Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Tıbbi Müdahale Olarak Organ Ve Doku Nakli Ve Ceza Sorumluluğu
Tıbbi Müdahale Olarak Organ Ve Doku Nakli Ve Ceza Sorumluluğu
Murat AYDIN
Sayfa Sayısı
:
205
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2008
ISBN NO
:
9786055980917
150,00
TL GİRİŞ İnsanlar, sadece insan olmaları nedeniyle yeryüzündeki en önemli varlıklardır ve bunun kaynağı da insanlara akıl ve irade bahşedilmiş olmasıdır. Bu sayede insanlar yeryüzünde bulunan diğer varlıklar üze¬rinde hâkimiyet sağlamışlardır1. İnsanların diğer varlıklara sağladığı üstünlük, onlara kendi arala¬rında da bir mücadele hırsı vermiş ve bu nedenle de insanlar arasında da çatışmalar ve hak ihlalleri baş göstermiştir. Bu nedenle hukuk düzeni insanlar için hak ve borç sahibi olabilmenin yanında onların kişiliğini oluşturan temel değerlere yönelik olarak yapılan saldırılara karşı da kendilerini koruma hakkı vermiştir. Bir kişinin özellikleri, hak ve fiil ehliyeti, özgürlüğü, fiziki ve mane¬vi olarak sahip olduğu şeyler onun kişiliğini meydana getirir2. İnsanlara insan olmaları nedeniyle tanınan kişilik haklarının bazı temel özellikleri vardır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz3: - Kişilik hakları mutlak karakter taşırlar ve bu nedenle de herkese karşı ileri sürülebilirler. - Kişilik hakları şahıs varlığı hakları içinde değerlendirildikleri için maddi bir değere sahip değildirler. - Kişilik hakları kişinin kişiliğinin ayrılmaz bir parçası olduğu için vazgeçilmesi ve devredilmesi mümkün olmayan haklardır. - Kişilik haklan kural olarak mirasçıya geçmeyen haklardır4. - Kişilik hakları zamanaşımına uğramaz ve bunlar açısından hak düşürücü süre işlemez. - 1 Soyaslan Doğan, "Organ Nakilleri", Sağlık Hukuku ve Yeni Türk Ceza Kanu- nu′ndaki Düzenlemeler, İstanbul 2007, s. 123. 2 Oğuzman, M. Kemal-Seliçi, Özer-Özdemir Oktay, Şaibe, Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler), İstanbul 2005, s.123. Bu konuda ayrıca bkz. Zevkliler, Aydın, Kişiler Hukuku Gerçek Kişiler, Ankara 1981, s.263. 3 Oğuzman-Seliçi-Ozdemir Oktay, s.125. 4 Mirasçılara geçebileceği haller için bkz. Oğuzman-Seliçi-Ozdemir Oktay, s.125. - Kişilik hakkı kişiye yönelik olarak üçüncü kişilerden gelecek olan saldırılara karşı savunma sağlayan haklardır. Bu özelliklere sahip kişilik haklarından en önemlisi kuşkusuz kişi¬nin hayat, sağlık ve vücut tamlığıdır. Bu çerçevede kişilerin hem hayat haklarına hem de vücut bütünlüklerine yönelik saldırılara karşı bir ko¬ruma sağlanmaktadır. Ancak öyle bazı haller vardır ki artık kişinin vü¬cut bütünlüğüne yönelik olarak yapılacak olan müdahaleler