Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Türk İş Hukukunda İşçinin Çalışmaktan Kaçınma Hakkı
Türk İş Hukukunda İşçinin Çalışmaktan Kaçınma Hakkı
Seracettin GÖKTAŞ
500,00
TL
Ö N S Ö Z Türk Bireysel İş Hukukunda ücretin ödenmemesi veya iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin alınmaması nedeni ile işçinin iş görmekten kaçınma hakkına kavuşması 4857 sayılı İş Kanıınu′nun yürürlüğe girmesi ile mümkün olabilmiştir. İşçiye, bu gibi hallerde iş sözleşmesini sona erdirmeden, yükümlülüklerini yerine getirme noktasında işvereni baskı altına alacak haklar sağlanması önemli bir güvencedir. Ancak, iş görmekten kaçınma hakkı kanunda öngörülen belirli koşulların gerçekleşmesi halinde kullanılabilecektir. Aksi halde, iş görmekten kaçınma işçinin sözleşmesel sorumluluğuna yol açabilecek ve belkide iş sözleşmesinin işveren tarafından tazminatsız olarak sona erdirilmesi gibi İş Hukukunun hiç de arzu etmeyeceği bir sonuç ortaya çıkabilecektir. Şartlan çerçevesinde kullanılmadığı takdirde işin kaybedilmesi gibi bir riskin gerçekleşme ihtimali karşısında, iş görmekten kaçınma hakkının kullanılma şartlarının ve sınırlarının ayrıntılı bir şekilde belirlenmesi gerekir. Yüksek Lisans Tezi olarak yapılan bu çalışmanın amacı, kaçınma hakkının niteliği, kullanılma şartlan, ne şekilde kullanılacağı ve sonuçları ile ilgili öğreti ve yargı kararları ışığında bir inceleme yapmaktır. Türk İş Hukukunda grev de işçiye iş görmekten kaçınma hakkını vermekte ise de, Yüksek Lisans programı düzeyinde yapılan bu çalışmaya çok geniş araştırma ve inceleme gerektiren ve zaten şimdiye kadar çeşitli incelemelere konu edilmiş olan grevin dahil edilmesine gerek görülmemiştir. Bu sebeple, tezin konusu 4857 sayılı İş Kanıınu′nun düzenlediği iş görmekten kaçınma hakkı ile sınırlı tutulmuştur. Türk İş Hukuku öğretisindeki görüşlerin yanı sıra ulaşabildiğimiz ölçüde yabancı hukuk uygulama ve öğretisinin görüşlerine de yer verilen bu çalışmada, 4857 sayılı İş Kanıınu′nun yürürlüğe girmesinden önce ve sonraki Yargıtay uygulamalarından da birçok örnek verilmiştir. 10.0.6.2003 talihinde yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanıınu′nun yenilikleri arasında yer alan ücret ödenmemeye dayalı iş görmekten kaçınma hakkının kullanılması hakkında verilen kararlardan Yargıtay′ın görüşü aşağı yukarı ortaya çıkmış durumdadır. Buna karşılık, iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınmaması nedeni ile işçilerin iş görmekten kaçındıklarına ilişkin Yargı kararlarına rastlanmamıştır. Bunun nedeni sözü edilen hakkın kullanılabilmesi için öngörülen koşulların gerçekleşmesinin zor olması ve en önemlisi de işçilerin iş sağlığı ve güvenliği konusundaki hak ve yetkileri ile ilgili yeterli bilgiye sahip bulunmamaları olsa gerekir. Bu çalışma birçok kişinin ilgi, destek ve yardımlarıyla gerçekleşmiştir. Ancak, çalışmanın hazırlanma sürecinde her zaman yardımlarına başvurduğum, ilgi ve desteklerini esirgemeyen değerli bilim adamı ve tez danışmanım sayın Prof. Dr. Haindi Mollamahmutoğlu′na, değerli görüş ve önerileriyle tezin oluşumuna ayrıca katkı bulunan jüri üyelerine ve değeri ölçülmez katkı ve sabırları nedeniyle her zaman yanımda olan eşime şükranlarımı sunarım. Ücretin ödenmemesine dayalı iş görmekten kaçınma hakkının kullanılmasıyla ilgili uyuşmazlıkların daha çok ücrete hak kazanma, ücret miktarının tespiti ve ödenmesi konusunda çıktığı gözlenmiştir. Bu nedenle ücrete ilişkin son Yargıtay kararları da uygulayıcıların istifadesine sunulmuştur. Kitabı yayın hayatına kazandıran Yetkin Yayınevi A.Ş. sahip ve yöneticileri Y.Ziya GÜLKÖK ve Muharrem BAŞER"e. tüm çalışanlara ve özellikle Nilüfer AYDIN′a teşekkürlerimi sunuyorum. Seracettin GÖKTAŞ GİRİŞ İş sözleşmesinin bağımlı tarafı olan işçinin korunması İş Hukukunun doğuş sebebi ve aynı zamanda amacıdır. Genellikle işçinin korunması denilince önce sağlığının korunması, sonra emeğinin karşılığı, yani ücretinin güvence altına alınması akla gelmektedir. Türk İş Hukukunda işçinin ücret ve sağlığını korumaya yönelik çeşitli ve çoğunlukla emredici düzenlemelere yer verilmiştir. İş sözleşmesi kurulmakla işçi ve işveren karşılıklı ve sürekli bir şekilde alacak ve borç ilişkisi içine girerler. Taraflardan birisinin borcunu ifa etmemesi kusurlu bir davranış olup, kural olarak onun sözleşmesel sorumluluğuna yol açar. Ancak, borcun ifa edilmemesi kanundan kaynaklanan bir hakka dayanıyorsa kusurdan ve dolayısıyla sorumluluktan söz edilemeyecektir. İşçiye sağlığını ve ücret alacağını güvence altına almak amacıyla belirli koşullarda tanınmış olan iş görmekten kaçınma hakkı da hukuka uygunluk sebeplerinden birisi olarak nitelendirilmektedir. Türk İş Hukukunda ücreti ödenmeyen işçinin iş sözleşmesini sona erdirmeden, kişisel kararına dayanarak, iş görmekten kaçınma hakkına kavuşması 4857 sayılı İş Kanımu′nun yürürlüğe girmesi ile mümkün olabilmiştir. Daha önce Borçlar Kanıınıı′nun 81.maddesinde düzenlenen ödemezlik definin sözü edilen hakkı sağladığı öğretide büyük bir çoğunluk tarafından haklı olarak ileri sürülmesine rağmen, Yargıtay′ın ücret alacağı ödenmeyen işçinin iş görmekten kaçınamayacağı; alacağını dava yoluyla talep edebileceği ya da bu nedenle iş sözleşmesini feshedebileceği yönündeki içtihatları nedeni ile Borçlar Kanununun sözü edilen hükmü uygulama alanı bulamamıştır. Kuşkusuz, ücreti zamanında ödenmeyen işçi, alacağını dava yoluyla talep edebilir yahut iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. Ancak, yargılamaların uzun sürmesi ve bunun suiistimallere açık olması nedeniyle dava yoluna başvurmanın yeterli güvence sağladığını söylemek en azından bugün için mümkün görülmemektedir. Diğer taraftan, tek gelir kaynağı ücret olan işçiye işini kaybetmesiyle sonuçlanacak yol ve yöntemleri tek seçenek olarak sunmanın iş hukukunun doğuş amacıyla bağdaştırılmayacağı ortadadır. Türk İş Hukukunda 4857 sayılı İş Kanunu′nun 34.maddesi ile ücreti zamanında ödenmeyen işçiye, belirli kurallar çerçevesinde, iş görme edimini yerine getirmekten kaçınma imkânının tanınmış olması İş Hukukunun amacına, Anayasa′nin angarya yasağını düzenleyen 18.maddesine ve en önemlisi de iş sözleşmesinin niteliğine uygun bir düzenleme olmuştur. 4857 sayılı İş Kanunu"nda işçiye verilen iş görmekten kaçınma hakkı sadece ücretinin ödenmemesi ile sınırlı tutulmamıştır. 83.maddede İş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almayan işverene karşı işçinin belirli koşullar dâhilinde iş görmekten kaçınabileceği öngörülmüştür. İşverenin iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini alması işçiyi gözetme borcu kapsamında zorunlu olmakla birlikte aynı zamanda işçinin iş görme borcunu ifa etmesi için gerekli hazırlık fiillerinden kabul edilmektedir. Borçlunun edimini ifa etmesi için gerekli hazırlık fiillerini icra etmeyen alacaklının temerrüde düşeceğine ilişkin Borçlar Kanu-nıı′nun 90-94, 325.maddeleri de işçiyi iş görme borcundan kurtarmakla birlikte, İş Hukukunun kendine özgü koşullan içinde genel hükümlerin yeterli olmadığı sonucuna varılmış ve bu konuda özel bir düzenleme yapılması ihtiyacı hissedilmiştir. İş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınmamasına dayalı iş görmekten kaçınma hakkını düzenleyen 83.madde Borçlar Kanununda düzenlenen klasik alacaklı temerrüdünden farklı ve iş sözleşmesinin niteliğine uygun yeni bir işveren temerrüdünü öngörmüş bulunmaktadır. İş görmekten kaçınma hakkı bir taraftan borcunu ifa etmesi için işveren üzerinde baskı işlevi görmekte, diğer taraftan işçinin ücreti ve sağlığı için önemli bir teminat oluşturmaktadır. Hakkın istenilen ölçüde işlev görmesi için kanuna uygun olarak kullanılması gerekir. Ne var ki, kanunda öngörülen şartlar yeterince açık ve kesin değildir. Ayrıca iş görmekten kaçınma hakkının tanınması yeni birtakım tartışmaları da beraberinde getirmiştir. Taraf menfaatlerinin yoğun olarak çatıştığı bir alana tekabül etmesi ve şartları çerçevesinde kullanılmadığı takdirde işçinin işini kaybetme tehlikesi ile karşı karşıya kalması da göz önüne alındığında tez konusu olarak "Türk İş Hukukunda İş Görmekten Kaçınma Hakkf′nı seçmemizin nedeni daha iyi anlaşılacaktır. Türk İş Hukukunda kanuni grev de işçiye iş görmekten kaçınma hakkını vermekte ise de, tezin asıl konusunun 4857 sayılı İş Kanıınıı′nun 34 ve 83.maddelerinde düzenlenen iş görmekten kaçınma hakkı ile sınırlı olması nedeniyle grevin sağladığı kaçınma hakkı üzerinde durulmamıştır. Tez çalışmamız üç ana bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde işçinin, iş görmekten kaçınma kavramı, iş görme borcu ve işçiyi iş görme borcundan kurtaran haller incelenmiştir. İkinci bölümde "ücretin ödenmemesi halinde iş görmekten kaçınma hakkı" başlığı altında kaçınma hakkının hukuki niteliği, şartları, kaçınma hakkı kapsamında ücret, kaçınma hakkının kullanılması, hüküm ve sonuçlan ile sona ermesi konuları tartışılmıştır. Bu bölümde ücret üzerinde ayrıntılı olarak durmamızın nedeni kaçınma hakkı ile ilgili uyuşmazlıkların çoğunlukla ücret miktarı, ödeme zamanı ve ödenip ödenmediği gibi konulara odaklanınasıdır. Üçüncü bölümde ise "iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınmaması halinde iş görmekten kaçınma hakkı" başlığı altında, işverenin gözetme borcu, işverenin iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini alma yükümlülüğü, iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınmamasına dayalı iş görmekten kaçınma hakkının hukuki niteliği, şartları, sınırı, hüküm ve sonuçları incelenmiştir. 16 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 7 İÇİNDEKİLER 9 KISALTMALAR 13 G İ R İ Ş 15 BİRİNCİ BÖLÜM GENEL OLARAK İŞ GÖRMEKTEN KAÇINMA HAKKI İŞ GÖRMEKTEN KAÇINMA HAKKI KAVRAM 17 İŞÇİNİN İŞ GÖRME BORCU 21 A. İş Görme Borcunun Şahsen İfa Edilmesi 23 B. İş Görme Borcunun Özenle İfa Edilmesi 24 C. İş Görme Borcunun İfasında Temerrüt ve Sonuçlan 25 İŞÇİYİ İŞ GÖRME BORCUNDAN KURTARAN HALLER 26 A. İş Görme Borcundan İşçiyi Kurtaran İrade Dışı Haller 26 1. İşçiden Kaynaklanan Haller 26 a. Hastalık, Kaza, Doğum ve Gebelik 26 b. Askerlik ve Kanundan Doğan Çalışma 27 c. Zorlayıcı Nedenler 28 d. İşçinin Gözaltına Alınması Veya Tutuklanması 29 2. İşyerinden Kaynaklanan Haller 30 a. Zorlayıcı Nedenler 30. b. Genel Ekonomik Kriz Nedeniyle Faaliyetin Tamamen veya Kısmen Durdurulması 30 B. İşçiyi İş Görme Borcundan Kurtaran İradi Haller 31 1. Bireysel İş Hukukunda 31 a. Ücret Ödenmemesi Nedeniyle İş Görmekten Kaçınma Hakkı 31 b. İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemlerini Almaması Nedeniyle İş Görmekten Kaçınma Hakkı 31 c. Anlaşma İle İş Görme Borcundan Kurtulma 32 2. Toplu İş Hukukunda 33 a. Grev 33 b. Lokavt 36 İKİNCİ BÖLÜM ÜCRETİN ÖDENMEMESİ HALİNDE İŞ GÖRMEKTEN KAÇINMA HAKKI I. GENEL OLARAK 37 II. İŞ GÖRMEKTEN KAÇINMA HAKKININ HUKUKİ NİTELİĞİ ...40 A. Yabancı Hukukta İş Görmekten Kaçınma Hakkının Hukuki Niteliği 40 B. Türk Hukukunda İş Görmekten Kaçınma Hakkının Hukuki Niteliği ile İlgili Görüşler 42 C. İş Görmekten Kaçınma Hakkının Hukuki Niteliği ile İlgili Görüşümüz 44 III. İŞ GÖRMEKTEN KAÇINMA HAKKININ ŞARTLARI 48 A. İşçinin Ödenmesi Gereken Bir Ücret Alacağının Mevcut Olması 49 1. Genel Olarak Ücret Kavramı 49 a. Ücretin Tanımı ve Kapsamı 49 b. Ücret Tespit Sistemleri ve Ücretin Miktarı 53 c. Ücretin Ödenme Şekli ve Yeri 58 d. Ücretin Ödenme Zamanı 61 e. Ücretin Ödendiğinin İspatı 63 f. Ücrete İlişkin Faiz ve Zamanaşımı 65 g. Ücreti İşverene Karşı Koruyan Kaçınma Hakkı Dışındaki Hükümler 69 h. Ücretin Vaktinde Ödenmemesini!! Kaçınma Hakkı Dışındaki Hukuki Sonuçları 72 (1) Eda Davası Açma Hakkı 73 (2) Gecikme Nedeniyle En Yüksek Mevduat Faizi veya En Yüksek İşletme Kredisi Faizi Talep Hakkı 74 (3) İş Sözleşmesini Haklı Nedenle Fesih Hakkı 76 (4) İşverene İdari Para Cezası Verilmesi 78 2. Kaçınma Hakkı Kapsamında Ücret 78 B. Ücretin Belirli Bir Süre İçinde Ödenmemesi 84 1. En Az 20 Günlük Gecikme Olması 84 2. 20 Günlük Sürenin Niteliği 86 C. Ödememenin Mücbir Sebebe Dayanmaması 87 1. Mücbir Sebep Kavramı ve İş sözleşmesine Etkisi 87 2. İş Hukukunda Mücbir Sebep Niteliği Tartışmalı I laller 93 D. İş Görmekten Kaçınmanın İşçinin Kişisel Kararına Dayanması ..95 1. Kişisel Karara Dayanma Unsuru 95 10 2. İş Görmekten Kaçınmanın Bireysel veya Toplu Nitelik Taşıması 98 IV. İŞ GÖRMEKTEN KAÇINMA HAKKININ KULLANILMASI 100 A. İş Görmekten Kaçınma İradesinin Sebebi ile Birlikte Açıklanması 100 B. Fiilen İş Görmeyi Bırakma 102 V. İŞ GÖRMEKTEN KAÇINMA HAKKININ HÜKÜM VE SONUÇLARI 106 A. İş Sözleşmesinin Durumu 106 B. İş Görmekten Kaçınılan Sürenin Kıdeme Bağlı Haklara Etkisi.... 111 C. İş Görmekten Kaçınılan Süreye İlişkin Ücret Talep Hakkının Olup Olmadığı Sorunu 114 D. İş Görmekten Kaçınılan Sürede İşverenin Fesih Hakkı 124 E. İş Görmekten Kaçınan İşçinin Yerine Yeni İşçi Alınamaması ve Yaptığı İşin Başkasına Yaptırılamaması 127 F. İş Görmekten Kaçınılan Sürede Sosyal Güvenlik Sorunu 130 VI. İŞ GÖRMEKTEN KAÇINMA HAKKININ SONA ERMESİ 132 A. Ücretin Ödenmesi Üzerine İş Görmekten Kaçınma Hakkının Sona Ermesi 132 B. İş Görmekten Kaçınma Hakkından Vazgeçme 133 Ç. İş Sözleşmesinin Sona Ermesi ile İş Görmekten Kaçınma Hakkının Sona Ermesi 133 İLGİLİ YARGITAY KARARLARI Ücrete Hak Kazanma ve Miktarının Tespiti ile İlgili Kararlar 134 Ücrete İlişkin Faiz ve Zamanaşımı ile İlgili Kararlar 174 Ücretin Ödendiğinin İspatı ile İlgili Kararlar 180 Ücretin Ödenmemesi Nedeniyle Çalışmaktan Kaçınma Hakkı ile İlgili Kararlar 187 Ücretin Ödenmemesi Nedeniyle İş Sözleşmesini Fesih Hakkı ile İlgili Kararlar 204 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİNİN ALINMAMASI HALİNDE İŞ GÖRMEKTEN KAÇINMA HAKKI I. GENEL OLARAK İŞVERENİN GÖZETME BORCU .209 11 II. İŞVERENİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİNİ ALMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 21 1 III. İŞ GÖRMEKTEN KAÇINMA HAKKININ HUKUKİ NİTELİĞİ ...215 A. Kaçınma Hakkını Haklı Kılan Tehlikeli Durumun Mücbir Sebep Açısından Değerlendirilmesi 216 B. Kaçınma Hakkını Haklı Kılan Tehlikeli Durumun Zaruret Hali Açısından Değerlendirilmesi 216 C. Kaçınma Hakkının Temel Bir Güvenlik Hakkı Çerçevesinde Değerlendirilmesi 217 D. Kaçınma Hakkının Ödemezlik Defi Olarak Değerlendirilmesi 217 E. Kaçınma Hakkının Alacaklının(İşverenin) Temerrüdü Olarak Değerlendirilmesi 218 III. İŞ GÖRMEKTEN KAÇINMA HAKKININ ŞARTLARI 221 A. Yakın, Acil ve Hayati Bir Tehlikenin Varlığı 221 B. Yakın, Acil ve Hayati Tehlikenin Objektif Olarak Tespiti 222 C. Gerekli İş Sağlığı ve Güvenliği Önleminin Alınmamış Olması 225 D. İşin Durdurulmamış veya İşyerinin Kapatılmamış Olması 226 IV. İŞ GÖRMEKTEN KAÇINMA HAKKININ SINIRI 226 V. İŞ GÖRMEKTEN KAÇINMA HAKKININ KULLANILMA ŞEKLİ 228 VI. İŞ GÖRMEKTEN KAÇINMA HAKKININ HÜKÜM VE SONUÇLARI 229 A. İş Sözleşmesinin Durumu 229 B. İşçinin İş Görmekten Kaçındığı Süreye İlişkin Ücret ve Diğer Haklan Talep Hakkı 229 C. İş Görmekten Kaçınılan Süre ve Niteliği 23 1 D. İş Görmekten Kaçınılan Sürede İşçinin Sosyal Güvenlik Durumu 23 1 E. İşçinin İş Sözleşmesini Fesih Hakkı 232 F. İş sözleşmesinin İşverence Feshi 235 SONUÇ 237 YARGITAY KARARLARI 243 KAYNAKÇ A 271 12
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı