Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Ãœyelik
Ãœye GiriÅŸi
Türk Hukukunda ESNEK ÇALIŞMA
Türk Hukukunda ESNEK ÇALIŞMA
Murat Ä°KÄ°ZLER
Sayfa Sayısı
:
224
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2012
ISBN NO
:
9786055263058
35,00
TL 
Bu ürün şu anda stoklarımızda yok!Yazarın diğer ürünlerine gözatmanızı tavsiye ederiz...
Önsöz
Esneklik üretime, yönetime, teknolojiye ve çalışma ilişkilerine bakan yönleriyle oldukça geniş ve çok boyutlu bir kavramdır. Çalış¬mamızın konusunu Türk Hukukundaki esnek çalışma uygulamaları oluşturduğu için esnekliğin tüm boyutları ayrıntılı olarak işlenme¬miştir. Tez, esnek çalışma uygulamaları ve bilhassa esnek istihdam modelleri üzerinde yoğunlaşmıştır. Özelikle esnek istihdam modelle¬rine ilişkin bireysel iş hukuku düzenlemelerinin ayrıntılı olarak iş¬lendiği çalışmamızda, yeri geldikçe, esnek çalışmanın toplu iş huku¬kuna ve sosyal güvenlik hukukuna bakan yönlerine de değinilmiştir.
Tezin ortaya çıkarılmasındaki katkılarından dolayı öncelikle yoÄŸun akademik ve idari mesaisi içerisinde deÄŸerli zamanlarını ayırma lütfunu gösteren danışman hocam sayın Prof. Dr. Fahrettin Korkmaz\′a, bilgi ve deÄŸerlendirmeleriyle rehberliÄŸini esirgemeyen hocam sayın Prof. Dr. Mustafa Tiftik\′e, daima sabırlı ve güler yüzlü yardımlarıyla sayın AraÅŸ. Gör. Kemal Günler\′e, tezin bitim aÅŸama¬sında hayatını kaybeden ve yalnızca bu çalışmada deÄŸil ömrüm bo¬yunca yaptığım sınırlı sayıdaki her iyi ÅŸeyde sonsuz emeÄŸi bulunan Annemin aziz ruhuna teÅŸekkürlerimi arz ederim.
Erzurum - 2012 Murat Ä°KÄ°ZLER
GiriÅŸ
Dünya düzeni 1980\′lerden itibaren ancak 18. yüzyıldaki sanayi devrimi ile kıyaslanabilecek büyüklükte bir deÄŸiÅŸim ve dönüşüm sürecine girmiÅŸtir.
Bilişim ve iletişim sektörlerinde yaşanan teknolojik devrimin, ulaşım ve iletişimde yarattığı olağanüstü hız ve serbestlikle şekille¬nen bu değişim ve dönüşüm, küreselleşme adı verilen yeni bir düze¬nin doğmasıyla neticelenmiştir.
Küreselleşme ekonomiye, siyasete, kültüre ve topluma bakan yönleriyle çok boyutlu bir kavramdır. Çok boyutlu bir kavram olması nedeniyle küreselleşme birbirinden oldukça farklı şekillerde ele alın¬makta ve tanımlanmaktadır. Üzerinde uzlaşılan ortak bir tanımı ol¬mamakla birlikte küreselleşmeyi belirleyen ve isimlendiren ana olgu, geçmiş dönemin en önemli belirleyicisi olan ulus devletlerin ve ulusal sınırların giderek önemini yitirmesi ile ekonominin, siyasetin ve kül¬türün küresel ölçeğe taşınmasıdır.
Ekonominin küreselleşmesi işletmelere büyük imkânlar sunmak¬ta fakat önemli riskler de yüklemektedir. İşletmelerin karşılaştıkları en önemli risk artık rekabetin küresel olarak yapılmakta olmasıdır. Geçmiş dönemde ulusal sınırlar içerisinde gümrük duvarlarıyla ko¬runan işletmeler günümüzün küresel rekabetine dayanabilmek için dünya üzerine yayılmış rakiplerinin ürettiği kalitede malı, onların ürettiği maliyete üretmek zorundadır.
Diğer maliyet unsurlarını düşürmek için belirli bir serbestlik içinde bulunan hatta hükümetlerden destek gören işletmeler, geçmiş dönemden kalan katı iş mevzuat hükümleri nedeniyle emek maliye¬tini düşürmek konusunda engellerle karşılaşmışlardır.
Katı iş mevzuatı hükümleri nedeniyle emek maliyetini düşüre-meyen işletmeler, yatırımlarını ucuz emek merkezlerine kaydırmaya başlamışlardır.
Mevcut yatırımların ucuz emek merkezlerine kayması ve yabancı yatırımcıların katı iş mevzuatı olan ülkeleri tercih etmemesi işsizliği artırmış ve zaten yapısallaşmış bir işsizlikle mücadele etmek duru¬munda olan hükümetlerin yükünü daha da artırmıştır.
Anılan sıkıntılar demokratik olmayan ülkelerde koruyucu iş mevzuatı hükümlerinin tamamen kaldırılması ile çözümlenmiştir. Ancak Avrupa Birliği gibi belli bir demokratik kültürü olan ülkelerde modern kölelik anlamına gelen bu uygulamanın yapılması mümkün olamamıştır.
Bu durumda hem işçilerin ve uzun yılların mücadelesi sonucu elde edilen sosyal kazanımların korunmasını sağlamak hem de istih¬damı artırabilmek için esnek çalışmaya mevzuatlarda yer verilmeye başlanmıştır.
Esnek çalışma Türkiye\′de mevzuat bazında karşılığım 4857 sayılı Ä°ÅŸ Kanunu ile bulmuÅŸtur.
Ekonomik sistemde meydana gelen devrim niteliğindeki deği¬şimlere ve Avrupa Birliği normlarına uyum amacıyla çıkarılan 4857 sayılı İş Kanunu, son derece katı hükümlere sahip olan 1475 sayılı Kanunun aksine, önemli esneklik düzenlemelerine yer vermiş bu¬lunmaktadır.
4857 sayılı İş Kanunu gerek işyerini iş organizasyonu kapsamın¬da bir bütün olarak tanımlayarak gerekse tarafların emredici hüküm¬lere riayet etmek kaydıyla iş sözleşmesinin içeriğini serbestçe karar-laştırabileceğini öngörerek evde çalışma ve tele çalışma gibi esnek istihdam modellerinin önünü açmıştır. Kanun ayrıca kısmi süreli ça¬lışma, çağrı üzerine çalışma ve geçici (ödünç) iş ilişkisi gibi esnek istihdam modellerini ismen düzenleyerek mevzuatımıza kazandırmış bulunmaktadır.
1475 sayılı Kanunun, basit kayan iş süresi dışındaki, tüm esnek çalışma süreleri uygulamalarını engelleyen, haftalık çalışma süresinin haftanın çalışılan günlerine eşit bölünmesi gerektiği şeklindeki kura¬lının kaldırılması suretiyle de, sıkıştırılmış çalışma haftası, denkleş¬tirme süresi ve telafi çalışması gibi esnek çalışma süreleri uygulama¬larının yapılması mümkün hale getirilmiştir. Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma karşılığı zamlı ücret yerine serbest zaman kullandı-rılabileceğinin kabulü de diğer bir esneklik uygulaması olarak öngö¬rülmüştür.
Katı iş güvencesi hükümlerini yumuşatmayı ve işverenler için iş¬ten çıkarmaları kolaylaştırmayı amaçlayan kıdem tazminatı fonuna ilişkin düzenlemeler ise henüz yürürlüğe girmemiştir.
Türk Hukukundaki anılan esnek çalışma düzenlemelerini konu alan tezimiz dört ana bölümden ve bir sonuç kısmından oluşmaktadır.
Tezin birinci bölümünde çalışma ilişkilerinin tarihsel süreci sa¬nayi devrimi öncesi dönem, sanayi devrimi dönemi ve sanayi sonrası dönem olarak üç başlık halinde işlenmiştir. Sanayi sonrası dönemde ortaya çıkan ve küreselleşme olarak adlandırılan yeni dünya düzeni çeşitli boyutlarıyla incelendikten sonra küreselleşmenin çalışma iliş¬kilerine bakan esneklik boyutu ayrıca ele alınmıştır. Esnek üretim, esnek yönetim ve esnek teknoloji gibi esneklik türleri hakkında kısaca bilgi verilmesini müteakip esnek çalışma ayrıntılı olarak anlatılmıştır. Birinci bölümün son kısmında ise Türk iş hukukunun gelişimi ve Türk hukukundaki esnek çalışma düzenlemeleri işlenmiştir.
Tezin ikinci bölümünde kısmi süreli iş sözleşmeleri, üçüncü bö¬lümünde geçici (ödünç) iş ilişkisi, dördüncü bölümünde ise evde ça¬lışma ve tele çalışma, mevzuattaki düzenlenme şekilleri, tarihsel geli¬şimleri, tanımları, kavram olarak neyi ifade ettikleri, unsurları, türle¬ri, benzer sözleşmelerle karşılaştırılmaları, tercih edilme nedenleri ve sakıncaları gibi çeşitli yönleriyle ele alınarak incelenmişlerdir. Anılan şekillerde çalışanların hafta tatili-yıllık ücretli izin gibi bireysel iş hu¬kukundan ve sendika üyeliği-grev gibi toplu iş hukukundan doğan haklardan ne ölçüde yararlanabilecekleri de ayrıca değerlendirilmiş¬tir. Mevzuatımızdaki düzenlemeler başta Avrupa Birliği olmak üzere değişik ülke düzenlemeleriyle karşılaştırılmıştır. Henüz yürürlüğe girmemiş olmakla birlikte 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun konumuzu ilgilendiren yeni dü¬zenlemelerine yeri geldikçe değinilmiştir.
Çalışma yapılırken konu ile ilgili yazılmış bilimsel kitaplardan, süreli yayınlardan, yüksek lisans ve doktora tezlerinden, kongre ve seminer dokümanlarından, internetten alınan makale ve bilgilerden yararlanılmıştır.
Son olarak genel bir değerlendirme niteliği taşıyan sonuç bölü¬müyle çalışma tamamlanmıştır.
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
ÇALIŞMA İLİŞKİLERİNİN TARİHSEL SÜRECİ VE ESNEK ÇALIŞMA KAVRAMI
1. -ÇALIŞMA İLİŞKİLERİNİN TARİHSEL SÜRECİ-5
1. 1. -Sanayi Devrimi Öncesi Dönem-5
1. 2. -Sanayi Devrimi Dönemi-7
1. 2. 1. -Sanayi Devrimi Döneminde Çalışma İlişkileri Üzerindeki Devlet Etkinliği-8
1. 2. 1. 1. -Serbestlik Dönemi-8
1. 2. 1. 2. -Müdahaleci Dönem-9
1. 2. 2. -Sanayi Devrimi Döneminde Emeğin Örgütlenme Biçimleri-10
1. 2. 2. 1. -Taylorist Emek Örgütlenmesi-11
1. 2. 2. 2. -Fordist Emek Örgütlenmesi-11
1. 2. 2. 3. -Fordizmin Krizi ve Nedenleri-15
1. 3. -Sanayi Sonrası Dönem (Enformasyon Devrimi ve Küreselleşme)-17
2. -GENEL OLARAK ESNEKLİK VE ESNEK ÇALIŞMA KAVRAMLARI-21
2. 1. -Esneklik Türleri-22
2. 1. 1. -Esnek Ãœretim-22
2. 1. 2. -Esnek Teknoloji-23
2. 1. 3. -Esnek Yönetim-23
2. 1. 3. 1. -Toplam Kalite Yönetimi-24
2. 1. 3. 2. -İnsan Kaynakları Yönetimi-25
2. 1. 4. Esnek Çalışma-25
2. 2. -Esnek Çalışmanın Türleri-27
2. 2. 1. -Sayısal Esneklik-27
2. 2. 2. -Fonksiyonel Esneklik-29
2. 2. 3. -Ãœcret EsnekliÄŸi-29
2. 2. 4. -Uzaklaştırma Stratejileri-30
2. 2. 5. -Esnek Çalışma Süreleri Uygulamaları-31
2. 2. 5. 1. -Telafi Çalışması-32
2. 2. 5. 2. -Denkleştirme Süresi-33
2. 2. 5. 3. -Kayan İş Süreleri-34
2. 2. 5. 4. -Sıkıştırılmış Çalışma Haftası-35
2. 2. 6. -Güvenceli Esneklik-36
2. 3. -Esnek Ä°stihdam Modelleri-39
2. 3. 1. -Kısmi Süreli Çalışma-39
2. 3. 2. -Geçici (Ödünç) İş İlişkisi-40
2. 3. 3. -Evde Çalışma-41
2. 3. 4. -Tele Çalışma-42
3. -TÜRK İŞ HUKUKUNUN GELİŞİMİ VE TÜRK HUKUKUNDA ESNEK ÇALIŞMA-43
3. 1. -Türk İş Hukukunun Gelişimi-43
3. 1. 1. -Tanzimat’tan Önceki Dönem-44
3. 1. 2. -Tanzimat Dönemi-44
3. 1. 3. -Cumhuriyet Dönemi-45
3. 2. -Türk Hukukunda Esnek Çalışma-47
İkinci Bölüm
KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMELERİ
1. -KAVRAM-55
2. -MÜESSESENİN TARİHİ GELİŞİMİ-56
3. -TANIMI-58
4. -UNSURLARI-59
4. 1. -Çalışma Süresinin Normal Çalışma Süresinden Az Olması-60
4. 2. -Kısmi Süreli Çalışmanın Düzenli ve Sürekli Olması-60
4. 3. -Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin Serbest İrade İle Kurulması-61
5. -KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN BENZER SÖZLEŞMELERLE KARŞILAŞTIRILMASI-61
5. 1. -Kısa Çalışma İle Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin Karşılaştırılması-61
5. 2. -Mevsimlik Çalışma İle Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin Karşılaştırılması-63
5. 3. -Vardiya Usulü Çalışma İle Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin Karşılaştırılması-64
6. -KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN TERCİH EDİLME NEDENLERİ-65
6. 1. -Çalışanlar Açısından-65
6. 2. -İşverenler Açısından-66
6. 3. -Devletler Açısından-67
7. -KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMANIN SAKINCALARI-68
7. 1. -İşçiler Açısından-68
7. 2. -İşverenler Açısından-68
8. -KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMELERİNİN ŞEKLİ-69
9. -KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ-70
9. 1. -Çalışmanın Dağılımına Göre-70
9. 2. -Çalışmanın Sayısına Göre-71
9. 2. 1. -Kısmi Süreli Tek Bir İşte Çalışma-71
9. 2. 2. -Kısmi Süreli Birden Fazla İşte Çalışma-71
9. 2. 3. -Kısmi Süreli Ek Bir İşte Çalışma-71
9. 3. -Çalışmanın Şekline Göre-71
9. 3. 1. -Klasik Kısmi Süreli Çalışma-72
9. 3. 2. -Esnek Kısmi Süreli Çalışmalar-73
9. 3. 2. 1. -İş Paylaşımı (Job Sharing)-73
9. 3. 2. 2. -Çağrı Üzerine Çalışma-77
10. -BİREYSEL İŞ İLİŞKİLERİ AÇISINDAN KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA-82
10. 1. -Kısmi Süreli Çalışmada Asgari Ücret-84
10. 2. -Kısmi Süreli Çalışmada Fazla Sürelerle Çalışma ve Fazla Çalışma-85
10. 3. -Kısmi Süreli Çalışmada Hafta Tatili Uygulaması-89
10. 4. -Kısmi Süreli Çalışmada Yıllık Ücretli İzin Hakkı-92
10. 5. -Kısmi Süreli Çalışmada Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti-94
10. 6. -Kısmi Süreli Çalışmada İşverenin Eşit Davranma Yükümü-94
10. 7. -Kısmi Süreli Çalışmada Kıdem Tazminatı-96
11. -TOPLU İŞ İLİŞKİLERİ AÇISINDAN KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA-102
11. 1. -Sendikalar Hukuku Yönünden Kısmi Süreli Çalışma-102
11. 2. -Toplu İş Hukuku Yönünden Kısmi Süreli Çalışma-104
12. -SOSYAL SİGORTALAR AÇISINDAN KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA-106
Üçüncü Bölüm
GEÇİCİ (ÖDÜNÇ) İŞ İLİŞKİSİ
1. -KAVRAM-111
2. -MÜESSESENİN TARİHİ GELİŞİMİ-112
3. -TANIMI-114
4. -TÃœRLERÄ°-116
4. 1. -Meslek Edinilmemiş Geçici (Ödünç) İş İlişkisi-116
4. 2. -Meslek Edinilmiş Geçici (Ödünç) İş İlişkisi-117
5. -HUKUKİ NİTELİĞİ-120
6. -ÅžARTLARI-122
6. 1. -İşçinin Rızası-122
6. 2. -İşçinin Holding Bünyesi İçinde Veya Aynı Şirketler Topluluğuna Bağlı Başka Bir İşyerinde Veya Yapmakta Olduğu İşe Benzer Bir İşte Çalıştırılması-123
6. 2. 1. -Benzer Bir İşte Çalıştırılma-123
6. 2. 2. -Aynı Holdinge Veya Şirketler Topluluğuna Ait Başka Bir İşyerinde Çalıştırılma-124
6. 3. -En Fazla 6 Aylık Bir Süre İçin Kurulabilme ve En Çok İki Kez Yenilenebilme-126
7. -GEÇİCİ (ÖDÜNÇ) İŞ İLİŞKİSİNİN FAYDALARI VE SAKINCALARI-128
7. 1. -Geçici (Ödünç) İş İlişkisinin Faydaları-128
7. 1. -Geçici (Ödünç) İş İlişkisinin Sakıncaları-129
8. -GEÇİCİ (ÖDÜNÇ) İŞ İLİŞKİSİNE BAŞVURULAMAYACAK HALLER-129
8. 1. -Grev ve Lokavt Aşamasında Ödünç İşçi Çalıştırma Yasağı-129
8. 2. -Toplu İşçi Çıkartmalarda Ödünç İşçi Çalıştırma Yasağı-130
9. -GEÇİCİ (ÖDÜNÇ) İŞ İLİŞKİSİNDE TARAFLARIN BORÇLARI-132
9. 1. -Ödünç Verilen İşçinin Borçları-133
9. 1. 1. -İş Görme Borcu-133
9. 1. 2. -Sadakat Borcu-134
9. 1. 3. -İşverenin Talimatlarına Uyma Borcu-136
9. 1. 4. -Zorunlu Nedenlerin Varlığı Halinde Fazla Çalışma Yapma Borcu-137
9. 1. 5. - Akdi Rekabet Yapmama Borcu-137
9. 2. -Ödünç Veren İşverenin Borçları-142
9. 2. 1. -Ücret Ödeme Borcu-142
9. 2. 2. -İşçiyi Koruma Ve Gözetme Borcu-147
9. 2. 3. -Sosyal Sigorta Primlerini Ödeme Borcu-149
9. 3. -Ödünç Alan İşverenin Borçları-150
9. 3. 1. -İşçiyi Gözetme Borcu-150
9. 3. 2. -Ücret Ödeme Borcu-151
9. 3. 3. -Sosyal Sigorta Primlerini Ödeme Borcu-151
9. 3. 4. -EÅŸit Davranma Borcu-152
10. TOPLU İŞ HUKUKU AÇISINDAN SONUÇLARI-153
10. 1. -Ödünç İşçinin Sendika Üyeliği-153
10. 2. -Ödünç İşçinin Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanması-154
10. 3. -Ödünç İşçinin Grev ve Lokavt Aşamasındaki Durumu-155
11. -SONA ERMESÄ°-156
11. 1. -Tarafların Anlaşması-156
11. 1. 1. İş Sözleşmesinin Anlaşmayla Sona Ermesi-156
11. 1. 2. Ödünç İşçi Sözleşmesinin Anlaşmayla Sona Ermesi-157
11. 2. -Ödünç İşçi Sözleşmesinin Süresinin Dolması-158
11. 3. -Sözleşmenin Feshi-158
11. 4. -İşyerinin Kapatılması-159
11. 5. -Ölüm-160
11. 5. 1. İşçinin Ölümü-160
11. 5. 2. İşverenin Ölümü-160
11. 6. -İş Sözleşmesinin Devri-161
11. 7. -İş Sözleşmesinin ve Ödünç İş Sözleşmesinin Geçersizliği-162
Dördüncü Bölüm
EVDE ÇALIŞMA VE TELE ÇALIŞMA
1. -EVDE ÇALIŞMA-165
1. 1. -Kavram-165
1. 2. -Tanımı-166
1. 3. -Müessesenin Tarihi Gelişimi-167
1. 4. -Hukuki NiteliÄŸi-170
1. 5. -Çeşitli Hukuk Sistemlerinde Evde Çalışmanın Düzenlenmesi-175
1. 5. 1. -Fransız Hukukunda-175
1. 5. 2. -Ä°talyan Hukukunda-175
1. 5. 3. -Alman Hukukunda-175
1. 6. -Kadın İstihdamı ve Evde Çalışma-176
1. 7. -Evde Çalışmanın Tercih Edilme Nedenleri-178
1. 7. 1. -İşçiler Açısından-178
1. 7. 2. -İşverenler Açısından-179
1. 8. -Evde Çalışmanın Sakıncaları-181
1. 8. 1. -İşçiler Açısından-181
1. 8. 2. -İşverenler Açısından-182
2. -TELE ÇALIŞMA-182
2. 1. -Kavram-182
2. 2. -Tanımı-184
2. 3. -Ortaya Çıkışı ve Yaygınlaşması-186
2. 4. -Tele Çalışma Türleri-189
2. 4. 1. -İşin Yapıldığı Yer Yönünden-189
2. 4. 1. 1. -Komşu Büro-189
2. 4. 1. 2. -Gezici (Mobil) Büro-190
2. 4. 1. 3. -Evde Büro-190
2. 4. 1. 4. -Uydu Büro-190
2. 4. 2. -Yapılan İşin Niteliği Yönünden-191
2. 4. 3. -Ana Ofis İle İletişim Yönünden-191
2. 5. -Tele Çalışmanın Tercih Edilme Sebepleri-192
2. 5. 1. -İşverenler Açısından-192
2. 5. 2. -İşçiler Açısından-193
2. 5. 3. -Devletler Açısından-194
2. 6. -Tele Çalışmanın Sakıncaları-195
Esneklik üretime, yönetime, teknolojiye ve çalışma ilişkilerine bakan yönleriyle oldukça geniş ve çok boyutlu bir kavramdır. Çalış¬mamızın konusunu Türk Hukukundaki esnek çalışma uygulamaları oluşturduğu için esnekliğin tüm boyutları ayrıntılı olarak işlenme¬miştir. Tez, esnek çalışma uygulamaları ve bilhassa esnek istihdam modelleri üzerinde yoğunlaşmıştır. Özelikle esnek istihdam modelle¬rine ilişkin bireysel iş hukuku düzenlemelerinin ayrıntılı olarak iş¬lendiği çalışmamızda, yeri geldikçe, esnek çalışmanın toplu iş huku¬kuna ve sosyal güvenlik hukukuna bakan yönlerine de değinilmiştir.
Tezin ortaya çıkarılmasındaki katkılarından dolayı öncelikle yoÄŸun akademik ve idari mesaisi içerisinde deÄŸerli zamanlarını ayırma lütfunu gösteren danışman hocam sayın Prof. Dr. Fahrettin Korkmaz\′a, bilgi ve deÄŸerlendirmeleriyle rehberliÄŸini esirgemeyen hocam sayın Prof. Dr. Mustafa Tiftik\′e, daima sabırlı ve güler yüzlü yardımlarıyla sayın AraÅŸ. Gör. Kemal Günler\′e, tezin bitim aÅŸama¬sında hayatını kaybeden ve yalnızca bu çalışmada deÄŸil ömrüm bo¬yunca yaptığım sınırlı sayıdaki her iyi ÅŸeyde sonsuz emeÄŸi bulunan Annemin aziz ruhuna teÅŸekkürlerimi arz ederim.
Erzurum - 2012 Murat Ä°KÄ°ZLER
GiriÅŸ
Dünya düzeni 1980\′lerden itibaren ancak 18. yüzyıldaki sanayi devrimi ile kıyaslanabilecek büyüklükte bir deÄŸiÅŸim ve dönüşüm sürecine girmiÅŸtir.
Bilişim ve iletişim sektörlerinde yaşanan teknolojik devrimin, ulaşım ve iletişimde yarattığı olağanüstü hız ve serbestlikle şekille¬nen bu değişim ve dönüşüm, küreselleşme adı verilen yeni bir düze¬nin doğmasıyla neticelenmiştir.
Küreselleşme ekonomiye, siyasete, kültüre ve topluma bakan yönleriyle çok boyutlu bir kavramdır. Çok boyutlu bir kavram olması nedeniyle küreselleşme birbirinden oldukça farklı şekillerde ele alın¬makta ve tanımlanmaktadır. Üzerinde uzlaşılan ortak bir tanımı ol¬mamakla birlikte küreselleşmeyi belirleyen ve isimlendiren ana olgu, geçmiş dönemin en önemli belirleyicisi olan ulus devletlerin ve ulusal sınırların giderek önemini yitirmesi ile ekonominin, siyasetin ve kül¬türün küresel ölçeğe taşınmasıdır.
Ekonominin küreselleşmesi işletmelere büyük imkânlar sunmak¬ta fakat önemli riskler de yüklemektedir. İşletmelerin karşılaştıkları en önemli risk artık rekabetin küresel olarak yapılmakta olmasıdır. Geçmiş dönemde ulusal sınırlar içerisinde gümrük duvarlarıyla ko¬runan işletmeler günümüzün küresel rekabetine dayanabilmek için dünya üzerine yayılmış rakiplerinin ürettiği kalitede malı, onların ürettiği maliyete üretmek zorundadır.
Diğer maliyet unsurlarını düşürmek için belirli bir serbestlik içinde bulunan hatta hükümetlerden destek gören işletmeler, geçmiş dönemden kalan katı iş mevzuat hükümleri nedeniyle emek maliye¬tini düşürmek konusunda engellerle karşılaşmışlardır.
Katı iş mevzuatı hükümleri nedeniyle emek maliyetini düşüre-meyen işletmeler, yatırımlarını ucuz emek merkezlerine kaydırmaya başlamışlardır.
Mevcut yatırımların ucuz emek merkezlerine kayması ve yabancı yatırımcıların katı iş mevzuatı olan ülkeleri tercih etmemesi işsizliği artırmış ve zaten yapısallaşmış bir işsizlikle mücadele etmek duru¬munda olan hükümetlerin yükünü daha da artırmıştır.
Anılan sıkıntılar demokratik olmayan ülkelerde koruyucu iş mevzuatı hükümlerinin tamamen kaldırılması ile çözümlenmiştir. Ancak Avrupa Birliği gibi belli bir demokratik kültürü olan ülkelerde modern kölelik anlamına gelen bu uygulamanın yapılması mümkün olamamıştır.
Bu durumda hem işçilerin ve uzun yılların mücadelesi sonucu elde edilen sosyal kazanımların korunmasını sağlamak hem de istih¬damı artırabilmek için esnek çalışmaya mevzuatlarda yer verilmeye başlanmıştır.
Esnek çalışma Türkiye\′de mevzuat bazında karşılığım 4857 sayılı Ä°ÅŸ Kanunu ile bulmuÅŸtur.
Ekonomik sistemde meydana gelen devrim niteliğindeki deği¬şimlere ve Avrupa Birliği normlarına uyum amacıyla çıkarılan 4857 sayılı İş Kanunu, son derece katı hükümlere sahip olan 1475 sayılı Kanunun aksine, önemli esneklik düzenlemelerine yer vermiş bu¬lunmaktadır.
4857 sayılı İş Kanunu gerek işyerini iş organizasyonu kapsamın¬da bir bütün olarak tanımlayarak gerekse tarafların emredici hüküm¬lere riayet etmek kaydıyla iş sözleşmesinin içeriğini serbestçe karar-laştırabileceğini öngörerek evde çalışma ve tele çalışma gibi esnek istihdam modellerinin önünü açmıştır. Kanun ayrıca kısmi süreli ça¬lışma, çağrı üzerine çalışma ve geçici (ödünç) iş ilişkisi gibi esnek istihdam modellerini ismen düzenleyerek mevzuatımıza kazandırmış bulunmaktadır.
1475 sayılı Kanunun, basit kayan iş süresi dışındaki, tüm esnek çalışma süreleri uygulamalarını engelleyen, haftalık çalışma süresinin haftanın çalışılan günlerine eşit bölünmesi gerektiği şeklindeki kura¬lının kaldırılması suretiyle de, sıkıştırılmış çalışma haftası, denkleş¬tirme süresi ve telafi çalışması gibi esnek çalışma süreleri uygulama¬larının yapılması mümkün hale getirilmiştir. Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma karşılığı zamlı ücret yerine serbest zaman kullandı-rılabileceğinin kabulü de diğer bir esneklik uygulaması olarak öngö¬rülmüştür.
Katı iş güvencesi hükümlerini yumuşatmayı ve işverenler için iş¬ten çıkarmaları kolaylaştırmayı amaçlayan kıdem tazminatı fonuna ilişkin düzenlemeler ise henüz yürürlüğe girmemiştir.
Türk Hukukundaki anılan esnek çalışma düzenlemelerini konu alan tezimiz dört ana bölümden ve bir sonuç kısmından oluşmaktadır.
Tezin birinci bölümünde çalışma ilişkilerinin tarihsel süreci sa¬nayi devrimi öncesi dönem, sanayi devrimi dönemi ve sanayi sonrası dönem olarak üç başlık halinde işlenmiştir. Sanayi sonrası dönemde ortaya çıkan ve küreselleşme olarak adlandırılan yeni dünya düzeni çeşitli boyutlarıyla incelendikten sonra küreselleşmenin çalışma iliş¬kilerine bakan esneklik boyutu ayrıca ele alınmıştır. Esnek üretim, esnek yönetim ve esnek teknoloji gibi esneklik türleri hakkında kısaca bilgi verilmesini müteakip esnek çalışma ayrıntılı olarak anlatılmıştır. Birinci bölümün son kısmında ise Türk iş hukukunun gelişimi ve Türk hukukundaki esnek çalışma düzenlemeleri işlenmiştir.
Tezin ikinci bölümünde kısmi süreli iş sözleşmeleri, üçüncü bö¬lümünde geçici (ödünç) iş ilişkisi, dördüncü bölümünde ise evde ça¬lışma ve tele çalışma, mevzuattaki düzenlenme şekilleri, tarihsel geli¬şimleri, tanımları, kavram olarak neyi ifade ettikleri, unsurları, türle¬ri, benzer sözleşmelerle karşılaştırılmaları, tercih edilme nedenleri ve sakıncaları gibi çeşitli yönleriyle ele alınarak incelenmişlerdir. Anılan şekillerde çalışanların hafta tatili-yıllık ücretli izin gibi bireysel iş hu¬kukundan ve sendika üyeliği-grev gibi toplu iş hukukundan doğan haklardan ne ölçüde yararlanabilecekleri de ayrıca değerlendirilmiş¬tir. Mevzuatımızdaki düzenlemeler başta Avrupa Birliği olmak üzere değişik ülke düzenlemeleriyle karşılaştırılmıştır. Henüz yürürlüğe girmemiş olmakla birlikte 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun konumuzu ilgilendiren yeni dü¬zenlemelerine yeri geldikçe değinilmiştir.
Çalışma yapılırken konu ile ilgili yazılmış bilimsel kitaplardan, süreli yayınlardan, yüksek lisans ve doktora tezlerinden, kongre ve seminer dokümanlarından, internetten alınan makale ve bilgilerden yararlanılmıştır.
Son olarak genel bir değerlendirme niteliği taşıyan sonuç bölü¬müyle çalışma tamamlanmıştır.
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
ÇALIŞMA İLİŞKİLERİNİN TARİHSEL SÜRECİ VE ESNEK ÇALIŞMA KAVRAMI
1. -ÇALIŞMA İLİŞKİLERİNİN TARİHSEL SÜRECİ-5
1. 1. -Sanayi Devrimi Öncesi Dönem-5
1. 2. -Sanayi Devrimi Dönemi-7
1. 2. 1. -Sanayi Devrimi Döneminde Çalışma İlişkileri Üzerindeki Devlet Etkinliği-8
1. 2. 1. 1. -Serbestlik Dönemi-8
1. 2. 1. 2. -Müdahaleci Dönem-9
1. 2. 2. -Sanayi Devrimi Döneminde Emeğin Örgütlenme Biçimleri-10
1. 2. 2. 1. -Taylorist Emek Örgütlenmesi-11
1. 2. 2. 2. -Fordist Emek Örgütlenmesi-11
1. 2. 2. 3. -Fordizmin Krizi ve Nedenleri-15
1. 3. -Sanayi Sonrası Dönem (Enformasyon Devrimi ve Küreselleşme)-17
2. -GENEL OLARAK ESNEKLİK VE ESNEK ÇALIŞMA KAVRAMLARI-21
2. 1. -Esneklik Türleri-22
2. 1. 1. -Esnek Ãœretim-22
2. 1. 2. -Esnek Teknoloji-23
2. 1. 3. -Esnek Yönetim-23
2. 1. 3. 1. -Toplam Kalite Yönetimi-24
2. 1. 3. 2. -İnsan Kaynakları Yönetimi-25
2. 1. 4. Esnek Çalışma-25
2. 2. -Esnek Çalışmanın Türleri-27
2. 2. 1. -Sayısal Esneklik-27
2. 2. 2. -Fonksiyonel Esneklik-29
2. 2. 3. -Ãœcret EsnekliÄŸi-29
2. 2. 4. -Uzaklaştırma Stratejileri-30
2. 2. 5. -Esnek Çalışma Süreleri Uygulamaları-31
2. 2. 5. 1. -Telafi Çalışması-32
2. 2. 5. 2. -Denkleştirme Süresi-33
2. 2. 5. 3. -Kayan İş Süreleri-34
2. 2. 5. 4. -Sıkıştırılmış Çalışma Haftası-35
2. 2. 6. -Güvenceli Esneklik-36
2. 3. -Esnek Ä°stihdam Modelleri-39
2. 3. 1. -Kısmi Süreli Çalışma-39
2. 3. 2. -Geçici (Ödünç) İş İlişkisi-40
2. 3. 3. -Evde Çalışma-41
2. 3. 4. -Tele Çalışma-42
3. -TÜRK İŞ HUKUKUNUN GELİŞİMİ VE TÜRK HUKUKUNDA ESNEK ÇALIŞMA-43
3. 1. -Türk İş Hukukunun Gelişimi-43
3. 1. 1. -Tanzimat’tan Önceki Dönem-44
3. 1. 2. -Tanzimat Dönemi-44
3. 1. 3. -Cumhuriyet Dönemi-45
3. 2. -Türk Hukukunda Esnek Çalışma-47
İkinci Bölüm
KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMELERİ
1. -KAVRAM-55
2. -MÜESSESENİN TARİHİ GELİŞİMİ-56
3. -TANIMI-58
4. -UNSURLARI-59
4. 1. -Çalışma Süresinin Normal Çalışma Süresinden Az Olması-60
4. 2. -Kısmi Süreli Çalışmanın Düzenli ve Sürekli Olması-60
4. 3. -Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin Serbest İrade İle Kurulması-61
5. -KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN BENZER SÖZLEŞMELERLE KARŞILAŞTIRILMASI-61
5. 1. -Kısa Çalışma İle Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin Karşılaştırılması-61
5. 2. -Mevsimlik Çalışma İle Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin Karşılaştırılması-63
5. 3. -Vardiya Usulü Çalışma İle Kısmi Süreli İş Sözleşmesinin Karşılaştırılması-64
6. -KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN TERCİH EDİLME NEDENLERİ-65
6. 1. -Çalışanlar Açısından-65
6. 2. -İşverenler Açısından-66
6. 3. -Devletler Açısından-67
7. -KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMANIN SAKINCALARI-68
7. 1. -İşçiler Açısından-68
7. 2. -İşverenler Açısından-68
8. -KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMELERİNİN ŞEKLİ-69
9. -KISMİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ-70
9. 1. -Çalışmanın Dağılımına Göre-70
9. 2. -Çalışmanın Sayısına Göre-71
9. 2. 1. -Kısmi Süreli Tek Bir İşte Çalışma-71
9. 2. 2. -Kısmi Süreli Birden Fazla İşte Çalışma-71
9. 2. 3. -Kısmi Süreli Ek Bir İşte Çalışma-71
9. 3. -Çalışmanın Şekline Göre-71
9. 3. 1. -Klasik Kısmi Süreli Çalışma-72
9. 3. 2. -Esnek Kısmi Süreli Çalışmalar-73
9. 3. 2. 1. -İş Paylaşımı (Job Sharing)-73
9. 3. 2. 2. -Çağrı Üzerine Çalışma-77
10. -BİREYSEL İŞ İLİŞKİLERİ AÇISINDAN KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA-82
10. 1. -Kısmi Süreli Çalışmada Asgari Ücret-84
10. 2. -Kısmi Süreli Çalışmada Fazla Sürelerle Çalışma ve Fazla Çalışma-85
10. 3. -Kısmi Süreli Çalışmada Hafta Tatili Uygulaması-89
10. 4. -Kısmi Süreli Çalışmada Yıllık Ücretli İzin Hakkı-92
10. 5. -Kısmi Süreli Çalışmada Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti-94
10. 6. -Kısmi Süreli Çalışmada İşverenin Eşit Davranma Yükümü-94
10. 7. -Kısmi Süreli Çalışmada Kıdem Tazminatı-96
11. -TOPLU İŞ İLİŞKİLERİ AÇISINDAN KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA-102
11. 1. -Sendikalar Hukuku Yönünden Kısmi Süreli Çalışma-102
11. 2. -Toplu İş Hukuku Yönünden Kısmi Süreli Çalışma-104
12. -SOSYAL SİGORTALAR AÇISINDAN KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA-106
Üçüncü Bölüm
GEÇİCİ (ÖDÜNÇ) İŞ İLİŞKİSİ
1. -KAVRAM-111
2. -MÜESSESENİN TARİHİ GELİŞİMİ-112
3. -TANIMI-114
4. -TÃœRLERÄ°-116
4. 1. -Meslek Edinilmemiş Geçici (Ödünç) İş İlişkisi-116
4. 2. -Meslek Edinilmiş Geçici (Ödünç) İş İlişkisi-117
5. -HUKUKİ NİTELİĞİ-120
6. -ÅžARTLARI-122
6. 1. -İşçinin Rızası-122
6. 2. -İşçinin Holding Bünyesi İçinde Veya Aynı Şirketler Topluluğuna Bağlı Başka Bir İşyerinde Veya Yapmakta Olduğu İşe Benzer Bir İşte Çalıştırılması-123
6. 2. 1. -Benzer Bir İşte Çalıştırılma-123
6. 2. 2. -Aynı Holdinge Veya Şirketler Topluluğuna Ait Başka Bir İşyerinde Çalıştırılma-124
6. 3. -En Fazla 6 Aylık Bir Süre İçin Kurulabilme ve En Çok İki Kez Yenilenebilme-126
7. -GEÇİCİ (ÖDÜNÇ) İŞ İLİŞKİSİNİN FAYDALARI VE SAKINCALARI-128
7. 1. -Geçici (Ödünç) İş İlişkisinin Faydaları-128
7. 1. -Geçici (Ödünç) İş İlişkisinin Sakıncaları-129
8. -GEÇİCİ (ÖDÜNÇ) İŞ İLİŞKİSİNE BAŞVURULAMAYACAK HALLER-129
8. 1. -Grev ve Lokavt Aşamasında Ödünç İşçi Çalıştırma Yasağı-129
8. 2. -Toplu İşçi Çıkartmalarda Ödünç İşçi Çalıştırma Yasağı-130
9. -GEÇİCİ (ÖDÜNÇ) İŞ İLİŞKİSİNDE TARAFLARIN BORÇLARI-132
9. 1. -Ödünç Verilen İşçinin Borçları-133
9. 1. 1. -İş Görme Borcu-133
9. 1. 2. -Sadakat Borcu-134
9. 1. 3. -İşverenin Talimatlarına Uyma Borcu-136
9. 1. 4. -Zorunlu Nedenlerin Varlığı Halinde Fazla Çalışma Yapma Borcu-137
9. 1. 5. - Akdi Rekabet Yapmama Borcu-137
9. 2. -Ödünç Veren İşverenin Borçları-142
9. 2. 1. -Ücret Ödeme Borcu-142
9. 2. 2. -İşçiyi Koruma Ve Gözetme Borcu-147
9. 2. 3. -Sosyal Sigorta Primlerini Ödeme Borcu-149
9. 3. -Ödünç Alan İşverenin Borçları-150
9. 3. 1. -İşçiyi Gözetme Borcu-150
9. 3. 2. -Ücret Ödeme Borcu-151
9. 3. 3. -Sosyal Sigorta Primlerini Ödeme Borcu-151
9. 3. 4. -EÅŸit Davranma Borcu-152
10. TOPLU İŞ HUKUKU AÇISINDAN SONUÇLARI-153
10. 1. -Ödünç İşçinin Sendika Üyeliği-153
10. 2. -Ödünç İşçinin Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanması-154
10. 3. -Ödünç İşçinin Grev ve Lokavt Aşamasındaki Durumu-155
11. -SONA ERMESÄ°-156
11. 1. -Tarafların Anlaşması-156
11. 1. 1. İş Sözleşmesinin Anlaşmayla Sona Ermesi-156
11. 1. 2. Ödünç İşçi Sözleşmesinin Anlaşmayla Sona Ermesi-157
11. 2. -Ödünç İşçi Sözleşmesinin Süresinin Dolması-158
11. 3. -Sözleşmenin Feshi-158
11. 4. -İşyerinin Kapatılması-159
11. 5. -Ölüm-160
11. 5. 1. İşçinin Ölümü-160
11. 5. 2. İşverenin Ölümü-160
11. 6. -İş Sözleşmesinin Devri-161
11. 7. -İş Sözleşmesinin ve Ödünç İş Sözleşmesinin Geçersizliği-162
Dördüncü Bölüm
EVDE ÇALIŞMA VE TELE ÇALIŞMA
1. -EVDE ÇALIŞMA-165
1. 1. -Kavram-165
1. 2. -Tanımı-166
1. 3. -Müessesenin Tarihi Gelişimi-167
1. 4. -Hukuki NiteliÄŸi-170
1. 5. -Çeşitli Hukuk Sistemlerinde Evde Çalışmanın Düzenlenmesi-175
1. 5. 1. -Fransız Hukukunda-175
1. 5. 2. -Ä°talyan Hukukunda-175
1. 5. 3. -Alman Hukukunda-175
1. 6. -Kadın İstihdamı ve Evde Çalışma-176
1. 7. -Evde Çalışmanın Tercih Edilme Nedenleri-178
1. 7. 1. -İşçiler Açısından-178
1. 7. 2. -İşverenler Açısından-179
1. 8. -Evde Çalışmanın Sakıncaları-181
1. 8. 1. -İşçiler Açısından-181
1. 8. 2. -İşverenler Açısından-182
2. -TELE ÇALIŞMA-182
2. 1. -Kavram-182
2. 2. -Tanımı-184
2. 3. -Ortaya Çıkışı ve Yaygınlaşması-186
2. 4. -Tele Çalışma Türleri-189
2. 4. 1. -İşin Yapıldığı Yer Yönünden-189
2. 4. 1. 1. -Komşu Büro-189
2. 4. 1. 2. -Gezici (Mobil) Büro-190
2. 4. 1. 3. -Evde Büro-190
2. 4. 1. 4. -Uydu Büro-190
2. 4. 2. -Yapılan İşin Niteliği Yönünden-191
2. 4. 3. -Ana Ofis İle İletişim Yönünden-191
2. 5. -Tele Çalışmanın Tercih Edilme Sebepleri-192
2. 5. 1. -İşverenler Açısından-192
2. 5. 2. -İşçiler Açısından-193
2. 5. 3. -Devletler Açısından-194
2. 6. -Tele Çalışmanın Sakıncaları-195
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı