Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Türk Hukukunda , Avrupa Birliği Hukukunda ve Amerikan Hukukunda Finansal Grupların / Finansal Holding Şirketlerinin Düzenlenmesi ve Denetimi
Türk Hukukunda , Avrupa Birliği Hukukunda ve Amerikan Hukukunda Finansal Grupların / Finansal Holding Şirketlerinin Düzenlenmesi ve Denetimi
Nesrin AKIN SUNAY
Sayfa Sayısı
:
259
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2012
ISBN NO
:
9786054354450
420,00
TL GİRİŞ I. KONUNUN SUNUMU VE ÇALIŞMANIN AMACI Finansal hizmetler sektöründe esas olarak, bankalar, sigorta şirketleri ve yatırım şirketleri faaliyet göstermektedir. Günümüzde, bu şirketler tarafından sunulan finansal hizmetlerin ve ürünlerin, aynı örgütlenme çatısı ve kurumsal yapı altında sunulması ağırlık kazanmış, aynı ülke sınırları içinde veya smır ötesi faaliyet gösteren finansal gruplar ortaya çıkmıştır1. Küreselleşme, finansal bütünleşme ve finansal serbestleşme sağlayan ya¬sal düzenlemeler sonucunda, sınır ötesi ve birden fazla sektörde faaliyet göste¬ren finansal şirket grupları, uluslararası finans piyasalarında, özellikle bankacı¬lık, sermaye piyasası ve sigortacılık alanlarında ürün ve hizmetlerini çeşitli dağıtım kanalları üzerinden sunarak gelişmeye başlamış, bu durumun sağladığı avantaj ile finans piyasalarındaki2 varlıklarını güçlendirmiş ve diğer finansal hizmet sağlayıcılarına göre rekabet avantajı sağlayarak finans dünyasında etkin hale gelmişlerdir1. Finansal gruplar, geniş bir tanım yapılmak istenirse, ana ortaklık ve bağlı ortaklıklarından oluşan, bir veya birden fazla ülkede faaliyet gösteren, özellikle finansal sektörün geleneksel olarak ayrı yasal düzenlemelerine tabi bankacılık, sermaye piyasası ve sigortacılık alanlarında ürün ve hizmet sunan şirket toplu¬lukları olarak tanımlanabilir4. 1995 yılında, Basel Bankacılık Denetim Komitesi (Basel Korni-I tesi/BCBS)′ nin" girişimi ile bankacılık, sigortacılık ve menkul kıymetleri sektörlerinin düzenleyici otoritelerinin bir araya gelerek oluşturduğu "Üçlü Gnıp/Tripartite Group" tarafından hazırlanan fınansal grupların denetimine ilişkin raporda "fınansal grup", ortak kontrol altında bulunan, faaliyetleri münhasıran veya esas olarak bankacılık, sigortacılık veya menkul kıymetler sektörlerinden en az ikisinde önemli boyutta olan şirketler grubu olarak tanım¬lanmıştır6. 1996 yılında, Üçlü Grup tarafından hazırlanan fınansal grupların deneti¬mine ilişkin raporda belirtilen hususlarda çalışmalar yapmak üzere, Basel Ko¬mitesi, Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Organizasyonu (IOSCO) ve Uluslararası Sigorta Denetçileri Birliği (JAIS)8 tarafından "Finansal Grup lar Ortak Forumu (Ortak Forum) " oluşturulmuştur9. Ortak Forum tarafından hazırlanan ve 1999 yılında yayımlanan belgede,! heterojen finansal grup tanımı yapılmıştır. Tanıma göre "heterojen /inansalı grup ", temel faaliyet alanı finans sektöründe olan, regülasyona tabi kuruluşla-l rının bankacılık, sigortacılık ve menkul kıymetler sektörlerinden en az ikisinde! önemli boyutta faaliyet gösteren ve birbirinden farklı sennaye yeterlilik kuralj larına tabi olan gruplar olarak tanımlanmıştır10. Ortak Forum tarafından 2011 yılında yayımlanan Finansal Grupların De¬netiminde Uygulanacak İlkelere İlişkin İstişare Raporu (Taslak Metin)′ nda ise "finansal grup ", tüm finansal holding şirketi türleri de dahil olmak üzere, ortak kontrol veya baskın etki altında bulunan, regülasyona tabi bankacılık, menkul kıymetler ve sigorta sektörlerinden en az ikisinde "materyal" finansal faali¬yetleri bulunan her tür şirketler grubu olarak tanımlanmıştır". 1999 yılında, finansal denetimlerde uluslararası işbirliğinin ve bilgi alış¬verişinin sağlanması, uluslararası finansal istikrarın sağlanması ve korunması amacıyla Finansal İstikrar Kurulu (FSB) kurulmuştur12. Kurul, ulusal otoritele¬rin (örneğin, merkez bankaları, düzenleyici otoriteler, hükümet temsilcileri), uluslararası organizasyonların (örneğin, Uluslararası Para Fonu "IMF" ) ve uluslararası düzenleyici organizasyonların (örneğin, Basel Komitesi) katılımı ile toplanmaktadır13. Finansal İstikrar Kurulu, üyelerinin uluslararası finansal istikran sağlamak yönündeki çabalarını koordine etmek, piyasaların doğru şekilde çalışmasını sağlamak ve sistemik riski azaltmak için çalışmalarını sür¬dürmektedir14. Küreselleşme, finansal bütünleşme, finansal serbestleşme, sermayenin ülkeler arasında kolay transferini sağlayan sermayenin serbest dolaşımı sonucu artan rekabet ortamının değişen yapısı ve bu kapsamda finansal ürün ve hizmet talep eden kesimin yeni ve kompleks talepleri, finansal kuruluşları, genişleyen piyasada büyümek ve rekabet koşullarını iyileştirmek durumunda bırakmış, bu süreçte yapılan işlemlerin ve faaliyetlerin karmaşıklığı ise birçok riski berabej rinde getirmiştir15. Bu süreç, finansal kuruluşlar arasmda yeni ortaklıklar kurulmasını dal sağlamış, şirketler arasında birleşme ve devralmaların yaşanması kaçınılmazı olmuştur16. Günümüzde birçok finansal grup, finans dünyasında yaşanan bir-l leşme ve devralmaların sonucunda oluşmuş; 1980′ li ve 1990′ lı yıllar, genişi finansal ürün ve hizmet gamı ile bu ürün ve hizmetleri çeşitli coğrafi! lokasyonlarda sunmaya hazır, büyük bilançolara ve bilanço altı/bilanço dışı′ pozisyonlara sahip finansal grupların yükselişine sahne olmuştur18. Reel ekonomik faaliyetleri finanse etmek için gerekli olan tasarruflan I harekete geçiren ve kaynakların etkin dağılımının sağlanmasını amaçlayanı finansal piyasaların serbestleşme ve bütünleşme süreci ile finansal gruplaşma. I son otuz yılda tüm dünyada hız kazanmış olup, fmansal gruplaşmanın devam etmesi beklenmektedir19. Finansal gruplaşma biçimleri ve fınansal grup tanımları ülkelerin yasal düzenlemelerine ve bu düzenlemeler kapsamında sağlanan yapılanma ölçütle¬rine göre değişse de20, fınansal gruplaşmanın temel nedenleri, teknolojik geliş¬melerle birlikte hızını arttıran fmansal küreselleşme ve fınansal serbestleşme sürecinde, şirketlerin fınansal piyasalarda yaşanan gelişmelere paralel olarak büyüme, fınansal hizmetler alanında değişen ve çeşitlenen müşteri taleplerini karşılama gayretleridir1. Finansal gruplaşmanın avantajları, bilişim ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerin finans sektöründe kullanılması ile oluşan ölçek ve kapsam ekono¬milerinin sağladığı avantajlardan yararlanma; birbirlerinden önemli farklılık); arz eden finansal hizmet türlerinin ve finansal ürünlerin aynı örgütlenme çatı: altında sunulması ile sağlanan maliyet düşüklüğü; bu hizmet ve ürünlerin dal düşük fiyat üzerinden sunulabilmesi; ürün ve hizmet çeşitlendirmesi ve finans; risklere karşı geliştirilen yeni finansal araçlar ile riskin minimize edilmesi bilgiye ulaşmada kolaylık ile sağlanan maliyet avantajı; ekonomik büyümeni finansmanında kolaylık sağlaması ve yeni istihdam olanakları yaratması olarat| belirtilebilir. Finansal gruplaşmanın dezavantajlarını ise, menfaat çatışması riski, re kabetin azalarak yoğunlaşmanın (konsantrasyon) artması riski ve düzenleme, izleme ve denetim sorunları olarak belirtebiliriz22. Finans sektörünün farklı alanlarına ait ürün ve hizmet sunan, aynı za¬manda kompleks bir yapıya sahip finansal grupların hukuki ve yönetim yapıla-j nnm tespiti ile finansal risk profillerini belirlemek hem finans piyasalarına katılımcıları hem de denetçiler için kolay değildir23. Bu bakımdan, finansal serbestleşme (deregülasyon) ile regülasyon ve regülasyon ile şirketlerin rekabet edebilme güçleri arasındaki ilişkinin ve bu ilişkide dengenin doğru tespit edile¬rek kurulması da gereklidir4. Finansal hizmetler sektöründe, finansal serbestleşme ile regülasyon ara¬sındaki ilişkinin iki farklı boyutu vardır. Finansal serbestleşme, bir tarafta fi-j nansal hizmetlerin serbestçe sunulması için engellerin azaltılmasını veya kaldı¬rılmasını talep ederken, diğer tarafta düzenleme ve denetim uygulamalarının güçlendirilmesini ve kalitesinin arttırılmasını talep eder25. O halde finansal serbestleşme, finansal hizmetlerin ticaretinde engellerin azaltılmasını veya kaldırılmasını öngörür iken, serbestleşen finans piyasasının istikrarının sağlan¬ması için de "etkin/basiretli/ihtiyath (prudential) " düzenleme ve denetim ku-f rallarımn devreye sokulmasını talep etmektedir26. Bu kapsamda, yasal düzenle- meler her ne kadar fınansal gruplaşmayı teşvik edici serbestleştirme sağlamışsa da, fınansal endüstri, fınansal istikrarın ve güvenin sağlanması gayesiyle en fazla regüle edilen alan olma özelliğini korumaktadır27. Bu bakımdan fınansal gruplar, hemen her ülke hukukunda düzenlemeye ve denetime tabidir28. Finansal regülasyon ile rekabet edebilme gücü arasındaki ilişkinin de¬ğerlendirilmesi de, finansal grupların ulusal ve uluslararası fınans piyasalarında rekabet edebilme güçlerini korumaları bakımından önemlidir. İyiniyetli bir yaklaşım benimseyerek, bir finansal grubun yasalara uygun olmayan faaliyet¬leri nedeniyle düzenlemeden ve denetimden uzaklaşma çabası kapsamında arbitraj uygulamasını29 bir kenara bırakırsak, finansal gruplar, rekabet güçlerini korumak için faaliyetlerini daha az düzenleme ve denetim uygulamaları olan ülkelere taşımayı tercih edebilecekler, böylece yüksek denetim masraflarım azaltarak ve bu masrafları yatırıma yönlendirerek rekabette öne çıkmaya çalışa¬caklardır30. Bununla birlikte, konuya fınans piyasalarının katılımcıları olan müşteri¬ler açısından yaklaştığımızda durum daha farklıdır. Müşteri ile finansal grup arasındaki ilişkide müşteri, finansal grubun yapısı, grup içi ilişkiler, sermaye yeterliliği gibi konularda her zaman yetersiz bilgiye sahip olup, genelde grubun piyasadaki itibarına güvenir. Bu nedenle, bir ülkenin yüksek standartlardaki düzenleme ve denetim uygulamaları, müşteriler tarafından, bu düzenleme ve denetim uygulamalarına tabi finansal grubun finansal bakımdan güvenilir oldu¬ğuna dair bir gösterge olarak kabul edilmekte ve müşteriler bu finansal grup ile çalışmayı tercih etmektedirler3′. Bugün, finansal sektörün düzenleyici ve denetleyici kuruluşları arasında işbirliği ve koordinasyon koşullan iyileştirilmekte, ülkeler benzer düzenleme ve denetim uygulamalarına geçmektedir. Bu nedenle finansal gruplar, faaliyet¬lerini ve şirketlerini farklı ülkelere taşımak yerine, sermayelerini kuvvetlen¬dirme yoluna gitmeyi tercih etmelidirler. Bununla birlikte, finansal grup bünye¬sinde farklı finansal sektörlerde ürün ve hizmet sunan şirketlerin ayrı ayn regüle edilmesi, ayrı denetimlerini de gerektirmekte, bu denetimler de oldukça masraflı olmaktadır. Bu kapsamda, düzenleyici ve denetleyici otoritelerin de, benzer sorunlar için farklı uygulamaların gerçekleştirilmesini ve aynı finansal grubun farklı sektörel yasal düzenlemeler kapsamına girmesi nedeni ile birden fazla ve aynı nitelikte denetime tabi tutulmasını önleyici tedbirleri almaları gerekmektedir. Avrupa Birliği ve Amerikan hukukunda finansal gruplara ilişkin detaylı düzenlemeler olduğu gibi, uluslararası kuruluşların çalışmaları sonucunda Sistemik risk, fınansal bir kurumda oluşan ödeme güçlüğünün, istikrar konusunda tedirginlik oluşturacak şekilde tüm finansal piyasalara yayılması olarak tanımlanabilir0. 5411 sayılı Bankacılık Kanunu (Bank.K.)′ nda "siste¬mik risk", finansal sistemin bütününe sirayet edebilecek ölçüde olumsuz bir gelişme olarak tanımlanmıştır36. 2007 yılında ABD′ de başlayan ve tüm küresel fînans sistemini etkileye¬rek "batmayacak kadar büyük ftoo big to fail) " şirketler de dahil olmak üzere birçok uluslararası şirketin iflasına neden olan 21. yüzyılın ilk ekonomik krizi¬nin nedenleri arasında, düzenlemeye ve denetlemeye tabi finansal grupların yeterli şekilde düzenlenmemiş olması, finansal serbestleştirmenin gereğinden fazla sağlanması ve denetim zafiyeti gösterilmektedir37. Bu kapsamda, sektörlerarası finansal bütünleşmenin sağlıklı şekilde ger¬çekleştirilmesi, finansal sistemin istikran ve güvenirliği, neticede ekonomik büyümenin ve refahın sağlanması için, finansal grupların etkin şekilde düzen¬lenmeleri; finansal grupların ele alınarak düzenleneceği çerçevenin, hukuki sınırlarının ve bu sınırlar içinde kalacak olan unsurların doğru tespit edilerek belirlenmesi; doğru, yerinde ve etkin denetim uygulamaları ile denetim kuru¬luşları arasında işbirliği ve koordinasyon sağlanması gereklidir. Evrensel bankacılık sistemini benimseyen Avrupa Birliği′ nde finansal gruplaşma süreci erken tarihlerde başlamış, Amerika Birleşik Devletleri′ nde ise bu süreç, yasal mevzuat engellerinin 1999 yılında Gramm-Leach-Bliley Finansal Hizmetler Modernizasyon Kanunu (GLB Kanunu) tarafından kaldı¬rılması ile hız kazanmıştır"8. Finansal holding şirketleri (FHŞ), mevzuatımıza ilk kez 2005 yılında AB direktifleri dikkate alınarak hazırlanan, ancak ilgili AB direktifleri düzenlemelerinden farklılıklar içeren Bankacılık Kanunu düzenlemeleri ve Finansal Hol ding Şirketleri Hakkında Yönetmelik (FHŞH Yönetmelik) ile girmiştir39. Bankacılık Kanunu′ nun gerekçesinde, finansal holding şirketlerinin, i nansal grupların bir biçimi olarak ortaya çıktığı ve özellikle bilişim ve iletişnl teknolojilerinin sunduğu ölçek ve kapsam ekonomilerinden yararlanmak ar cıyla bankacılık, sigortacılık ve menkul kıymet alım satımı gibi birbirlerind önemli farklılıklar arz eden fınansal hizmet türlerinin aynı örgütlenme altında sunulduğu kurumsal yapılar olarak dünya ekonomisinde önemli bir yal edindiği belirtilmiştir40. Bankacılık Kanunu′ nun 3. maddesinde finansal holding şirketi, "içki rinden en az bir tanesi bir kredi kuruluşu olmak şartıyla bağlı ortaklıklarınım tümü veya çoğunluğu kredi kuruluşu veya fınansal kuruluş olan şirket" olarat| tanımlanmıştır. 2011 yılında, Sigorta ve Reasürans İle Emeklilik Şirketlerinin Mali Bün-| yelerine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik′ in maddesi ile 7 Ağustos 2007 tarihli ve 26606 sayılı RG′ de yayımlanan Sigortal ve Reasürans İle Emeklilik Şirketlerinin Mali Bünyelerine İlişkin Yönetmelikj in 3. maddesinin 1. fıkrasına (ğ) bendi ile fınansal holding tanımı eklenmiş vel fınansal holding şirketi, "İçlerinden en az bir tanesi bir sigorta veya emeklilikl şirketi olmak şartıyla bağlı ortaklıklarının tümü veya çoğunluğu fınansal ku ruluş olan şirket" olarak tanımlanmıştır41. Yine, 2011 yılında yayımlananı Sigortacılık ve Özel Emeklilik Sektörlerinin Gözetim ve Denetimine İlişkin] Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik′ in 4. maddesinin (ğ) bendinde finans holding şirketi, "En az biri sigorta, reasürans veya emeklilik şirketi olma, üzere bağlı ortaklıklarının tümü veya çoğunluğu finansal kuruluş olan şi olarak tanımlanmıştır42. Finansal sistem içinde yer alarak ekonomilere yön veren, büyüklükleri ve faaliyetlerinin genişliği nedeniyle de sistemik risk oluşturan fmansal gruplar ve fınansal holding şirketleri hemen her ülkede yasal düzenlemelere tabi tutul¬makta, fmansal grupların ve şirketlerin düzenlenmesi ve denetimi hususları da akademik çalışmalara konu edilmektedir. Bu kapsamda çalışmanın amacı, gerek ulusal gerekse uluslararası fmans sisteminde etkinliklerini arttıran ve ekonomilere yön veren finansal gruplara ilişkin farklı yasal düzenlemelerin incelemesinin ve hukuki karşılaştırmasının yapılarak, konu hakkında ülkemiz yasal düzenlemelerinin değerlendirilmesi ve önerilerimizin sunulmasıdır. II. ÇALIŞMANIN KAPSAMI VE PLANI Çalışmada, Avrupa Birliği ve Amerikan hukuk sistemlerinin fınansal gruplara ilişkin yasal düzenlemeleri esas alınarak incelenmiştir. Avrupa Birliği′ nde, evrensel bankacılık modeli uygulanmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri′ nde ise, banka ana ortaklığı-banka olmayan bağlı ortaklıklar modelinde ve fı¬nansal holding şirketi modelinde yapılanmalara izin verilmektedir. Ülkemiz yasal düzenlemelerinin Avrupa Birliği direktifleri dikkate alına¬rak hazırlanmış olması ve Türkiye′ nin AB′ ye aday ülke olması nedeniyle, AB hukukunun konuyla ilgili düzenlemeleri incelenmiştir. ABD hukuku ise, ABD fmans sisteminin küresel fınans sistemine etkisi ve ABD hukukunda fmansal gruplara yönelik olarak benimsenmiş olan fınansal holding şirketi ile banka ana ortaklığı-banka olmayan bağlı ortaklıklar modelinin evrensel bankacılık modeli ile karşılaştırmasının yapılabilmesi için inceleme konusu yapılmıştır. Bu kapsamda, üç bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde, genel olarak finansal gruplar ele alınarak, fmansal gruplaşmanın nedenleri, avantaj¬ları ve dezavantajları, fmansal grupların yasal mevzuatta düzenlenme nedenleri, fınansal gruplaşma modelleri ve banka sigortacılığı incelenmiştir. İkinci bö¬lümde, fınansal grupların düzenlenmesi konusu ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise, finansal grupların denetimi konusu incelenmiştir. Çalışmanın sonuç bölü¬münde, genel değerlendirmelere ve önerilere yer verilmiştir. Çalışmada termi¬noloji birliğini sağlayabilmek için, ana bölüm başlıklarında "fınansal grup" kavramının kullanılması tercih edilmiş olup, alt başlıklarda ve çalışmanın ilgili diğer kısımlarında "fınansal holding şirketi" kavramı kullanılmıştır. "Regülas-yon " ve "düzenleme " kavramları ise birbirlerinin yerine geçmek üzere kulla¬nılmış, geniş bir tanımda "regülasyon" kavramı içine dahil edilen denetim faaliyetleri, kavram dışında bırakılarak ayrıca belirtilmiştir. ÖNSÖZ Finansal hizmetler sektöründe esas olarak, bankalar, sigorta şirketleri ve yatırım şirketleri faaliyet göstermektedir. Günümüzde, bu şirketler tarafından sunulan finansal hizmetlerin ve ürünlerin, aynı örgütlenme çatısı ve kurumsal yapı altında sunulması ağırlık kazanmış, aynı ülke sınırları içinde veya sınır ötesi faaliyet gösteren finansal gruplar ortaya çıkmıştır. Küreselleşme, finansal bütünleşme ve finansal serbestleşme sağlayan ya¬sal düzenlemeler sonucunda, sınır ötesi ve birden fazla sektörde faaliyet göste¬ren finansal şirket grupları, uluslararası finans piyasalarında, özellikle bankacı¬lık, sigortacılık ve sermaye piyasası alanlarında ürün ve hizmetlerini çeşitli dağıtım kanalları üzerinden sunarak gelişmeye başlamış; bu durumun sağladığı avantaj ile finans piyasalarındaki varlıklarını güçlendirmiş ve diğer finansal hizmet sağlayıcılarına göre rekabet avantajı sağlayarak finans dünyasında etkin hale gelmişlerdir. Finansal holding şirketleri, mevzuatımıza ilk kez 2005 yılında, Avrupa Birliği direktifleri dikkate alınarak hazırlanan, ancak ilgili AB direktifleri dü¬zenlemelerinden farklılıklar içeren Bankacılık Kanunu düzenlemeleri ve Finan¬sal Holding Şirketleri Hakkında Yönetmelik ile girmiştir. Bankacılık Kanunu′ nun gerekçesinde, finansal holding şirketlerinin, fi¬nansal grupların bir biçimi olarak ortaya çıktığı ve özellikle bilişim ve iletişim teknolojilerinin sunduğu ölçek ve kapsam ekonomilerinden yararlanmak ama¬cıyla bankacılık, sigortacılık ve menkul kıymet alım satımı gibi birbirlerinden önemli farklılıklar arz eden finansal hizmet türlerinin aynı örgütlenme çatısı altında sunulduğu kurumsal yapılar olarak dünya ekonomisinde önemli bir yer edindiği belirtilmiştir. Finansal sistem içinde yer alarak ekonomilere yön veren, büyüklükleri ve faaliyetlerinin genişliği nedeniyle de sistemik risk oluşturan finansal gruplar, hemen her ülkede yasal düzenlemelere tabi tutulmakta, akademik çalışmalara konu edilmektedir. Gerek ulusal gerekse uluslararası finans sistemlerinde et¬kinliklerini arttıran ve ekonomilere yön veren finansal gruplara ilişkin farklı yasal düzenlemelerin incelenmesi, konu hakkında ülkemiz yasal düzenlemele¬rinin değerlendirilmesi ve önerilerimizin sunulması amacı ile konu doktora tezi olarak seçilmiş ve 29 Haziran 2012 tarihinde savunularak oybirliği ile kabul edilmiştir. Bu eser, doktora tezinin esasına dokunulmaksızın tashihi yapılmış hali¬dir. Tez danışmanlığımı yürüten, tez konusunu belirlemede ve tez hazırlığının her aşamasında değerli görüşleriyle beni yönlendirerek her zaman destekleyen çok kıymetli hocam sayın Prof. Dr. Havva Güzin ÜÇ1ŞIK′ a çok teşekkür ederim. Tez savunmasında değerli görüşleriyle beni yönlendiren sayın hocalarım Prof. Dr. Merih Kemal OMAĞ′ a, Prof. Dr. Serap SELVACI′ ya ve Prof. Dr. Ayşe Nur BERZEK′ e teşekkür ederim. Tez savunmamda yer alan, gerek sa¬vunma öncesi aşamada gerekse tezin yayma hazırlanması aşamasında desteğini esirgemeyen sayın hocam Doç Dr. Murat ALIŞKAN′ a teşekkür ederim. Eserin kaynakçasının oluşturulması aşamasında gerçekleştirmiş olduğum yurt dışı araştırma sürecinde, bu süreci zengin hukuk kaynaklarından rahatlıkla yararlanma olanağı sağlayarak kolaylaştıran World Trade Institute yönetici direktörü sayın Prof. Thomas COTTIER′ e, Enstitü yardımcı yönetici direktörü sayın Pierre SAUVE′ e ve Institute of Advanced Legal Studies kütüphane so¬rumlusu sayın Isılda CÜNHA′ ya teşekkür ederim. Son olarak, Türkiye′nin hukuk alanında en önemli basın yayın organla¬rından biri olan Legal Yayıncılık′ a, başta sayın Av. Lütfi BAŞÖZ olmak üzere tüm Legal Yayıncılık çalışanlarına, eseri kısa sürede yayma hazırladıkları ve bu süreçteki destekleri için teşekkür ederim. Eserde tespit edilecek kusurlar sadece tarafıma ait olmak üzere, çalışma¬nın tüm ilgililere yararlı olmasını ve sonraki çalışmalar için de kaynak niteliği taşıyabilmesini temenni ederim. Kartal/İstanbul, 2012 Dr. Av. Nesrin AKIN SÜNAY İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM GENEL OLARAK FİNANSAL GRUPLAR I. FİNANSAL GRUPLAŞMANIN NEDENLERİ 17 A. Finansal Küreselleşme 17 B. Finansal Serbestleşme 24 C. Teknolojik Gelişmeler 26 D. Finansal Hizmetler Sektöründe Faaliyet Gösteren Şirketlerin Rekabet Stratejileri 28 II. FİNANSAL GRUPLAŞMANIN AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI 29 A. Finansal Gruplaşmanın Avantajları 29 1. Ölçek ve Kapsam Ekonomilerinden Yararlanma 29 2. Ürün ve Hizmet Çeşitlendirmesi İle Sağlanan Maliyet Avantajları ve Zarar Riskinin Minimize Edilebilme Olanağı 30 3. Merkezi [eştirilmiş Bilgi Ağı ve Hızlı İşlem Süreci Kapsamında Sağlanan Maliyet Avantajları 31 B. FİNANSAL GRUPLAŞMANIN DEZAVANTAJLARI 31 1. Menfaat Çatışması Riski 31 2. Yoğunlaşma ve Finansal Grubun Bütünleşik Yapısı Nedeniyle Sektörlerarası Rekabetin Azalması 32 3. Düzenleme, İzleme ve Denetim Sorunları 33 III. FİNANSAL GRUPLARIN YASAL MEVZUATTA DÜZENLENME NEDENLERİ 38 A. Grup İçi İşlemler ve Risk Yoğunlaşması 38 B. Grup Şirketlerinden Birinde Yaşanan Finansal Zorluğun, Grup Bünyesinde Bulunan Diğer Şirketlere de Yayılması Riski (Bulaşma Riski) 4lf C. Grup İçinde Aynı Sermayenin İki Kez veya Daha Fazla Kullanılması Riski 42» D. Finansal Grupların, Finansal Düzenlemeye ve Denetime Tabi Olmamak |! Amacıyla Yaptıkları Düzenleme ve Denetim Arbitrajı Uygulamaları 43| E. Grubun Hukuki ve Yönetim Yapısının Şeffaflığına İlişkin Sorunlar 43J F. Finansal Hizmetler Sektörlerini Düzenleyen ve Denetleyen Kuruluşlar Arasındaki Yetersiz İşbirliği Uygulamaları ve Koordinasyon Sorunu 451 IV. FİNANSAL GRUPLAŞMA MODELLERİ VE BANKA SİGORTACILIĞI 521 A. Genel Olarak 521 B. Saf Finansal Grup Modeli 53 C. Evrensel Bankacılık Modeli 53 D. Banka Ana Ortaklığı-Banka Olmayan Bağlı Ortaklıklar Modeli 54! E. Finansal Holding Şirketi Modeli 55 F. Banka Sigortacılığı 55 İKİNCİ BOLUM FİNANSAL GRUPLARIN DÜZENLENMESİ I. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA FİNANSAL GRUPLARIN DÜZENLENMESİ 59 A. Avrupa Birliği Hukuku Hakkında Genel Bilgilendirme 59 1. Avrupa Birliği Hukukunun Kaynakları 59 2. Avrupa Birliği Hukukunda Hukukun Genel İlkelerinin Uygulanması 60 3. Avrupa Birliği′ nin Taraf Olduğu Uluslararası Anlaşmalar 62 4. Avrupa Birliği Hukukunun Temel Prensipleri 63 5. Avrupa Birliği İle Üye Devletler Arasında Yetkilerin Kullanımında Temel İlkeler 71 6. Türkiye -Avrupa Birliği Ortaklık Hukuku 72 B. Avrupa Birliği Bünyesinde Finansal Bütünleşmenin Aşamaları 73 1. Genel Olarak 73 2. Avrupa Topluluğu Anlaşması 74 3. Beyaz Belge 74 4. Avrupa Tek Senedi 74 5. Maastricht Anlaşması 74 6. Finansal Hizmetler Eylem Planı ve Euro′ ya Geçiş 75 7. Lizbon Stratejisi 75 8. Lamfalussy Raporu 75 9. Finansal Gruplar Direktifi′ nin Kabulü 76 10. Larosiere Grup Raporu 77 C. 2002/87/EC Sayılı Finansal Gruplar Direktifi′ nde Finansal Grupların Düzenlenmesi 78 1. Finansal Gruplar Direktifi′ nin Kabul Edilme Sebepleri 78 2. Finansal Gruplar Direktifi′ nin Kapsamı 81 3. Finansal Gruplar Direktifi′ nin İçeriği 86 4. " Finansal Grup" Kavramının Tanımı ve Kapsamı 87 5. "Finansal Holding Şirketi", "Karma Faaliyetli Holding Şirketi" ve "Karma Finansal Holding Şirketi" Tanımları 94 III. AMERİKAN HUKUKUNDA FİNANSAL HOLDİNG ŞİRKETLERİNİN DÜZENLENMESİ 95 A. Amerikan Finans Sektörü Hakkında Genel Bilgilendirme 95 B. Gramm-Leach-Bliley