Türk - Alman - İsviçre Hukukuna Göre Farklı Cinslerin Eşit Haklara Sahip Olması ( Genel Eşitlik İlkesinin Bir Uygulanma Biçimi )
Türk - Alman - İsviçre Hukukuna Göre Farklı Cinslerin Eşit Haklara Sahip Olması ( Genel Eşitlik İlkesinin Bir Uygulanma Biçimi )
Zafer GÖREN
Sayfa Sayısı
:
175
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
1998
ISBN NO
:
9754411204
İKÃNCÃ BASIYA ÖNSÖZ
Kitabın birinci baskısından bu yana yedi yıh aşkın bir süre geçmesine karşın birinci baskıda yer alan Anayasaya "Erkek ve kadın eşit haklara sahiptir" yolunda bir kural konulmasına ilişkin önerim henüz gerçekleşmediği gibi, yasalarda farklı cinslerin eşit haklara sahip olmasına ters düşen normların ayıklanmasına ilişkin çabalar da bugüne kadar tam anlamıyla sonuç vermiş değildir.
İnsanın eşitlik hakkının mantıklı ve kusursuz bir biçimde gerçekleşmesi ve adalet adına eksik olanın tamamlanması yolunda Anayasa Mahkememizin çabalan yadsınamaz. Dileğim çoğunluğu erkeklerden oluşsa bile yasama organının da bu konuda kendisinden beklenilen aktiviteyi göstermesidir.
îkinci baskıda kitap gözden geçirilmiş ve dili netleştirilmeye çalışılmıştır.
Düzeltmelerde yardımcı olan Sevgi Hafızoğlu′na, dizgi ve sayfa düzenini titizlikle gerçekleştiren Uzman Serab Şen′e ve Adalet Matbaacılık Tic. Ltd. Şti.′nin değerli çalışanlarına yürekten teşekkür ediyorum.
İzmir, Ocak 1998
Prof. Dr. Zafer GÖREN
VII
İÇİNDEKİLER
BlRlNCl BASIYA ÖNSÖZ V
İKİNCİ BASIYA ÖNSÖZ VE
İÇİNDEKİLER IX
KISALTMALAR XIII
§1. GÃRÃŞ 1
I. EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA İLKESİNİN TARİHSEL GELlŞlMl 1
II. GENEL OLARAK EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA İLKESİ .9
1. Eşit Haklara Sahip Olma İlkesinin İçeriği 13
A) EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA İLKESİNİN GENEL EŞİTLİK İLKESİYLE
İLİŞKİSİ 15
B) EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA İLKESİNİN CİNSİYETE DAYALI AYIRIM
YASAĞIYLA İLİŞKİSİ 23
2. Eşit Haklara Sahip Olma İlkesinin Özel Hukuka Etkisi 25
§ 2. İZİN VERİLEN AYIRIMLAR (Eşit Haklara Sahip Olma İlkesinin İstisnaları) ..33
I. AÇIK AYIRIMLAR (Anayasanın Özel Normları) 33
II. ÜSTÜ KAPALI AYIRIMLAR 37
1. Sözde Ayırımlar 37
2. Yoruma Dayalı Ayırımlar .40
A) OBJEKTİF-BİYOLOJİK CİNSEL FARKLILIKLAR 42
a) Nişanın Bozulmasında Tazminat 43
b)tddet 45
c) Ceza Hukukunda Ayırımlar .- 46
B) FONKSİYONEL (İŞBÖLÜMÜNE DAYALI) FARKLILIKLAR 49
3. İstatistik Yardımıyla Belirlenen Farklılıklara Dayalı Ayıranlar ...52
4. Tipik Fizyolojik ve Psikolojik Özelliklere Dayalı Ayırımlar 53
5. Tipik Toplumsal Roller Nedeniyle Yapılan Ayırımlar 55
6. Yönetsel Ekonomi ve Kamu Düzeni Yararına Yapılan Ayırımlar 59
IX
i 3. EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA İLKESİNİN DEĞİŞİK HUKUK
ALANLARINA UYGULANMASI VE DOĞURDUĞU PROBLEMLER 61
I. EŞİT HAKLARI SAHİP OLMA İLKESİNİN AİLE HUKUKU ALANINA
UYGULANMASI 61
1. Eşit Haklara Sahip Olma İlkesi ve Aile Düzeni 61
2. Eşit Haklara Sahip Olma İlkesi ve Evlenmenin Genel Hükümleri 66
A) EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA İLKESİ VE AİLEDE OTORİTE 66
a) Birliğin Başkanı (Koca veya Babanın Sonsöz Hakkı) 66
b) Evlilik Konutu ve İkametgâh 71
c)BirliğiTemsilYetkisi(AnahtarYetkisi) 73
d) Evli Kadının Bir Meslek ve Sanatla Uğraşması 77
B) AİLENİN GEÇİN DİRİLMESİ YÜKÜMLÜLÜĞÜ 82
C) AYRILIK VE BOŞANMA DURUMUNDA NAFAKA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 86
D) EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA İLKESİ VE VELAYET HAKKI 87
E) EVLİLİK İSİM HUKUKU VE EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA İLKESİ 94
3. Nesebin Reddi Davasını Açma Hakkı ve Eşit Haklara Sahip Olma İlkesi 105
4. Mal Rejimleri ve Eşit Haklara Sahip Olma İlkesi 107
II. EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA İLKESİNİN İŞ HUKUKU ALANINDA
UYGULANMASI . 116
İ. Genel Olarak İş Hukukunda Eşit Haklara Sahip Olma İlkesi 116
2. İş Hukukunda Eşit Haklara Sahip Olma İlkesinin içeriği ve Kapsamı 123
3. İşe Alınmada Eşit Haklara Sahip Olma İlkesinin Uygulanması Problematiği. 125
4. Farklı Cinsler Bakımından Eşdeğerli İşe Eşit Ücret 128
§ 4. EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA İLKESİNİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ
YOLUNDA ULUSLARARASI ÇABALAR 139
I. İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRİSİ 139
II. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ 141
IH. ULUSLARARASI ÇALIŞMA ORGANİZASYONUNUN SÖZLEŞME,
TAVSİYE VE KARARLARI 142
IV. AVRUPA TOPLULUKLARI HUKUKU VE EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA
İLKESİ 144
1. Genel Eşitlik İlkesi ! 144
2. Avrupa Toplulukları Hukukunda Cinsiyete Dayalı Ayırım Yasağı 146
GENEL OLARAK 146
B) İLKENİN AVRUPA TOPLULUKLARI HUKUKUNDAKİ TARİHSEL
GELİŞİMİ 147
C) İLKENİN İÇERİĞİ VE KAPSAMI 149
D) EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA KONUSUNDAKİ KONSEY
DİREKTİFLERİ 150
a) Konsey′in 10.2.1975 TM(RL 75/117 EWG) Sayılı Direktifi 150
b) Konseyin 93.1976 T.li(RL 76/207/EWG Sayılı Direktifi 151
aa) Eşi Haklara Sahip Olma ilkesinin İstisnaları 152
bb) Doğrudan Doğruya ve Dolaylı Ayırımlar 153
cc) Konseyin (RL 75/U7/EWG) ve (RL 76I2O7IEWG) ve (RL 77/187/EWG)
Sayılı Direktiflerinin F. Almanya Tarafından Uygulanması 153
c) Konseyin 15.7.1978 Tarihli (RL 79/7/EWG) Sayüı Direktifi 154
d) Konseyin 24.7.1986 Tarihli (RL 86/378/EWG) saydı Direktifi 155
e) Konseyin 11.12.1986 Tarihli (RL 86/613/EW 155
BİBLİYOGRAFYA 163
Kitabın birinci baskısından bu yana yedi yıh aşkın bir süre geçmesine karşın birinci baskıda yer alan Anayasaya "Erkek ve kadın eşit haklara sahiptir" yolunda bir kural konulmasına ilişkin önerim henüz gerçekleşmediği gibi, yasalarda farklı cinslerin eşit haklara sahip olmasına ters düşen normların ayıklanmasına ilişkin çabalar da bugüne kadar tam anlamıyla sonuç vermiş değildir.
İnsanın eşitlik hakkının mantıklı ve kusursuz bir biçimde gerçekleşmesi ve adalet adına eksik olanın tamamlanması yolunda Anayasa Mahkememizin çabalan yadsınamaz. Dileğim çoğunluğu erkeklerden oluşsa bile yasama organının da bu konuda kendisinden beklenilen aktiviteyi göstermesidir.
îkinci baskıda kitap gözden geçirilmiş ve dili netleştirilmeye çalışılmıştır.
Düzeltmelerde yardımcı olan Sevgi Hafızoğlu′na, dizgi ve sayfa düzenini titizlikle gerçekleştiren Uzman Serab Şen′e ve Adalet Matbaacılık Tic. Ltd. Şti.′nin değerli çalışanlarına yürekten teşekkür ediyorum.
İzmir, Ocak 1998
Prof. Dr. Zafer GÖREN
VII
İÇİNDEKİLER
BlRlNCl BASIYA ÖNSÖZ V
İKİNCİ BASIYA ÖNSÖZ VE
İÇİNDEKİLER IX
KISALTMALAR XIII
§1. GÃRÃŞ 1
I. EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA İLKESİNİN TARİHSEL GELlŞlMl 1
II. GENEL OLARAK EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA İLKESİ .9
1. Eşit Haklara Sahip Olma İlkesinin İçeriği 13
A) EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA İLKESİNİN GENEL EŞİTLİK İLKESİYLE
İLİŞKİSİ 15
B) EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA İLKESİNİN CİNSİYETE DAYALI AYIRIM
YASAĞIYLA İLİŞKİSİ 23
2. Eşit Haklara Sahip Olma İlkesinin Özel Hukuka Etkisi 25
§ 2. İZİN VERİLEN AYIRIMLAR (Eşit Haklara Sahip Olma İlkesinin İstisnaları) ..33
I. AÇIK AYIRIMLAR (Anayasanın Özel Normları) 33
II. ÜSTÜ KAPALI AYIRIMLAR 37
1. Sözde Ayırımlar 37
2. Yoruma Dayalı Ayırımlar .40
A) OBJEKTİF-BİYOLOJİK CİNSEL FARKLILIKLAR 42
a) Nişanın Bozulmasında Tazminat 43
b)tddet 45
c) Ceza Hukukunda Ayırımlar .- 46
B) FONKSİYONEL (İŞBÖLÜMÜNE DAYALI) FARKLILIKLAR 49
3. İstatistik Yardımıyla Belirlenen Farklılıklara Dayalı Ayıranlar ...52
4. Tipik Fizyolojik ve Psikolojik Özelliklere Dayalı Ayırımlar 53
5. Tipik Toplumsal Roller Nedeniyle Yapılan Ayırımlar 55
6. Yönetsel Ekonomi ve Kamu Düzeni Yararına Yapılan Ayırımlar 59
IX
i 3. EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA İLKESİNİN DEĞİŞİK HUKUK
ALANLARINA UYGULANMASI VE DOĞURDUĞU PROBLEMLER 61
I. EŞİT HAKLARI SAHİP OLMA İLKESİNİN AİLE HUKUKU ALANINA
UYGULANMASI 61
1. Eşit Haklara Sahip Olma İlkesi ve Aile Düzeni 61
2. Eşit Haklara Sahip Olma İlkesi ve Evlenmenin Genel Hükümleri 66
A) EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA İLKESİ VE AİLEDE OTORİTE 66
a) Birliğin Başkanı (Koca veya Babanın Sonsöz Hakkı) 66
b) Evlilik Konutu ve İkametgâh 71
c)BirliğiTemsilYetkisi(AnahtarYetkisi) 73
d) Evli Kadının Bir Meslek ve Sanatla Uğraşması 77
B) AİLENİN GEÇİN DİRİLMESİ YÜKÜMLÜLÜĞÜ 82
C) AYRILIK VE BOŞANMA DURUMUNDA NAFAKA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 86
D) EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA İLKESİ VE VELAYET HAKKI 87
E) EVLİLİK İSİM HUKUKU VE EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA İLKESİ 94
3. Nesebin Reddi Davasını Açma Hakkı ve Eşit Haklara Sahip Olma İlkesi 105
4. Mal Rejimleri ve Eşit Haklara Sahip Olma İlkesi 107
II. EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA İLKESİNİN İŞ HUKUKU ALANINDA
UYGULANMASI . 116
İ. Genel Olarak İş Hukukunda Eşit Haklara Sahip Olma İlkesi 116
2. İş Hukukunda Eşit Haklara Sahip Olma İlkesinin içeriği ve Kapsamı 123
3. İşe Alınmada Eşit Haklara Sahip Olma İlkesinin Uygulanması Problematiği. 125
4. Farklı Cinsler Bakımından Eşdeğerli İşe Eşit Ücret 128
§ 4. EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA İLKESİNİN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ
YOLUNDA ULUSLARARASI ÇABALAR 139
I. İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRİSİ 139
II. AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ 141
IH. ULUSLARARASI ÇALIŞMA ORGANİZASYONUNUN SÖZLEŞME,
TAVSİYE VE KARARLARI 142
IV. AVRUPA TOPLULUKLARI HUKUKU VE EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA
İLKESİ 144
1. Genel Eşitlik İlkesi ! 144
2. Avrupa Toplulukları Hukukunda Cinsiyete Dayalı Ayırım Yasağı 146
GENEL OLARAK 146
B) İLKENİN AVRUPA TOPLULUKLARI HUKUKUNDAKİ TARİHSEL
GELİŞİMİ 147
C) İLKENİN İÇERİĞİ VE KAPSAMI 149
D) EŞİT HAKLARA SAHİP OLMA KONUSUNDAKİ KONSEY
DİREKTİFLERİ 150
a) Konsey′in 10.2.1975 TM(RL 75/117 EWG) Sayılı Direktifi 150
b) Konseyin 93.1976 T.li(RL 76/207/EWG Sayılı Direktifi 151
aa) Eşi Haklara Sahip Olma ilkesinin İstisnaları 152
bb) Doğrudan Doğruya ve Dolaylı Ayırımlar 153
cc) Konseyin (RL 75/U7/EWG) ve (RL 76I2O7IEWG) ve (RL 77/187/EWG)
Sayılı Direktiflerinin F. Almanya Tarafından Uygulanması 153
c) Konseyin 15.7.1978 Tarihli (RL 79/7/EWG) Sayüı Direktifi 154
d) Konseyin 24.7.1986 Tarihli (RL 86/378/EWG) saydı Direktifi 155
e) Konseyin 11.12.1986 Tarihli (RL 86/613/EW 155
BİBLİYOGRAFYA 163