Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Türk Hukukunda Entellektüel Sınaî Haklar ve Vergilendirilmesi
Türk Hukukunda Entellektüel Sınaî Haklar ve Vergilendirilmesi
Gülsen GÜNEŞ
Sayfa Sayısı
:
187
Kitap Ölçüleri
:
21x18 cm
Basım Yılı
:
1997
ISBN NO
:
9789753160094
95,00
TL ÖNSÖZ Türk Hukukunda Entelektüel Sınai Haklar ve Vergilendirilmesi, 1996 yılında değerli bilim adamları Prof. Dr. Adnan TEZEL, Prof. Dr. Ahmet KUM-RULU Prof. Dr. Fevzi DEVRÃM, Prof. Dr. Mehmet PALAMUT ve Prof. Dr. Süheyl DONAY′dan kurulu Doçentlik Sınav Jürisi′ne sunulmuş özgün bir çalışmadır. Burada ülkemizin Gümrük Birliği sürecine geçişi vesilesiyle fikri ve smai mülkiyet mevzuatında yapılan yasal düzenlemelerin entelektüel sınai haklara (patent, faydalı model, endüstriyel tasarım) ilişkin bölümü ana çizgileri ile irdelenmekte ve Türk Vergi Sistemi açısından bir değerlendirilmesi yapılmaya çılışılmaktadır. Bu eser ile ilgili olarak teşekkür etmem gereken birçok saygıdeğer ismin başında; İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Maliye ve Ekonomi Bölümü ve Vergi Hukuku Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Süheyl DONAY geliyor. Kendileri hem bir Doçentlik tezi hazırlamam hem de bu çalışmayı güncel olan bu konuda yürütmem için büyük destek vermişlerdir. istanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Aysel ÇELİKEL ise sağladığı rahat bilimsel çalışma ortamı ve hiçbir zaman eksik etmediği desteği ile teşekkür borçlu olduğum diğer değerli isim. Tezimin basımı konusundaki teşvikleri ve yardımları için istanbul Asliye Ticaret Mahkemesi değerli yargıçlarından Şerafettin ŞlRlN′e ve yine değerli hocam Prof. Dr. Hüseyin ÜLGEN′e şükranlarımı sunmak istiyorum. Ayrıca çalışmanın hazırlanması aşamasında bazı dokümanların araştırılmasında ve sağlanmasında yardımlarını esirgemeyen çalışma arkadaşım Atatürk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Araştırma Görevlisi Tayfun AKTAŞ′a teşekkür de benim için zevkli bir ödev. Olgun ve yapıcı insanlar annem Macide GÜNEŞ′e ve babam Mustafa GÜ-NEŞ′e kızım Sevgi′nin bakımını da özveriyle üstlenmek suretiyle sundukları huzurlu çalışma ortamı için borçlu olduğum minnet sonsuz. Alfa Yaymevi′nin editörü sayın Faruk BAYRAK′a ve çalışanlarına ayrıca teşekkürler. Doç. Dr. Gülsen GÜNEŞ Adatepe, 21 Mart 1997 § 1. GİRİŞ Hızlı bir değişime sahne olan teknoloji ve ortaya çıkarttığı gereksinimler, tarih boyunca el üstünde tutulmuş olan "dar ya da klasik anlamda mülkiyet" kavramının yanına aslında öteden beri varolan fikri mülkiyet kavramını ve bunun önemini de eklemiş bulunmaktadır. Her ne kadar fikri mülkiyet kavramı klasik anlamdaki mülkiyet kavramı gibi içinde bulunduğumuz yüzyılda bile hızlı ve etkin olarak gerektiği şekilde ülkelerin mevzuatında biçimlenememişse de artık son yıllarda uluslararası anlaşmaların ve uluslararası bütünleşmelerin büyük etkisiyle, gelişmekte olan ülkelerin düzeninde yerini kökleştirmektedir. Ülkelerin kültür birikimleri ve gelişmişlik düzeyleri fikri mülkiyete, fikri haklara verdikleri önemle paralellik arzetmektedir. Ülkemiz açısından bakıldığında, Avrupa Birliği′netam üyelik için bir manivela gibi kullanılacak olan Gümrük Birliği′ne geçişin sürecinde yerine getirilmesi gereken mevzuat uyumlaştırılması çerçevesinde yer alan konulardan birisi olan fikri hukukun hukuk fakültelerimizdeki ders programlarında henüz seçimlik ders konusu olarak yer alma konumundan öteye gi -dememiş bulunduğu da bir gerçek olarak karşımıza çıkmaktadır. 23 Mart 1879 tarihli eski ve gereksinimleri karşılamakta yetersiz bir yasa olan ve patent alanını düzenleyen İhtira Beratı Yasası, ancak 1995 yılında fikri hukuk paketinde bulunan Patent Haklarının Korunması Hakkında 551 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile yürürlükten kaldırılmıştır. Gerçekten de 1995 yılı, patent alanındaki bu düzenlemenin yanısıra hemen tüm fikri hukuk alanına gerçekten büyük bir gereksinimi karşılayan getirildiği bir dönem olmuştur. İnceleme konusu olarak entelektüel sınai haklan seçmemizdeki amaç, patent dışında teoride ve uygulamada faydalı model, endüstriyel tasarım gibi bazı kavramların vergi hukukçuları tarafından, belki de bu haklara ilişkin eski düzenlemelerin karışıklığı ve eksiklikleri dolayısıyla, ön plana çıkartılmayarak gereğince ve yeterince ele alınmamış bulunmasıdır. Bunun yanısıra ülkemiz gibi gelişmekte olan ülkelerin teknolojilerinin önemli bir bölümünü patent veya lisans anlaşmaları ile satın aldıkları veya kiraladıkları düşünülürse, gerek teknolojik transferi yapan ülke gerekse de alan ülke açısından doğacak pek çok sorunun içerisinde vergisel sorunların da payının büyük olduğu gözlemlenebilecektir. Ayrıca bu hakların her şeyin para ile ölçülüp değerlendirildiği bir alan olan smai alanda bulunmaları itibariyle bunlardaki bireysel yaratıcılık yönüne ne derece saygı duyulduğu, yasakoyucu tarafından buna ne Ölçüde önem verildiği ortaya konmak istenmiştir. Gerçekten yasakoyucunun zihinsel bir yaratıcılık faaliyeti sonucu sağlanacak iktisadi menfaatlere nasıl yaklaştığı, gerek yaratıcı gerekse yaratıcılıkla ilgili olmayan kişiler açısından yaptığı ayırımın sonuçlarının sınai alanda zihinsel yaratıcı ürünler ortaya koyan kişileri ne ölçüde kapsadığı merakımızı mucip olmuştur. Bu çalışmadaki temel yön ise, fikri hukuktaki yeni düzenlemeler çerçevesinde fikri hakların bir bölümü olan sınai haklar kategorisinde yer alan ancak yaratıcı zihinsel faaliyet kavramının diğer smai haklardan ayırıcı noktayı oluşturduğu entelektüel smai hakların hukuk sistemi içerisindeki yerini ve konumunu saptamak suretiyle özelliklerini vergi hukukunu etkilediği ölçüde incelemek ve bunların Türk Vergi Sistemi içerisinde vergilendirme karşısındaki durumlarını ge rektiğinde yargı organları kararlarının da yardımıyla aydınlığa kavuşturmak olmaktadır. Bu nedenle fikri haklarla ilgili kavramlara ve gelişmelere konumuza ışık tutup temel noktalarda yolumuzu açacak ölçüde geniş olmayan biçimde ilk bölümde yer verilmektedir. İkinci bölümde ise öncelikle entelektüel smai hakların korunması için tescilinde hakların yaratıcıları açısından gerek başvuru gerekse hakkın devri aşamalarında karşılaşılacak mali yükümler incelenmekte, daha sonra entelektüel sınai hakka ilişkin durumların, faaliyetlerin ve bunların getirdiği hasılatın vergilendirme karşısındaki durumları Türk Vergi Sistemi′ndeki vergiler açısından teker teker ele alınmaktadır. En son olarak entelektüel smai hakların uluslararası çifte vergilendirmeye uzantıları irdelenmeye çalışılmaktadır. Ayrıca, fikri hukuk doktrinindeki görüşlerden birisine dayanarak ele aldığım ve patenti, faydalı modeli, endüstriyel tasarımı kapsar bir biçimde kullandığım "entelektüel smai haklar" deyimlemesindeki entelektüel sözcüğüne bir Türkçe karşılık bulmak için çabaladığımı ancak bu faaliyetin fikri hukuk doktrininden yola çıkılarak fikri hukuk alanının hukukçuları tarafından gösterilmesinin daha uygun olacağını düşündüğümü de burada sözlerime eklemek istiyorum. İÇİNDEKİLER §1. GİRİŞ 1-2 BİRİNCİ BÖLÜM ANA ÇİZGİLERİ İLE ENTELEKTÜEL SINAİ HAKLAR 3-4 § 2. ENTELEKTÜEL SINAİ MÜLKİYETİN FİKRİ HUKUK İÇERİSİNDEKİ KONUMU 5 I. FİKRİ MÜLKİYET VE FİKRİ HUKUK 5 1. Fikri ürün, gayrimaddi mal kavramları ve özellikleri 5-6-7 2. Fikir ürünleri ve mülkiyet hakkı 7 a. Genel olarak 7-8 b. Teoride ve uygulamada ′. 8-9-10 3. Dar anlamda ve geniş anlamda fikri hukuk 10-11 II. FİKİR ÜRÜNLERİNİN KAPSAMI 11 1. Genel olarak , 11 2. Sınai mülkiyetin konusuna giren gayrimaddi mallar 11-12 a. Patent (ihtira) 12 b. Markalar 12-13 c. Sınai (endüstriyel) model ve resimler 13 d. Ticaret unvanı 13-14 e. Menşe ve mahreç işaretleri 14 f. Haksız rekabet 14-15 3. Edebi mülkiyet 15-16 III. SINAİ HAKLAR 16 1. Fikir ve sanat eserleri üzerindeki haklar ile smai hakların ortak ve ayırdedici özellikleri 16-17 2. Entelektüel sınai mülkiyet ve maddi sınai mülkiyet kavramlarının ayırtedilmesi 17-21 § 3. ENTELEKTÜEL SINAİ MÜLKİYETİN KONULARI 21 I. PATENT (İHTİRA) 21 1. Kavram ve işlev 21-22 2. Hukuksal düzenimizde patent 22-23 3. Patent lisansı ve know-how 23-226 II. FAYDALI MODEL 26-27 III. ENDÜSTRİYEL TASARIM 27-29 § 4. ENTELEKTÜEL SINAİ MÜLKİYETİN BAĞLI BULUNDUĞU HUKUKSAL DÜZEN 30 I. ENTELEKTÜEL SINAİ HAKLARA İLİŞKİN FİKRİ HUKUKUN KAYNAKLARI 30 1. Uluslararası anlaşmalar 30 a. Geael olarak 30 b. Çok taraflı anlaşmalar 30 aa. 1863 Paris Anlaşması 30-31 bb. 1967 Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı Kuruluş Sözleşmesi (WIPO/OMPI) 31 cc. Uluslararası Patent Sınıflandırması Anlaşması (STRASBURG-IPC) 31 dd. Patent işbirliği Anlaşması 32 ee. Diğer anlaşmalar 32-33 2. Kanun hükmünde kararnameler 33 a. 24.6.1995 tarihli ve 551 sayılı Patent Haklarının KorunmasıB Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ..33-35 b. 24.6.1995 tarihli ve 554 sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 36 3. Yönetmelikler 36 II. AVRUPA TOPLULUĞU YÖNÜNDEN 36 1. Ana çizgileri ile Topluluk Hukukunda sınai ve ticari mülkiyet haklan 36-37 2. Genel olarak topluluğun vergi politikası 37-39 III. TÜRK PATENT ENSTİTÜSÜ VE ENTELEKTÜEL SINAİ MÜLKİYET HAKLARININ TESİSİNE İLİŞKİN BAŞVURULAR 39 1. Türk Patent Enstitüsü 39-40 2. Başvurular 40 a. Patentler ve faydalı modeller 40 b. Endüstriyel tasarımlar 40-41 § 5. ENTELEKTÜEL SINAİ HAKLARIN KORUNMASI 42 I. GENEL OLARAK 42 1. Fikri ürünlerin hukuk tarafından ele alınmalarının nedeni ..42-43 2. Korumanın şekli ve süresi 43-44 II. KORUMA TEKNİĞİ 44 1. Özel hukuk açısından 44 a. Patentten doğan hakka tecavüz halinde hukuk davaları..44-45 b. Tasarım hakkına tecavüz halinde hukuk davaları 46 c. Görevli mahkeme 46 2. Ceza hukuku açısından 46 a. Genel olarak 46-47 b. Patent KHK′de yer alan koruma 47-48 c. Türk Ceza Kanunu′nda yer alan koruma 48-49 3. İdare hukuku açısından 49-50 İKİNCİ BÖLÜM ENTELEKTÜEL SINAİ HAKLARIN VERGİLENDİRİLMESİ 51-52 § 6. ENTELEKTÜEL SINAİ MÜLKİYET HAKLARININ TESİSİ AŞAMASINDA VE BUNLARIN SÜRDÜRÜLMESİNDE ÖDENECEK HARÇLAR VE ÜCRETLER 53 I. HARÇLAR YASASPNDA YER ALAN DÜZENLEME 53 1. Genel olarak 53 a. Harcın konusu 53-54 b. Harcın yükümlüsü 54-55 c. Harem miktarı 55-56 d. Harcın ödenmesi 56-57 2. Harçlar Yasası′nda entelektüel sınai haklara ilişkin imtiyazname harçları düzenindeki aksaklıklar 57-59 3. Harçların entelektüel sınai mülkiyetin tesisine ve sürdürülmesine işlevsel açıdan etkisi 59 a. Genel olarak harçların mali işlevi 59 b. Entelektüel sınai hak tesisinde harçların mali amaç dışındaki işlevi 59-61 II. ENTELEKTÜEL SINAİ MÜLKİYET TESİSİNDE ÖDENECEK ÜCRETLER 61 1. Ulusal başvurularda 61 a. Genel olarak 61 b. Ücretlerin ödenmesi 61-62 aa. Patent ve faydalı model işlemleri ücretleri 63-64 bb. Endüstriyel tasarım işlemleri ücretleri 64 2. Uluslararası patent başvurusunda 64 a. Genel olarak uluslararası patent başvurusu 64-65 b. Ücretler 65 III. ENTELEKTÜEL SINAİ MÜLKİYET HAKKININ TESCİLİNDE VE DİĞER İŞLEMLERDE ARA KURUMLARIN VERECEĞİ HİZMETİN VERGİLENDİRİLMESİ 66 § 7. ENTELEKTÜEL SINAİ HAKLARIN DEVRİNDEKİ VERGİLER VE HARÇLAR 67 I. DAMGA VERGİSİ 67 1. Konusu ve vergiyi doğuran olay 67-68 2. Yükümlüsü ve sorumlusu 68 3. Oranı ve miktarı 68-69 4. Ödenmesi 69 II. HARÇLAR 70 1. Konusu ve miktarı 70 2. Yükümlüsü 70-71 § 8. ENTELEKTÜEL SINAİ HAKLARIN DEVRİNDE EDİNİLEN GELİRİN VERGİLENDİRİLMESİ 72 I. GENEL OLARAK 72-73 II. GELİR VERGİSİ AÇISINDAN VERGİLENDİRME 73 1. Yöntem 73-74 2. Vergi yükümlüleri 74 a. Buluş yapan kimse (mucit) ile yasal mirasçıları 74 aa. Genel olarak 74 bb. Serbest meslek kazancı : 74-78 cc. Fikri hak kazançları istisnası (serbest meslek kazancı istisnası) ., 78 aaa. Genel olarak ;. 78-80 bbb. Fikri hak kazançları istisnasının uygulanma şartlan 80 aaaa. Gelir unsurunun türü açısından 80-81 bbbb. Yükümlü açısından 81 aaaaa. Şahısların kapsamı 81-82 bbbbb. Mucit (buluşu yapan ya da yaratıcı kimse) ile patent sahibinin farklı kişiler olabilmesi...82-83 ccccc. Dar yükümlü kişilerin durumu 83 cccc. Vergiyi doğuran olay açısından 83-84 dddd. Hakkın özelliği açısından 84-85 eeee. Diğer özellikler 85 dd. Anzi kazanç 85-86 ee. Ücretler 86-89 ff. Ticari kazanç 89-91 b. Buluşu yapanlarla (mucit) bunların yasal mirasçılarının dışında kalan kimseler ( 3. kişiler) 91 aa. Elden çıkartmadan dolayı değer artışı kazançları ve ticari kazanç 91-94 aaa. Değer artışı kazançlarının kapsamı 94-95 bbb. Değer artışı kazançlarının niteliği 95-96 ccc. Ticari kazanç 96 bb. Kiraya vermeden dolayı gayrimenkul sermaye iradı ve ticari kazanç 96 aaa. Genel açıklama 96-99 bbb. Gayrimenkul sermaye iradında emsal kira bedeli esası 99-100 ccc. Ticari kazanç 100-101 cc. Dar yükümlü olarak 3. kişiler 101 aaa. Kiralamada 101 bbb. Elden çıkartmada 101 3. Vergi sorumluları 101 a. Vergi kesintisinin genel işlevi 101-102 b. Entelektüel sınai haklara ilişkin kazançlarda vergi kesintisi ve vergi sorumluları 102-103 c. Serbest meslek, kazancı istisnasının vergi kesintisine etkisi 103 4. Verginin tarhı ve ödenmesi 103-106 a. Yıllık beyan ve toplama usulü 106-108 b. Muhtasar beyanname 108 5. Gelir unsurunun türüne göre defter tutma ve belge düzenine uyma ödevi 108-110 6. Oranı 110 III. KURUMLAR VERGİSİ AÇISINDAN VERGİLENDİRME 110 1. Entelektüel smai hak kazançlarının kurumlar vergisinde temellendiği gelir unsurları 110-113 2. Dar yükümlü kurumlara gayrimaddi hakların satış bedeli ödemelerinde kaynakta vergileme 113 a. Vergi kesintisi 113 aa. Genel olarak 113-116 bb. Dar yükümlü kurumların Türkiye′de elde ettikleri gayrimenkul sermaye iratları 116-118 aaa. Genel olarak 116-118 bbb. Know-how veya patent lisansı ücretleri (royalty) 118-121 ccc. Faydalı modeller ya da endüstriyel tasarımlar 121-122 cc. Dar yükümlü kurumların Türkiye′de elde ettikleri değer artışı kazançları 122-123 dd. Lisans sözleşmelerinde damga vergisi ve harçlar 123 b.Kurumlar vergisi kesintisinin matrahı ve kesinti zamanı 123-125 c. Kesinti oranı 125 d. Kesintiye tabi tutulmuş kazanç ve iratların beyanı 126-127 IV. GELİR VERGİSİNDE VE KURUMLAR VERGİSİNDE GAYRİMADDİ HAK BEDELİNİN GİDERLERLE İLGİLENDİRİLMESİ 127-128 V. 3824 SAYILI YASAYA GÖRE ÖDENECEK FON PAYI128-129 § 9. ENTELEKTÜEL SINAİ HAKLARIN TASARRUFUNDA HARCAMANIN VERGİLENDİRİLMESİ 130 I. KATMA DEĞER VERGİSİ YASASPNDAKİ DÜZENLEME 130 1. Vergiye konu teşkil eden entelektüel sınai haklara ilişkin işlemlerin niteliği 130 a. Genel olarak 130-134 b. Serbest meslek faaliyetinin vergilendirilmesinin KDVKveGVK ile karşılaştırılması 134-135 2. Yükümlülük ve sorumluluk 135-136 a. Verginin yükümlüsü 135 b. Verginin sorumlusu 136 aa. Genel olarak 136 bb. GVK 18 kapsamına giren işlemlerde sorumluluk uygulaması 137-138 cc. Kiralama işlemlerinde sorumluluk uygulaması ...139-140 3. KDV′nin beyanı ve indirimi 141-143 II. BANKA VE SİGORTA MUAMELELERİ VERGİSİ 143 1. Lisans sözleşmelerinin Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi karşısındaki durumu 143-144 2. KDV ile BSMV′nin yarışması 144 III. GÜMRÜK VERGİSİ 145 1. Vergilemede genel düzen 145 2. Eşya kavramı ve entelektüel sınai mülkiyet 145-149 3. Entelektüel smai hakkın gümrük sınırından geçişinin genel kurallara göre durdurulabilmesi 149 § 10. ENTELEKTÜEL SINAİ HAKLARIN VERASET VE İNTİKAL VERGİSİ KARŞISINDAKİ KONUMU 150 I. GENEL OLARAK 150 II. ENTELEKTÜEL SINAİ HAKLARIN MİRAS YOLUYLA VE İVAZSIZ İNTİKAL YOLUYLA GEÇİŞİ 151 1. Miras 151-153 2. İvazsız intikal 153 § 11. ENTELEKTÜEL SINAİ HAKLARDA DIŞ VERGİLENDİRME BOYUTU 154 I. GAYRİMADDİ HAK BEDELLERİ İLE İLGİLİ ULUSLARARASI TEMEL VERGİSEL SORUNLAR. 154 II. GENEL OLARAK ULUSLARARASI İKİLİ ANLAŞMALAR 155 III. ULUSLARARASI İKİLİ ANLAŞMALARDA ÇİFTE VERGİ LENDİRMEYİ ÖNLEME DÜZENİ 156 1. Genel olarak 156-158 2. OECD ve UN modellerinde gayrimaddi hak bedellerine ilişkin bağlama kuralları 158 a. OECD modeli 158-159 b. Birleşmiş Milletler modeli 159 c. Türk modeli 160 3. Ülkemizin taraf olduğu ikili sözleşmelerde gayrimaddi hak bedellerinin vergilendirilmesi 160 a. Genel olarak 160-162 b. Vergilendirmeye egemen olan ilkeler 162 aa. Teme! vergilendirme yetkisi bulunan ülkeye ilişkin ilke 162 bb. İkincil ve sınırlı oranlı vergilendirme yetkisi bulunan ülke 163 cc. Gayrimaddi hak bedeli lehdarına ilişkin ilke 163-164 dd. Gayrimaddi hak bedelinin doğduğu yere ilişkin ilke.. 164 ee. Gayrimaddi hak bedelinin ölçüsüne ilişkin ilke... 164-165 4. Azami kesinti oranları .′ 165-167 5. Gayrimaddi haklarda değerlendirme koşulunun uluslararası anlaşmalar karşısındaki durumu 168 § 12. S O N U Ç 169-171 EKLER 10 ADET
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı