Türk Hukukunda Yabancı Boşanma Kararlarının Tanınması ve Tenfizi
Türk Hukukunda Yabancı Boşanma Kararlarının Tanınması ve Tenfizi
Mehmet TEZGEL
Sayfa Sayısı
:
369
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2012
ISBN NO
:
9786055336837
ÖNSÖZ Türk hukukunda yabancı boşanma kararlarının tanınması ve tenfizi konulu bu çalışma, 2009-2011 yılları arasında Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde yüksek lisans tezi olarak hazırlanmış, 28 Mart 2011 tarihinde Prof. Dr. Gülin Güngör, Prof. Dr. Bilgin Tiryakioğlu ve Doç. Dr. Feriha Bilge Dinç Tanrıbilirden oluşan jüri önünde savunularak oybirliğiyle kabul edilmiştir. Eser yayına hazırlanırken aslına bağlı kalınmakla beraber gerek yakın zamanda yürürlüğe giren mevzuat çerçevesinde gerek sayın jüri üyelerinin görüş ve önerileri doğrultusunda bazı değişikliklerin ve ilâvelerin yapılması uygun görülmüştür. Çalışmada, başta Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun olmak üzere son dönemlerde yapılan yasal değişiklikler göz önünde tutulmuş, Türkiyenin tarafı olduğu konuya ilişkin bütün çok taraflı ve iki taraflı uluslararası sözleşmeler tek tek incelenmiş; böylece yabancı boşanma kararlarının tanınması ve tenfizi konusu ile ilgili en son değişikliklerin analizi yapılarak literatüre katkıda bulunmak istenilmiştir. Ayrıca çalışmada, bir yüksek lisans tezi olması sebebiyle doktrindeki görüşlere yer verilmiş; ancak konunun uygulamadaki yansımasını belirlemek için Yargıtay ve ilk derece mahkeme kararlarından da örnekler sunulmuş, çalışmanın hem araştırmacılar hem uygulayıcılar bakımından faydalı olması amaçlanmıştır. İÇİNDEKİLER : 1. -GİRİŞ-1 I--KONUNUN ÖNEMİ VE ARAŞTIRMA PLÃNI-1 II--KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA VE TÜRK HUKUKUNDA BOŞANMA-4 A)-KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA BOŞANMA-4 1--Boşanma Kavramı ve Boşanma Konusundaki Görüşler-4 2--Boşanma Sistemleri-5 a)-Boşanma Yasağı Sistemi-5 b)-Boşanma Serbestisi Sistemi-6 c)-Boşanmayı Belli Sebeplere ve Hâkim Hükmüne Dayandıran Sistem-7 3--Boşanma Sebepleri ve Boşanmanın Dayandığı İlkeler-7 4--Boşanmanın Şekli ve Usûlü-9 B)-TÜRK HUKUKUNDA BOŞANMA-10 1--Ön Açıklama-10 2--Boşanma Sebepleri ve Boşanmanın Dayandığı İlkeler-11 3--Boşanma Davasının Konusu-12 a)-Ayrılık-13 b)-Boşanma-14 4--Boşanma Davasında Taraflar ve Dava Ehliyeti-15 a)-Taraflar-15 b)-Dava Ehliyeti-16 5--Boşanma Davasında Yargılama ile İlgili Düzenlemeler ve Geçici Önlemler-18 a)-Görevli ve Yetkili Mahkeme-18 aa)-Görev-18 bb)-Yetki-18 b)-Yargılama Usûlü ve İspat-21 c)-Geçici Önlemler-23 6--Milletlerarası Özel Hukukta Boşanmaya Uygulanacak Hukuk-24 III--YABANCI MAHKEME KARARLARININ TANINMASI VE TENFİZİNE GENEL BAKIŞ-30 A)-MAHKEME KARARI KAVRAMI VE TÜRLERİ-30 1--Karar Kavramı-30 2--Karar Türleri-31 a)-Yargılamaya Son Vermelerine Göre Mahkeme Kararları-31 aa)-Ara Kararları-31 bb)-Nihaî Kararlar-32 aaa)-Hükümler-32 bbb)-Diğer Nihaî Kararlar-33 b)-Yargısal Faaliyetin Niteliğine Göre Çekişmeli ve Çekişmesiz Yargı Kararları-34 B)-MAHKEME KARARLARININ ETKİLERİ-35 1--Kesin Hüküm Etkisi-35 a)-Şeklî Anlamda Kesin Hüküm Etkisi-35 b)-Maddî Anlamda Kesin Hüküm Etkisi-36 2--Zorla İcra Etkisi-37 C)-MAHKEME KARARLARININ ÜLKE DIŞI ETKİLERİ-38 1--Tanıma ve Tenfiz Kavramı ve Usûlü-39 a)-Tanıma ve Tenfiz Kavramı ve Farkları-39 b)-Tanıma ve Tenfiz Usûlü-41 aa)-Tanıma ve Tenfizi Kabul Etmeyen Sistem-41 bb)-Tanıma ve Tenfizi Kabul Eden Sistemler-42 aaa)-Tenfiz Usûlleri-42 aaaa)-Actio Judicati (Tenfiz Davası) Usûlü-42 bbbb)-Tescil Usûlü-42 cccc)-Revision Usûlü-43 dddd)-Exequatur Usûlü-43 bbb)-Tanıma Usûlleri-44 aaaa)-Tanımanın Tenfiz ile Aynı Usûle Bağlanması-44 bbbb)-Tanıma ile Tenfizin Ayrı Usûle Bağlanması-44 2--Türk Hukukunda Tanıma ve Tenfizin Tarihsel Gelişimi-45 a)-Osmanlı Hukukunda Tanıma ve Tenfiz-45 b)-EHVK Döneminde Tanıma ve Tenfiz-46 c)-2675 Sayılı MÖHUKta Tanıma ve Tenfiz-48 d)-5718 Sayılı MÖHUKta Tanıma ve Tenfiz-49 BİRİNCİ BÖLÜM YABANCI BOŞANMA KARARLARININ TANINMASI 2. -TANIMA KOŞULLARI-55 I--ÖN AÇIKLAMA-55 II--TANIMADA ARANMAYACAK KOŞUL -KARŞILIKLILIK--56 III--TANIMANIN ÖN KOŞULLARI VE ASIL KOŞULLARI-57 A)-5718 SAYILI MÖHUKUN 50. MADDESİNDE YER ALAN ÖN KOŞULLAR-57 1--Yabancı Mahkemeden Verilmiş Hukuk Davasına İlişkin Bir İlâmın Olması-58 a)-İlâm Niteliğinde Belge-58 b)-Yabancı İlâm-60 c)-Mahkemeden Verilmiş İlâm-61 d)-Hukuk Davasına İlişkin İlâm-65 2--Yabancı Mahkemeden Verilmiş İlâmın Kesinleşmiş Olması-66 B)-5718 SAYILI MÖHUKUN 54. MADDESİNDE YER ALAN ASIL KOŞULLAR-70 1--Yetki-71 a)-Yabancı Mahkeme Kararlarının Etkileri Bakımından Milletlerarası Yetki Kurallarının İncelenmesi-71 b)-Türk Hukukunda Yer Alan Yetki Kurallarının Boşanma Davaları Bakımından İncelenmesi-73 aa)-Boşanma Davalarında Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi-73 aaa)-5718 Sayılı MÖHUKun 40. Maddesine Göre-74 bbb)-5718 Sayılı MÖHUKun 41. Maddesine Göre-76 c)-5718 Sayılı MÖHUKun 54/1-(b) Maddesinde Yer Alan Düzenleme-81 aa)-Münhasır Yetki-83 aaa)-Münhasır Yetki Kavramı-83 bbb)-Boşanma Davalarında Türk Mahkemelerinin Münhasır Yetkisinin Bulunmaması-85 bb)-Aşırı Yetki-87 aaa)-Aşırı Yetki Kavramı-87 bbb)-Boşanma Davalarında Türk Mahkemelerinin Yetkisinin Aşırı Yetki Bakımından İncelenmesi-91 2--Kamu Düzenine Uygunluk-93 a)-Yabancı Mahkeme Kararlarının Etkileri Bakımından Kamu Düzeni-93 aa)-Kamu Düzeni Kavramı ve Özellikleri-93 bb)-Kamu Düzeninin Etkileri-96 b)-5718 Sayılı MÖHUKun 54/1-(c) Maddesinde Yer Alan Düzenleme-98 c)-Yabancı Boşanma Kararlarının Tanınmasında Kamu Düzeni Engeli Sayılabilecek Hâller-103 aa)-Yabancı Boşanma Kararı Verilirken Davalı Eşin Savunma Hakkının Ağır Bir Şekilde İhlâl Edilmiş Olması-103 bb)-Yabancı Boşanma Kararının Esasına Uygulanan Hukukun Türk Kamu Düzenine Aykırı Olması-109 cc)-Tanınması İstenen Yabancı Boşanma Kararına Aykırı Daha Önce Verilip Kesinleşen Bir Türk Mahkemesi Kararının Mevcut Olması-112 dd)-Yabancı Boşanma Kararlarının Tanınmasında Kamu Düzeni Engeli Sayılabilecek Diğer Hâller-114 3--Savunma Hakkına Uygunluk-116 a)-Savunma Hakkına Uygunluk Kavramı ve Özellikleri-116 b)-5718 Sayılı MÖHUKun 54/1-(ç) Maddesinde Yer Alan Düzenleme-118 c)-5718 Sayılı MÖHUKun 54/1-(ç) Maddesinde Yer Alan Düzenlemeye Yönelik Kişisel Görüşümüz-123 3. -TANIMA USÃLÜ-127 I--TENFİZDEN AYRI OLARAK TANIMA-127 A)-YABANCI BOŞANMA KARARININ GÖRÜLMEKTE OLAN DAVA SIRASINDA TANINMASI-128 1--Kesin Hüküm İtirazı İçin Tanıma İsteminde Bulunulması-128 2--Kesin Delil İçin Tanıma İsteminde Bulunulması-129 B)-YABANCI BOŞANMA KARARININ BAĞIMSIZ DAVA YOLUYLA TANINMASI-131 1--Bağımsız Olarak Tanımayı Gerektiren Hâller-131 2--Bağımsız Tanıma İsteminin Niteliği-134 3--Bağımsız Tanıma İsteminde Yargılama Usûlü-136 II--TENFİZLE BİRLİKTE TANIMA-139 4. -TANIMANIN SONUÇLARI-141 I--TANINAN BOŞANMA İLÃMI KESİN HÜKÜM ETKİSİNİ TÜRKİYEDE GÖSTERİR-141 A)-KESİN HÜKÜM ETKİSİNİN SONUÇLARI-141 B)-KESİN HÜKÜM ETKİSİNİN KAPSAMI-141 C)-KESİN HÜKÜM ETKİSİNİN KABUL EDİLDİĞİ AN-143 II--TANINMAYAN BOŞANMA İLÃMI DELİL OLARAK KULLANILABİLİR-146 İKİNCİ BÖLÜM YABANCI BOŞANMA KARARLARININ TENFİZİ 5. -TENFİZ KOŞULLARI-151 I--ÖN AÇIKLAMA-151 II--TENFİZ KOŞULLARI-151 A)-KARŞILIKLILIK-152 1--5718 Sayılı MÖHUKun 54/1-(a) Maddesinde Yer Alan Düzenleme-152 2--5718 Sayılı MÖHUKun 54/1-(a) Maddesinde Yer Alan Karşılıklı İşlem Türleri ve Tespiti-154 a)-Milletlerarası Anlaşmaya Dayanan Karşılıklılık-154 b)-Kanundan Doğan Karşılıklılık-156 c)-Fiilî Karşılıklılık-159 3--Karşılıklılığın Bulunma Anı-162 4--5718 Sayılı MÖHUKun 54/1-(a) Maddesinde Yer Alan Düzenlemeye Yönelik Kişisel Görüşümüz-162 B)-YETKİ-164 1--Boşanma Davalarında Tenfiz Bakımından Önem Taşıyan Hususlar-164 a)-Nafaka-164 aa)-İştirak Nafakası-165 bb)-Yoksulluk Nafakası-165 b)-Velayet-166 c)-Tazminat-166 d)-Mal Rejiminin Tasfiyesi-166 2--Boşanma Davalarında Tenfiz Bakımından Önem Taşıyan Hususlarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi-167 3--5718 Sayılı MÖHUKun 54/1-(b) Maddesinde Yer Alan Düzenleme Kapsamında Boşanma Davalarında Tenfiz Bakımından Önem Taşıyan Hususların İncelenmesi-168 C)-KAMU DÜZENİNE UYGUNLUK-169 1--Ön Açıklama-169 2--Boşanma Kararlarının Tenfizinde Kamu Düzeni Engeli Sayılabilecek Hâller-170 a)-Nafaka-170 aa)-İştirak Nafakası-170 bb)-Yoksulluk Nafakası-171 b)-Velayet-171 c)-Tazminat-174 D)-SAVUNMA HAKKINA UYGUNLUK-174 E)-5718 SAYILI MÖHUKTA YER ALMAYAN TÜRK KANUNLAR İHTİLÃFI KURALLARINA UYGUNLUK KOŞULU-175 1--Mülga 2675 Sayılı MÖHUK m. 38/(e)de Yer Alan Düzenleme-175 a)-Uygulama Koşulları-175 b)-Türk Kanunlar İhtilâfı Kurallarının Gösterdiği Hukukun Yanlış Uygulanması-178 aa)-Revision au Fond Yasağı Nedeniyle Türk Kanunlar İhtilâfı Kurallarının Gösterdiği Hukukun Doğru Uygulanıp Uygulanmadığının İncelenemeyeceğine İlişkin Görüş-178 bb)-Revision au Fond Yasağının Mülga 2675 sayılı MÖHUK m. 38 (e) Hükmünde Uygulanamayacağına İlişkin Görüş-180 cc)-Revision au Fond Yasağı Sınırları Dahilinde Türk Kanunlar İhtilâfı Kurallarının Gösterdiği Hukukun Doğru Uygulanıp Uygulanmadığının İncelenebileceğine İlişkin Görüş-180 dd)-Kişisel Görüşümüz-181 c)-Mülga 2675 Sayılı MÖHUK m. 38/(e) Hükmüne Yönelik Eleştiriler-183 2--5718 Sayılı MÖHUKta Türk Kanunlar İhtilâfı Kurallarına Uygunluk Koşuluna Yer Verilmemiş Olması-186 6. -TENFİZ USÃLÜ-187 I--GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME-187 A)-GÖREV-187 B)-YETKİ-189 II--TEMİNAT-191 III--TARAFLAR, TENFİZ İSTEMİ VE DAVA DİLEKÇESİNE EKLENECEK BELGELER-196 A)-TARAFLAR-196 B)-TENFİZ İSTEMİ-200 C)-DAVA DİLEKÇESİNE EKLENECEK BELGELER-201 IV--TENFİZ DAVASININ GÖRÜLMESİ-204 A)-DAVANIN AÇILMASI-204 B)-TEBLİGAT-206 C)-YARGILAMA USÃLÜ-206 D)-TENFİZ İSTEMİNİN KAPSAMI-209 E)-İSPAT YÜKÜ-210 F)-İTİRAZLAR-212 1--İtiraz Şekilleri-212 a)-Tenfiz Koşullarının Bulunmadığı İtirazı-212 b)-İlâmın Daha Önce Kısmen veya Tamamen Yerine Getirildiği İtirazı-215 c)-İlâmın Yerine Getirilmesine Engel Bir Sebebin Ortaya Çıktığı İtirazı-215 2--İtiraz Süreleri-217 G)-TENFİZ DAVASINDA VERİLECEK KARARLAR-218 1--Tenfiz Kararı-220 2--Tenfiz İsteminin Reddi Kararı-221 3--Kısmî Tenfiz Kararı-221 H)-TENFİZ KARARININ ŞEKLİ-223 I)-KANUN YOLLARI-224 1--Temyiz-225 2--Karar Düzeltme-226 3--Yargılamanın Yenilenmesi-228 7. -TENFİZİN SONUÇLARI-229 I--TENFİZ KARARI-229 A)-TENFİZİNE KARAR VERİLEN İLÃMLARIN TÜRKİYEDE İCRASI SAĞLANIR-229 B)-TENFİZİNE KARAR VERİLEN İLÃMLARIN TÜRKİYEDE İCRAYA KONULMASI-230 C)-TENFİZİNE KARAR VERİLEN İLÃM AYNI ZAMANDA TANINMIŞ OLUR-231 II--TENFİZ İSTEMİNİN REDDİ KARARI-231 A)-TENFİZ İSTEMİNİN REDDİ KARARINDAN SONRA AYNI KONUDA YENİ BİR DAVA AÇILMASI-231 B)-TENFİZ İSTEMİNİN REDDİ KARARINDAN SONRA YENİ BİR TENFİZ DAVASI AÇILMASI-232 C)-TENFİZ İSTEMİ REDDEDİLEN BOŞANMA İLÃMININ TAKDİRà DELİL TEŞKİL ETMESİ-233 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MİLLETLERARASI SÖZLEŞMELER REJİMİ 8. -ÖN AÇIKLAMA-237 9. -ÇOK TARAFLI SÖZLEŞMELER-239 I--EVLİLİK BAĞINA İLİŞKİN KARARLARIN TANINMASI HAKKINDA SÖZLEŞME-239 II--ÇOCUKLARA KARŞI NAFAKA YÜKÜMLÜLÜĞÜ KONUSUNDAKİ KARARLARIN TANINMASI VE TENFİZİNE İLİŞKİN SÖZLEŞME-247 III--NAFAKA YÜKÜMLÜLÜĞÜ KONUSUNDAKİ KARARLARIN TANINMASINA VE TENFİZİNE İLİŞKİN SÖZLEŞME-252 IV--ÇOCUKLARIN VELAYETİNE İLİŞKİN KARARLARIN TANINMASI VE TENFİZİ İLE ÇOCUKLARIN VELAYETİNİN YENİDEN TESİSİNE İLİŞKİN AVRUPA SÖZLEŞMESİ-258 V--HUKUK USÃLÜNE DAİR SÖZLEŞME-264 10. -İKİ TARAFLI SÖZLEŞMELER-269 I--TÜRKİYE İLE İTALYA ARASINDA ADLà HİMAYE, ADLà MAKAMLARIN HUKUK VE CEZA İŞLERİNDE KARŞILIKLI MÜZAHARETİ VE ADLà KARARLARIN TENFİZİ MUKAVELENAMESİ-269 II--TÜRKİYE İLE AVUSTURYA ARASINDA MAHKEME KARARLARININ TANINMASI VE TENFİZİ HAKKINDA SÖZLEŞME-274 III--TÜRKİYE İLE ROMANYA ARASINDA HUKUKà VE CEZAÃ İŞLERDE ADLà YARDIM SÖZLEŞMESİ-278 IV--TÜRKİYE İLE TUNUS ARASINDA HUKUKà VE TİCARà KONULARDA ADLà KARARLARIN TANINMASI VE YERİNE GETİRİLMESİ HAKKINDA SÖZLEŞME-281 V--TÜRKİYE İLE KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ ARASINDA HUKUKÃ, TİCARà VE CEZAà KONULARDA ADLà YARDIMLAŞMA, TANIMA VE TENFİZ, SUÇLULARIN GERİ VERİLMESİ İLE HÜKÜMLÜLERİN NAKLİ SÖZLEŞMESİ-284 VI--TÜRKİYE İLE POLONYA ARASINDA HUKUKà VE TİCARà KONULARDA ADLà YARDIMLAŞMA SÖZLEŞMESİ-289 VII--TÜRKİYE İLE CEZAYİR ARASINDA HUKUKÃ İŞBİRLİĞİNE İLİŞKİN SÖZLEŞME-293 VIII--TÜRKİYE İLE IRAK ARASINDA HUKUKà VE ADLÃ İŞBİRLİĞİ SÖZLEŞMESİ-296 IX--TÜRKİYE İLE AZERBAYCAN ARASINDA HUKUKà VE TİCARà KONULARDA ADLÃ İŞBİRLİĞİ ANLAŞMASI-299 X--TÜRKİYE İLE ÇİN HALK CUMHURİYETİ ARASINDA HUKUKÃ, TİCARà VE CEZAà KONULARDA ADLà YARDIMLAŞMA ANLAŞMASI-302 XI--TÜRKİYE İLE GÜRCİSTAN ARASINDA HUKUKÃ, TİCARà VE CEZAà KONULARDA ADLà YARDIMLAŞMA ANLAŞMASI-305 XII--TÜRKİYE İLE ÖZBEKİSTAN ARASINDA HUKUKÃ, TİCARà VE CEZAà KONULARDA ADLà YARDIMLAŞMA ANLAŞMASI-308 XIII--TÜRKİYE İLE ARNAVUTLUK ARASINDA HUKUKÃ, TİCARà VE CEZAà KONULARDA ADLà YARDIMLAŞMA SÖZLEŞMESİ-312 XIV--TÜRKİYE İLE KAZAKİSTAN ARASINDA HUKUKà KONULARDA ADLà YARDIMLAŞMA ANLAŞMASI-316 XV--TÜRKİYE İLE MAKEDONYA ARASINDA HUKUKà VE CEZAà KONULARDA ADLà YARDIMLAŞMA ANLAŞMASI-319 XVI--TÜRKİYE İLE MISIR ARASINDA MAHKEME KARARLARININ TANINMASI VE TENFİZİ HAKKINDA SÖZLEŞME-322 XVII--TÜRKİYE İLE HIRVATİSTAN ARASINDA HUKUKà VE TİCARà KONULARDA ADLÃ İŞBİRLİĞİ ANLAŞMASI-326 XVIII--TÜRKİYE İLE MOLDOVA ARASINDA HUKUKÃ, TİCARà VE CEZAà KONULARDA ADLà YARDIMLAŞMA ANLAŞMASI-328 XIX--TÜRKİYE İLE TACİKİSTAN ARASINDA HUKUKÃ, TİCARà VE CEZAà KONULARDA ADLà YARDIMLAŞMA ANLAŞMASI-331 XX--TÜRKİYE İLE UKRAYNA ARASINDA HUKUKà KONULARDA ADLà YARDIMLAŞMA VE İŞBİRLİĞİ ANLAŞMASI-335 XXI--TÜRKİYE İLE MOĞOLİSTAN ARASINDA HUKUKÃ, TİCARà VE CEZAà KONULARDA ADLà YARDIMLAŞMA ANLAŞMASI-338 SONUÇ-343 BİBLİYOGRAFYA -355