Finansal Hizmetler Modernizasyon Kanunu 106 1. Kanun Öncesi Durum 106 2. Kanunun Kapsamı 110 3. Finansal Holding Şirketinin Tanımı ve Kapsamı 112 a. Banka Holding Şirketinin Finansal Holding Şirketine Dönüşmesi Süreci 112 (1) Sermaye Yapısı 114 (2) Yönetim Yapısı 116 (3) Toplum Yeniden Yatırım Kanunu Kapsamında Yapılan İnceleme Sonucunda Yeterli Dereceyi Sağlama 117 b. Sınırlı Finansal Holding Şirketi Statüsü 118 4. Finansal Holding Şirketinin Finansal Faaliyetleri ve Sınırlamalar 119 III. TÜRK HUKUKUNDA FİNANSAL HOLDİNG ŞİRKETLERİNİN DÜZENLENMESİ 125 A. Türk Finans Sektörü Hakkında Genel Bilgilendirme 125 B. Bankacılık Kanunu′ nda ve Finansal Holding Şirketleri Hakkında Yönetmelik′ te Finansal Holding Şirketlerinin Düzenlenmesi 133 1. Finansal Holding Şirketinin Tanımı ve Kapsamı 133 2. Finansal Holding Şirketlerinin Kurumsal Yapısı 139 C. Sigortacılık Mevzuatında Finansal Holding Şirketinin Düzenlenmesi 148 D. Sermaye Piyasası Kanunu ile Merkez Bankası Kanunu′ nda Durum 149 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM FİNANSAL GRUPLARIN DENETİMİ I. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA FİNANSAL GRUPLARIN DENETİMİ 152 A. Ek Denetimin Kapsamı 152 B. Sermaye Yeterliliği 153 1. Teknik İlkeler 155 2. Teknik Hesaplama Yöntemleri 156 a. Hesap Konsolidasyonu Yöntemi 156 b. Çıkarma ve Toplama Yöntemi 157 C. Risk Yoğunlaşması ve Grup İçi İşlemler 157 1. Risk Yoğunlaşması 157 2. Grup İçi İşlemler 158 3. Risk Yoğunlaşmasına ve Grup İçi İşlemlere Yönelik Hükümlerin Teknik Uygulaması 159 D. İç Kontrol Mekanizmaları ve Risk Yönetim Süreçleri 160 E. Ek Denetimi Kolaylaştırıcı Önlemler ve Ortak Komite′ nin Yetkileri 161 F. Ana Ortaklığı Avrupa Birliği Üyesi Olmayan Devlette Bulunan Finansal Grupların Denetimi 168 II. AMERİKAN HUKUKUNDA FİNANSAL HOLDİNG ŞİRKETLERİNİN DENETİMİ 169 A. Amerikan Merkez Bankası′ nın "Şemsiye Denetçi" Sıfatıyla Denetim Yetkisi, Fonksiyonel Düzenleyici Otoriteler İle Yetki Paylaşımı ve Finansal Holding Şirketlerinin Denetimi 169 1. Denetçilerin Rolü 169 2. Finansal Holding Şirketinin Denetim Amaçları 171 3. Uygulamada Finansal Holding Şirketinin Denetimi 172 4. Sermaye Yeterliliği 175 5. Grup İçi İşlemler ve Yoğunlaşmalar 177 6. Yaptırım Yetkileri 178 7. Doğru Uygulamalar ve Kamuyu Aydınlatma 179 B. Finansal Holding Şirketi Gerekliliklerinin Devam Ettirilememesi Halinde Durum 180 1. Sermaye Yapısı ve Yönetim Gerekliliklerinin Devam Ettirilememesi 180 2. Toplum Yeniden Yatırım Kanunu Kapsamında Derecelendirme Gerekliliğinin Devam Ettirilememesi 182 3. Finansal Holding Şirketi Olarak Faaliyet Gösteren Yabancı Bankalar İçin Durum 183 III. TÜRK HUKUKUNDA FİNANSAL HOLDİNG ŞİRKETLERİNİN DENETİMİ 185 A. Birleşme/Devralma/Yoğunlaşma ve Finansal Grubun Bütünleşik Yapısı Nedeniyle Sektörlerarası Rekabetin Azalması Bakımından Türk Hukukunda Durum 185 B. Rekabet Hukuku Uygulamaları Bakımından Türk Hukukunda Banka Sigortacılığının Durumu 191 C. Türk Ticaret Kanunu′ nun Şirketler Topluluğu Hükümleri Kapsamında Grup İçi İşlemler ve Grup İçi İşlemlerin Örtülü Kazanç Dağıtımı Bakımından Değerlendirilmesi 194 D. Bankacılık Kanunu ve Finansal Holding Şirketleri Hakkında Yönetmelik Kapsamında Finansal Holding Şirketlerinin Denetimi 200 1. Finansal Holding Şirketlerine İlişkin Sınırlamalar 201 2. Denetim, Denetim Bilgilerinin Paylaşılması ve Alınacak Önlemler 203 E. Sigortacılık Mevzuatında Finansal Holding Şirketlerinin Denetimi 208 SONUÇ 211 KAYNAKÇA 225
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı