Ticari Vekil Oğuz YOLAL
Ticari Vekil Oğuz YOLAL
Oğuz YOLAL
KİTAP HAKKINDA
Tacir yardımcıları genellikle bağlı ve bağlı olmayan tacir yardımcıları olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Ticari temsilci, ticari vekil ve pazarlamacı bağlı tacir yardımcıları; acente, simsar, komisyoncu ise bağlı olmayan tacir yardımcıları arasında sayılmaktadır. Anılan kişilere ilişkin çalışmalar çoğunlukla Ticaret Hukuku kitaplarında yer almaktadır. Ticari vekil, Türk Borçlar Kanunu'nun 551 ilâ 554'üncü maddeleri arasında düzenlenen tacir yardımcılarından biridir.
Bağlı tacir yardımcılarından olan ticari vekil, ticari işletmenin sadece olağan iş veya işlemlerini yapmaya yetkilidir. Ticari vekil, ticari işletme sahibi tarafından açıkça yetkili kılınmadıkça ödünç olarak para veya benzerlerini alamaz, kambiyo taahhüdünde bulunamaz, dava açamaz ve açılmış davayı takip edemez. Ticari vekile ilişkin Türk Borçlar Kanunundaki düzenlemede, ticari işletme sahibi ile ticari vekil arasındaki ilişkiler üzerinde durulmadan (rekabet yasağına ilişkin TBK m. 553 hariç) ticari vekilin üçüncü kişilerle ilişkisi düzenlenmiştir. Ticari vekile ilişkin hükümlerde boşluk bulunması hâlinde temsil yetkisini düzenleyen TBK m. 40 vd. hükümlerinden tamamlayıcı olarak yararlanılacaktır. Bu çalışmanın temelini ticari vekil oluşturmaktadır.
Konu Başlıkları
Ticari Vekilin Tayini
Ticari Vekil Olarak Atanamayacak Kişiler
Ticari Vekilin Temsil Yetkisi
Ticari Vekilliğin Sona Ermesi
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Kısaltmalar 15
Giriş 17
Birinci Bölüm
GENEL OLARAK TİCARİ VEKİL
§ 1. TİCARİ VEKİL KAVRAMI 19
I. Tanımı 19
II. Düzenlenme Yeri ve Şekli 22
III. Unsurları 29
A. Bağlı Tacir Yardımcısı Olması 29
B. Kural Olarak Bir Ticari İşletmenin Varlığı 33
C. Ticari İşletmeyi Yönetmek veya Bazı İşlerini Yürütmek İçin Yetkilendirilmiş Olması 40
IV. Hukuki Niteliği 42
A. Ticari Vekilin Yetkisinin Temel İlişkiden Bağımsız Olması 42
B. Ticari Vekil ile Ticari İşletme Sahibi Arasındaki İlişki 44
C. Ticari Vekil ile Üçüncü Kişiler Arasındaki İlişki 47
V. Benzer Kurumlar ile Karşılaştırılması 48
A. Temsilci ile Karşılaştırılması 48
B. Ticari Temsilci ile Karşılaştırılması 49
C. Pazarlamacı ile Karşılaştırılması 64
VI. Türleri 72
A. Genel Yetkili Ticari Vekil 72
B. Özel Yetkili Ticari Vekil 73
1. Genel Olarak 73
2. TBK m. 552’de Düzenlenen Özel Yetkili Ticari Vekiller 75
İkinci Bölüm
TİCARİ VEKİLİN TAYİNİ
§ 2. TAYİNE YETKİLİ KİŞİLER 81
I. Gerçek Kişi Tarafından İşletilen Ticari İşletmelerde 81
A. Ticari İşletme Sahibi 81
B. Kanuni Temsilci 85
II. Tüzel Kişi Tarafından İşletilen Ticari İşletmelerde 91
A. Kollektif Şirketlerde 91
B. Komandit Şirketlerde 93
C. Anonim Şirketlerde 95
1. Genel Olarak 95
2. TTK m. 371/7 Hükmüne Göre Ticari Vekil Atanması 99
a. Genel Olarak 99
b. TTK m. 371/7’nin Düzenlenme Nedeni 100
c. Sınırlı Yetkili Temsilci Olarak Atanabilecek Kişiler 104
aa. Genel Olarak 104
bb. Anonim Şirketi Temsile Yetkili Olmayan Yönetim Kurulu Üyeleri 106
cc. Şirkete Hizmet Akdi ile Bağlı Olanlar 107
d. Sınırlı Yetkili Temsilci Olarak Atanabilecek Kişilerin Niteliği 108
e. Atamaya Yetkili Kişiler 111
f. Atama Usulü 112
aa. İç Yönergenin Düzenlenmesi ve Tescil Edilmesi 112
bb. Sınırlı Yetkili Temsilcilerin Atanması 121
g. Tescillerin Niteliği 123
D. Limited Şirketlerde 125
1. Genel Olarak 125
2. TTK m. 629/3 Hükmüne Göre Ticari Vekil Atanması 127
E. Kooperatiflerde 129
F. Derneklerde 129
G. Vakıflarda 131
H. Kamu İktisadi Teşebbüslerinde 131
I. Devlet ve Diğer Kamu Tüzel Kişileri Tarafından İşletilen Ticari İşletmelerde 133
İ. Donatma İştirakinde 133
III. Adi Şirketlerde 136
IV. Özel Durumlarda Ticari Vekilin Atanması 138
A. Ön Şirkette 138
B. Miras Ortaklığında 141
C. İflas Hâlinde 143
D. Tasfiye Hâlinde 145
V. Ticari Vekil Olarak Atanabilecek Kişiler 147
A. Gerçek Kişiler 147
B. Tüzel Kişiler 149
VI. Ticari Vekil Olarak Atanamayacak Kişiler 152
A. Genel Olarak 152
B. Ticaret Şirketleri Bakımından 154
VII. Ticari Vekilin Tayin Şekli 155
A. Genel Olarak 155
B. Ticaret Siciline Tescil 160
Üçüncü Bölüm
TİCARİ VEKİLİN TEMSİL YETKİSİ, HAK VE
YÜKÜMLÜLÜKLERİ
§ 3. TİCARİ VEKİLİN TEMSİL YETKİSİ 165
I. Temsil Yetkisinin Kapsamı 165
A. Genel Yetkili Ticari Vekilin Temsil Yetkisi 165
1. Olağan İşlemler 165
2. Olağanüstü İşlemler 171
B. Özel Yetkili Ticari Vekilin Temsil Yetkisi 175
C. Ticari Vekil Tarafından Yapılamayacak İşlemler 178
II. Ticari Vekilin Temsil Yetkisinin Sınırlandırılması 182
A. Kanuni Sınırlandırma 182
1. Genel Yetkili Ticari Vekil Bakımından 182
a. Kambiyo Taahhüdünde Bulunma 183
b. Ödünç Para ve Benzerlerini Alma 188
c. Dava ve Takip Yetkisi 190
d. Taşınmazların Devri ve Ayni Haklarla Sınırlandırılması 193
2. Özel Yetkili Ticari Vekil Bakımından 194
B. İradi Sınırlandırma 196
1. Genel Yetkili Ticari Vekil Bakımından 196
2. Özel Yetkili Ticari Vekil Bakımından 199
III. Ticari Vekilin Temsil Yetkisini Kullanması 200
A. Genel Olarak 200
B. Ticari Vekilin İmzası 204
C. Ticari Vekillik Sıfatının İspat Edilmesi 205
D. Ticari Vekilin Kendi Kendisiyle İşlem Yapması ve Çifte Temsil 205
E. Ticari Vekilin Temsil Yetkisini Kötüye Kullanması 208
F. Ticari Vekilin Yetkisiz Olarak İşlem Yapması 211
§ 4. TİCARİ VEKİLİN HAKLARI 215
I. Ücret Hakkı 215
II. Yaptığı Giderleri ve Verdiği Avansları İsteme Hakkı 217
III. Avans Verilmesi ve Karşılık Sağlanmasını İsteme Hakkı 219
IV. Ticari İşletme Sahibinden Uğradığı Zararları İsteme Hakkı 219
§ 5. TİCARİ VEKİLİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 221
I. İşi Bizzat Yerine Getirme Yükümlülüğü 221
II. Sadakat ve Özen Yükümlülüğü 221
III. Ticari İşletme Sahibinin Talimatlarına Uygun Hareket Etme Yükümlülüğü 225
IV. Hesap Verme Yükümlülüğü 226
V. Aldıklarını Geri Verme Yükümlülüğü 228
VI. Rekabet Etmeme Yükümlülüğü 228
A. Genel Olarak 228
B. Rekabet Yasağının Kapsamı 233
1. Kişi Bakımından 233
2. Süre ve Yer Bakımından 236
3. Faaliyet Bakımından 237
C. Rekabet Yasağına Aykırılığın Hüküm ve Sonuçları 240
1. Genel Olarak 240
2. Zararın Giderilmesini İsteme 242
3. Kendi Hesabına Üstlenme 244
D. Rekabet Yasağına Aykırılık Hâlinde Zamanaşımı 245
Dördüncü Bölüm
TİCARİ VEKİLLİK İLİŞKİSİNİN SONA ERMESİ
§ 6. TİCARİ VEKİLLİK İLİŞKİSİNİN SONA ERME NEDENLERİ 247
I. Genel Olarak 247
II. İradi Sona Erme Nedenleri 247
A. Azil 247
1. Genel Olarak 247
2. Azle Yetkili Kişi 252
3. Azil Beyanının Şekli 257
4. Azil Beyanının Muhatabı 261
B. İstifa 263
III. Kendiliğinden Sona Erme Nedenleri 265
A. Ticari İşletme Sahibinin Ölümü ve Fiil Ehliyetini Kaybetmesi 265
B. Ticari Vekilin Ölümü ve Fiil Ehliyetini Kaybetmesi 271
C. Ticari İşletme Sahibinin İflası 278
D. Ticari İşletme Sahibi ve Ticari Vekil Sıfatlarının Birleşmesi 280
E. Ticari İşletmenin Devredilmesi veya Kiralanması 280
F. Ticari İşletmenin Tasfiyesi 282
G. Ticaret Şirketlerinin Birleşmesi, Bölünmesi veya Tür Değiştirmesi 284
H. Temel İlişkinin Sona Ermesi 285
I. Sürenin Sona Ermesi 286
§ 7. TİCARİ VEKİLE İLİŞKİN DAVALARIN MUTLAK TİCARİ DAVA OLMASI 288
§ 8. TİCARİ VEKİLLİKTEN DOĞAN TALEPLERİN ZAMANAŞIMI SÜRESİ 289
Sonuç 291
Kaynakça 301
Kavramlar Dizini 319