Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Ãœyelik
Ãœye GiriÅŸi
Türk Hukukunda Grevin Hizmet Akdine Tesiri
Türk Hukukunda Grevin Hizmet Akdine Tesiri
Åžener AKYOL
Sayfa Sayısı
:
135
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
1967
80,00
TL
§ 1. GİRİŞ
I. Ä°Åž MÃœCADELESÄ°NÄ°N BÄ°R VASITASI OLARAK GREV
Grev1, işçi ile işveren arasındaki iş mücadelesi vasıtalarından biri ve en önemlisidir. Grevin tarihi çok eski devirlere götürülmekte ise de, günümüzdeki anlamı ile, işverenleri hizmet akdindeki hükümlere uymaya ve çalışma şartlarını düzeltmeye zorlamak amacı ile yapılan grevlerin tarihi, endüstri devrimiyle başlar2. Toplumsal düşüncelerin yayılması ve işçiler arasındaki dayanışmanın artması ile grevlerin sayıları, toplum hayatındaki önemleri artmıştır.
Türk hukukunda bilinen ilk grev 1872 yılında Kasımpaşa Tersanesi işçileri tarafından yapılmıştır3. îşçi hareketlerinin artması ve bunların bazılarından başarılı sonuçlar alınması üzerine işçi teşekküllerinin faaliyetleri yasaklanmış, 1909 yılında Tatili Eşgal Kanunu ısdar olunmuştur4. Bu kanun bir taraftan greve icbar etmeyi cezalandırıyor5, diğer taraftan sendika teşkilini menediyordu6.
1) Türk hukukunda \"g r e v\" deyimi İş Kanununun kaldırılan 72 ve de-.
vamı maddelerinde, daha sonra da 275 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve
Lokavt Kanununda kullanılmıştır. 1325 (1909) tarihli Tatili Eşgal Kanunu
ise, grevi \"tatili eÅŸgal\" deyimi ile ifade etmekteydi (Åžanda, sh. 26;
Tuna/Kutal, sh. 9; Işık, sh. 59 not 5; Lefranc/Sülker, sh. 143).
Yabancı hukuklardan Fransız hukukunda da \"grev e\" deyimi kullanılmaktadır. Ä°ÅŸi bırakan işçilerin Paris\′te Greve Meydanında toplanmaları sebebiyle bu ÅŸekilde adlandırıldığı belirtilmektedir. (Pic, sh. 169 not 2; ayrıca bkz. Aytaç, Grev hakkında genel bilgi, sh. 16). Grevi ifade etmek üzere XIII. Yüzyılda \"takehan\", XIV. yüzyılda \"caqueham\", XVI. yüzyılda halk arasında \"tric\" ve \"cabales\" deyimleri kullanımıştır. (Bouere, sh. 23 ve 24; Brun/Galland, sh. 883).
2) Bouere, sh. 20 vd; Dioguardi, sh. 11.
3) Lefranc/Sülker, sh. 137.
4) Bu kanun hakkında bkz. Şanda, sh. 26 vd; Işık, sh. 59 ve 60; Tuna/
Kutal, sh. 9; Lefranc/Sülker, sh. 143.
5) Oğuzman, Grev ve lokavt, sh. 6 not 13. Sözü geçen kanunun grev
yapma ve greve katılmayı da cezalandırdığı ileri sürülmüştür (Saymen,
sh. 342 not 47; Tuna/Kutal, sh. 9).
6) Işık, sh. 60.
1937 yılında yürürlüğe giren îş Kanununun 147. maddesi ile Tatili Eşgal Kanunu kaldırılmış, fakat bu kanunun 72 ve devamı maddeleri, grev ve lokavtı yasak etmişti7.
1961 Anayasasının 47. maddesi \"çalışanlardan\" sadece \"işçilere\", işverenlerle olan münasebetlerinde iktisadî ve sosyal durumlarını korumak ve düzeltmek amacı ile toplu sözleşme ve grev hakkı tanımıştır8. Anayasanın koyduğu bu prensiplere uygun olarak toplu sözleşme, grev ve lokavt haklarını düzenlemek üzere 15 Temmuz 1963 gün ve 275 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu ısdar olunmuştur.
Grev dışında kalan lokavt, boykot, kara ve beyaz listeler düzenleme, işçi topluluğunun yoğaltım gücünü işverenlere karşı kullanma (label) gibi diğer iş mücadelesi vasıtaları konumuzun dışında kalmaktadır9. İncelememizin konusu ile ilgisi sebebiyle sadece grev üzerinde durulacaktır. Grevin iş mücadelelerinde başvurulan yollar arasındaki yeri ve önemi büyüktür. İşçiler etkili bir baskı aracı olması sebebiyle sık sık bu yola başvururlar10. Grev, işçi topluluğunu işveren karşısında güçlendirir, toplu görüşmede onlara direnme imkânı verir11, işçilerle işveren arasında kurulan toplu iş sözleşmesinin müeyyidesi ödevini görür.
7) Ä°ÅŸK md. 72\′de yer alan grev yasağı hükmü, sadece bu kanuna tâbi
olan işyerlerine uygulanabilirdi. Borçlar Kanununa, Bas^n Çalışma Kanu
nuna, Deniz İş Kanununa bağlı işyerleri için grevi yasaklayan bir hüküm
yoktu. (Kessler, İş Kanunumuza göre grev ve lokavtlar, sh. 525 vd; Saymen,
sh. 344 vd; OÄŸuaman, Grev ve lokavt, sh. 16).
8) İşK md. 72, Anayasanın grev hakkını tanımasından sonra Anayasa
Mahkemesi tarafından 6 Mart 1963 gün ve 1962/260-1963/51 sayılı kararı
ile iptal edilmiş, fakat yürürlüğü altı ay sonraya bırakılm ştı. (RG 16 Ma
yıs 1963, sa. 11404). Anayasa Mahkamesi tarafından tesbit edilen altı ay m
bitiminden önce GrevK kanunlaşmış ve 64. maddesi ile İşK md. 29 ve 72-89
ile 127-136\′yı yürürlükten kaldırmıştır.
9) İş mücadelesinin vasıtaları hakkında bkz. Weber, sh. 157 vd; Ni-
kisch II, § 62, sh. 78 vd; Hueck/Nipperdey II, § 47 II, sh. 610; de Muralt, sh.
28 vd; Spyropoulos, sh. 320; Vodoz, sh. 15; Kessler, Grev, lokavt, kara liste
ve boykot gibi iş mücadeleleri hakkında bazı mülâhazalar, sh. 95 vd.
10) Grevlerle bu grevlere katılan işçi sayısı ve bu grevler sebebiyle
kaybedilen iş günleri hakkında örnek olarak bkz. Almanya için: İJ. : ek/
Nipperdey II, § 47 A I, sh. 606 not 2 de yer alan istatistik; Boldt, La greve
et le lock-out, sh. 89; Fransa için: Durand/Vitu III, sh. 932 not 1; İsviçre
için: Meynaud/Korff, sh. 50.
11) Talaş, İktisadî gelişme ve grev hakkı, sh. 33 vd; Tuna, Grevlerin
iktisadî hayat ve istihdam şartları üzerindeki tesirleri, sh. 9; Tuna/Kutal,
sh. 39 vd, özellikle sh. 62 vd.
Grevin hizmet akdinin tarafları dışında da bir takım etkileri olmakta, meselâ, yurt ekonomisini, yurt dışı olayları12, toplum yaÅŸayışını etkilediÄŸi, sosyolojik açıdan ise bir ilerleme ve medenîleÅŸme âmili olduÄŸu ileri Sürülmektedir13. Grev olayının ilgilendirdiÄŸi çeÅŸitli konular arasında ■önemli bir problem hizmet akdine etkisi meselesidir. Grevin hizmet akdine etkisi, greve verilecek anlam, bir baÅŸka deyiÅŸle, grev anlayışı ile yakından ilgilidir; grev anlayışı ile grevin etkisi meselesi de deÄŸiÅŸmektedir14.
Önce, bir ihtimali bu grev telâkkilerinin dışında tutmak gereklidir: İşyerinin kesin olarak terke d ilme si . Bu ihtimalde işçiler, hizmet akitlerini sona erdirmek istediklerinden grevden söz açılamaz.
Ä°ÅŸyerinin kesin olarak terkedilmediÄŸi hallerde ise, grevin hizmet ak
dine tesiri, grev telâkkisine ve grevin bir hak olarak tanınmış olup olma
dığına göre değişmektedir.
\\
Greve iş şartlarının değiştirilmesi veya başka işyerinde çıkan uyuşmazlıkların oradaki işçiler lehine çözülmesi amacı ile işin terkedilmesi anlamı verirlerse, greve katılan işçiler, hizmet akitlerini toplu olarak feshetmiş sayılamazlar. Bu telâkkiye göre, işvereni hizmet akdindeki şartlara uymağa icbar etmek için yapılan grevler, grev kavramı dışında kalır. Bu amaçla yapılan iş bırakmalar sadece akdin ifa edilmediği defi (exceptio non adimpleti contractus) teşkil ederler. Grevle işçilerin hizmet akitlerini feshetmiş oldukları kabul edilmediğinden, işverenin kendi inisyatifi ile grevcilere bir müeyyide uygulamasının mümkün olup olmadığı grevin bir hak teşkil edip etmediğine bağlıdır\". Grev bir hak olarak kabul edilmemi şse, işverene grevcilerin hizmet akitlerini haklı sebeple fesih imkânı verir. Aksi halde işveren grev sebebiyle bir müeyyide uygulayamaz.
Greve daha geniş bir anlam verilmesi halinde, işin kesin olarak terki dışında, işvereni akde uymaya zorlamak için ve politik amaçlarla yapılan iş terkleri de grev kavramının içinde mütalâa edilirler16.
12) Durand/Vitu in, sh. 762
13) Gubbels, sh. 23 ve 41 vd.
14) Durand/Vitu III, sh. 738.
15) Bkz. İleride § 3 I.
16) Yamaguchi, sh. 388.
Hemen her memlekette grev telâkkisi değişmekte, grevin hizmet akdine tesiri de bu değişikliğe bağlı bulunmaktadır17.
II. GREVİN HİZMET AKDİNE TESİRİNİN BİLİNMESİNİN ÖNEMİ
İş mücadelesinin vasıtalarından biri olarak grevin bu anlamda amacına ulaşabilmesinde, hizmet akdine yapacağı etkinin bilinmesinin önemi büyüktür. Grevin hizmet akdi üzerindeki tesirleri açıkça belirmemiş; ve bilinmiyorsa, bu tesirin mahiyeti ve kapsamı üzerinde tereddüt duyuluyorsa, iş mücadelesinin bu yoldan yürütülmesinde bir takım engellerin ortaya çıkması mukadderdir. Grev hakkının kullanılmasının bütün sonuçlarını bilmekte fayda, hatta zorunluluk vardır. Fakat mücadelenin taraflarını özellikle grevin hizmet akdine tesiri meselesi daha yakından ilgilendirmektedir.
Anayasanın 47. maddesinin işilere grev hakkını tanımasına rağmen GrevK. ile benimsenen sistemde grev hakkı ancak işçi teşekkülleri tarafından kanunî olarak kullanılabileceğinden, sözü edilen teşekküllerin grevin hizmet akdine tesiri konusunda kesin bilgiye sahip olması gereklidir. Bir defa, grevin devamını, işçi topluluğunun direnmesini mümkün kılmak, bir başka deyişle greve katılan işçilerin, taleplerin işverence kabul edilmesine kadar işe dönmemelerini sağlamak için, grevin sonuçları, özellikle hizmet akdine tesiri konusunda aydınlatılmaları gereklidir. Bu gerekliliğin yerine getirilmesi grevin başarısına yardım eder> İkinci olarak, işçi teşekkülünün, varsa bu teşekkülün teşkil ettiği grev komitesinin, yapacağı hesaplarda bu tesirin dikkate alınmasının zarurî olmasıdır. Grev sırasında işlemiş ücretlerin akıbeti, yıllık ücretli izin haklarının kullanılıp kullanılamayacağı vb. gibi grevin hizmet akdine etkisi ile ilgili meseleler işçi teşekkülü tarafından bu hesaplarda kullanılacak malzemelerin belki en faydahsıdır. Denebilir ki, greve teşebbüs edecek olan işçi teşekkülü, grevi yürütecek işçilerin tutumunu etkilemek ve kendi durumunu ayarlamak için bu tesirleri bilmek zorundadır.
Grev yapmak için işin bırakılması, ya anlaşarak ya da bir işçi teşekkülünün bu konudaki kararma uyarak olmaktadır18. Her iki durumun hizmet akdine tesirleri farklıdır, bilinmelerindeki faydanın çevresi, herbir hal için uygulanacak kanun hükümlerinin farklı, hatta grevin kanun dışı sayılması halinde işçiler için cezaî müeyyideler ihtiva etmesi sebebiyle
17) Horion, Rapport de synthese, sh. 25.
18) Bkz. İeride § 3 II 3
C—-
genişlemektedir. Grevin fayda ve zararına, nimet ve külfetine doğrudan doğruya muhatap olan işçilerin grevin tesirleri, bu arada hizmet akdine tesirleri konusundan aydınlanması temenni edilecek bir husustur. Ancak bu şekilde işçiler, kendi yararlarına tanınmış olan bu hakkın zararlarına olarak kullanılmasını önleyebilirler; işçi teşekküllerinin yöneticilerini zararlı sonuçların meydana gelmesinden önce ikaz edebilirler. Hatta grevin uygulanmasına mâni olabilirler19. İşçilerin kararlarına yön verecek başka tesirler, başka nedenler bulunduğu şüphesizdir. Grev hakkı, işçi topluluğunun haklarının savunulması, durumlarının düzeltilmesi için kullanıldığı ölçüde, işçilerin kararlarını etkileyecek belli başlı âmil, grevin hizmet akdine tesiri olacaktır. Gerek işçilerin gerek işçi teşekküllerinin greve başvurmadan önce meseleye bu açıdan bakmalarının, grevin başarısı için gerekli şartlardan biri olduğu kanaatindeyiz.
İşçilerin ekonomik ve sosyal durumlarım korumak ve geliştirmek için yapacakları teşebbüslerin ilki şüphesiz grev değildir. Kanunumuz bu konuda, grevin kanuniliği için önceden barışçı yollara başvurulmasını aramaktadır. İşçi topluluğunun taleplerinin işverene ulaştırılması halinde, işverenin tutumunu tâyin edecek âmiller arasında grevin hizmet akdine etkisine ilişkin meselelerin özel bir yeri olmak gerekir. Grev sırasında ve grevin sonunda işverene yüklenen mükellefiyetler ve tanınan hakların bilinmesi, bu açıdan da önemli, faydalı, hatta zarurîdir.
İşveren teşekküllerinin incelememizin konusuna olan ilgileri, iş mücadelelerinde işverenlerin birlikte hareket ettikleri ve teşkilâtlandıkları ölçüde artacaktır.
III. KONUNUN PLÂNI
Bu incelemede, türk hukuku bakımından grevin hizmet akdine tesiri üzerinde durulacaktır. Grevin yapılmadan önce de bir takım tesirleri vardır, fakat biz bunlar üzerinde durmıyacağız.
Grev yapıldıktan sonra ekonomik ve politik alanda, işçi teşekkülleri bakımından önemli sonuçlar doğurur. Maliyetleri arttırdığı için fiyat düdenini etkiler, ücret miktarlarında artma, üretim miktarında azalma meydana getirebilir. Bu sonuncu ihtimalde dış ticarete, ödeme dengesine tesir etmesi mümkündür20.
19) İşçiler, işçi teşekkülünün verdiği grev kararının uygulanmasına,
grev oylamasında menfî rey vererek engel olabilirler (GrevK md. 22).
20) Talaş, İktisadî gelişme ve grev hakkı, sn. 33 vd.
İşçi topluluğunun politik eyilimleri grevler sonunda elde edilecek sonuçlarla değişebilir. Grev sırasında genel güvenliği ilgilendiren olaylar, sendikacılık bakımından gelişmeler meydana gelebilir. Grevin başarısızlığı halinde yeni sendikaların doğması ya da greve karar veren işçi teşekkülünün çoğunluğu kaybetmesi, böylece sendikalar tarafından temsil edilen görüşlerin açığa çıkması, çatışması mümkündür. Grev, her mücadele gibi taraflarını zayıflatır. Bu durum greve karar veren işçi teşekkülünün, grev sonundaki pazarlık gücünü azaltır.
Grevin, hizmet akdine tesirleri dışındaki bu yan sonuçlarına ya da bu sonuçların nedenlerine değinmek, bu incelemenin konusu dışında kalmaktadır. İncelememiz, grevin hizmet akdine, tabiî olarak işçi ve işverenin hak ve borçlarına tesirlerinin açıklanması amacını gütmektedir.
Bu incelemede sadece türk hukuku bakımından izahına çalışılacak problemlerin yabancı hukuklardaki tezahür ve çözümlerine yeri geldikçe temas edilecektir. Ancak, grevin hizmet akdine tesiri, değişen, çoğunlukla gelişen bir kavramdır. İşte bu kavramın çeşitli hukuklarda aldığı görünüşleri bir arada ve kısaca izah etmeye gayret edeceğiz. Hemen işaret , edelim ki, yabancı hukuklarda grevin hizmet akdine tesiri konusundaki görüşler açıklanırken bir tahlil sonunda genelleme yapılamıyacaktır. Çünkü, bir defa, her hukukta greve verilen anlam değişiktir; ikincisi, bu konudaki görüşlerin hepsi her hukukta temsil edilmemiş, uygulanmamıştır^ Kaldı ki, gelişme her zaman işçi topluluğunun lehine de tezahür etmemiştir.
İşte bu sebeplerle biz, tetkiklerimizin başında türk hukuku bakımından grev kavramı üzerinde durmayı faydalı addediyoruz. Hemen her hukukta muhtevası değişik olan21 grev kavramının belirtilmesinin, konumuza açıklık ve kesinlik getireceği kanaatindeyiz. Sırf bu amacı sağlamak üzere ve bu amaçla sınırlı olarak grev kavramı üzerinde durulacaktır.
Türk hukukunda, grevin kanunî ve kanun dışı olarak nitelendirilmesi, kanuna, bir baÅŸka deyiÅŸle kanundaki tariflere dayanmaktadır. Bu temel ayırım, grevin hizmet akdine tesiri bakımından bilhassa önemlidir. Çünkü kanunun bu ayırımı, grevin hizmet akdine tesiri konusunda temel bir ölçü ödevini görmektedir. EÄŸer grev kanunî ise, sırf bu sebep, iÅŸverenin işçiler hakkında müeyyide uygulamasına engel olmaktadır. Kanun dışı grevde d\′urum aksinedir. Konumuza olan yakın ilgisi yüzünden, ka-
21) Horion, Rapport de synthese, sh. 25 vd.
1-
r n
;r
nundaki bu ayırımı açıklamağa gayret ettikten sonra, kanun dışı greve bağlanan hükümleri de burada belirtmeğe çalışacağız.
Kanunî grevin hizmet akdine tesirlerini, grevciler ve grevcilerin dışında kalan işçiler bakımından ayrı ayrı incelemek gerekmektedir. GrevK. md. 27/1 I gereğince, \"kanunî bir grev kararının alınmasına katılma, böyle bir kararın alınmasına teşvik etme, böyle bir greve katılma ve böyle bir greve katılmaya teşvik\" eden işçilerin hizmet akitleri ortadan kalkmaz. Aynı bendin ikinci fıkrası gereğince, bu işçilerin hizmet akitle-rinden doğan hak ve borçları askıda kalır (GervK. md. 27/1 II). Kanunî grevin hizmet akdine temel etkisi olarak belirtilen \"askıda kalma\" halinin anlamı üzerinde durulduktan sonra, askıda kalmanın işverenin ve işçinin borçlan üzerindeki tesirleri incelenecektir. Daha sonra, kanunun askıda kalma dışında taraflara yüklediği mükellefiyetler üzerindeki açıklamalarımıza yer vereceğiz.
Son olarak, greve istekleri ile katılmayan ve katılamayan işçilerin durumuna değinecek, bu meyanda greve katılmama ve katılamama kavramlarına hukukumuz bakımından açıklık vermeye gayret edeceğiz.
İÇÎNDEKİLER
Sayfa
İçindekiler III
Bibliyografya IX
İçtihat kitapları ve dergiler XXII
Kısaltmalar XXIII
S 1. GÄ°RÄ°Åž 1
I. İş mücadelesinin bir vasıtası olarak grev 1
II. Grevin hizmet akdine tesirinin bilinmesinin önemi 4
III. Konunun plânı 5
§ 2. YABANCI HUKUKLARDA ÇEŞİTLİ GÖRÜŞLER 8
I. Genel olarak , 8
II. Fransız hukukunda 9
1. Grevle akdin sona ereceği görüşü 9
a — Bu görüşün temeli 9
b — Eleştirilmesi 10
2. Askıda kalma görüşü 11
a — Askıda kalma görüşünün temeli 11
b — Askıda kalma görüşünün uygulamada benimsen
mesi 12
/
aa) Grevin Anayasaca tanınmasından önce 12
bb) Grevin Anayasaca tanınmasından sonra ... 13
cc) 11 ÅŸubat 1950 tarihli kanundan sonra 14
iff. Alman hukukunda 14
ÎV. Diğer hukuklarda 15
§ 3. HALEN TÜRK HUKUKUNDA HÂKİM OLAN ESASLAR 18
I. Grev kavramı 18
IV
1. Grevin tarifi
2. Grev hakkına sahip olanlar
3. İşin bırakılması
4. AnlaÅŸma veya karar unsuru
II. Kanunî grev - Kanun dışı grev ayırımı 23-
1. Kanundaki ayırım 23.
2. Meslekî amaç 24-
a — Meslekî amacın muhtevası 24*
aa) İktisadî ve sosyal durumun korunması 2fr
bb) İktisadî ve sosyal durumun düzeltilmesi 28-
b — Meslekî amaç dışı grevler 29>
3. Kanuna uygunluk 29*
a — Genel bakış 29*
b — Kanundaki şekle ilişkin hükümlere uyma 30*
aa) Barışçı yolların denenmiş olması 3$»
bb) Greve karar verilmiş olması 32.
aaa) Yetkili işçi teşekkülü 32
bbb) Kararın muhtevası 37\"
ccc) Grev kararının karşı tarafa bildirilmesi 37
c — Kanundaki yasaklara, erteleme ve durdurma karar
larına uyma 385
aa) Grev yasaklarına uyma 38:
aaa) Devamlı grev yasağı 38i
bbb) Geçici grev yasağı 39:
ccc) Şartlı grev yasağı 41
bb) Erteleme ve durdurma kararlarına uyma 41
aaa) Bakanlar Kurulunun erteleme kararı 41
bbb) Mahkemenin durdurma kararı 42?\′
cc) İşçilerin grevin uygulanmasına engel olması 42::
III. Bu ayırımda grevin hizmet akdine tesiri bakımmdan kanunî
grevin önemi 42
IV. Kanun dışı grevin hizmet akdine tesiri 43\′\"
1. Genel olarak 43:
2. Greve katılan karar veren ve devam eden işçiler açısından 44
a — Kanunun çözümü 44h
Sayfa
b — Kanaatimiz 46
e — Feshin sonuçları 49
d — İşverenin fesih hakkından feragati 48
e — İşverenin disiplin tedbiri alması 49
f — İşverenin tazminat talebi hakkı 49
g — Kanun dışı grev halinde konuttan yararlanma 50
h — İşyerini terketme mecburiyeti 50
3. Greve katılmayan işçiler açısından 51
§ 4. KANUNÎ GREVİN GREVCİLERİN HİZMET AKDİNE TESİRİ ... 54
I. Askıda kalına 54
1. Askıda kalma kavramı 54
2. Hizmet akdinin askıda kalmasının önemi 56
3. Askıda kalmanın hükmü 56
JII. Askıda kalmanın işveren bakımından sonuçları 57
1. Ücret ödeme 57
a — Genel olarak 57
aa) Kaide 57
bb) İstisnaları 60
cc) Kayıp ücretlerin işletme içinde telâfisi 61
dd) Grev sırasında işçilerin geçimi 62
.b — Temel ücret 63
c — Ücretin ekleri 65
aa) Hizmet ediminin ifasına zarurî olarak bağlı
olanlar 66
bb) Hizmet ediminin ifasına bağlı olmayanlar ... 67
aaa) Nesnel ekler 67
bbb) Nakit ekler 68
2. Sosyal sigortalar primi ödeme borcu 73
3. Sendika üyelik ve dayanışma aidatlarını kesme, sendi
kaya verme 75
4. Koruma ve saygı borcu 76
■S. Ä°ÅŸverenin grev sonunda iÅŸverme borcu 78
a — Kaide ve çevresi 78
b — İhlâlin sonuçları 79
aa) İş vermemenin lokavt sayılması halinde ... 79
bb) İş vermemenin lokavt sayılmaması halinde ... 80
VI
III. Askıda kalmanın işçiler bakımından sonuçları
1. İşçinin hizmet edimi
2. İşçinin sadakat ve saygı mükellefiyeti
3. Grevin kıdeme ve fiilî çalışmaya bağlı haklara tesiri
a — Grevin kıdeme bağlı haklara tesiri
b — Grevin fiilî çalışmaya bağlı haklara tesiri.
4. Grevin yıllık ücretli izin hakkına tesiri
a — İzin kullanılırken grev başlarsa
b — Grev başladıktan sonra izin hakkının kullanılması
c — Grevde geçen sürenin izin hakkının doğumuna tesiri
d — Grev günlerinin izin kıdemine tesiri
5. Grevin hafta tatiline ve genel tatillere etkisi
a — Kanunî durum
b — Temennimiz
6. Grevci işçinin sosyal sigortalardan yararlanması
a — İş kazası ve meslek hastalığı bakımından
aa) Grev sırasında işkazası veya meslek hastalığı
bb) Grevin işçiye yapılacak yardım ve ödenek
lere tesiri
b — Diğer sigortalar bakımından
aa) Analık sağlık yardımları açısından
bb) Malullük aylığı açısından
cc) Ölenin mirasçılarının hakları açısından
7. İşçinin grev sonunda işe başlama borcu
IV. Askıda kalmanın tarafların fesih hakkına etkisi
1. Haklı sebeple fesih
a — Süresiz hizmet akitlerinde
b — Süreli hizmet akitlerinde
2. Feshi ihbarla fesih hakkı
a — Grev sırasında kullanma imkânı
b ■— Ä°hbar mühletinin askıda kalması
c — İhbar mühletinin askıda kalmasının sonuçları ...
V. Kanunî grevin askıda kalma dışındaki tesirleri
1. Genel görüş
VII
! 1 i i \′; \′ Sayfa
2. İşverenin grevcilerin yerine başkalarını çalıştırmama
mükellefiyeti 109
3. Grevcilerin başka işte çalışmama mükellefiyeti 112
4. Grevcilerin işyerinden ayrılmak mükellefiyeti 113
5. Grevin konut hakkına etkisi 115
a — Konuttan yararlanma hizmet ilişkisi dışında ise 115
b — Konuttan yararlanma hizmet ilişkisine bağlı ise ... 116
c — Konut için ek bir ücret veriliyorsa 120
d — İşçiye konut kredisi verilmişse 120
5. GREVE KATILMAYAN VE KATILAMIYAN İŞÇİLERİN. DU
RUMU 121\′
I. Greve katılmayan işçilerin durumu 121
1. İşverenin çalıştırıp çalıştırmama yetkisi 121
2. İşverenin çalıştırmadığı işçüerin durumu 124
3. İşverenin çalıştırdığı işçilerin durumu 126
4. Toplu iş sözleşmesinden yararlanma 128
II. Greve katılamıyan işçilerin durumu 129
1. Greve katılamama kavramı 129
2. Greve katılamamanın tesbiti 130
a — Sayı ve nitelik olarak 130
b — Şahısolarak 131
3. Greve katılamamanın hükmü 132
I. Ä°Åž MÃœCADELESÄ°NÄ°N BÄ°R VASITASI OLARAK GREV
Grev1, işçi ile işveren arasındaki iş mücadelesi vasıtalarından biri ve en önemlisidir. Grevin tarihi çok eski devirlere götürülmekte ise de, günümüzdeki anlamı ile, işverenleri hizmet akdindeki hükümlere uymaya ve çalışma şartlarını düzeltmeye zorlamak amacı ile yapılan grevlerin tarihi, endüstri devrimiyle başlar2. Toplumsal düşüncelerin yayılması ve işçiler arasındaki dayanışmanın artması ile grevlerin sayıları, toplum hayatındaki önemleri artmıştır.
Türk hukukunda bilinen ilk grev 1872 yılında Kasımpaşa Tersanesi işçileri tarafından yapılmıştır3. îşçi hareketlerinin artması ve bunların bazılarından başarılı sonuçlar alınması üzerine işçi teşekküllerinin faaliyetleri yasaklanmış, 1909 yılında Tatili Eşgal Kanunu ısdar olunmuştur4. Bu kanun bir taraftan greve icbar etmeyi cezalandırıyor5, diğer taraftan sendika teşkilini menediyordu6.
1) Türk hukukunda \"g r e v\" deyimi İş Kanununun kaldırılan 72 ve de-.
vamı maddelerinde, daha sonra da 275 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve
Lokavt Kanununda kullanılmıştır. 1325 (1909) tarihli Tatili Eşgal Kanunu
ise, grevi \"tatili eÅŸgal\" deyimi ile ifade etmekteydi (Åžanda, sh. 26;
Tuna/Kutal, sh. 9; Işık, sh. 59 not 5; Lefranc/Sülker, sh. 143).
Yabancı hukuklardan Fransız hukukunda da \"grev e\" deyimi kullanılmaktadır. Ä°ÅŸi bırakan işçilerin Paris\′te Greve Meydanında toplanmaları sebebiyle bu ÅŸekilde adlandırıldığı belirtilmektedir. (Pic, sh. 169 not 2; ayrıca bkz. Aytaç, Grev hakkında genel bilgi, sh. 16). Grevi ifade etmek üzere XIII. Yüzyılda \"takehan\", XIV. yüzyılda \"caqueham\", XVI. yüzyılda halk arasında \"tric\" ve \"cabales\" deyimleri kullanımıştır. (Bouere, sh. 23 ve 24; Brun/Galland, sh. 883).
2) Bouere, sh. 20 vd; Dioguardi, sh. 11.
3) Lefranc/Sülker, sh. 137.
4) Bu kanun hakkında bkz. Şanda, sh. 26 vd; Işık, sh. 59 ve 60; Tuna/
Kutal, sh. 9; Lefranc/Sülker, sh. 143.
5) Oğuzman, Grev ve lokavt, sh. 6 not 13. Sözü geçen kanunun grev
yapma ve greve katılmayı da cezalandırdığı ileri sürülmüştür (Saymen,
sh. 342 not 47; Tuna/Kutal, sh. 9).
6) Işık, sh. 60.
1937 yılında yürürlüğe giren îş Kanununun 147. maddesi ile Tatili Eşgal Kanunu kaldırılmış, fakat bu kanunun 72 ve devamı maddeleri, grev ve lokavtı yasak etmişti7.
1961 Anayasasının 47. maddesi \"çalışanlardan\" sadece \"işçilere\", işverenlerle olan münasebetlerinde iktisadî ve sosyal durumlarını korumak ve düzeltmek amacı ile toplu sözleşme ve grev hakkı tanımıştır8. Anayasanın koyduğu bu prensiplere uygun olarak toplu sözleşme, grev ve lokavt haklarını düzenlemek üzere 15 Temmuz 1963 gün ve 275 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu ısdar olunmuştur.
Grev dışında kalan lokavt, boykot, kara ve beyaz listeler düzenleme, işçi topluluğunun yoğaltım gücünü işverenlere karşı kullanma (label) gibi diğer iş mücadelesi vasıtaları konumuzun dışında kalmaktadır9. İncelememizin konusu ile ilgisi sebebiyle sadece grev üzerinde durulacaktır. Grevin iş mücadelelerinde başvurulan yollar arasındaki yeri ve önemi büyüktür. İşçiler etkili bir baskı aracı olması sebebiyle sık sık bu yola başvururlar10. Grev, işçi topluluğunu işveren karşısında güçlendirir, toplu görüşmede onlara direnme imkânı verir11, işçilerle işveren arasında kurulan toplu iş sözleşmesinin müeyyidesi ödevini görür.
7) Ä°ÅŸK md. 72\′de yer alan grev yasağı hükmü, sadece bu kanuna tâbi
olan işyerlerine uygulanabilirdi. Borçlar Kanununa, Bas^n Çalışma Kanu
nuna, Deniz İş Kanununa bağlı işyerleri için grevi yasaklayan bir hüküm
yoktu. (Kessler, İş Kanunumuza göre grev ve lokavtlar, sh. 525 vd; Saymen,
sh. 344 vd; OÄŸuaman, Grev ve lokavt, sh. 16).
8) İşK md. 72, Anayasanın grev hakkını tanımasından sonra Anayasa
Mahkemesi tarafından 6 Mart 1963 gün ve 1962/260-1963/51 sayılı kararı
ile iptal edilmiş, fakat yürürlüğü altı ay sonraya bırakılm ştı. (RG 16 Ma
yıs 1963, sa. 11404). Anayasa Mahkamesi tarafından tesbit edilen altı ay m
bitiminden önce GrevK kanunlaşmış ve 64. maddesi ile İşK md. 29 ve 72-89
ile 127-136\′yı yürürlükten kaldırmıştır.
9) İş mücadelesinin vasıtaları hakkında bkz. Weber, sh. 157 vd; Ni-
kisch II, § 62, sh. 78 vd; Hueck/Nipperdey II, § 47 II, sh. 610; de Muralt, sh.
28 vd; Spyropoulos, sh. 320; Vodoz, sh. 15; Kessler, Grev, lokavt, kara liste
ve boykot gibi iş mücadeleleri hakkında bazı mülâhazalar, sh. 95 vd.
10) Grevlerle bu grevlere katılan işçi sayısı ve bu grevler sebebiyle
kaybedilen iş günleri hakkında örnek olarak bkz. Almanya için: İJ. : ek/
Nipperdey II, § 47 A I, sh. 606 not 2 de yer alan istatistik; Boldt, La greve
et le lock-out, sh. 89; Fransa için: Durand/Vitu III, sh. 932 not 1; İsviçre
için: Meynaud/Korff, sh. 50.
11) Talaş, İktisadî gelişme ve grev hakkı, sh. 33 vd; Tuna, Grevlerin
iktisadî hayat ve istihdam şartları üzerindeki tesirleri, sh. 9; Tuna/Kutal,
sh. 39 vd, özellikle sh. 62 vd.
Grevin hizmet akdinin tarafları dışında da bir takım etkileri olmakta, meselâ, yurt ekonomisini, yurt dışı olayları12, toplum yaÅŸayışını etkilediÄŸi, sosyolojik açıdan ise bir ilerleme ve medenîleÅŸme âmili olduÄŸu ileri Sürülmektedir13. Grev olayının ilgilendirdiÄŸi çeÅŸitli konular arasında ■önemli bir problem hizmet akdine etkisi meselesidir. Grevin hizmet akdine etkisi, greve verilecek anlam, bir baÅŸka deyiÅŸle, grev anlayışı ile yakından ilgilidir; grev anlayışı ile grevin etkisi meselesi de deÄŸiÅŸmektedir14.
Önce, bir ihtimali bu grev telâkkilerinin dışında tutmak gereklidir: İşyerinin kesin olarak terke d ilme si . Bu ihtimalde işçiler, hizmet akitlerini sona erdirmek istediklerinden grevden söz açılamaz.
Ä°ÅŸyerinin kesin olarak terkedilmediÄŸi hallerde ise, grevin hizmet ak
dine tesiri, grev telâkkisine ve grevin bir hak olarak tanınmış olup olma
dığına göre değişmektedir.
\\
Greve iş şartlarının değiştirilmesi veya başka işyerinde çıkan uyuşmazlıkların oradaki işçiler lehine çözülmesi amacı ile işin terkedilmesi anlamı verirlerse, greve katılan işçiler, hizmet akitlerini toplu olarak feshetmiş sayılamazlar. Bu telâkkiye göre, işvereni hizmet akdindeki şartlara uymağa icbar etmek için yapılan grevler, grev kavramı dışında kalır. Bu amaçla yapılan iş bırakmalar sadece akdin ifa edilmediği defi (exceptio non adimpleti contractus) teşkil ederler. Grevle işçilerin hizmet akitlerini feshetmiş oldukları kabul edilmediğinden, işverenin kendi inisyatifi ile grevcilere bir müeyyide uygulamasının mümkün olup olmadığı grevin bir hak teşkil edip etmediğine bağlıdır\". Grev bir hak olarak kabul edilmemi şse, işverene grevcilerin hizmet akitlerini haklı sebeple fesih imkânı verir. Aksi halde işveren grev sebebiyle bir müeyyide uygulayamaz.
Greve daha geniş bir anlam verilmesi halinde, işin kesin olarak terki dışında, işvereni akde uymaya zorlamak için ve politik amaçlarla yapılan iş terkleri de grev kavramının içinde mütalâa edilirler16.
12) Durand/Vitu in, sh. 762
13) Gubbels, sh. 23 ve 41 vd.
14) Durand/Vitu III, sh. 738.
15) Bkz. İleride § 3 I.
16) Yamaguchi, sh. 388.
Hemen her memlekette grev telâkkisi değişmekte, grevin hizmet akdine tesiri de bu değişikliğe bağlı bulunmaktadır17.
II. GREVİN HİZMET AKDİNE TESİRİNİN BİLİNMESİNİN ÖNEMİ
İş mücadelesinin vasıtalarından biri olarak grevin bu anlamda amacına ulaşabilmesinde, hizmet akdine yapacağı etkinin bilinmesinin önemi büyüktür. Grevin hizmet akdi üzerindeki tesirleri açıkça belirmemiş; ve bilinmiyorsa, bu tesirin mahiyeti ve kapsamı üzerinde tereddüt duyuluyorsa, iş mücadelesinin bu yoldan yürütülmesinde bir takım engellerin ortaya çıkması mukadderdir. Grev hakkının kullanılmasının bütün sonuçlarını bilmekte fayda, hatta zorunluluk vardır. Fakat mücadelenin taraflarını özellikle grevin hizmet akdine tesiri meselesi daha yakından ilgilendirmektedir.
Anayasanın 47. maddesinin işilere grev hakkını tanımasına rağmen GrevK. ile benimsenen sistemde grev hakkı ancak işçi teşekkülleri tarafından kanunî olarak kullanılabileceğinden, sözü edilen teşekküllerin grevin hizmet akdine tesiri konusunda kesin bilgiye sahip olması gereklidir. Bir defa, grevin devamını, işçi topluluğunun direnmesini mümkün kılmak, bir başka deyişle greve katılan işçilerin, taleplerin işverence kabul edilmesine kadar işe dönmemelerini sağlamak için, grevin sonuçları, özellikle hizmet akdine tesiri konusunda aydınlatılmaları gereklidir. Bu gerekliliğin yerine getirilmesi grevin başarısına yardım eder> İkinci olarak, işçi teşekkülünün, varsa bu teşekkülün teşkil ettiği grev komitesinin, yapacağı hesaplarda bu tesirin dikkate alınmasının zarurî olmasıdır. Grev sırasında işlemiş ücretlerin akıbeti, yıllık ücretli izin haklarının kullanılıp kullanılamayacağı vb. gibi grevin hizmet akdine etkisi ile ilgili meseleler işçi teşekkülü tarafından bu hesaplarda kullanılacak malzemelerin belki en faydahsıdır. Denebilir ki, greve teşebbüs edecek olan işçi teşekkülü, grevi yürütecek işçilerin tutumunu etkilemek ve kendi durumunu ayarlamak için bu tesirleri bilmek zorundadır.
Grev yapmak için işin bırakılması, ya anlaşarak ya da bir işçi teşekkülünün bu konudaki kararma uyarak olmaktadır18. Her iki durumun hizmet akdine tesirleri farklıdır, bilinmelerindeki faydanın çevresi, herbir hal için uygulanacak kanun hükümlerinin farklı, hatta grevin kanun dışı sayılması halinde işçiler için cezaî müeyyideler ihtiva etmesi sebebiyle
17) Horion, Rapport de synthese, sh. 25.
18) Bkz. İeride § 3 II 3
C—-
genişlemektedir. Grevin fayda ve zararına, nimet ve külfetine doğrudan doğruya muhatap olan işçilerin grevin tesirleri, bu arada hizmet akdine tesirleri konusundan aydınlanması temenni edilecek bir husustur. Ancak bu şekilde işçiler, kendi yararlarına tanınmış olan bu hakkın zararlarına olarak kullanılmasını önleyebilirler; işçi teşekküllerinin yöneticilerini zararlı sonuçların meydana gelmesinden önce ikaz edebilirler. Hatta grevin uygulanmasına mâni olabilirler19. İşçilerin kararlarına yön verecek başka tesirler, başka nedenler bulunduğu şüphesizdir. Grev hakkı, işçi topluluğunun haklarının savunulması, durumlarının düzeltilmesi için kullanıldığı ölçüde, işçilerin kararlarını etkileyecek belli başlı âmil, grevin hizmet akdine tesiri olacaktır. Gerek işçilerin gerek işçi teşekküllerinin greve başvurmadan önce meseleye bu açıdan bakmalarının, grevin başarısı için gerekli şartlardan biri olduğu kanaatindeyiz.
İşçilerin ekonomik ve sosyal durumlarım korumak ve geliştirmek için yapacakları teşebbüslerin ilki şüphesiz grev değildir. Kanunumuz bu konuda, grevin kanuniliği için önceden barışçı yollara başvurulmasını aramaktadır. İşçi topluluğunun taleplerinin işverene ulaştırılması halinde, işverenin tutumunu tâyin edecek âmiller arasında grevin hizmet akdine etkisine ilişkin meselelerin özel bir yeri olmak gerekir. Grev sırasında ve grevin sonunda işverene yüklenen mükellefiyetler ve tanınan hakların bilinmesi, bu açıdan da önemli, faydalı, hatta zarurîdir.
İşveren teşekküllerinin incelememizin konusuna olan ilgileri, iş mücadelelerinde işverenlerin birlikte hareket ettikleri ve teşkilâtlandıkları ölçüde artacaktır.
III. KONUNUN PLÂNI
Bu incelemede, türk hukuku bakımından grevin hizmet akdine tesiri üzerinde durulacaktır. Grevin yapılmadan önce de bir takım tesirleri vardır, fakat biz bunlar üzerinde durmıyacağız.
Grev yapıldıktan sonra ekonomik ve politik alanda, işçi teşekkülleri bakımından önemli sonuçlar doğurur. Maliyetleri arttırdığı için fiyat düdenini etkiler, ücret miktarlarında artma, üretim miktarında azalma meydana getirebilir. Bu sonuncu ihtimalde dış ticarete, ödeme dengesine tesir etmesi mümkündür20.
19) İşçiler, işçi teşekkülünün verdiği grev kararının uygulanmasına,
grev oylamasında menfî rey vererek engel olabilirler (GrevK md. 22).
20) Talaş, İktisadî gelişme ve grev hakkı, sn. 33 vd.
İşçi topluluğunun politik eyilimleri grevler sonunda elde edilecek sonuçlarla değişebilir. Grev sırasında genel güvenliği ilgilendiren olaylar, sendikacılık bakımından gelişmeler meydana gelebilir. Grevin başarısızlığı halinde yeni sendikaların doğması ya da greve karar veren işçi teşekkülünün çoğunluğu kaybetmesi, böylece sendikalar tarafından temsil edilen görüşlerin açığa çıkması, çatışması mümkündür. Grev, her mücadele gibi taraflarını zayıflatır. Bu durum greve karar veren işçi teşekkülünün, grev sonundaki pazarlık gücünü azaltır.
Grevin, hizmet akdine tesirleri dışındaki bu yan sonuçlarına ya da bu sonuçların nedenlerine değinmek, bu incelemenin konusu dışında kalmaktadır. İncelememiz, grevin hizmet akdine, tabiî olarak işçi ve işverenin hak ve borçlarına tesirlerinin açıklanması amacını gütmektedir.
Bu incelemede sadece türk hukuku bakımından izahına çalışılacak problemlerin yabancı hukuklardaki tezahür ve çözümlerine yeri geldikçe temas edilecektir. Ancak, grevin hizmet akdine tesiri, değişen, çoğunlukla gelişen bir kavramdır. İşte bu kavramın çeşitli hukuklarda aldığı görünüşleri bir arada ve kısaca izah etmeye gayret edeceğiz. Hemen işaret , edelim ki, yabancı hukuklarda grevin hizmet akdine tesiri konusundaki görüşler açıklanırken bir tahlil sonunda genelleme yapılamıyacaktır. Çünkü, bir defa, her hukukta greve verilen anlam değişiktir; ikincisi, bu konudaki görüşlerin hepsi her hukukta temsil edilmemiş, uygulanmamıştır^ Kaldı ki, gelişme her zaman işçi topluluğunun lehine de tezahür etmemiştir.
İşte bu sebeplerle biz, tetkiklerimizin başında türk hukuku bakımından grev kavramı üzerinde durmayı faydalı addediyoruz. Hemen her hukukta muhtevası değişik olan21 grev kavramının belirtilmesinin, konumuza açıklık ve kesinlik getireceği kanaatindeyiz. Sırf bu amacı sağlamak üzere ve bu amaçla sınırlı olarak grev kavramı üzerinde durulacaktır.
Türk hukukunda, grevin kanunî ve kanun dışı olarak nitelendirilmesi, kanuna, bir baÅŸka deyiÅŸle kanundaki tariflere dayanmaktadır. Bu temel ayırım, grevin hizmet akdine tesiri bakımından bilhassa önemlidir. Çünkü kanunun bu ayırımı, grevin hizmet akdine tesiri konusunda temel bir ölçü ödevini görmektedir. EÄŸer grev kanunî ise, sırf bu sebep, iÅŸverenin işçiler hakkında müeyyide uygulamasına engel olmaktadır. Kanun dışı grevde d\′urum aksinedir. Konumuza olan yakın ilgisi yüzünden, ka-
21) Horion, Rapport de synthese, sh. 25 vd.
1-
r n
;r
nundaki bu ayırımı açıklamağa gayret ettikten sonra, kanun dışı greve bağlanan hükümleri de burada belirtmeğe çalışacağız.
Kanunî grevin hizmet akdine tesirlerini, grevciler ve grevcilerin dışında kalan işçiler bakımından ayrı ayrı incelemek gerekmektedir. GrevK. md. 27/1 I gereğince, \"kanunî bir grev kararının alınmasına katılma, böyle bir kararın alınmasına teşvik etme, böyle bir greve katılma ve böyle bir greve katılmaya teşvik\" eden işçilerin hizmet akitleri ortadan kalkmaz. Aynı bendin ikinci fıkrası gereğince, bu işçilerin hizmet akitle-rinden doğan hak ve borçları askıda kalır (GervK. md. 27/1 II). Kanunî grevin hizmet akdine temel etkisi olarak belirtilen \"askıda kalma\" halinin anlamı üzerinde durulduktan sonra, askıda kalmanın işverenin ve işçinin borçlan üzerindeki tesirleri incelenecektir. Daha sonra, kanunun askıda kalma dışında taraflara yüklediği mükellefiyetler üzerindeki açıklamalarımıza yer vereceğiz.
Son olarak, greve istekleri ile katılmayan ve katılamayan işçilerin durumuna değinecek, bu meyanda greve katılmama ve katılamama kavramlarına hukukumuz bakımından açıklık vermeye gayret edeceğiz.
İÇÎNDEKİLER
Sayfa
İçindekiler III
Bibliyografya IX
İçtihat kitapları ve dergiler XXII
Kısaltmalar XXIII
S 1. GÄ°RÄ°Åž 1
I. İş mücadelesinin bir vasıtası olarak grev 1
II. Grevin hizmet akdine tesirinin bilinmesinin önemi 4
III. Konunun plânı 5
§ 2. YABANCI HUKUKLARDA ÇEŞİTLİ GÖRÜŞLER 8
I. Genel olarak , 8
II. Fransız hukukunda 9
1. Grevle akdin sona ereceği görüşü 9
a — Bu görüşün temeli 9
b — Eleştirilmesi 10
2. Askıda kalma görüşü 11
a — Askıda kalma görüşünün temeli 11
b — Askıda kalma görüşünün uygulamada benimsen
mesi 12
/
aa) Grevin Anayasaca tanınmasından önce 12
bb) Grevin Anayasaca tanınmasından sonra ... 13
cc) 11 ÅŸubat 1950 tarihli kanundan sonra 14
iff. Alman hukukunda 14
ÎV. Diğer hukuklarda 15
§ 3. HALEN TÜRK HUKUKUNDA HÂKİM OLAN ESASLAR 18
I. Grev kavramı 18
IV
1. Grevin tarifi
2. Grev hakkına sahip olanlar
3. İşin bırakılması
4. AnlaÅŸma veya karar unsuru
II. Kanunî grev - Kanun dışı grev ayırımı 23-
1. Kanundaki ayırım 23.
2. Meslekî amaç 24-
a — Meslekî amacın muhtevası 24*
aa) İktisadî ve sosyal durumun korunması 2fr
bb) İktisadî ve sosyal durumun düzeltilmesi 28-
b — Meslekî amaç dışı grevler 29>
3. Kanuna uygunluk 29*
a — Genel bakış 29*
b — Kanundaki şekle ilişkin hükümlere uyma 30*
aa) Barışçı yolların denenmiş olması 3$»
bb) Greve karar verilmiş olması 32.
aaa) Yetkili işçi teşekkülü 32
bbb) Kararın muhtevası 37\"
ccc) Grev kararının karşı tarafa bildirilmesi 37
c — Kanundaki yasaklara, erteleme ve durdurma karar
larına uyma 385
aa) Grev yasaklarına uyma 38:
aaa) Devamlı grev yasağı 38i
bbb) Geçici grev yasağı 39:
ccc) Şartlı grev yasağı 41
bb) Erteleme ve durdurma kararlarına uyma 41
aaa) Bakanlar Kurulunun erteleme kararı 41
bbb) Mahkemenin durdurma kararı 42?\′
cc) İşçilerin grevin uygulanmasına engel olması 42::
III. Bu ayırımda grevin hizmet akdine tesiri bakımmdan kanunî
grevin önemi 42
IV. Kanun dışı grevin hizmet akdine tesiri 43\′\"
1. Genel olarak 43:
2. Greve katılan karar veren ve devam eden işçiler açısından 44
a — Kanunun çözümü 44h
Sayfa
b — Kanaatimiz 46
e — Feshin sonuçları 49
d — İşverenin fesih hakkından feragati 48
e — İşverenin disiplin tedbiri alması 49
f — İşverenin tazminat talebi hakkı 49
g — Kanun dışı grev halinde konuttan yararlanma 50
h — İşyerini terketme mecburiyeti 50
3. Greve katılmayan işçiler açısından 51
§ 4. KANUNÎ GREVİN GREVCİLERİN HİZMET AKDİNE TESİRİ ... 54
I. Askıda kalına 54
1. Askıda kalma kavramı 54
2. Hizmet akdinin askıda kalmasının önemi 56
3. Askıda kalmanın hükmü 56
JII. Askıda kalmanın işveren bakımından sonuçları 57
1. Ücret ödeme 57
a — Genel olarak 57
aa) Kaide 57
bb) İstisnaları 60
cc) Kayıp ücretlerin işletme içinde telâfisi 61
dd) Grev sırasında işçilerin geçimi 62
.b — Temel ücret 63
c — Ücretin ekleri 65
aa) Hizmet ediminin ifasına zarurî olarak bağlı
olanlar 66
bb) Hizmet ediminin ifasına bağlı olmayanlar ... 67
aaa) Nesnel ekler 67
bbb) Nakit ekler 68
2. Sosyal sigortalar primi ödeme borcu 73
3. Sendika üyelik ve dayanışma aidatlarını kesme, sendi
kaya verme 75
4. Koruma ve saygı borcu 76
■S. Ä°ÅŸverenin grev sonunda iÅŸverme borcu 78
a — Kaide ve çevresi 78
b — İhlâlin sonuçları 79
aa) İş vermemenin lokavt sayılması halinde ... 79
bb) İş vermemenin lokavt sayılmaması halinde ... 80
VI
III. Askıda kalmanın işçiler bakımından sonuçları
1. İşçinin hizmet edimi
2. İşçinin sadakat ve saygı mükellefiyeti
3. Grevin kıdeme ve fiilî çalışmaya bağlı haklara tesiri
a — Grevin kıdeme bağlı haklara tesiri
b — Grevin fiilî çalışmaya bağlı haklara tesiri.
4. Grevin yıllık ücretli izin hakkına tesiri
a — İzin kullanılırken grev başlarsa
b — Grev başladıktan sonra izin hakkının kullanılması
c — Grevde geçen sürenin izin hakkının doğumuna tesiri
d — Grev günlerinin izin kıdemine tesiri
5. Grevin hafta tatiline ve genel tatillere etkisi
a — Kanunî durum
b — Temennimiz
6. Grevci işçinin sosyal sigortalardan yararlanması
a — İş kazası ve meslek hastalığı bakımından
aa) Grev sırasında işkazası veya meslek hastalığı
bb) Grevin işçiye yapılacak yardım ve ödenek
lere tesiri
b — Diğer sigortalar bakımından
aa) Analık sağlık yardımları açısından
bb) Malullük aylığı açısından
cc) Ölenin mirasçılarının hakları açısından
7. İşçinin grev sonunda işe başlama borcu
IV. Askıda kalmanın tarafların fesih hakkına etkisi
1. Haklı sebeple fesih
a — Süresiz hizmet akitlerinde
b — Süreli hizmet akitlerinde
2. Feshi ihbarla fesih hakkı
a — Grev sırasında kullanma imkânı
b ■— Ä°hbar mühletinin askıda kalması
c — İhbar mühletinin askıda kalmasının sonuçları ...
V. Kanunî grevin askıda kalma dışındaki tesirleri
1. Genel görüş
VII
! 1 i i \′; \′ Sayfa
2. İşverenin grevcilerin yerine başkalarını çalıştırmama
mükellefiyeti 109
3. Grevcilerin başka işte çalışmama mükellefiyeti 112
4. Grevcilerin işyerinden ayrılmak mükellefiyeti 113
5. Grevin konut hakkına etkisi 115
a — Konuttan yararlanma hizmet ilişkisi dışında ise 115
b — Konuttan yararlanma hizmet ilişkisine bağlı ise ... 116
c — Konut için ek bir ücret veriliyorsa 120
d — İşçiye konut kredisi verilmişse 120
5. GREVE KATILMAYAN VE KATILAMIYAN İŞÇİLERİN. DU
RUMU 121\′
I. Greve katılmayan işçilerin durumu 121
1. İşverenin çalıştırıp çalıştırmama yetkisi 121
2. İşverenin çalıştırmadığı işçüerin durumu 124
3. İşverenin çalıştırdığı işçilerin durumu 126
4. Toplu iş sözleşmesinden yararlanma 128
II. Greve katılamıyan işçilerin durumu 129
1. Greve katılamama kavramı 129
2. Greve katılamamanın tesbiti 130
a — Sayı ve nitelik olarak 130
b — Şahısolarak 131
3. Greve katılamamanın hükmü 132
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı