÖZEN BORCUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ VE SADAKAT BORCU İLE İLİŞKİSİ........................................280 1. İşçinin Özen Borcunun Hukuki Niteliği................................280 a. Özen yükümlülüğünü tali bir yükümlülük olarak kabul eden görüş....................................................................280 b. Özen yükümlülüğünü sadakat borcunun somutlaşması olarak kabul eden görüş............................. 281 c. Özen yükümünü edim yükümünün bir parçası olarak kabul eden görüş....................................................... 281 d. Özen yükümünü bir edim yükümü ve yan yükümlülük olarak kabul etmeyen görüş........................ 281 2. İşçinin Özen Borcu ile Sadakat Borcunun İlişkisi...............282 §11. İŞÇİNİN SIR SAKLAMA BORCU.....................................................285 I. SIR SAKLAMA BORCUNA İLİŞKİN KANUNİ DÜZENLEMELER...........................................................................285 II. İŞ SIRRI KAVRAMI.........................................................................287 1. Genel Olarak.................................................................................287 2. Sırrın Unsurları............................................................................289 a. Sır niteliği (Bilinmezlik).....................................................289 b. Sırrın iş ile bağlantılı olması............................................... 291 c. İşverenin sır saklama iradesi............................................... 291 d. İşverenin haklı bir menfaatinin varlığı............................ 292 xviii III. SIR SAKLAMA BORCUNUN SÜRESİ VE GEÇERSİZ İŞ SÖZLEŞMELERİNDE SIR SAKLAMA BORCU.............. 294 1. Başlangıcı....................................................................................... 294 2. Sona Ermesi................................................................................... 295 3. Hükümsüz İş Sözleşmelerinde İşçinin Sır Saklama Borcu............................................................................................... 296 §12. İŞÇİNİN İŞVERENİ BİLGİLENDİRME BORCU........................ 297 I. GENEL OLARAK............................................................................. 297 II. İŞÇİNİN BİLGİLENDİRME BORCUNUN KAPSAMI...... 298 III. İŞÇİNİN BİLGİLENDİRME BORCUNUN GÖRÜNÜMLERİ ............................................................................ 299 1. İşçinin Açıklama Yükümlülüğü (Offenbarungspflicht)..... 299 2. İşçinin İhbar Yükümlülüğü (Anzeigepflicht)....................... 301 3. Hesap Verme ve İade Yükümlülüğü........................................304 IV. BİLGİLENDİRME BORCUNUN BAŞLANGICI VE SONA ERMESİ.................................................................................. 305 1. Bilgilendirme Borcunun Başlangıcı......................................... 305 2. Bilgilendirme Borcunun Sona Ermesi.................................... 305 §13. İŞÇİNİN YAN FAALİYETTE BULUNMA YASAĞI VE REKABET ETMEME BORCU............................................................306 I. GENEL OLARAK.............................................................................306 II. İŞÇİNİN YAN İŞ (FAALİYET) TUTMA YASAĞI.................307 1. Genel Olarak.................................................................................307 2. Yan İş Kavramı ve Bir İşin Yan İş Olarak Kabulü İçin Gereken Şartlar.............................................................................307 a. Yan iş kavramı........................................................................307 b. Bir işin yan işolarak kabulü için gereken şartları........309 aa. İşçi için devam eden bir asıl iş ilişkisinin mevcut olması.................................................................309 bb. Asıl iş ilişkisinin baskın süreyi kapsaması.................310 cc. İşçinin bir başka iş için de sözleşme yapması...........311 xix dd. Yan iş tutmayı yasaklayan bir kayıt bulunmaması................................................................... 313 ee. Asıl ve yan işe ait çalışma sürelerinin azami iş süresini aşmaması.......................................................... 313 ff. Yan işin niteliğinin asıl iş ile bağdaşması...................314 3. Yan İş İlişkisinin Hukuken Geçerliliği....................................316 4. Yan İş Tutmanın Taraflarca Sınırlandırılması veya Ortadan Kaldırılması...................................................................318 5. İşçinin Yan İş Tutmama Borcunun Sadakat Borcu Açısından Değerlendirilmesi..................................................... 321 III. İŞÇİNİN REKABET ETMEME BORCU.................................. 322 1. Genel Olarak................................................................................. 322 2. Rekabet Kavramı ve Rekabet Yasağı....................................... 323 a. Rekabet kavramı.................................................................... 323 b. Rekabet yasağı........................................................................324 3. İşçinin Rekabet Yasağına İlişkin Yasal Düzenlemeler........ 325 4. İşçinin Rekabet Etmeme Borcunun Kapsamı....................... 328 a. Konu bakımından kapsamı................................................. 328 b. Kişiler bakımından kapsamı..............................................330 5. Rekabet Etmeme Borcunun Sona Ermesi.............................. 332 §14. RÜŞVET ALMA VE TALEP ETME YASAĞI.................................. 333 I. Genel Olarak........................................................................................ 333 II. Rüşvetin Tanımı ve Nitelikleri........................................................334 1. Tanım..............................................................................................334 2. Rüşvetin Nitelikleri..................................................................... 335 a. Rüşvetin işçiye maddi menfaat sağlaması....................... 335 b. Rüşvetin belirli bir amaç için verilmesi...........................336 c. İşçiden rüşvet karşılığı beklenecek davranışın gelecekte meydana gelmesi................................................. 337 III. Hediye ve Bahşiş Kabulünün Rüşvet Alma İle Olan Sınırı...... 337 1. Hediye Kabulünün Rüşvetle Olan Sınırı............................... 337 xx 2. Bahşişin Kabulünün Rüşvetle Olan Sınırı............................. 338 IV. Rüşvetin Sadakat Borcu İle Olan İlişkisi....................................... 338 §15. İŞÇİNİN SADAKAT BORCUNDAN KAYNAKLANAN DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ.............................................................340 I. İŞÇİNİN İŞVERENE ZARAR VEREN AÇIKLAMA, İHBAR VE İSNADLARDAN KAÇINMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ............................................................................340 1. Genel Olarak.................................................................................340 2. İşçinin İşverenin Şeref ve Namusuna Dokunucak Söz ve Davranışlarda Bulunması...................................................... 341 3. Yapılan Açıklama ve İsnatların Asılsız ve Şeref ve Haysiyet Kırıcı Olması..............................................................343 4. Açıklamadan Kaçınma Yükümlülüğünün Anayasal Düşünce Açıklama Hakkı ve Şikayet Hakkı Karşısındaki Durumu.................................................................345 II. İŞÇİNİN İŞ DÜZENİNİ BOZMAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ............................................................................347 1. İşçinin İşverene yahut İşverenin Başka İşçisine Sataşması........................................................................................348 2. İşçinin İş Kanunu m. 84 Hükmüne Aykırı Davranışları................................................................................... 350 3. İşçinin Diğer İşçileri Kışkırtması............................................. 352 4. İşçinin İşyerinde Ahlak Dışı Davranışlarda Bulunması ve İşverenin Başka İşçisine Cinsel Tacizde Bulunması....... 353 III. İŞÇİNİN KANUN DIŞI GREV VE DİRENİŞE KATILMAMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ.............................................354 §16. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ...................................... 357 KAYNAKÇA.......................................................................................................363
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı