Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Tek Satıcının Müşteri Tazminatı Talebi Ve Müşteri Tazminatı Miktarının Hesaplanması ( 6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanununa İlişkin Açıklama Eklenmiştir )
Tek Satıcının Müşteri Tazminatı Talebi Ve Müşteri Tazminatı Miktarının Hesaplanması ( 6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanununa İlişkin Açıklama Eklenmiştir )
Ünal ERTABAK
Sayfa Sayısı
:
108
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2011
ISBN NO
:
9786054420414
340,00
TL İKİNCİ BASKI İÇİN EK AÇIKLAMA Takdim edilen bu çalışmanın 2009 yılında yayınlanan ilk baskısından sonra, yeni Türk Ticaret Kanunu, 13.1.2011 tarihinde kabul edilerek, 14.2.2011 tarihli Resmi Gazete′de yayınlanmıştır. Yeni Türk Ticaret Kanunu′nun 122 numaralı maddesinde, bu çalışmada "müşteri tazminatı" olarak ifade edilen tazminat ile ilgili düzenlemeler, "Denkleştirme istemi" başlığı altında yapılmıştır. Yeni Türk Ticaret Kanunu′ndaki bu yöndeki düzenlemelerin 1.7.2012 tarihinde yürürlüğe gireceği kararlaştırıldığından, 1.7.2012 tarihinden sonra, takdim edilen bu çalışmadaki görüşler değerlendirilirken, yeni Türk Ticaret Kanunu′nun 122 numaralı maddesinde yapılan bu konudaki düzenlemelerin de dikkate alınması gerekecektir. Bu sebeple, yeni Türk Ticaret Kanunu′nun 122 numaralı maddesinde yapılan düzenlemeleri aşağıda kısaca özetledim: Maddenin beşinci fıkrasında; anılan maddedeki düzenlemelerin, hakkaniyete aykırı düşmedikçe, "tek satıcılık" ile benzeri diğer tekel hakkı veren sürekli sözleşme ilişkilerinin sona ermesi halinde de uygulanacağı düzenlendiğinden, tek satıcının müşteri tazminatı talebinin, 1.7.2012 tarihinden sonra yasal bir dayanağı da olacaktır. - Maddenin dördüncü fıkrasının ilk cümlesinde; müşteri tazminatı talep hakkından önceden vazgeçilemeyeceği düzenlenmiştir. Bu düzenlemenin gerekçesinde ise; (tek satıcılık) sözleşmesinin yapılmasından sonra (tek satıcının) serbest iradesiyle müşteri tazminatından feragat etmesinin geçerli olacağı belirtilmiştir. - Maddenin dördüncü fıkrasının ikinci cümlesinde; müşteri tazminatının sözleşme ilişkisinin sona ermesinden itibaren bir yıl içinde ileri sürülmesi gerektiği düzenlenmiştir. Bu düzenlemenin gerekçesinde; bir yıllık talep süresinin zamanaşımı süresi mi yoksa hak düşürücü süre mi olduğu hususunun anılan kanun hükmünde) bilerek belirtilmediği, bu konunun öğreti ve yargı kararları ile açıklığa kavuşturulmasının amaçlandığı belirtilmiştir. - Maddenin üçüncü fıkrasında; (tek satıcılık) sözleşmesinin, (tek satıcının) kusuru sebebiyle feshedilmiş olması veya (tek satıcı) tarafından (sözleşmenin karşı tarafının) feshi haklı gösterecek bir eylemi olmadan feshedilmiş olması halinde, (tek satıcının) müşteri tazminatı talep edemeyeceği düzenlenmiştir. Bu düzenlemenin) gerekçesinde; bu fıkranın, müşteri tazminatı talebinin hakkaniyet ile I bağlantısını ortaya koymak için düzenlendiği ve tarafların bul konudaki düzenlemenin aksini kararlaştırabilecekleri belirtilmiştir. - Maddenin ikinci fıkrasında; müşteri tazminatının miktarının, (tek satıcının) son beş yıllık faaliyeti sonucu aldığı yıllık komisyon veya diğer ödemelerin ortalamasını aşamayacağı, sözleşme ilişkisi daha kısa bir süre devam etmişse, faaliyetin devamı sırasındaki ortalamanın esas alınacağı düzenlenmiştir. Bu düzenlemenin gerekçesinde; bu fıkradaki düzenlemenin tazminatın hesaplama şeklini gösterdiği, ancak hesaplama konusundaki bu düzenlemenin emredici olup olmadığının öğreti ve yargı kararları ile açıklığa kavuşacağı; bu hesaplama şeklinin (tek satıcı) yönünden asgariyi ifade ettiği ve (tek satıcının) aleyhine olan başka bir hesap tarzının bu düzenleme ile bağdaşmayabileceği, buna karşılık (tek satıcı) için daha yüksek bir talebe olanak veren başka bir formülü tarafların | kararlaştırabilecekleri belirtilmiştir. - Maddenin birinci fıkrasında; müşteri tazminatı talep I edebilmenin genel şartları düzenlenmiştir. Yapılan düzenlemeye göre, sözleşme ilişkisinin sona ermesinden sonra, -birinci şart-l (sözleşmenin karşı tarafı -örneğin üretici-), (tek satıcının) bulduğu "yeni müşteriler" sayesinde "önemli menfaatler" elde ediyorsa, - ikinci şart- (tek satıcı) kendisi tarafından işletmeye kazandırılmış müşterilerle yapılmış veya kısa bir süre içinde yapılacak olan işleri dolayısıyla sözleşme ilişkisi devam etmiş olsaydı elde edeceği ücreti isteme hakkını kaybediyorsa ve -üçüncü şart- somut olayın özellik ve şartları hakkaniyete uygun düşürüyor ise, (tek satıcının) uygun bir tazminat ödenmesini talep edebileceği düzenlenmiştir. , Bu düzenlemenin gerekçesinde; müşteri tazminatı talep edebilmek için bu fıkrada belirtilen şartların birbirine eklenir (kümülatif) tarzda şartlar olduğu; (tek satıcının), gayretlerinin, imaj yaratmasının, (sözleşmenin karşı tarafını -örneğin üreticiyi-) ve ürününü tanıtmasının, rekabet piyasasında pay alma çalışmalarının, talebin hakkaniyete uygun olması şartı kapsamında değerlendirilecek hususlar olduğu; ürünün tanınan bir marka olmasının (tek satıcının) gayretlerinin göz ardı edilmesini, "yeni müşterilerin" işletmeye gelmelerinin markaya bağlanmasını haklı göstermeyeceği ve bu durumun "hakkaniyet" unsurunda olumsuz sonuca varmanın gerekçesi olamayacağı, zira her güçlü ve tanınmış markanın da "yeni müşteriler" edinmesinin gayretle olacağı, markanın tanınması kadar, markaya yönelme sağlanmasının ve yönelmenin korunmasının da gayretle olacağı, hakkaniyet ile ilgili üçüncü şartın, kural olarak gayretin olduğu her halde gerçekleşmiş olacağı, ancak (tek satıcının) bu konudaki olumsuz tutumunun hakkaniyet şartının gerçekleşmesine engel kabul edilebileceği belirtilmiştir. TAKDİM EDİLEN ÇALIŞMANIN KAPSAMI Müşteri tazminatı, Kanunlarımızda henüz düzenlenmemiştir. Ancak, Yargıtay kararında ve doktrininde, gerekli şartların oluşması halinde, tek satıcıya müşteri tazminatının ödenebileceği kabul edilmektedir. Tek satıcının müşteri tazminatı talebi ile ilgili tespit edebildiğim tek Yargıtay kararı, Yargıtay 19. Hukuk Dairesi′nin 4.5.2000 tarihli 99/7724 E. 2000/3470 K. sayılı kararıdır. Diğer yandan, acente ile ilgili 20.04.1996 (1996/2084 E. 1996/4544 K.), 10.05.1996 (1996/2189 E. 1996/2189 K.) ve 25.12.1996 (1996/6699 E. 1996/9192 K.) tarihli Yargıtay 11. Hukuk Dairesi′nin kararları mevcutsa da, bu kararlarda tek satıcının müşteri tazminatı talebinin kabulü için gerekli ilkeler belirtilmemiştir. Bu nedenle, acente ile ilgili olarak verilen bu Yargıtay kararları, tek satıcı ile ilgili bu çalışma kapsamına alınmamıştır. Tek satıcının müşteri tazminatı talebi ile ilgili tespit edebildiğim tek karar olan Yargıtay 19. Hukuk Dairesi′nin 4.5.2000 tarihli ve 99/7724 E. 2000/3470 K. sayılı kararının konu ile ilgili kısmı ise şu şekildedir: "... 2-Davacı kâr kaybı haricinde 500.000 DM′nin müşteri tazminatı olarak davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir. Tek satıcılık sözleşmesinin haklı nedenle feshi haricinde sözleşmede öngörülen veya makul bir sürede feshi halinde müşteri çevresini kaybeden ve ekonomik bakımdan güç durumda kalan tek satıcının bu nedenle tazminat isteyebileceğine dair yasal bir düzenleme mevcut değildir. Ancak, öğreti (Tandoğan, Haluk; Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkisi C/I.l İstanbul 1988, s:59,60; İşgüzar, Hasan; Tek Satıcılık Sözleşmesi Ankara 1989 s: 177; Yavuz, Cevdet; Türk Borçlar Hukuku 1. Cilt İstanbul 1989 s.29; Tekinalp, Ünal Türk Hukukunda Acentanın "Portföy Akçası " Talebi, Prof. Dr. Ali Bozer′e Armağan, Ankara 1998, s: 17) ve uygulamada (11. H.D.; 25.12.1996, 6699/9192) bu konuda boşluk bulunduğu Portföy tazminatı istenebileceği kabul edilmektedir. Davacı ilk sözleşmenin yapıldığı 5.3.1956 tarihinden sözleşmenin feshedildiği 31.07.1997 tarihine kadar davalı firmanın ürettiği "Drager" marka tıp ürünlerini Türkiye pazarına tanıtarak bu markanın yayılmasına katkıda bulunmuştur. Bu şekilde müşteri çevresini tamamen veya önemli ölçüde geliştiren tek satıcının sözleşmenin haklı bir neden haricinde sona erdirilmesi durumunda tek satıcıya münasip bir tazminat ödenmesi hakkaniyet gereğidir. Bu durumda mahkemece yapılacak iş, tek satıcı tarafından sağlanan müşteri çevresi gözönüne alınarak davacının talep edebileceği müşteri tazminatının miktarı yönünden konusunda uzman bilirkişi kurulundan rapor alınarak varılacak uygun sonuç dairesinde bir karar vermekten ibarettir..." Emsal niteliğindeki bu Yargıtay kararı incelendiğinde; tek satıcının müşteri tazminatının kabul edilebilmesi için bazı şartların gerçekleşmesi gerektiği görülmektedir. Yargıtay′ın müşteri tazminatı için öngördüğü şartların bazıları kararın içeriğinden açıkça anlaşılmaktadır. Ancak, kararın içeriğinde açıkça yazılı olmamakla birlikte, Yargıtay′ın zımni kabulünde olduğu görülen başka şartlar da vardır. Yargıtay kararında açıkça veya zımnen öngörülen şartları kısaca listelemek gerekirse su sonuçlara varılabilir: - Taraflar arasında tek satıcılık sözleşmesi olması gerekir (Açık ifade). Tek satıcılık sözleşmesinin, üreticinin haklı bir nedenle sözleşmeyi feshi haricindeki başka bir nedenle sona erdirilmesi gerekir (Açık ifade). - Tek satıcının, sözleşmenin ifası sırasında, sözleşmeye konu ürünün markanın yayılmasına katkıda bulunarak, müşteri çev resini oluşturması veya önemli ölçüde geliştirmesi gerekir (Açık ifade). Sözleşmenin sona ermesinden sonra, tek satıcı tarafından oluşturulan veya önemli ölçüde geliştirilen müşteri çevresinden üreticinin yararlanmaya devam etmesi gerekir (Zımni kabul). - Tek satıcının, sözleşme sonrasında, kendisinin oluştur duğu veya önemli ölçüde geliştirdiği müşteri çevresinden "artık" yararlanamaması gerekir (Açık ifade). Yargıtay′ın anılan kararındaki, şartların oluşması halinde tek satıcıya müşteri tazminatı ödenmesinin hakkaniyetin gereği olduğu yönündeki ifadelerin ise, müşteri tazminatı talebi için öngörülen ayrı bir şart olmadığı kanaatindeyim. Bir diğer ifade ile, müşteri tazminatı talebinin, yukarıda sayılan şartlara ek olarak, "hakkaniyete uygunluk" şartı bakımından da ayrıca incelenmesi gerektiğinin Yargıtay′ın kararında belirtilmediği kanaatindeyim. Diğer yandan, Yargıtay′ın bu emsal kararında, müşteri tazminatının talep edilebilmesi için gerekli şartların oluşması halinde tek satıcıya "münasip" bir tazminat ödemesi yapılması kabul edilmiş; ancak, müşteri tazminatı miktarının hangi kriterler esas alınarak hesaplanması gerektiği yönünde bir açıklama yapılmamıştır. Müşteri tazminatı talebinin kabul edilebilmesi için gerekli şartların neler olduğu ve müşteri tazminatının miktarının nasıl hesaplanması gerektiği yönünde, bu emsal Yargıtay kararı dışında, doktrinde de bazı görüşler savunulmaktadır. Ancak, emsal Yargıtay kararında ve doktrinde, müşteri tazminatı talebini etkileyebilecek tüm olasılıklar henüz topluca değerlendirilmemiştir. Diğer yandan, müşteri tazminatının talep edilebilmesi için kabul edilen bazı şartların, tatmin edici gerekçeden de yoksun olduğunu düşünüyorum. Bu sebeplerle, tek satıcının müşteri tazminatı talebi ile ilgili düşüncelerimi ve ayrıca müşteri tazminatın miktarının belirlenmesinde esas alınabilecek kriterler hakkındaki önerilerimi aşağıda ifade etmeye çalışacağım. İÇİNDEKİLER 1- MÜŞTERİ TAZMİNATININ TALEP ŞARTLARI İle İlgili Düşünceler * 19 1.1. TARAFLAR ARASINDA TEK SATICILIK SÖZLEŞMESİ OLMASI GEREKİR 19 1.1.1. Tek satıcılık sözleşmesinin süresinin müşteri tazminatı talebine bir etkisi var mıdır? 19 1.1.2. Tek satıcılık sözleşmesinde belirli bir bölgede satış tekeli tanındığının mutlaka açıkça belirtilmiş olması gerekir mi? 20 1.1.3. Tek satıcılık sözleşmesinin diğer tarafı mutlaka üretici mi olmalıdır? 21 1.1.4. Tek satıcının, sözleşmeye konu ürünün Türkiye pazarındaki ilk satıcısı mı olması gerekmektedir? Bir diğer ifade ile, müşteri tazminatı talebine dayanak olarak gösterilen tek satıcılık sözleşmesinin, sözleşmeye konu ürünün sözleşmeye konu bölgede satışı ile ilgili ilk sözleşme mi olması gerekmektedir? 22 1.1.5. Tek satıcılık sözleşmesinin süreç içinde süresinin uzatılmış olması veya ayrı sözleşme maddeleri ile yeniden sözleşme yapılmak suretiyle yenilenmiş olması müşteri tazminatı talebini olumsuz etkiler mi? Yenilenen sözleşmelerin taraflarında da değişiklik yapılması müşteri tazminatı talebini nasıl etkileyecektir? 24 1.1.6. Müşteri tazminatı talep edilebilmesi için "ürünün" mü yoksa "ürünün markasının" mı Türkiye pazarında tanıtılması gerekir? Müşteri tazminatı talep edilebilmesi için tek satıcılık sözleşmesinin mutlaka sona ermesi gerekir mi? Tek satıcılık sözleşmesi devam ederken müşteri tazminatı talep edilebilmesi için bir istisna söz konusu olabilir mi? 31 1.1.7. Tek satıcılık sözleşmesinde ürün satışı ile ilgili reklam ve satışı arttırıcı promosyon faaliyetlerinin masraflarının kimin tarafından ödeneceği, satılamayan malların üretici tarafından geri alınıp alınmayacağı, ürünün satış stratejisini kimin belirlediği; bir diğer ifade ile, ürünün satışı ile ilgili risklerin kimin üzerinde olduğu ve ürünün pazarlama yönetiminin kime ait olduğuna dair sözleşmede hükümlerin bulunması, müşteri tazminatı talebini etkiler mi ? 36 1.2. TEK SATICILIK SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMİŞ OLMASI GEREKİR 40 1.2.1. Tek satıcılık sözleşmesinin süreye bağlı olarak sona ermesini tek satıcının talep etmiş olması, müşteri tazminatı talebini etkiler mi? 40 1.2.2. Tek satıcılık sözleşmesinin üretici tarafından haklı nedenle (tek satıcının temerrüdü nedeniyle) feshi halinde müşteri tazminatının talep edilememesi hukuka ve "hakkaniyete" uygun mudur? 42 1.2.3. Tek satıcılık sözleşmesinin tek satıcı tarafından haklı nedenle (üreticinin temerrüdü nedeniyle) feshi halinde müşteri tazminatı talep edilebilir mi? 49 1.3. TEK SATICININ, SÖZLEŞMENİN İFASI SIRASINDA, SÖZLEŞMEYE KONU ÜRÜNÜN "MARKASININ" YAYILMASINA KATKIDA BULUNARAK, MÜŞTERİ ÇEVRESİNİ OLUŞTURMASI VEYA ÖNEMLİ ÖLÇÜDE GELİŞTİRMESİ GEREKİR 51 1.3.1. Her ürünün markası ile ilgili müşteri çevresi oluşturulabilir mi? Müşteri çevresinin oluştuğunun kabulü için ürünün ne tür bir özelliği olması gerekir? 51 1.3.2. Tek satıcının müşteri tazminatı talep edebilmesi için, ürünün markasını tüm Türkiye pazarında tanıtıp, tüm Türkiye pazarında mı müşteri çevresi oluşturması veya önemli ölçüde geliştirmesi gerekmektedir? 53 1.3.3. Müşteri çevresinin tek satıcı tarafından oluşturulduğu veya önemli ölçüde geliştirildiğinin kabul edilebilmesi için hangi hususların gerçekleşmesi gerekir? 54 1.3.4. Sözleşmenin süresi, müşteri çevresinin oluşumunu veya gelişimini etkiler mi? 55 1.3.5. Üretici, hangi hallerde müşteri çevresini kendisinin oluşturduğunu veya geliştirdiğini iddia edebilir? 56 1.3.6. Ürünün markasının yurt dışında bilinen bir marka olmasının, tek satıcının yetkili olduğu bölgedeki müşteri çevresinin oluşumuna veya gelişimine etkisi nedir? .56 1.3.7. Tek satıcının, tek satıcılık sözleşmesine konu olan markalı ürünler dışında başka markalı ürünleri de satmış olması, müşteri çevresinin oluşumunu ve dolayısıyla müş¬ teri tazminatı talebini olumsuz etkiler mi? .58 1.4. SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNDEN SONRA, TEK SATICININ OLUŞTURDUĞU VEYA ÖNEMLİ ÖLÇÜDE GELİŞTİRDİĞİ MÜŞTERİ ÇEVRESİNDEN ÜRETİCİNİN YARARLANMAYA DEVAM ETMESİ GEREKİR 60 1.5. TEK SATICININ, SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNDEN SONRA, KENDİSİNİN OLUŞTURDUĞU VEYA ÖNEMLİ ÖLÇÜDE GELİŞTİRDİĞİ MÜŞTERİ ÇEVRESİNDEN "ARTIK" YARARLANAMAMASI GEREKİR 63 1.6. TEK SATICIYA MÜŞTERİ TAZMİNATI ÖDENMESİNİN HAKKANİYETE UYGUN OLMASI, AYRI BİR ŞART OLARAK KABUL EDİLMELİ MİDİR? 65 2- MÜŞTERİ TAZMİNATI TALEBİNE, GEREK ESAS GEREKSE USUL BAKIMINDAN ETKİ ETMESİ MUHTEMEL DİĞER KONULAR İle İlgili Düşünceler. 2.1. MÜŞTERİ ÇEVRESİNİN OLUŞUMUNA VE GELİŞİMİNE, SATILAN ÜRÜNLER İÇİN SATIŞ .69 SONRASINDA VERİLEN (SERVİS) HİZMETLERİNİN KATKISI VAR MIDIR VE BU DURUMUN MÜŞTERİ TAZMİNATI TALEBİNE ETKİSİ NE OLABİLİR? .69 2.2. TEK SATICININ SATIŞ FAALİYETLERİNİ BAYİLİKLER TESİS EDEREK YÜRÜTMESİ HALİNDE, BU BAYİLER ÜRETİCİDEN VEYA TEK SATICIDAN MÜŞTERİ TAZMİNATI TALEP EDEBİLİR Mİ? .72 2.3. MÜŞTERİ TAZMİNATI TALEBİ HANGİ AŞAMADA TALEP EDİLEBİLİR VE MÜŞTERİ TAZMİNATI TALEBİNE UYGULANACAK ZAMANAŞIMININ SÜRESİ NE OLMALIDIR? .73 2.4. MÜŞTERİ TAZMİNATI TALEP HAKKINDAN, TEK SATICILIK SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI AŞAMASINDA VEYA SÖZLEŞMENİN İFASI SIRASINDA FERAGAT EDİLMESİ GEÇERLİ MİDİR? 76 2.5. TEK SATICILIK SÖZLEŞMESİNDE YER ALAN TAHKİM ŞARTI VE TARAFLARCA SEÇİLEN YABANCI HUKUK, MÜŞTERİ TAZMİNATI TALEBİ BAKIMINDAN DA GEÇERLİ MİDİR? 79 3- MÜŞTERİ TAZMİNATI MİKTARININ TESPİTİNDE ESAS ALINABİLECEK KRİTERLER İle İlgili Düşünceler .83 3.1. MÜŞTERİ TAZMİNATI İÇİN BİR ÜST SINIR KABUL EDİLMESİ ZORUNLU MUDUR; ZORUNLU İSE, ÖNERİLDİĞİ GİBİ BU ÜST SINIR, TEK SATICININ SON BEŞ YILLIK KAZANCININ BİR YILLIK ORTALAMASINA KARŞILIK GELECEK ORANDA MI OLMALIDIR? 84 3.2. MÜŞTERİ TAZMİNATI MİKTARI NASIL TESPİT EDİLMELİDİR? 91 3.3. MÜŞTERİ TAZMİNATININ NASIL HESAPLANACAĞI İLE İLGİLİ OLARAK TEK SATICILIK SÖZLEŞMESİNDE YAPILAN DÜZENLEMELER GEÇERLİ SAYILABİLİR Mİ? 3.4. MÜŞTERİ TAZMİNATI MİKTARINA HANGİ TARİH İTİBARİYLE FAİZ UYGULANMASI TALEP EDİLEBİLİR? .106 .107
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı