Türk Aile Mahkemeleri

GİRİŞ

  Şahısvarlığı haklarını konu alan dava ve işlerin büyük ço­ğunluğunu, aile hukukuna ilişkin dava ve işler oluşturmaktadır. Bu tür dava ve işlerin, toplumun genelini ilgilendirmesi, kamu düzeniyle yakın bir ilişki içerisinde bulunması, diğer dava ve işlere nazaran daha sık ve daha yoğun bir biçimde ortaya çıkı­yor olması ve zaman zaman çok boyutlu, karmaşık bir yapı arz etmesi, hâili bağlamında, bir uzmanlık yargı yeri olarak, ülke bazında, daha geniş bir ölçekte, aile mahkemelerinin örgütlen­mesinin sağlanması zorunluluğunu doğurmuştur. Bu mahkeme­lerle ilgili temel hukukî düzenlemeler, 4787 sayılı Aile Mahke­melerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Ka-nun'da, Medenî Kanun'da, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nda ve 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun'da yer almaktadır. Görüldüğü üzere, aile mahkemeleri ile ilgili olarak mevzuat bazında, dağınıklık ve çok parçalılık hâkimdir. Bu durum, anılan kanunlarda yer alan usul hükümlerinin bütünsel bir bakışla mütalaa edilip, de­ğerlendirilmesi bağlamında, zaman zaman güçlüklerin yaşan­masına neden olmaktadır. Öte yandan, aile mahkemeleriyle ilgili olarak yapılmış bulunan çalışmalarda da, büyük ölçüde, mevzuatta dağınık bir biçimde yer alan usule ilişkin hükümle­rin, sistematik bir düzen içerisinde ve korelasyonlar da kurmak suretiyle, genel bir kritiğinin, ya hiç yapılmadığı ya da yüzeyel bazda kaldığı gözlemlenmektedir.   Türk hukuk sisteminde, ilk derece yargı yeri olarak, özel ve önemli bir işlevi yerine getiriyor olmaları ve yukarıda arz edil­miş olan nedenler dikkate alınarak, işbu monografik çalışmada, aile mahkemeleri, sistematik bir düzen ve kurgu içerisinde, mevzuatta yer alan ve dağınık bir durumda bulunan usul hü­kümleri de gözetilmek suretiyle, tüm boyutları itibariyle, bir usul hukukçusu gözüyle ele alınmış, incelenmiş ve birtakım değerlendirmelerde bulunulmuştur.  

ÖNSÖZ

  İnceleme konumuzu, Türk hukuk sisteminde, bir uzmanlık yargı yeri olarak ilk derece yargılaması bağlamında, önemli bir işlevi yerine getiren "aile mahkemeleri" oluşturmaktadır. Sözü edilen mahkemeler, şahıs varlığı haklarını konu alan dava ve işlerin büyük bir çoğunluğunu teşkil eden ve vesayet dışında kalan aile hukukuna ilişkin uyuşmazlıkları konu alan davalar ile işlere bakmaktadır. Bu tür dava ve işlerin, toplumun genelini ilgilendirmesi, kamu düzeniyle yakın bir ilişki içinde bulunması ve sayıca, özel hukuka ilişkin, diğer dava ve işlere nazaran, daha sık ve daha yoğun bir biçimde ortaya çıkıyor olması, aile mahkemelerinin, özel görevli diğer hukuk mahke­meleriyle karşılaştırıldığında, daha ön plâna çıkmasına sebebi­yet vermiştir.   Bir usul hukukçusu gözüyle, aile mahkemelerine yönelik olarak, bugüne kadar, monografık bazda herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Aile mahkemeleriyle ilgili olarak, münferit hu­kukî düzenlemelerde yer alan usule ilişkin kuralların, dağınıklı­ğı ve bunun yaratmış olduğu çok parçalılık da dikkate alınarak, sistematik bir düzen ve kurgu içerisinde, bu mahkemelerin, tüm boyutları itibariyle, incelenmesini ve irdelenmesini gerçekleş­tirmek amacıyla, işbu monografık çalışmanın yapılmasına ihti­yaç duyulmuştur. Bu çalışma, bu bağlamda atılmış olan ilk adımdır ve bundan sonra, bu alanda çalışacak usul hukukçuları­nın motive edilmesine ve cesaretlendirilmesine de katkı sağla­yacaktır. Elinizdeki bu monografık çalışmanın, elektronik ortamda yazılımını ve matbaa tashihlerini, büyük bir dikkat ve özenle gerçekleştiren, Anabilim Dalı'mız araştırma görevlisi, genç meslektaşım, Hikmet Bilgin'e, en içten teşekkürlerimi sunmayı, zevkle yerine getirilmesi gereken bir görev sayıyorum.

Son olarak, işbu monografık çalışmanın basımını ve dağıtı­mını üstlenen Yetkin Basım Yayım ve Dağıtım A.Ş.'nin, çok değerli sahipleri, Sayın Muharrem Başer ve Ziya Gülkök ile basımda ve diğer aşamalarda, emeği geçen tüm personeline, göstermiş oldukları titizlik ve duyarlılıktan ötürü çok teşekkür ederim.

Ankara, Mart-2014

                                     Prof. Dr. Süha TANRIVER

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Medenî Usul ve İcra-İflâs Hukuku

Anabilim Dalı Başkam

İÇİNDEKİLER

Sayfa

İÇİNDEKİLER.............................................................................................. 9 BİBLİYOGRAFYA.................................................................................... 13 KISALTMALAR CETVELİ..................................................................... 19

GİRİŞ........................................................................................................... 21

BİRİNCİ BOLUM

AİLE MAHKEMELERİNİN KURULUŞU, GÖREVLERİ ve YETKİSİ

§ 1. AİLE MAHKEMELERİNİN KURULUŞU

A.   Genel Olarak.................................................................................. 23

B.   Aile Mahkemelerinde Görev Üstlenmiş Olanlar....................... 27

1. Hâkimler.................................................................................. 27
2. Uzmanlar................................................................................. 29

1. Genel Olarak................................................................... 29
2. Hukukî Statüleri............................................................. 30

IH. Diğer Personel........................................................................ 35

§ 2. AİLE MAHKEMELERİNİN GÖREVLERİ ve YETKİSİ

A.  Aile Mahkemelerinin Görevleri................................................... 35

1. Genel Olarak........................................................................... 35
2. Alınabilecek Olan Önlemler veya Tedbirler...................... 41

1. 4787 Sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş,
   Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun
   Çerçevesinde.................................................................. 41
2. 6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı
   Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun Çerçevesinde..... 44

B.   Aile Mahkemelerinin Yetkisi....................................................... 55

İKİNCİ BÖLÜM

UYGULANACAK OLAN YARGILAMA USULÜ,

UYUŞMAZLIK YA DA İŞİN MAHKEME ÖNÜNE

TAŞINMASI, MÜDAHALE, DAVA MALZEMESİNİN

TOPLANMASI, İSPAT ve DELİLLER İLE İLGİLİ ÖZEL

DURUMLAR, SULHE TEŞVİK, DURUŞMALARIN YAPILIŞ BİÇİMİ ve USULE İLİŞKİN SAİR HUSUSLAR

§ 3. AİLE MAHKEMELERİNDE UYGULANACAK OLAN

YARGILAMA USULÜ...................................................................... 63

§ 4. UYUŞMAZLIĞIN YA DA İŞİN AİLE MAHKEMELERİNİN
ÖNÜNE TAŞINMASI....................................................................... 64

§ 5. AİLE MAHKEMELERİNDE GÖRÜLMEKTE OLAN

DAVA ve İŞLERE MÜDAHALE..................................................... 73

§ 6. AİLE MAHKEMELERİNDE, DAVA MALZEMESİNİN
TOPLANMASI, İSPAT ve DELİLLER İLE İLGİLİ ÖZEL
DURUMLAR....................................................................................... 73

§ 7. AİLE MAHKEMESİ HÂKİMLERİNİN SULHE TEŞVİK

ÖDEVİ.................................................................................................. 83

§ 8. AİLE MAHKEMELERİNDE CEREYAN EDEN

DURUŞMALARIN YAPILIŞ BİÇİMİ.............................................. 88

§ 9. USULE İLİŞKİN SAİR HUSUSLAR................................................ 90