cezalandı-rılmamaktadır. Meşru müdafaa, zorunluluk hali, kanun hükmünü icra, rıza, mesleğin icrası bunlardan bazılarıdır5. Kişinin vücut bütünlüğüne yönelik olarak yapılacak müdahalelere izin verilen hallerden birisi de tıbbi zorunluluklardır. Bu çerçevede bir kişiden alınacak olan organın iyileştirme amacıyla bir başkasına nakle¬dilmesi durumunda şartlar yerine getirilmişse artık kişi cezalandırılma¬yacaktır6. Hukuk düzeni de yine insan hayatı gibi önemli bazı hallerde kişinin vücut bütünlüğüne yönelik müdahaleyi kabul etmiş ve buna ilişkin düzenlemeler yapmıştır. Devletin, kişinin sağlığının korunması, maddi ve manevi varlığını geliştirmesi için gerekli ortamı düzenlemesi gereğinden yola çıkarak; bir kişinin sağlığını korumak için diğer kişinin vücut fonksiyonlarına zarar vermemek şartıyla organ ve doku nakline izin vereceğini söyleyebiliriz7. Soyaslan, s.124. Soyaslan, s.124. Soyaslan, s.125. ÖNSÖZ Bu kitap, Prof. Dr. Mehmet AYAN, Prof. Dr. Hakan HAKERİ, Yrd. Doç. Dr. Berrin AKBULUT′tan oluşan jüri tarafından kabul edilmiş olan yüksek lisans tezinin, hocalarımızın tavsiyeleri çerçevesinde düzenlen¬miş şeklidir. Kitabın konusunu oluşturan tıbbi müdahale olarak organ ve doku nakli ve ceza sorumluluğu 20. yüzyıldan sonra önem kazanmış ve son dönemlerde çok gündemde olan bir konudur. Bu çerçevede kitapta kişi¬lerin yaşamlarının devam etmesi ya da yaşam kalitesinin arttırılması için gerekli olan organ veya doku naklinin hangi şartlarda hukuka uygun olarak nitelendirilebileceğinin yanı sıra organ ve doku ticareti suçu da ele alınmıştır. Organ ve doku ticareti suçu ceza hukuku manasında 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu′nda ayrıca düzenleme alanı bulduğu için, kanunun yürürlüğe girmesiyle birlikte konuya ilişkin tartışmalar da yoğunluk kazanmıştır. Bu nedenle de yeni ceza kanunu çerçevesinde konunun ayrıntılı olarak ele alınması ihtiyacı hissedilmiş ve bu kitap ortaya çık¬mıştır. Bu kitabın konuya ilişkin boşluğu doldurmada yararlı olmasını temenni ederim. Bu vesileyle tez danışmanım olan Prof. Dr. Hakan HAKERİ′ye tez çalışmam sırasında ve meslek hayatımda bana vermiş olduğu destekleri için minnettarlık duygularımı ifade etmek istiyorum. Ayrıca kürsümüz¬de görev yapmakta olan lisans eğitimimde ve lisansüstü eğitimimde hocalarım olan Yrd. Doç. Dr. İbrahim DÜLGER′e, Yrd. Doç. Dr. Berrin AKBULUT′a, Yrd. Doç. Dr. Onursal CİN′e, Dr. Murat AKSAN′a ve kita¬bımın tashihlerinde yardımcı olan sevgili kardeşim Arş. Gör. Kemal GÜNDEM′e teşekkür etmek istiyorum. Bunun yanı sıra kitabın yayın¬lanmasında emeği geçen Adalet Yayınevi çalışanlarına da teşekkür ede¬rim. Desteklerini benden esirgemeyen ailem ve bütün arkadaşlarıma da müteşekkirim. Murat AYDIN Selçuklu, Mayıs 2008 İÇİNDEKİLER GİRİŞ 1 BİRİNCİ BÖLÜM GENEL OLARAK ORGAN VE DOKU NAKLİ I- KAVRAM VE HUKUKSAL DAYANAK 3 A-KAVRAM 3 1- Doku 3 2- Organ 3 3- Organ Alımı ve Saklanması 4 4- Soğuk, Sıcak ve Total İskemi Zamanı 5 5- Organ veya Doku Nakli (Transplantasyon) 6 6- Verici (Bağışlayıcı) 9 7- Alıcı 9 8- Organ ve Doku Bağışı 9 B- HUKUKSAL TEMEL VE KAPSAM 10 1- Genel Olarak 10 2- Uluslararası Düzenlemeler 13 II- ORGAN VE DOKU NAKLİNİN TARİHİ GELİŞİMİ 14 A- ORGAN VE DOKU NAKLİNİN TARİHİ 14 1- Yirminci Yüzyıldan Önceki Durum 14 2- Yirminci Yüzyıldan Sonraki Durum 16 B- ORGAN VE DOKU NAKLİ HUKUKUNUN TARİHİ 18 III- ORGAN VE DOKU NAKLİNİN AHLAKİ VE DİNİ BOYUTU 19 IV- ORGAN VE DOKU NAKLİ ÇEŞİTLERİ 23 A- ÖLÜLERDEN ORGAN VE DOKU NAKLİ 23 1- Genel Olarak 23 2- Ölülerden Organ ve Doku Nakli Gerçekleştirilebilmesi İçin Aranan Şartlar 24 a- Ölüm 24 aa- Ölümün Tarifi ve Tespiti 24 aaa- Ölümün Tarifi 25 bbb- Ölüm Halinin Tespiti 25 (1) Klasik (Biyolojik) Ölüm Anlayışı 26 (2) Beyin Ölümü Anlayışı 27 (a) Kavram 27 (b) Beyin Ölümü Teşhisinin Konulması 30 bb- Şüpheli Ölümlerde Organ Nakli 31 b- Rıza 32 aa- Genel Olarak 32 bb- Rıza Şartın a İlişkin Uygulanan Sistemler 32 aaa- Vericinin Onayını Aramayan Sistem 32 bbb- Vericinin Açık Onayını Arayan Sistem 32 ccc- Vericinin Zımni Onayını Arayan Sistem (İtiraz Modeli) 33 ddd- Kanaatimiz 34 cc- Türkiye′de Rıza Şartının Uygulanması 34 B- CANLILARDAN ORGAN VE DOKU NAKLİ 39 1- Genel Olarak 39 2- Yaşayan Kişilerden Organ ve Doku Almabilmesinin Şartları 40 a- Üstün Amaç 45 b- Zararsızlık ve Elverişlilik 47 c- Vericinin Rızası 48 d- Bilgi Verme ve Araştırma Yükümlülüğü 51 C- HAYVANLARDAN ORGAN NAKLİ 54 İKİNCİ BOLUM BİR TIBBİ MÜDAHALE OLARAK ORGAN VE DOKU NAKLİ TIBBİ MÜDAHALE KAVRAMI VE ŞARTLARI 57 A- TIBBİ MÜDAHALE KAVRAMI 57 B- HUKUKA UYGUN BİR TIBBİ MÜDAHALENİN ŞARTLARI 58 1- Tıbbi Müdahalenin Sağlık Personeli (Hekim) Tarafından Yapılması 58 a- Genel Olarak 58 XI b- Hekim Olma Şartı 60 c- Uzmanlık Şartı 61 2- Aydınlatma ve Rıza 63 a- Genel Olarak 63 b- Aydınlatmanın Çeşitleri 68 aa- Tedavi (Güvenlik) Aydınlatması 68 aaa- Kavram 68 bbb- Teşhise Yönelik Aydınlatma 70 bb- Karar (Otonomi) Aydınlatması 70 aaa- Genel Olarak 70 bbb- Teşhis Aydınlatması 70 ccc- Süreç Aydınlatması 71 ddd- Alternatifler Konusunda Aydınlatma 73 cc- Riziko Aydınlatması 73 c- Özel Durumlarda Aydınlatma 76 aa- Masraflar ve Ekonomik Zorunluluklar 76 bb- Kalite Aydınlatması 76 d- Aydınlatma Yapmakla Yükümlü Olan Kişiler 77 e- Aydınlatılacak Kişi 78 f- Aydınlatma Zamanı 80 g- Aydınlatmanın Şekli 81 h- Aydınlatmanın Kapsamı 83 ı- Aydınlatma Yapılmasının Gerekmediği Haller 84 aa- Aydınlatmadan Vazgeçme 84 bb- Hastanın Bilgisinin Bulunması 84 cc- Aydınlatmanın Hasta Üzerinde Olumsuz Etki Yapma Olasılığının Bulunması 85 dd- Acil Haller 85 j- Aydınlatmanın Geri Alınması, Düzeltilmesi 86 k- Aydınlatma Yükümlülüğünün İhlalinin Sonuçlan 86 1- Rıza 86 aa- Genel Olarak 88 bb- Rızanın Açıklanması 89 cc- Rıza Verme Ehliyeti 93 aaa- Genel Olarak 93 bbb- Çocukların Rıza Ehliyetinin Belirlenmesi 95 ccc- Kanuni Temsilcinin Tıbbi Müdahaleye Rıza Göstermemesi 101 dd- Rızanın Kapsamı 104 ee- Rızanın Varlığına Rağmen Tıbbi Müdahalenin Hukuka Aykırı Olması 106 gg- Varsayılan Rıza 107 aaa- Genel Olarak 107 bbb- Daha Önce Yapılan İrade Açıklamaları 109 hh- Rızayı Sakatlayan Haller 110 m-Aydınlatma ve Rıza Konusunda Yanılgı ve Bu Yanılgının Sonuçları 112 3- Tıp Biliminin Verilerine Göre Zorunlu ve Bu Verilere Uygun Tıbbi Müdahale 113 a- Endikasyon (Tıbbi Müdahalenin Zorunlu Olması) 113 b- Özenli Tıbbi Müdahale 114 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ORGAN VE DOKU NAKLİNİN VE TİCARETİNİN CEZALANDIRILABİLİRLİĞİ I- GENEL OLARAK 117 II- 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU′NDAN ÖNCEKİ DÖNEMDE ORGAN VE DOKU NAKLİNİN VE TİCARETİNİN CEZALANDIRILABİLİRLİĞİ 122 A- ORGAN VE DOKU ALMA 122 1- Amaç Bakımından Kanuna Aykırılık 122 2- Vericinin Amacı Yönünden Kanuna Aykırılık 123 3- Alınması Yasak Olan Organ ve Dokular Yönünden Kanuna Aykırılık 123 4- İlgilinin Rızası Açısından Kanuna Aykırılık 124 5- Ölüm Halini Tespit Yönünden Kanuna Aykırılık 125 6- Tıbbi Gerekli likler Yönünden Kanuna Aykırılık 125 B- ORGAN VE DOKU AŞILAMA 126 C- ORGAN VE DOKU SAKLAMA 127 D- ORGAN VE DOKU ALIMI VE SATIMI 127 III- 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU HÜKÜMLERİNE GÖRE ORGAN VE DOKU NAKLİNİN VE TİCARETİNİN CEZALANDIRILABİLİRLİĞİ 127 A- GENEL OLARAK 127 B- KORUNAN HUKUKSAL YARAR 128 C- FAİL VE MAĞDUR 129 D-MADDİ UNSUR 131 E- MANEVİ UNSUR 134 F- HUKUKA AYKIRILIK UNSURU 136 G- NİTELİKLİ HALLER 141 H-SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ ŞEKİLLERİ 142 1- Teşebbüs 142 2- İştirak 143 3- İçtima 146 a- Genel Olarak 146 b- Birden Fazla Organ ve/veya Doku Alınması 149 c- Yaralama ve Kasten Öldürme Suçları İle İlişki 150 İ- YAPTIRIM ′. 151 J- MUHAKEME 153 SONUÇ 155 ORGAN VE DOKU ALINMASI, SAKLANMASI VE NAKLİ HAKKINDA KANUN 163 ORGAN VE DOKU NAKLİ HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ 167 ORGAN, DOKU, HÜCRE NAKLİ HİZMETLERİ HAKKINDA KANUN TASARISI TASLAĞI 179 KAYNAKÇA 195
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı