Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Ãœyelik
Ãœye GiriÅŸi
Türk , İsviçre Ve Alman Hukuklarında Şirketler Topluluğuna Güvenden Doğan Sorumluluk
Türk , İsviçre Ve Alman Hukuklarında Şirketler Topluluğuna Güvenden Doğan Sorumluluk
Asuman YILMAZ
Sayfa Sayısı
:
357
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2010
ISBN NO
:
9786055865979
75,00
TL 
Bu ürün şu anda stoklarımızda yok!Yazarın diğer ürünlerine gözatmanızı tavsiye ederiz...
GÄ°RÄ°Åž
İncelemenin Amacı ve Kapsamı
Hukuken bağımsız birden fazla teşebbüsün/şirketin, ekonomik bir bütün oluşturacak şekilde merkezi sevk ve yönetim altında toplanmaları hâlinde, bir konsernin1 varlığından söz edilir. Konserni oluşturan şirketler, hukukî bağımsızlıklarını koruduklarından; kural olarak sözleşme, haksız fiil veya sebepsiz zenginleşmeden kaynaklanan borçlarından dolayı yalnızca kendi malvarlıkları ile sorumludurlar. Bağlı şirketin borcundan dolayı hâkim şirketin veya konsern mensubu bir diğer şirketin sorumlu tutulması, özel koşulların varlığı durumunda ve istisnaen söz konusu olabilir.
Ancak, uygulamada çoğu kez hâkim şirketin, bağlı şirketlerin üçüncü kişilerle yaptıkları sözleşme görüşmelerine doğrudan veya dolaylı olarak müdâhale ettiği görülmektedir. Bu kapsamda öncelikle akla gelen olasılık, hâkim şirketin konsern yönetimi adına özel olarak görevlendirilen bir temsilci aracılığı ile bağlı şirketin sözleşme görüşmelerine katılmasıdır. Görevlendirilen temsilci, kendisine verilen talimat doğrultusunda görüşmelerde yalnızca gözlemci sıfatıyla hazır bulunmak veya bağlı şirkete danışmanlık yaparak onu desteklemek gibi pasif bir rol üstlenebildiği gibi, müzakerelerin sonucunu etkileyebilecek aktif bir rol de üstlenebilmektedir.
Sıkça karşılaşılan bir diğer durum da, kamuya yönelik olarak yapılan açıklamalarla, bağlı şirketin görüşmeler sırasındaki pozisyonunun güçlendirilmesidir. Bağlı şirketin kırtasiye, reklam dokümanları veya ilânlarında hâkim şirketin unvanına, logosuna yer verilmesi ya da şirketin konsernle olan ilişkisinin reklam niteliğindeki beyanlarla çeşitli şekillerde özellikle ön plana çıkarılması, bu kapsamda örnek olarak gösterilebilir.
İşte, hâkim şirketin belirtilen davranışlarla, bağlı şirketin mevcut veya potansiyel sözleşme partnerleri nezdinde kendisine yönelik yüksek düzeyde güven uyandırmak suretiyle, sözleşme görüşmelerini veya sözleşmenin kurulmasını önemli ölçüde etkilediği, ardından bu güveni hakkaniyete aykırı bir şekilde boşa çıkardığı durumlarda, güven sorumluluğu esasları uyarınca tazminat yükümlülüğünün söz konusu olup olmayacağı sorunu ortaya çıkmaktadır.
Şirketler topluluğuna güvenden doğan sorumluluk (Konzernvertrau-enshaftung) kavramı ilk kez, 1969da yayımlanan Konzernaufienrecht und allgemeines Privatrecht konulu doçentlik tezi çalışması ile Eckard Reh-binder tarafından Alman hukuk literatürüne kazandırılmıştır. Alman Paylı Şirketler Kanununun oldukça ayrıntılı bir şekilde kaleme alınmış olan konsern hukukuna ilişkin hükümleri, bu konuda herhangi bir düzenleme içermemektedir. Rehbindere göre söz konusu sorumluluk, hâkim şirketin, bir üçüncü kişi tarafından, onun bağlı şirketin borcunu tekeffül ettiği yönünde yorumlanabilecek hukukî işleme yönelik olmayan beyan veya davranışlarından dolayı sorumluluğudur3.
Rehbinderin anılan eserde ileri sürdüğü görüşler öğretide fazla ilgi görmemiş; yalnızca birkaç yazar tarafından dikkate alınarak değerlendirilmiş ve ardından da unutulmaya yüz tutmuştur. Ancak bu durum, İsviçre Federal Mahkemesinin 15 Kasım 1994 tarihliSwissair Karan4 ile tamamen değişmiştir. Gerek İsviçre, gerekse Alman doktrininde büyük yankı uyandıran söz konusu kararla birlikte, Rehbinderin görüşleri güncellik kazanmış ve özellikle son yıllarda yoğun tartışmalara neden olmuştur.
Alman Hukukunun aksine, İsviçre Hukukunda bugüne kadar konsernlere ilişkin sistematik bir kanunî düzenlemeye gidilmemiş; kon-sernlerin ekonomik hayatta oldukça önemli bir rol oynadığı bu ülkede, konsern hukukunun yalnızca belirli bazı konuları için özel hükümler öngörülmüştür. Bu nedenle, uygulamada anılan alanda ortaya çıkan sorunlara çözüm yolu bulma görevi, büyük ölçüde öğreti ve yargıya bırakılmış durumdadır. İsviçre Federal Mahkemesi, 15 Kasım 1994 tarihli ünlü Swıssair Kararı ile böyle bir görevi yerine getirmiş; ilk kez güven sorumluluğunu ve güven sorumluluğunun bir uygulama alanı olan şirketler topluluğuna güvenden doğan sorumluluğu bir sorumluluk kaynağı olarak kabul ederek, İsviçre Hukukuna kazandırmıştır.
Ticaret şirketlerinin hukukî ve ekonomik bağımsızlığı esasından hareket eden yürürlükteki Türk Ticaret Kanununda, konsern hukukuna ilişkin özel bir norm bulunmamaktadır. Şubat 2005te Adalet Bakanlığı tarafından yayımlanan Türk Ticaret Kanunu Tasansının getirdiği önemli yeniliklerden biri de, konsern hukukuna ilişkin bazı temel düzenlemelere yer verilmiş olmasıdır. Tasarı metni, Adalet Bakanlığı Yun 8 Aralık 1999 tarihinde aldığı bir kararla kurulan, Türk Ticaret Kanunu Komisyonu tarafından hazırlanmıştır. Komisyon söz konusu metin üzerinde, Şubat 2005te kamuoyuna sunulduktan sonra ilgili kurum ve kuruluşlardan gelen değerlendirmeleri dikkate alarak bazı değişiklikler yapmış ve kaleme alınan ikinci metin, 9 Kasım 2005 tarihinde Başbakanlıkça, Hükümetin Teklif Ettiği Metin olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına sevkedilmiştir
Hükümetin Teklif Ettiği Tasarı Metni, 15 Kasım 2005e Meclis Adalet Komisyonuna, oradan da Adalet Alt Komisyonuna gönderilmiştir. Adalet Komisyonu, Alt Komisyon tarafından yapılan değişiklikleri de dikkate alarak yeni bir metin hazırlamış ve 3 Mayıs 2007 tarihinde bu metni Meclis Genel Kurulunda görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına sunmuştur. Bu çalışmada Türk Ticaret Kanunu Tasarısı (Tasarı) olarak, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına gönderilen söz konusu metin esas alınmıştır6.
Tasarıda, Alman ve İsviçre hukuklarından farklı olarak, konsern kavramı yerine şirketler topluluğu terimi tercih edilmiş; çeşitli düzenlemelerde aynı kavramı ifâde etmek üzere kısaca topluluk ibaresi kullanılmıştır. Buna bağlı olarak, çalışmada genel olarak şirketler topluluğu terimine öncelik tanınmış; fakat, özellikle Alman ve İsviçre hukuklarına ilişkin açıklamalarda, gerektiğinde konsern kavramına da yer verilmiştir.
Şirketler topluluğu, Tasarının Ticaret Şirketlerine ayrılmış olan ikinci kitabının Genel Hükümler başlıklı birinci kısmında ve 195 ilâ 209. maddeler arasında düzenlenmiştir. Bu hükümlerin bir bölümü Alman Paylı Şirketler Kanununun 17 ilâ 21. paragraflarından bazı değişikliklerle alınmış; bazı hükümlere de, aynı Kanunun bağlı işletmeler hakkındaki 291 ilâ 337. normları esin vermiştir. Sistem oluşturulurken, Avrupa Birliği düzenlemelerinden ve Avrupa Konsern Hukukuna ilişkin Forum Europaeumun önerilerinden de yararlanılmıştır. Ancak Tasarının sistemi, özellikle sorumluluğa ilişkin kuralları kendine özgüdür7.
Tasarının Güvenden doğan sorumluluk kenar başlığım taşıyan m. 209 hükmü, şirketler topluluğuna güvenden doğan sorumluluğu bir sorumluluk kaynağı olarak açıkça düzenlemiştir. Anılan düzenleme uyarınca, hâkim şirket, topluluk itibarının, topluma veya tüketiciye güven veren bir düzeye ulaştığı hâllerde, bu itibarın kullanılmasının uyandırdığı güvenden sorumludur. Hükmün gerekçesi değerlendirildiğinde, İsviçre Federal Mahkemesinin Swissaır Kararının, böyle bir düzenlemeye gidilmesinde önemli bir rol oynadığı anlaşılmaktadır.
Bu çalışmanın amacı, Türk Ticaret Kanunu Tasarısının şirketler topluluğunda güven sorumluluğunu düzenleyen 209. maddesini, Alman ve İsviçre hukuklarındaki düzenlemeleri, öğretideki görüşleri ve yargı ka-radarını da dikkate alarak incelemektir. Tasarının şirketler topluluğuna ilişkin hükümlerinin ağırlıklı olarak Alman Konsern Hukukuna dayanması; güven sorumluluğu ve onun bir uygulama alanını oluşturan şirketler topluluğuna güvenden doğan sorumluluğun ilk kez Alman öğretisinde ortaya konmuş olması; Tasarının 209. maddesine esas teşkil eden İsviçre Federal Mahkemesinin Swissair Kararı; özellikle bu karar sonrasında güven sorumluluğu alanında her iki ülkede yaşanan gelişmeler ve yapılan bilimsel araştırmalar, konunun Alman ve İsviçre hukukları ile karşılaştırılmalı olarak ele alınmasını gerekli kılmaktadır. Ancak, çalışmanın amacı, Almanya ve İsviçredeki hukukî durumu ayrıntılı olarak yorumlamak değil, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ile getirilen düzenlemeyi değerlendirmektir. Dolayısıyla, anılan hukuk sistemlerine ilişkin açıklamalar, bu amaca hizmet edecek şekilde sınırlı tutulmuştur.
Uygulamada, Almanya ve İsviçrede olduğu gibi8, ülkemizde de topluluğu oluşturan şirketlerin büyük bir bölümünü anonim şirketler oluşturmaktadır9. Bu nedenle, çalışma kapsamında yapılan açıklamalarda gerek hâkim, gerekse bağlı şirketin anonim şirket olduğu varsayımından hareket edilmiştir.
Çalışma iki bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde, şirketler topluluğuna güvenden doğan sorumluluğun dayanağını oluşturan genel esaslar ele alınmıştır. Bu bölümün birinci kısmında (§ l), güven sorumluluğu; kavram, işlev, kanunî düzenleme, tarihi gelişim ve sorumluluğun uygulanma koşulları açısından ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Şirketler topluluğuna güvenden doğan sorumluluk, üçüncü kişinin culpa in contrahendo sorumluluğu esas alınarak geliştirildiğinden, ikinci kısımda (§2) kısaca, culpa in contrahendo sorumluluğu, culpa in contrahendo sorumluluğu ile güven sorumluluğu ilişkisi ve üçüncü kişinin güven sorumluluğu konulan üzerinde durulmuştur. Şirketler topluluğunda güven sorumluluğunun, güven sorumluluğu yanında şirketler topluluğu hukukuboyutu da bulunduğundan, birinci bölümün son kısmında (§ 3), atipik bir yapı arz eden şirketler topluluğu ve şirketler topluluğunda sorumluluk konularına yer verilmiştir. Bu kapsamda, şirketler topluluğu kavramı; Almanya, isviçre, Avrupa Birliği ve Türkiyede şirketler topluluğu hukuku ile ilgili yasal düzenlemeler ve hâkim şirketin bağlı şirket borçlarından sorumlu olmaması ilkesi, ana hatlarıyla ele alınmıştır.
Çalışmanın odağını, şirketler topluluğuna güvenden doğan sorumluluğun ayrıntılı bir şekilde incelendiği ikinci bölüm oluşturmaktadır. Bu bölümün birinci kısmında (§ 4), anılan sorumluluk kavram, tarihi gelişim ve hukukî nitelik açısından ele alınmış; ardından, benzer hukukî müesseselerden farkı hakkında ayrıntılı bir şekilde bilgi verilmiştir. İkinci kısımda (§ S) sorumluluğun uygulanma koşullarına, üçüncü kısımda ise (§ 6), hukukî sonuçlarına ilişkin açıklamalara yer verilmiştir. Son kısım (§ 7), Türk Ticaret Kanunu Tasarısının şirketler topluluğunda güven sorumluluğunu düzenleyen 209. maddesine ilişkin değerlendirmelere ayrılmıştır.
Çalışma, inceleme sırasında elde edilen sonuçların özeti ile sona erdirilmiştir.
öNSöZ
Ticaret şirketlerinin hukukî ve ekonomik bağımsızlığı varsayımından hareket eden yürürlükteki Türk Ticaret Kanununda, şirketler topluluğu hukukuna ilişkin özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Türk Ticaret Kanunu Tasansının getirdiği önemli yeniliklerden biri de, bu alana ilişkin bazı temel düzenlemelere yer verilmiş olmasıdır. Tasarının Güvenden doğan sorumluluk kenar başlığını taşıyan 209. maddesi, şirketler topluluğuna güvenden doğan sorumluluğu, bir sorumluluk kaynağı olarak düzenlemiştir. Söz konusu hüküm uyarınca, hâkim şirket, topluluk itibarının, topluma veya tüketiciye güven veren bir düzeye ulaştığı hâllerde, bu itibarın kullanılmasının uyandırdığı güvenden sorumludur. Bu çalışmanın amacı, Türk Ticaret Kanunu Tasarısının şirketler topluluğunda güven sorumluluğunu düzenleyen 209. maddesini, Alman ve İsviçre hukuklarındaki düzenlemeleri, doktrindeki görüşleri ve yargı kararlarını da dikkate alarak incelemektir.
Eserin hazırlanması sırasında sürekli desteğini gördüğüm saygıdeğer hocam Sayın Prof. Dr.Ünal Tekinalpe sonsuz şükranlarımı sunuyorum. Kendisi, oldukça yoğun çalışma programına rağmen bana her zaman vakit ayırmış; konunun belirlenmesi, yurt dışından burs alarak çalışmanın bir kısmını Almanyada gerçekleştirme olanağının sağlanması hususlarında yardımlarını esirgememiş ve yazdığı makalelerle benim için yol gösterici olmuştur.
Eserin büyük bir bölümü, Münsterdeki Westfâlische Wilhelms Ãœniversitesi bünyesinde yaptığım araÅŸtırmalara dayanmaktadır. Münsterde bulunduÄŸum sırada gösterdikleri ilgi, misafirperverlik ve yardımlarındandolayı, deÄŸerli hocam ve doktora tez danışmanım Sayın Prof. Dr. Bern-hard Grofifelde; beni Almanya\\\\\\\′ya davet ederek, Enstitüsünde çalışma olanağı saÄŸlayan Sayın Prof. Dr. Ingo Saengere ve Almanya\\\\\\\′daki master öğrenimimden beri, her zaman teÅŸvik ve desteÄŸini gördüğüm saygıdeÄŸer hocam Saym Prof. Dr. Antonio Autieroya içten teÅŸekkürlerimi sunarım.
Ayrıca, çalışmanın hazırlanması sırasında benden manevi desteklerini esirgemeyen değerli hocalarım Prof. Dr. Sabri Orman, Prof. Dr. Nevzat Koç, Prof. Dr. Nuri Çelik, Prof. Dr. Şükrü Yıldız, Prof. Dr. Sami Karahan ve Yrd. Doç. Dr. Abdulkadir Akıla teşekkürü bir borç bildiğimi belirtmek isterim.
Çalışmanın basımını büyük bir özenle gerçekleştiren On İki Levha Yayıncılık A.Ş.nin tüm mensuplarına, özellikle Sayın Erol Oze çok teşekkür ederim.
Bu eseri, kısa bir süre önce kaybettiğim sevgili anneme ve 2003 yılında aramızdan ayrılan rahmetli babama ithaf ediyorum.
Ä°stanbul, 2010
Asuman Yılmaz
İÇİNDEKİLER :
ÖNSÖZ................................................................................................................... IX
İÇİNDEKİLER..................................................................................................... XI
KISALTMALAR...............................................................................................XIX
GÄ°RÄ°Åž
A. İncelemenin Amacı ve Kapsamı.................................................................1
B. Borç İlişkilerinin Kaynakları: Geleneksel Sözleşme – Haksız
Fiil Ayırımı......................................................................................................6
C. Haksız Fiil Sorumluluğunun Dezavantajlı Yönleri...............................8
I. Genel Olarak.........................................................................................8
II. Saf Malvarlığı Zararlarının Tazmini Sorunu................................9
Birinci Böl üm
GENEL ESASLAR
§ 1 GÜVEN SORUMLULUĞU...............................................................21
A. Genel Olarak.................................................................................................21
B. Kavram ve Ä°ÅŸlev........................................................................................... 22
C. Güven Sorumluluğu ve Koruma (Davranış) Yükümlülükleri
Ä°liÅŸkisi............................................................................................................ 24
I. Edim Yükümlülüğü – Koruma Yükümlülüğü Ayırımı........... 25
1. Edim Yükümlülükleri............................................................... 25
2. Koruma Yükümlülükleri..........................................................27
II. Edim Yükümlülüklerinden Bağımsız Borç İlişkileri............... 30
III. Bütünsel Kanunî Koruma İlişkisi..................................................32
IV. Güven Sorumluluğu ve Koruma Yükümlülükleri İlişkisi........35
D. Kanunî Düzenleme..................................................................................... 36
E. Tarihi GeliÅŸim............................................................................................. 38
I. Alman Hukuku................................................................................. 38
II. İsviçre Hukuku................................................................................. 44
1. İsviçre Federal Mahkemesi’nin “Swissair Kararı”............. 44
2. Kararın Önemi............................................................................47
3. Federal Mahkeme’nin Güven Sorumluluğunu
Uyguladığı Diğer Önemli Kararları.......................................51
a. BGE 121 III 350 ..................................................................51
b. BGE 123 III 220...................................................................52
c. BGE 124 III 297...................................................................53
d. 23.6.1998 Tarih ve 4C.410/1997 Sayılı Karar..............53
e. BGE 130 III 345.................................................................. 56
aa. Dava Konusu Olay....................................................... 56
bb. Federal MahkemeÂ’nin DeÄŸerlendirmeleri...............57
cc. Kararın Önemi..............................................................59
4. Öğreti........................................................................................... 60
III. Türk Hukuku..................................................................................... 68
IV. Güven Sorumluluğu Teorisi’ne Yöneltilen Eleştiriler ve
DeÄŸerlendirme...................................................................................71
F. Sorumluluğun Koşulları............................................................................74
I. Güven Olgusu.....................................................................................74
II. Güvenin Korunmaya Lâyık Olması..............................................76
III. Hukukî Özel İlişkinin Varlığı........................................................ 77
IV. Hukukî İşlem Alanına Katılma..................................................... 80
XIII
V. Duyulan Güvene Dayanılarak Bir Tasarrufta
Bulunulması....................................................................................... 84
VI. Koruma Yükümlülüklerinin İhlâli................................................85
VII. Zarar.................................................................................................... 86
VIII. Nedensellik Bağı............................................................................... 86
IX. Kusur................................................................................................... 87
§ 2 ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN GÜVEN SORUMLULUĞU...........................91
A. Genel Olarak.................................................................................................91
I. Culpa in Contrahendo SorumluluÄŸu............................................91
1. Kavram..........................................................................................91
2. Tarihi GeliÅŸim............................................................................ 92
3. Kanunî Düzenleme................................................................... 96
4. Hukukî Nitelik........................................................................... 97
a. Haksız Fiil Sorumluluğu Görüşü................................... 99
b. Sözleşme Sorumluluğu Görüşü.................................... 100
c. Kendine Özgü Sorumluluk Görüşü............................. 102
d. DeÄŸerlendirme.................................................................. 103
II. Culpa in Contrahendo Sorumluluğu ve Güven
SorumluluÄŸu Ä°liÅŸkisi...................................................................... 105
B. Ü çüncü Kişinin Culpa in Contrahendo Sorumluluğu.................... 107
I. Genel Olarak.................................................................................... 107
II. Temsilcilerin Culpa in Contrahendo SorumluluÄŸu................110
III. Diğer Görüşme Yardımcılarının Culpa in Contrahendo
SorumluluÄŸu.................................................................................... 113
C. Ü çüncü Kişinin Sözleşme Sonrası Güven Sorumluluğu..................117
§ 3 ŞİRKETLER TOPLULUĞU (KONSERN) VE ŞİRKETLER
TOPLULUÄžUNDA SORUMLULUK........................................... 121
A. Genel Olarak Åžirketler TopluluÄŸu (Konsern).................................... 121
I. Şirketler Topluluğu (Konsern) Kavramı................................... 121
1. Alman Hukuku........................................................................ 121
2. İsviçre Hukuku........................................................................124
3. Türk Hukuku............................................................................ 125
II. Şirketler Topluluğunun (Konsernin) Unsurları...................... 127
1. Hukuken Bağımsız Birden Fazla Şirketin Varlığı............ 127
2. Merkezi Sevk ve Yönetim Altında Toplanma................... 128
III. Kanunî Düzenleme........................................................................ 134
1. Alman Hukuku........................................................................ 136
2. İsviçre Hukuku........................................................................ 138
3. Avrupa BirliÄŸi Hukuku........................................................... 140
a. Yeknesak Bir Konsern Hukuku OluÅŸturma
Çabaları............................................................................... 140
b. “Forum Europaeum Konzernrecht” Tarafından
Hazırlanan Rapor..............................................................141
aa. Genel Olarak................................................................141
bb. Grup Kavramı............................................................. 143
4. Türk Hukuku............................................................................ 144
IV. Şirketler Topluluğu (Konsern) Türleri...................................... 145
B. Hâkim Şirketin Bağlı Şirket Borçlarından Sorumlu
Olmaması İlkesi........................................................................................ 148
I. Genel Olarak.................................................................................... 148
II. İlkenin Sınırlandırılması.............................................................. 150
İkinci Böl üm
ŞİRKETLER TOPLULUĞUNA
GÃœVENDEN DOÄžAN SORUMLULUK
(KONZERNVERTRAUENSHAFTUNG)
§ 4 GENEL ESASLAR............................................................................ 153
A. Kavram........................................................................................................ 153
B. Tarihi GeliÅŸim........................................................................................... 155
I. Alman Hukuku............................................................................... 155
1. Öğreti......................................................................................... 155
2. Yargı Kararları.......................................................................... 159
II. İsviçre Hukuku............................................................................... 162
1. “Swissair Kararı” Öncesindeki Durum.............................. 162
2. İsviçre Federal Mahkemesi’nin “Swissair Kararı”........... 163
a. Dava Konusu Olay............................................................ 163
b. Federal MahkemeÂ’nin DeÄŸerlendirmeleri.................. 165
c. Kararın Öğretide Değerlendirilmesi........................... 173
3. “Swissair Kararı” Sonrasındaki Gelişmeler........................175
a. BGE 123 III 220.................................................................175
b. BGE 124 III 297................................................................ 177
aa. Dava Konusu Olay..................................................... 177
bb. Federal MahkemeÂ’nin DeÄŸerlendirmeleri.............178
cc. Kararın Önemi............................................................181
III. Türk Hukuku................................................................................... 183
C. Hukukî Nitelik.......................................................................................... 183
D. Şirketler Topluluğuna Güvenden Doğan Sorumluluğun
Benzer Hukukî Müesseselerden Ayrılması......................................... 186
I. Kefalet ve Garanti Sözleşmeleri.................................................. 186
1. Kefalet Sözleşmesi................................................................... 187
2. Garanti Sözleşmesi.................................................................. 192
3. Åžirketler TopluluÄŸu Ä°liÅŸkisinde Kefalet ve Garanti
Sözleşmesi Ayırımı.................................................................. 194
II. Himâye Beyanları........................................................................... 199
1. Genel Olarak............................................................................. 199
2. Himâye Beyanlarının Tercih Edilme Nedenleri..............202
a. Hâkim Şirket Açısından..................................................203
b. Bağlı Şirketin Alacaklısı Açısından..............................205
3. Katı ve Yumuşak Himâye Beyanları...................................207
a. Katı Himâye Beyanları....................................................207
b. Yumuşak Himâye Beyanları........................................... 210
XVI
4. Himâye Beyanlarının İçeriği ve Hâkim Şirketin
SorumluluÄŸu............................................................................. 212
a. Genel Olarak...................................................................... 212
b. Bağlı Şirketle Yapılan Sözleşmeden Bilgi Sahibi
OlunduÄŸuna Ä°liÅŸkin Beyan............................................. 215
c. Bilgi Vermeye Yönelik Beyan..........................................217
d. Bağlı Şirketteki Katılma Payı Oranının
Korunacağına İlişkin Beyan.......................................... 219
e. Bağlı Şirket Üzerindeki Nüfuzun
Kullanılacağına İlişkin Beyan....................................... 221
f. Bağlı Şirketin Ödeme Gücünün Korunacağına
İlişkin Niyet Beyanı.........................................................223
aa. Genel Olarak...............................................................223
bb. Beyandan Dolayı Hâkim şirketin Bağlı Şirkete
Mali Kaynak Sağlama Yükümlülüğü?..................225
g. Bağlı Şirketin Borçlarının Kendi Borcu Gibi
Kabul EdildiÄŸine Ä°liÅŸkin Beyan.....................................228
h. Bağlı Şirketin Daima Arkasında Olunduğuna
Ä°liÅŸkin Beyan......................................................................230
i. Borcun İfa Edilebilmesi İçin Bağlı Şirkete
Gerekli Mali Kaynağın Sağlanacağına İlişkin
Beyan...................................................................................234
5. Belirsiz Sayıda Muhataba Yönelik Himâye
Beyanları....................................................................................238
a. Hâkim şirketin Yıllık Raporunda Yer Alan
Himâye Beyanları.............................................................238
b. Belirsiz Sayıda Muhataba Yönelik Diğer
Beyanlar..............................................................................242
6. Himâye Beyanları ve Hâkim Şirketin Güven
SorumluluÄŸu.............................................................................244
III. Hukukî Görünüşe Güvenden Doğan Sorumluluk.................245
§ 5 SORUMLULUĞUN KOŞULLARI................................................249
A. Güven Olgusu............................................................................................250
B. Güvenin Korunmaya Lâyık Olması..................................................... 255
C. Hukukî Özel İlişkinin Varlığı................................................................256
D. Güven Uyandıran Davranışın Hâkim Şirkete İsnat Edilebilir
Olması.........................................................................................................258
E. Duyulan Güvene Dayanılarak Bir Tasarrufta Bulunulması...........260
F. Koruma Yükümlülüklerinin İhlâli....................................................... 261
G. Zarar.............................................................................................................268
H. Nedensellik Bağı.......................................................................................268
I. Kusur............................................................................................................ 270
§ 6 SORUMLULUĞUN HUKUKÎ SONUÇLARI............................. 273
A. Genel Olarak.............................................................................................. 273
B. Tazminat Talebi......................................................................................... 275
I. Tazminatın Kapsamı..................................................................... 275
1. Tazminat Talebine Esas Alınacak Zararın
Belirlenmesi.............................................................................. 275
a. Türk-İsviçre Hukuku....................................................... 275
b. Alman Hukuku................................................................. 278
2. Hâkim Şirketin Kusurunun Ağırlığı...................................280
II. Zarar Görenin Ortak Kusuru...................................................... 281
C. İspat Yükü...................................................................................................283
I. Genel Olarak....................................................................................283
II. Nedensellik Bağının İspat Edilmesi...........................................283
III. Kusurun Ä°spat Edilmesi................................................................286
D. Yardımcıların Fiillerinden Sorumluluk...............................................287
E. Zamanaşımı............................................................................................... 290
F. Taleplerin Yarışması................................................................................. 294
§ 7 TK TASARISI’NA GÖRE ŞİRKETLER TOPLULUĞUNDA
GÃœVEN SORUMLULUÄžU............................................................ 297
A. Genel Olarak.............................................................................................. 297
B. Sorumluluğun Uygulanma Koşulları.................................................. 299
XVIII
I. Genel Olarak.................................................................................... 299
II. Bir Şirketler Topluluğunun Varlığı.............................................300
III. Hâkim Şirketin veya Bağlı Şirketin Merkezinin
Türkiye’de Bulunması...................................................................304
IV. Topluluk İtibarının Topluma veya Tüketiciye Güven
Veren Bir Düzeye Ulaşmış Olması.............................................304
V. Topluluk İtibarının Kullanılması ..............................................307
C. Talep Sahibi ve Muhatabı........................................................................309
D. Zamanaşımı................................................................................................310
SONUÇ...................................................................................313
BÄ°BLÄ°YOGRAFYA............................................................................................. 321
İncelemenin Amacı ve Kapsamı
Hukuken bağımsız birden fazla teşebbüsün/şirketin, ekonomik bir bütün oluşturacak şekilde merkezi sevk ve yönetim altında toplanmaları hâlinde, bir konsernin1 varlığından söz edilir. Konserni oluşturan şirketler, hukukî bağımsızlıklarını koruduklarından; kural olarak sözleşme, haksız fiil veya sebepsiz zenginleşmeden kaynaklanan borçlarından dolayı yalnızca kendi malvarlıkları ile sorumludurlar. Bağlı şirketin borcundan dolayı hâkim şirketin veya konsern mensubu bir diğer şirketin sorumlu tutulması, özel koşulların varlığı durumunda ve istisnaen söz konusu olabilir.
Ancak, uygulamada çoğu kez hâkim şirketin, bağlı şirketlerin üçüncü kişilerle yaptıkları sözleşme görüşmelerine doğrudan veya dolaylı olarak müdâhale ettiği görülmektedir. Bu kapsamda öncelikle akla gelen olasılık, hâkim şirketin konsern yönetimi adına özel olarak görevlendirilen bir temsilci aracılığı ile bağlı şirketin sözleşme görüşmelerine katılmasıdır. Görevlendirilen temsilci, kendisine verilen talimat doğrultusunda görüşmelerde yalnızca gözlemci sıfatıyla hazır bulunmak veya bağlı şirkete danışmanlık yaparak onu desteklemek gibi pasif bir rol üstlenebildiği gibi, müzakerelerin sonucunu etkileyebilecek aktif bir rol de üstlenebilmektedir.
Sıkça karşılaşılan bir diğer durum da, kamuya yönelik olarak yapılan açıklamalarla, bağlı şirketin görüşmeler sırasındaki pozisyonunun güçlendirilmesidir. Bağlı şirketin kırtasiye, reklam dokümanları veya ilânlarında hâkim şirketin unvanına, logosuna yer verilmesi ya da şirketin konsernle olan ilişkisinin reklam niteliğindeki beyanlarla çeşitli şekillerde özellikle ön plana çıkarılması, bu kapsamda örnek olarak gösterilebilir.
İşte, hâkim şirketin belirtilen davranışlarla, bağlı şirketin mevcut veya potansiyel sözleşme partnerleri nezdinde kendisine yönelik yüksek düzeyde güven uyandırmak suretiyle, sözleşme görüşmelerini veya sözleşmenin kurulmasını önemli ölçüde etkilediği, ardından bu güveni hakkaniyete aykırı bir şekilde boşa çıkardığı durumlarda, güven sorumluluğu esasları uyarınca tazminat yükümlülüğünün söz konusu olup olmayacağı sorunu ortaya çıkmaktadır.
Şirketler topluluğuna güvenden doğan sorumluluk (Konzernvertrau-enshaftung) kavramı ilk kez, 1969da yayımlanan Konzernaufienrecht und allgemeines Privatrecht konulu doçentlik tezi çalışması ile Eckard Reh-binder tarafından Alman hukuk literatürüne kazandırılmıştır. Alman Paylı Şirketler Kanununun oldukça ayrıntılı bir şekilde kaleme alınmış olan konsern hukukuna ilişkin hükümleri, bu konuda herhangi bir düzenleme içermemektedir. Rehbindere göre söz konusu sorumluluk, hâkim şirketin, bir üçüncü kişi tarafından, onun bağlı şirketin borcunu tekeffül ettiği yönünde yorumlanabilecek hukukî işleme yönelik olmayan beyan veya davranışlarından dolayı sorumluluğudur3.
Rehbinderin anılan eserde ileri sürdüğü görüşler öğretide fazla ilgi görmemiş; yalnızca birkaç yazar tarafından dikkate alınarak değerlendirilmiş ve ardından da unutulmaya yüz tutmuştur. Ancak bu durum, İsviçre Federal Mahkemesinin 15 Kasım 1994 tarihliSwissair Karan4 ile tamamen değişmiştir. Gerek İsviçre, gerekse Alman doktrininde büyük yankı uyandıran söz konusu kararla birlikte, Rehbinderin görüşleri güncellik kazanmış ve özellikle son yıllarda yoğun tartışmalara neden olmuştur.
Alman Hukukunun aksine, İsviçre Hukukunda bugüne kadar konsernlere ilişkin sistematik bir kanunî düzenlemeye gidilmemiş; kon-sernlerin ekonomik hayatta oldukça önemli bir rol oynadığı bu ülkede, konsern hukukunun yalnızca belirli bazı konuları için özel hükümler öngörülmüştür. Bu nedenle, uygulamada anılan alanda ortaya çıkan sorunlara çözüm yolu bulma görevi, büyük ölçüde öğreti ve yargıya bırakılmış durumdadır. İsviçre Federal Mahkemesi, 15 Kasım 1994 tarihli ünlü Swıssair Kararı ile böyle bir görevi yerine getirmiş; ilk kez güven sorumluluğunu ve güven sorumluluğunun bir uygulama alanı olan şirketler topluluğuna güvenden doğan sorumluluğu bir sorumluluk kaynağı olarak kabul ederek, İsviçre Hukukuna kazandırmıştır.
Ticaret şirketlerinin hukukî ve ekonomik bağımsızlığı esasından hareket eden yürürlükteki Türk Ticaret Kanununda, konsern hukukuna ilişkin özel bir norm bulunmamaktadır. Şubat 2005te Adalet Bakanlığı tarafından yayımlanan Türk Ticaret Kanunu Tasansının getirdiği önemli yeniliklerden biri de, konsern hukukuna ilişkin bazı temel düzenlemelere yer verilmiş olmasıdır. Tasarı metni, Adalet Bakanlığı Yun 8 Aralık 1999 tarihinde aldığı bir kararla kurulan, Türk Ticaret Kanunu Komisyonu tarafından hazırlanmıştır. Komisyon söz konusu metin üzerinde, Şubat 2005te kamuoyuna sunulduktan sonra ilgili kurum ve kuruluşlardan gelen değerlendirmeleri dikkate alarak bazı değişiklikler yapmış ve kaleme alınan ikinci metin, 9 Kasım 2005 tarihinde Başbakanlıkça, Hükümetin Teklif Ettiği Metin olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına sevkedilmiştir
Hükümetin Teklif Ettiği Tasarı Metni, 15 Kasım 2005e Meclis Adalet Komisyonuna, oradan da Adalet Alt Komisyonuna gönderilmiştir. Adalet Komisyonu, Alt Komisyon tarafından yapılan değişiklikleri de dikkate alarak yeni bir metin hazırlamış ve 3 Mayıs 2007 tarihinde bu metni Meclis Genel Kurulunda görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına sunmuştur. Bu çalışmada Türk Ticaret Kanunu Tasarısı (Tasarı) olarak, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına gönderilen söz konusu metin esas alınmıştır6.
Tasarıda, Alman ve İsviçre hukuklarından farklı olarak, konsern kavramı yerine şirketler topluluğu terimi tercih edilmiş; çeşitli düzenlemelerde aynı kavramı ifâde etmek üzere kısaca topluluk ibaresi kullanılmıştır. Buna bağlı olarak, çalışmada genel olarak şirketler topluluğu terimine öncelik tanınmış; fakat, özellikle Alman ve İsviçre hukuklarına ilişkin açıklamalarda, gerektiğinde konsern kavramına da yer verilmiştir.
Şirketler topluluğu, Tasarının Ticaret Şirketlerine ayrılmış olan ikinci kitabının Genel Hükümler başlıklı birinci kısmında ve 195 ilâ 209. maddeler arasında düzenlenmiştir. Bu hükümlerin bir bölümü Alman Paylı Şirketler Kanununun 17 ilâ 21. paragraflarından bazı değişikliklerle alınmış; bazı hükümlere de, aynı Kanunun bağlı işletmeler hakkındaki 291 ilâ 337. normları esin vermiştir. Sistem oluşturulurken, Avrupa Birliği düzenlemelerinden ve Avrupa Konsern Hukukuna ilişkin Forum Europaeumun önerilerinden de yararlanılmıştır. Ancak Tasarının sistemi, özellikle sorumluluğa ilişkin kuralları kendine özgüdür7.
Tasarının Güvenden doğan sorumluluk kenar başlığım taşıyan m. 209 hükmü, şirketler topluluğuna güvenden doğan sorumluluğu bir sorumluluk kaynağı olarak açıkça düzenlemiştir. Anılan düzenleme uyarınca, hâkim şirket, topluluk itibarının, topluma veya tüketiciye güven veren bir düzeye ulaştığı hâllerde, bu itibarın kullanılmasının uyandırdığı güvenden sorumludur. Hükmün gerekçesi değerlendirildiğinde, İsviçre Federal Mahkemesinin Swissaır Kararının, böyle bir düzenlemeye gidilmesinde önemli bir rol oynadığı anlaşılmaktadır.
Bu çalışmanın amacı, Türk Ticaret Kanunu Tasarısının şirketler topluluğunda güven sorumluluğunu düzenleyen 209. maddesini, Alman ve İsviçre hukuklarındaki düzenlemeleri, öğretideki görüşleri ve yargı ka-radarını da dikkate alarak incelemektir. Tasarının şirketler topluluğuna ilişkin hükümlerinin ağırlıklı olarak Alman Konsern Hukukuna dayanması; güven sorumluluğu ve onun bir uygulama alanını oluşturan şirketler topluluğuna güvenden doğan sorumluluğun ilk kez Alman öğretisinde ortaya konmuş olması; Tasarının 209. maddesine esas teşkil eden İsviçre Federal Mahkemesinin Swissair Kararı; özellikle bu karar sonrasında güven sorumluluğu alanında her iki ülkede yaşanan gelişmeler ve yapılan bilimsel araştırmalar, konunun Alman ve İsviçre hukukları ile karşılaştırılmalı olarak ele alınmasını gerekli kılmaktadır. Ancak, çalışmanın amacı, Almanya ve İsviçredeki hukukî durumu ayrıntılı olarak yorumlamak değil, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ile getirilen düzenlemeyi değerlendirmektir. Dolayısıyla, anılan hukuk sistemlerine ilişkin açıklamalar, bu amaca hizmet edecek şekilde sınırlı tutulmuştur.
Uygulamada, Almanya ve İsviçrede olduğu gibi8, ülkemizde de topluluğu oluşturan şirketlerin büyük bir bölümünü anonim şirketler oluşturmaktadır9. Bu nedenle, çalışma kapsamında yapılan açıklamalarda gerek hâkim, gerekse bağlı şirketin anonim şirket olduğu varsayımından hareket edilmiştir.
Çalışma iki bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde, şirketler topluluğuna güvenden doğan sorumluluğun dayanağını oluşturan genel esaslar ele alınmıştır. Bu bölümün birinci kısmında (§ l), güven sorumluluğu; kavram, işlev, kanunî düzenleme, tarihi gelişim ve sorumluluğun uygulanma koşulları açısından ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Şirketler topluluğuna güvenden doğan sorumluluk, üçüncü kişinin culpa in contrahendo sorumluluğu esas alınarak geliştirildiğinden, ikinci kısımda (§2) kısaca, culpa in contrahendo sorumluluğu, culpa in contrahendo sorumluluğu ile güven sorumluluğu ilişkisi ve üçüncü kişinin güven sorumluluğu konulan üzerinde durulmuştur. Şirketler topluluğunda güven sorumluluğunun, güven sorumluluğu yanında şirketler topluluğu hukukuboyutu da bulunduğundan, birinci bölümün son kısmında (§ 3), atipik bir yapı arz eden şirketler topluluğu ve şirketler topluluğunda sorumluluk konularına yer verilmiştir. Bu kapsamda, şirketler topluluğu kavramı; Almanya, isviçre, Avrupa Birliği ve Türkiyede şirketler topluluğu hukuku ile ilgili yasal düzenlemeler ve hâkim şirketin bağlı şirket borçlarından sorumlu olmaması ilkesi, ana hatlarıyla ele alınmıştır.
Çalışmanın odağını, şirketler topluluğuna güvenden doğan sorumluluğun ayrıntılı bir şekilde incelendiği ikinci bölüm oluşturmaktadır. Bu bölümün birinci kısmında (§ 4), anılan sorumluluk kavram, tarihi gelişim ve hukukî nitelik açısından ele alınmış; ardından, benzer hukukî müesseselerden farkı hakkında ayrıntılı bir şekilde bilgi verilmiştir. İkinci kısımda (§ S) sorumluluğun uygulanma koşullarına, üçüncü kısımda ise (§ 6), hukukî sonuçlarına ilişkin açıklamalara yer verilmiştir. Son kısım (§ 7), Türk Ticaret Kanunu Tasarısının şirketler topluluğunda güven sorumluluğunu düzenleyen 209. maddesine ilişkin değerlendirmelere ayrılmıştır.
Çalışma, inceleme sırasında elde edilen sonuçların özeti ile sona erdirilmiştir.
öNSöZ
Ticaret şirketlerinin hukukî ve ekonomik bağımsızlığı varsayımından hareket eden yürürlükteki Türk Ticaret Kanununda, şirketler topluluğu hukukuna ilişkin özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Türk Ticaret Kanunu Tasansının getirdiği önemli yeniliklerden biri de, bu alana ilişkin bazı temel düzenlemelere yer verilmiş olmasıdır. Tasarının Güvenden doğan sorumluluk kenar başlığını taşıyan 209. maddesi, şirketler topluluğuna güvenden doğan sorumluluğu, bir sorumluluk kaynağı olarak düzenlemiştir. Söz konusu hüküm uyarınca, hâkim şirket, topluluk itibarının, topluma veya tüketiciye güven veren bir düzeye ulaştığı hâllerde, bu itibarın kullanılmasının uyandırdığı güvenden sorumludur. Bu çalışmanın amacı, Türk Ticaret Kanunu Tasarısının şirketler topluluğunda güven sorumluluğunu düzenleyen 209. maddesini, Alman ve İsviçre hukuklarındaki düzenlemeleri, doktrindeki görüşleri ve yargı kararlarını da dikkate alarak incelemektir.
Eserin hazırlanması sırasında sürekli desteğini gördüğüm saygıdeğer hocam Sayın Prof. Dr.Ünal Tekinalpe sonsuz şükranlarımı sunuyorum. Kendisi, oldukça yoğun çalışma programına rağmen bana her zaman vakit ayırmış; konunun belirlenmesi, yurt dışından burs alarak çalışmanın bir kısmını Almanyada gerçekleştirme olanağının sağlanması hususlarında yardımlarını esirgememiş ve yazdığı makalelerle benim için yol gösterici olmuştur.
Eserin büyük bir bölümü, Münsterdeki Westfâlische Wilhelms Ãœniversitesi bünyesinde yaptığım araÅŸtırmalara dayanmaktadır. Münsterde bulunduÄŸum sırada gösterdikleri ilgi, misafirperverlik ve yardımlarındandolayı, deÄŸerli hocam ve doktora tez danışmanım Sayın Prof. Dr. Bern-hard Grofifelde; beni Almanya\\\\\\\′ya davet ederek, Enstitüsünde çalışma olanağı saÄŸlayan Sayın Prof. Dr. Ingo Saengere ve Almanya\\\\\\\′daki master öğrenimimden beri, her zaman teÅŸvik ve desteÄŸini gördüğüm saygıdeÄŸer hocam Saym Prof. Dr. Antonio Autieroya içten teÅŸekkürlerimi sunarım.
Ayrıca, çalışmanın hazırlanması sırasında benden manevi desteklerini esirgemeyen değerli hocalarım Prof. Dr. Sabri Orman, Prof. Dr. Nevzat Koç, Prof. Dr. Nuri Çelik, Prof. Dr. Şükrü Yıldız, Prof. Dr. Sami Karahan ve Yrd. Doç. Dr. Abdulkadir Akıla teşekkürü bir borç bildiğimi belirtmek isterim.
Çalışmanın basımını büyük bir özenle gerçekleştiren On İki Levha Yayıncılık A.Ş.nin tüm mensuplarına, özellikle Sayın Erol Oze çok teşekkür ederim.
Bu eseri, kısa bir süre önce kaybettiğim sevgili anneme ve 2003 yılında aramızdan ayrılan rahmetli babama ithaf ediyorum.
Ä°stanbul, 2010
Asuman Yılmaz
İÇİNDEKİLER :
ÖNSÖZ................................................................................................................... IX
İÇİNDEKİLER..................................................................................................... XI
KISALTMALAR...............................................................................................XIX
GÄ°RÄ°Åž
A. İncelemenin Amacı ve Kapsamı.................................................................1
B. Borç İlişkilerinin Kaynakları: Geleneksel Sözleşme – Haksız
Fiil Ayırımı......................................................................................................6
C. Haksız Fiil Sorumluluğunun Dezavantajlı Yönleri...............................8
I. Genel Olarak.........................................................................................8
II. Saf Malvarlığı Zararlarının Tazmini Sorunu................................9
Birinci Böl üm
GENEL ESASLAR
§ 1 GÜVEN SORUMLULUĞU...............................................................21
A. Genel Olarak.................................................................................................21
B. Kavram ve Ä°ÅŸlev........................................................................................... 22
C. Güven Sorumluluğu ve Koruma (Davranış) Yükümlülükleri
Ä°liÅŸkisi............................................................................................................ 24
I. Edim Yükümlülüğü – Koruma Yükümlülüğü Ayırımı........... 25
1. Edim Yükümlülükleri............................................................... 25
2. Koruma Yükümlülükleri..........................................................27
II. Edim Yükümlülüklerinden Bağımsız Borç İlişkileri............... 30
III. Bütünsel Kanunî Koruma İlişkisi..................................................32
IV. Güven Sorumluluğu ve Koruma Yükümlülükleri İlişkisi........35
D. Kanunî Düzenleme..................................................................................... 36
E. Tarihi GeliÅŸim............................................................................................. 38
I. Alman Hukuku................................................................................. 38
II. İsviçre Hukuku................................................................................. 44
1. İsviçre Federal Mahkemesi’nin “Swissair Kararı”............. 44
2. Kararın Önemi............................................................................47
3. Federal Mahkeme’nin Güven Sorumluluğunu
Uyguladığı Diğer Önemli Kararları.......................................51
a. BGE 121 III 350 ..................................................................51
b. BGE 123 III 220...................................................................52
c. BGE 124 III 297...................................................................53
d. 23.6.1998 Tarih ve 4C.410/1997 Sayılı Karar..............53
e. BGE 130 III 345.................................................................. 56
aa. Dava Konusu Olay....................................................... 56
bb. Federal MahkemeÂ’nin DeÄŸerlendirmeleri...............57
cc. Kararın Önemi..............................................................59
4. Öğreti........................................................................................... 60
III. Türk Hukuku..................................................................................... 68
IV. Güven Sorumluluğu Teorisi’ne Yöneltilen Eleştiriler ve
DeÄŸerlendirme...................................................................................71
F. Sorumluluğun Koşulları............................................................................74
I. Güven Olgusu.....................................................................................74
II. Güvenin Korunmaya Lâyık Olması..............................................76
III. Hukukî Özel İlişkinin Varlığı........................................................ 77
IV. Hukukî İşlem Alanına Katılma..................................................... 80
XIII
V. Duyulan Güvene Dayanılarak Bir Tasarrufta
Bulunulması....................................................................................... 84
VI. Koruma Yükümlülüklerinin İhlâli................................................85
VII. Zarar.................................................................................................... 86
VIII. Nedensellik Bağı............................................................................... 86
IX. Kusur................................................................................................... 87
§ 2 ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN GÜVEN SORUMLULUĞU...........................91
A. Genel Olarak.................................................................................................91
I. Culpa in Contrahendo SorumluluÄŸu............................................91
1. Kavram..........................................................................................91
2. Tarihi GeliÅŸim............................................................................ 92
3. Kanunî Düzenleme................................................................... 96
4. Hukukî Nitelik........................................................................... 97
a. Haksız Fiil Sorumluluğu Görüşü................................... 99
b. Sözleşme Sorumluluğu Görüşü.................................... 100
c. Kendine Özgü Sorumluluk Görüşü............................. 102
d. DeÄŸerlendirme.................................................................. 103
II. Culpa in Contrahendo Sorumluluğu ve Güven
SorumluluÄŸu Ä°liÅŸkisi...................................................................... 105
B. Ü çüncü Kişinin Culpa in Contrahendo Sorumluluğu.................... 107
I. Genel Olarak.................................................................................... 107
II. Temsilcilerin Culpa in Contrahendo SorumluluÄŸu................110
III. Diğer Görüşme Yardımcılarının Culpa in Contrahendo
SorumluluÄŸu.................................................................................... 113
C. Ü çüncü Kişinin Sözleşme Sonrası Güven Sorumluluğu..................117
§ 3 ŞİRKETLER TOPLULUĞU (KONSERN) VE ŞİRKETLER
TOPLULUÄžUNDA SORUMLULUK........................................... 121
A. Genel Olarak Åžirketler TopluluÄŸu (Konsern).................................... 121
I. Şirketler Topluluğu (Konsern) Kavramı................................... 121
1. Alman Hukuku........................................................................ 121
2. İsviçre Hukuku........................................................................124
3. Türk Hukuku............................................................................ 125
II. Şirketler Topluluğunun (Konsernin) Unsurları...................... 127
1. Hukuken Bağımsız Birden Fazla Şirketin Varlığı............ 127
2. Merkezi Sevk ve Yönetim Altında Toplanma................... 128
III. Kanunî Düzenleme........................................................................ 134
1. Alman Hukuku........................................................................ 136
2. İsviçre Hukuku........................................................................ 138
3. Avrupa BirliÄŸi Hukuku........................................................... 140
a. Yeknesak Bir Konsern Hukuku OluÅŸturma
Çabaları............................................................................... 140
b. “Forum Europaeum Konzernrecht” Tarafından
Hazırlanan Rapor..............................................................141
aa. Genel Olarak................................................................141
bb. Grup Kavramı............................................................. 143
4. Türk Hukuku............................................................................ 144
IV. Şirketler Topluluğu (Konsern) Türleri...................................... 145
B. Hâkim Şirketin Bağlı Şirket Borçlarından Sorumlu
Olmaması İlkesi........................................................................................ 148
I. Genel Olarak.................................................................................... 148
II. İlkenin Sınırlandırılması.............................................................. 150
İkinci Böl üm
ŞİRKETLER TOPLULUĞUNA
GÃœVENDEN DOÄžAN SORUMLULUK
(KONZERNVERTRAUENSHAFTUNG)
§ 4 GENEL ESASLAR............................................................................ 153
A. Kavram........................................................................................................ 153
B. Tarihi GeliÅŸim........................................................................................... 155
I. Alman Hukuku............................................................................... 155
1. Öğreti......................................................................................... 155
2. Yargı Kararları.......................................................................... 159
II. İsviçre Hukuku............................................................................... 162
1. “Swissair Kararı” Öncesindeki Durum.............................. 162
2. İsviçre Federal Mahkemesi’nin “Swissair Kararı”........... 163
a. Dava Konusu Olay............................................................ 163
b. Federal MahkemeÂ’nin DeÄŸerlendirmeleri.................. 165
c. Kararın Öğretide Değerlendirilmesi........................... 173
3. “Swissair Kararı” Sonrasındaki Gelişmeler........................175
a. BGE 123 III 220.................................................................175
b. BGE 124 III 297................................................................ 177
aa. Dava Konusu Olay..................................................... 177
bb. Federal MahkemeÂ’nin DeÄŸerlendirmeleri.............178
cc. Kararın Önemi............................................................181
III. Türk Hukuku................................................................................... 183
C. Hukukî Nitelik.......................................................................................... 183
D. Şirketler Topluluğuna Güvenden Doğan Sorumluluğun
Benzer Hukukî Müesseselerden Ayrılması......................................... 186
I. Kefalet ve Garanti Sözleşmeleri.................................................. 186
1. Kefalet Sözleşmesi................................................................... 187
2. Garanti Sözleşmesi.................................................................. 192
3. Åžirketler TopluluÄŸu Ä°liÅŸkisinde Kefalet ve Garanti
Sözleşmesi Ayırımı.................................................................. 194
II. Himâye Beyanları........................................................................... 199
1. Genel Olarak............................................................................. 199
2. Himâye Beyanlarının Tercih Edilme Nedenleri..............202
a. Hâkim Şirket Açısından..................................................203
b. Bağlı Şirketin Alacaklısı Açısından..............................205
3. Katı ve Yumuşak Himâye Beyanları...................................207
a. Katı Himâye Beyanları....................................................207
b. Yumuşak Himâye Beyanları........................................... 210
XVI
4. Himâye Beyanlarının İçeriği ve Hâkim Şirketin
SorumluluÄŸu............................................................................. 212
a. Genel Olarak...................................................................... 212
b. Bağlı Şirketle Yapılan Sözleşmeden Bilgi Sahibi
OlunduÄŸuna Ä°liÅŸkin Beyan............................................. 215
c. Bilgi Vermeye Yönelik Beyan..........................................217
d. Bağlı Şirketteki Katılma Payı Oranının
Korunacağına İlişkin Beyan.......................................... 219
e. Bağlı Şirket Üzerindeki Nüfuzun
Kullanılacağına İlişkin Beyan....................................... 221
f. Bağlı Şirketin Ödeme Gücünün Korunacağına
İlişkin Niyet Beyanı.........................................................223
aa. Genel Olarak...............................................................223
bb. Beyandan Dolayı Hâkim şirketin Bağlı Şirkete
Mali Kaynak Sağlama Yükümlülüğü?..................225
g. Bağlı Şirketin Borçlarının Kendi Borcu Gibi
Kabul EdildiÄŸine Ä°liÅŸkin Beyan.....................................228
h. Bağlı Şirketin Daima Arkasında Olunduğuna
Ä°liÅŸkin Beyan......................................................................230
i. Borcun İfa Edilebilmesi İçin Bağlı Şirkete
Gerekli Mali Kaynağın Sağlanacağına İlişkin
Beyan...................................................................................234
5. Belirsiz Sayıda Muhataba Yönelik Himâye
Beyanları....................................................................................238
a. Hâkim şirketin Yıllık Raporunda Yer Alan
Himâye Beyanları.............................................................238
b. Belirsiz Sayıda Muhataba Yönelik Diğer
Beyanlar..............................................................................242
6. Himâye Beyanları ve Hâkim Şirketin Güven
SorumluluÄŸu.............................................................................244
III. Hukukî Görünüşe Güvenden Doğan Sorumluluk.................245
§ 5 SORUMLULUĞUN KOŞULLARI................................................249
A. Güven Olgusu............................................................................................250
B. Güvenin Korunmaya Lâyık Olması..................................................... 255
C. Hukukî Özel İlişkinin Varlığı................................................................256
D. Güven Uyandıran Davranışın Hâkim Şirkete İsnat Edilebilir
Olması.........................................................................................................258
E. Duyulan Güvene Dayanılarak Bir Tasarrufta Bulunulması...........260
F. Koruma Yükümlülüklerinin İhlâli....................................................... 261
G. Zarar.............................................................................................................268
H. Nedensellik Bağı.......................................................................................268
I. Kusur............................................................................................................ 270
§ 6 SORUMLULUĞUN HUKUKÎ SONUÇLARI............................. 273
A. Genel Olarak.............................................................................................. 273
B. Tazminat Talebi......................................................................................... 275
I. Tazminatın Kapsamı..................................................................... 275
1. Tazminat Talebine Esas Alınacak Zararın
Belirlenmesi.............................................................................. 275
a. Türk-İsviçre Hukuku....................................................... 275
b. Alman Hukuku................................................................. 278
2. Hâkim Şirketin Kusurunun Ağırlığı...................................280
II. Zarar Görenin Ortak Kusuru...................................................... 281
C. İspat Yükü...................................................................................................283
I. Genel Olarak....................................................................................283
II. Nedensellik Bağının İspat Edilmesi...........................................283
III. Kusurun Ä°spat Edilmesi................................................................286
D. Yardımcıların Fiillerinden Sorumluluk...............................................287
E. Zamanaşımı............................................................................................... 290
F. Taleplerin Yarışması................................................................................. 294
§ 7 TK TASARISI’NA GÖRE ŞİRKETLER TOPLULUĞUNDA
GÃœVEN SORUMLULUÄžU............................................................ 297
A. Genel Olarak.............................................................................................. 297
B. Sorumluluğun Uygulanma Koşulları.................................................. 299
XVIII
I. Genel Olarak.................................................................................... 299
II. Bir Şirketler Topluluğunun Varlığı.............................................300
III. Hâkim Şirketin veya Bağlı Şirketin Merkezinin
Türkiye’de Bulunması...................................................................304
IV. Topluluk İtibarının Topluma veya Tüketiciye Güven
Veren Bir Düzeye Ulaşmış Olması.............................................304
V. Topluluk İtibarının Kullanılması ..............................................307
C. Talep Sahibi ve Muhatabı........................................................................309
D. Zamanaşımı................................................................................................310
SONUÇ...................................................................................313
BÄ°BLÄ°YOGRAFYA............................................................................................. 321
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı