Türk Hukuk Sisteminde Vakıflar
Türk Hukuk Sisteminde Vakıflar
Ali EKİN
Sayfa Sayısı
:
988
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2011
ISBN NO
:
9789756194591
İKİNCİ BASIYA
SUNUŞ
Vakıf kurumunun önem ve özelliklen önceki sunuş yazımızda belirtilmiş olup, bu çalışmamızda; mazbut,mülhak,cemaat,esnaf ve yeni vakıfların yönetimi, faaliyetleri ve denetimi,yurt içi ve yurt dışındaki taşınır ve taşınmaz kültür varlıklarının tescili, muhafazası ve onarımına ilişkin düzenlemeler yapan 5737 sayılı Kanun hükümleri ile önceki vakıflar Kanunu hükümleri karşılaştırılmış, getirilen yenilik ve değişiklikler belirtilmiş, Kanunun hazırlık aşamasından kanunlaşma sürecine kadar olan dönemdeki eleştiri, görüş, öneri ve farklı düşünceler kısmen yansıtılmış,kanun metni ve yeni yargı kararlarıyla Eser zenginleştirilmiştir.
Vakıf kurumunun tarihi derinliği ve zenginliği zedelenmeden,bireysel amaçlara alet edilmeden,özündeki işlev ve amaçların korunması,tarih boyunca devam etmesi ve ettirilmesi insanlığın ortak beklentisi olduğu gerçeği unutulmamalıdır. Bu gerçeğin yakalanmasına katkı sağlamak düşünce ve amacıyla Eser ortaya konulmakta ve kamunun yararlanmasına sunulmaktadır.
Bu Eserin, dizayn ve yazım işlerinde yardımcı olan kızım Bahar′a; ikinci baskıda yer alan bir kısım yargı kararlarının temin ve ilavesine katkı sağlayan Dairemiz hakimi sayın Kazım Uslu′ya teşekkür ediyorum.
Ankara, Ocak - 2011
Ali EM
İÇİNDEKİLER
TÜRK HUKUK SİSTEMİNDE VAKIFLAR
Genel Olarak 1
Birinci Bölüm
TÜRK KANUNİ MEDENİSİNİN YÜRÜRLÜĞÜ ÖNCESİ KURULMUŞ
BULUNAN VAKIFLARIN TARİHİ GELİŞİMİ VE İŞLEYİŞLERİ
1- Osmanlı İmparatorluğu döneminde vakıfların doğuşu ve niteliği 2
a) 1274(1858) tarihli Arazi Kanunun yürürlüğünden önceki dönem 2
b) 1274(1858) tarihli Arazi Kanunun yürürlüğünden sonraki dönem .... 3
2- Vakıfların tarihsel gelişimi ve değişimi 4
3- Vakıf mallarının hukuki durumu ve bunların kullanım hakkının devri .... 5
a) İcareteynli vakıflar 6
b) Mukataalı vakıflar 7
c) Gedik 7
4- Bu dönemde kurulan vakıfların vakıf senetleri (vakfiyeleri) 8
5- Vakıf senetlerinin (vakfiyelerin) hukuki niteliği 10
6- Vakıfların faaliyetleri 10
İkinci Bölüm
TÜRK KANUNİ MEDENİSİNİN YÜRÜRLÜĞÜNDEN ÖNCE
KURULAN VAKIFLARIN HUKUKİ DURUMLARI İLE SONRA
KURULANLARIN HUKUKİ YAPILANMALARI 11
1 - 17.2.1926 tarihli ve 743 sayılı Türk Kanuni Medenisinin vakıflarla ilgili
getirdiği hukuki sistem 11
2- 5.6.1935 tarihli ve 2762 sayılı Vakıflar Kanunun uygulama alanı 11
Mazbut Vakıflar 11
Mülhak Vakıflar 12
3- 22-11-2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunun vakıflarla ilgili
getirdiği hukuki sistem 14
a) Tüzel kişilik 15
b) Vakıflar ile dernekler arasındaki benzerlik ve farklılıklar 15
aa) Vakıflar; Anayasanın 33üncü maddesine göre kurulan tüzel
kişiliklerdir 15
bb) Dernekler; Anayasanın 33üncü maddesine göre kurulan tüzel
kişiliklerdir 16
c) Vakıf türleri: 18
aa) Genel Vakıflar 18
bb)Özel Vakıflar 18
aaa) Aile vakıfları 18
bbb) Çalıştırılanlara ve işçilere yardım vakıfları 19
ccc) Kamuya yararlı vakıflar 21
ddd) Özel kanunlarla kurulan vakıflar 22
d) Vakfın Kuruluş Koşulları 22
aa) Maddi koşullan 22
aaa) Vakfın amacı 22
aaaa) Vakfın amacının belirli olması(TMK. 101, 107) ... 23
bbbb) Vakfın amacının sürekli olması 23
cccc) Vakfın amacının imkansız olmaması 23
bbb) Vakfın mal varlığı 23
ccc) Yeterli mal ve hakların özgülenmesi 24
bb) Biçimsel koşullar 24
aaa) Vakıf kurma işlemi 24
bbb) Vakıf kurma ehliyeti ve tescil başvuru işlemi 25
ccc) Temyiz ve iptal 25
ddd) Tescil ve ilan 26
eee) Mal ve hakların kazanılması ve sorumluluk 26
e) Vakıf senedi 26
aa) İçerik 26
bb) Vakıf senedindeki noksanlıklar 27
aaa) Vakıf senedindeki esaslı noksanlıklar 27
bbb) Vakıf senedindeki diğer noksanlıklar 27
f) Mirasçıların ve alacaklıların dava hakkı 27
g) Vakfın örgütü ve organları 27
aa) Vakfın örgütü 27
bb) Vakfın organları 28
aaa) Vakfın zorunlu organi(yönetim organı) 28
bbb) Vakfın diğer organları 28
h) Çalıştırılanlara ve işçilere yardım vakfı 29
ı) Vakfın denetimi 30
j) Yönetimin, amacın ve malların değiştirilmesi 31
aa) Vakfın yönetiminin değiştirilmesi 31
bb) Vakfın amacının ve mallarının değiştirilmesi 32
k) Yıllık rapor 33
1) Vakfı faaliyetten geçici alıkoyma 33
m) Vakfın sona ermesi ve sonuçları 33
aa) Vakfın sona ermesi 33
aaa) Vakfın kanundan dolayı sona ermesi 34
bbb) Vakfın mahkeme kararıyla sona ermesi 35
ccc) Vakfedenin iradesiyle sona erme 35
bb) Vakfın tasfiyesi ve mallarının özgülenmesi 35
n) Vakıfların uluslararası faaliyetleri 36
aa) Yurt içerisinde kurulu vakıflar 36
bb) Yabancı vakıflar 36
Üçüncü Bölüm
CEMAAAT (AZINLIK) VAKIFLARI 39
Dördüncü Bölüm
20.2.2008 TARİHLİ VE 5737 SAYILI VAKIFLAR KANUNUN
DÜZENLEME ALANLARI VE GETİRDİĞİ HUKUKİ SİSTEM
1- Vakıflar Kanunun Genel Gerekçesi ve Madde Gerekçeleri 45
2- Vakıflar Kanunun TBMM Adalet Komisyonunda Görüşülmesi 59
3- Cumhurbaşkanının 5555 Sayılı Vakıflar Kanunu Anayasanın
89 ve 104. Maddeleri Uyarınca Türkiye Millet Meclisi Başkanlığına
Gerigönderme Gerekçesi 434
4- 5555 Sayılı Vakıflar Kanunun Bazı Maddelerinin Anayasanın
89 ve 104 Maddeleri Gereğince Cumhurbaşkanınca Bir Daha
Görüşülmek Üzere Türkiye Millet Meclisine Geri Gönderilmesi Üzerine
Adalet Komisyonunda Yapılan Görüşmeler Özetlenerek Alınmıştır.... 453
5. 20.2.2008 Tarihli ve 5737 Sayılı Vakıflar Kanunun Önceki 2762 Sayılı
Kanunla Karşılaştırılması ve Değerlendirilmesi 503
Beşinci Bölüm
VAKIF DAVALARINDA USUL, DELİLLER, ÖZELLİKLER VE
KONULARLA İLGİLİ YARGI KARARLARI
A- Türk Kanunu Medenisinin Yürürlüğünden Önce Kurulan Vakıfların
Davalarında Delil Olarak Yararlanılacak Bilgi ve Belgeler 515
a) Vakfiyeler 515
b) Hüccet 516
c) Sultan beratları 516
d) Teamül 516
B- Vakıf Davalarının Özellikleri 516
1- Vakıf Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme 516
a- Vakıf davalarında görevli mahkeme 516
Yargıtay Kararları 517
b- Yetkili Mahkeme 522
Yargıtay Kararlan 523
2- Hayrat Vakıflar (Müessesat-ı Hayriyye) 526
3- Vakıf Suları ve Mezarlıkları 526
4- Gedikler-Örf-i Belde Gediği ve Paftos 526
5- Vakıflarla İlgili Davalarda Yönetim -Temsil ve Husumet 526
Yargıtay Kararlan 527
6- Tevliyet (Mütevellilik) Davaları ve Tevliyete Müstehik Olmak .... 531
Yargıtay Kararları 532
7- Tescil Davaları ve İlgili Kararlar 542
Yargıtay Kararları 543
8- Vakıfların, Denetim Giderlerine Katılma Payı Alacağı Davaları
(TMK. 111, Tüzük 22) 581
Yargıtay Kararları 581
9- Taviz Bedeli - Tapu İptali ve Tescil Davaları 592
Yargıtay Kararları 593
10- Gaile Davaları 600
Yargıtay Kararları 601
11- Vakıf Mütevellilerinin Veya Yöneticilerinin Görevden
Azledilmeleri Ya Da Alınmaları İle İlgili Davalar 627
Yargıtay Kararları 629
12- Vakıflarda Evladiye( Vakıf Evladiyenin Tespiti) Davaları ve Diğer
Özel Durumlar 646
Yargıtay Kararlan 646
13- Cemaat Vakıfları İle İlgili Kararlan 651
14- Vakıfların Sona Ermesiyle İlgili Kararlar 655
15- Vakıf Genel Kurul Toplantılarının ve Alınan Kararların İptali
Davaları 677
Yargıtay Kararı 678
16- Olağanüstü Zamanaşımı (Zilyetlik) Yoluyla Taşınmaz Kazanma
Davalarında Vakıf Taşınmazlarının Durumu 690
Yargıtay Kararları 691
17- Vakıf Senedi Değiştirilmesiyle İlgili Davalar 694
18- İntifa ve Sükna Hakkı Kurulmasıyla İlgili Davalar 712
19- Vakıf Davalarında Yargılama Giderleriyle İlgili Davaları 716
20- Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararları 731
21- Anayasa Mahkemesi Kararları 781
Altıncı Bölüm
VAKIFLARLA İLGİLİ MEVZUAT 811
A) Kanunlar 811
B) Kanun Hükmünde Kararnameler 862
C) Andlaşmalar -Lozan Andlaşmasının İlgili Hükümleri(37 ila 44) 874
D) Tüzükler 876
E) Yönetmelikler 916
F) Vakıf Senedi Örneği(X) 978
Yedinci Bölüm
BAZI İBARE VE SÖZCÜKLERİN TÜRKÇE KARŞILIKLARI
Son Bölüm
YARARLANILAN KAYNAKLAR 989
SUNUŞ
Vakıf kurumunun önem ve özelliklen önceki sunuş yazımızda belirtilmiş olup, bu çalışmamızda; mazbut,mülhak,cemaat,esnaf ve yeni vakıfların yönetimi, faaliyetleri ve denetimi,yurt içi ve yurt dışındaki taşınır ve taşınmaz kültür varlıklarının tescili, muhafazası ve onarımına ilişkin düzenlemeler yapan 5737 sayılı Kanun hükümleri ile önceki vakıflar Kanunu hükümleri karşılaştırılmış, getirilen yenilik ve değişiklikler belirtilmiş, Kanunun hazırlık aşamasından kanunlaşma sürecine kadar olan dönemdeki eleştiri, görüş, öneri ve farklı düşünceler kısmen yansıtılmış,kanun metni ve yeni yargı kararlarıyla Eser zenginleştirilmiştir.
Vakıf kurumunun tarihi derinliği ve zenginliği zedelenmeden,bireysel amaçlara alet edilmeden,özündeki işlev ve amaçların korunması,tarih boyunca devam etmesi ve ettirilmesi insanlığın ortak beklentisi olduğu gerçeği unutulmamalıdır. Bu gerçeğin yakalanmasına katkı sağlamak düşünce ve amacıyla Eser ortaya konulmakta ve kamunun yararlanmasına sunulmaktadır.
Bu Eserin, dizayn ve yazım işlerinde yardımcı olan kızım Bahar′a; ikinci baskıda yer alan bir kısım yargı kararlarının temin ve ilavesine katkı sağlayan Dairemiz hakimi sayın Kazım Uslu′ya teşekkür ediyorum.
Ankara, Ocak - 2011
Ali EM
İÇİNDEKİLER
TÜRK HUKUK SİSTEMİNDE VAKIFLAR
Genel Olarak 1
Birinci Bölüm
TÜRK KANUNİ MEDENİSİNİN YÜRÜRLÜĞÜ ÖNCESİ KURULMUŞ
BULUNAN VAKIFLARIN TARİHİ GELİŞİMİ VE İŞLEYİŞLERİ
1- Osmanlı İmparatorluğu döneminde vakıfların doğuşu ve niteliği 2
a) 1274(1858) tarihli Arazi Kanunun yürürlüğünden önceki dönem 2
b) 1274(1858) tarihli Arazi Kanunun yürürlüğünden sonraki dönem .... 3
2- Vakıfların tarihsel gelişimi ve değişimi 4
3- Vakıf mallarının hukuki durumu ve bunların kullanım hakkının devri .... 5
a) İcareteynli vakıflar 6
b) Mukataalı vakıflar 7
c) Gedik 7
4- Bu dönemde kurulan vakıfların vakıf senetleri (vakfiyeleri) 8
5- Vakıf senetlerinin (vakfiyelerin) hukuki niteliği 10
6- Vakıfların faaliyetleri 10
İkinci Bölüm
TÜRK KANUNİ MEDENİSİNİN YÜRÜRLÜĞÜNDEN ÖNCE
KURULAN VAKIFLARIN HUKUKİ DURUMLARI İLE SONRA
KURULANLARIN HUKUKİ YAPILANMALARI 11
1 - 17.2.1926 tarihli ve 743 sayılı Türk Kanuni Medenisinin vakıflarla ilgili
getirdiği hukuki sistem 11
2- 5.6.1935 tarihli ve 2762 sayılı Vakıflar Kanunun uygulama alanı 11
Mazbut Vakıflar 11
Mülhak Vakıflar 12
3- 22-11-2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunun vakıflarla ilgili
getirdiği hukuki sistem 14
a) Tüzel kişilik 15
b) Vakıflar ile dernekler arasındaki benzerlik ve farklılıklar 15
aa) Vakıflar; Anayasanın 33üncü maddesine göre kurulan tüzel
kişiliklerdir 15
bb) Dernekler; Anayasanın 33üncü maddesine göre kurulan tüzel
kişiliklerdir 16
c) Vakıf türleri: 18
aa) Genel Vakıflar 18
bb)Özel Vakıflar 18
aaa) Aile vakıfları 18
bbb) Çalıştırılanlara ve işçilere yardım vakıfları 19
ccc) Kamuya yararlı vakıflar 21
ddd) Özel kanunlarla kurulan vakıflar 22
d) Vakfın Kuruluş Koşulları 22
aa) Maddi koşullan 22
aaa) Vakfın amacı 22
aaaa) Vakfın amacının belirli olması(TMK. 101, 107) ... 23
bbbb) Vakfın amacının sürekli olması 23
cccc) Vakfın amacının imkansız olmaması 23
bbb) Vakfın mal varlığı 23
ccc) Yeterli mal ve hakların özgülenmesi 24
bb) Biçimsel koşullar 24
aaa) Vakıf kurma işlemi 24
bbb) Vakıf kurma ehliyeti ve tescil başvuru işlemi 25
ccc) Temyiz ve iptal 25
ddd) Tescil ve ilan 26
eee) Mal ve hakların kazanılması ve sorumluluk 26
e) Vakıf senedi 26
aa) İçerik 26
bb) Vakıf senedindeki noksanlıklar 27
aaa) Vakıf senedindeki esaslı noksanlıklar 27
bbb) Vakıf senedindeki diğer noksanlıklar 27
f) Mirasçıların ve alacaklıların dava hakkı 27
g) Vakfın örgütü ve organları 27
aa) Vakfın örgütü 27
bb) Vakfın organları 28
aaa) Vakfın zorunlu organi(yönetim organı) 28
bbb) Vakfın diğer organları 28
h) Çalıştırılanlara ve işçilere yardım vakfı 29
ı) Vakfın denetimi 30
j) Yönetimin, amacın ve malların değiştirilmesi 31
aa) Vakfın yönetiminin değiştirilmesi 31
bb) Vakfın amacının ve mallarının değiştirilmesi 32
k) Yıllık rapor 33
1) Vakfı faaliyetten geçici alıkoyma 33
m) Vakfın sona ermesi ve sonuçları 33
aa) Vakfın sona ermesi 33
aaa) Vakfın kanundan dolayı sona ermesi 34
bbb) Vakfın mahkeme kararıyla sona ermesi 35
ccc) Vakfedenin iradesiyle sona erme 35
bb) Vakfın tasfiyesi ve mallarının özgülenmesi 35
n) Vakıfların uluslararası faaliyetleri 36
aa) Yurt içerisinde kurulu vakıflar 36
bb) Yabancı vakıflar 36
Üçüncü Bölüm
CEMAAAT (AZINLIK) VAKIFLARI 39
Dördüncü Bölüm
20.2.2008 TARİHLİ VE 5737 SAYILI VAKIFLAR KANUNUN
DÜZENLEME ALANLARI VE GETİRDİĞİ HUKUKİ SİSTEM
1- Vakıflar Kanunun Genel Gerekçesi ve Madde Gerekçeleri 45
2- Vakıflar Kanunun TBMM Adalet Komisyonunda Görüşülmesi 59
3- Cumhurbaşkanının 5555 Sayılı Vakıflar Kanunu Anayasanın
89 ve 104. Maddeleri Uyarınca Türkiye Millet Meclisi Başkanlığına
Gerigönderme Gerekçesi 434
4- 5555 Sayılı Vakıflar Kanunun Bazı Maddelerinin Anayasanın
89 ve 104 Maddeleri Gereğince Cumhurbaşkanınca Bir Daha
Görüşülmek Üzere Türkiye Millet Meclisine Geri Gönderilmesi Üzerine
Adalet Komisyonunda Yapılan Görüşmeler Özetlenerek Alınmıştır.... 453
5. 20.2.2008 Tarihli ve 5737 Sayılı Vakıflar Kanunun Önceki 2762 Sayılı
Kanunla Karşılaştırılması ve Değerlendirilmesi 503
Beşinci Bölüm
VAKIF DAVALARINDA USUL, DELİLLER, ÖZELLİKLER VE
KONULARLA İLGİLİ YARGI KARARLARI
A- Türk Kanunu Medenisinin Yürürlüğünden Önce Kurulan Vakıfların
Davalarında Delil Olarak Yararlanılacak Bilgi ve Belgeler 515
a) Vakfiyeler 515
b) Hüccet 516
c) Sultan beratları 516
d) Teamül 516
B- Vakıf Davalarının Özellikleri 516
1- Vakıf Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme 516
a- Vakıf davalarında görevli mahkeme 516
Yargıtay Kararları 517
b- Yetkili Mahkeme 522
Yargıtay Kararlan 523
2- Hayrat Vakıflar (Müessesat-ı Hayriyye) 526
3- Vakıf Suları ve Mezarlıkları 526
4- Gedikler-Örf-i Belde Gediği ve Paftos 526
5- Vakıflarla İlgili Davalarda Yönetim -Temsil ve Husumet 526
Yargıtay Kararlan 527
6- Tevliyet (Mütevellilik) Davaları ve Tevliyete Müstehik Olmak .... 531
Yargıtay Kararları 532
7- Tescil Davaları ve İlgili Kararlar 542
Yargıtay Kararları 543
8- Vakıfların, Denetim Giderlerine Katılma Payı Alacağı Davaları
(TMK. 111, Tüzük 22) 581
Yargıtay Kararları 581
9- Taviz Bedeli - Tapu İptali ve Tescil Davaları 592
Yargıtay Kararları 593
10- Gaile Davaları 600
Yargıtay Kararları 601
11- Vakıf Mütevellilerinin Veya Yöneticilerinin Görevden
Azledilmeleri Ya Da Alınmaları İle İlgili Davalar 627
Yargıtay Kararları 629
12- Vakıflarda Evladiye( Vakıf Evladiyenin Tespiti) Davaları ve Diğer
Özel Durumlar 646
Yargıtay Kararlan 646
13- Cemaat Vakıfları İle İlgili Kararlan 651
14- Vakıfların Sona Ermesiyle İlgili Kararlar 655
15- Vakıf Genel Kurul Toplantılarının ve Alınan Kararların İptali
Davaları 677
Yargıtay Kararı 678
16- Olağanüstü Zamanaşımı (Zilyetlik) Yoluyla Taşınmaz Kazanma
Davalarında Vakıf Taşınmazlarının Durumu 690
Yargıtay Kararları 691
17- Vakıf Senedi Değiştirilmesiyle İlgili Davalar 694
18- İntifa ve Sükna Hakkı Kurulmasıyla İlgili Davalar 712
19- Vakıf Davalarında Yargılama Giderleriyle İlgili Davaları 716
20- Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararları 731
21- Anayasa Mahkemesi Kararları 781
Altıncı Bölüm
VAKIFLARLA İLGİLİ MEVZUAT 811
A) Kanunlar 811
B) Kanun Hükmünde Kararnameler 862
C) Andlaşmalar -Lozan Andlaşmasının İlgili Hükümleri(37 ila 44) 874
D) Tüzükler 876
E) Yönetmelikler 916
F) Vakıf Senedi Örneği(X) 978
Yedinci Bölüm
BAZI İBARE VE SÖZCÜKLERİN TÜRKÇE KARŞILIKLARI
Son Bölüm
YARARLANILAN KAYNAKLAR 989