Taşınır Satımında Ayıplı Mal Nedeniyle Tüketicinin Sözleşmeden Dönmesi
Taşınır Satımında Ayıplı Mal Nedeniyle Tüketicinin Sözleşmeden Dönmesi
Nalan KAHVECİ
Tüketici satımlarında satıcının ayıptan sorumluluğu, tüketicinin korunması konusunda en önemli hukuki kurumlardan biridir. Tüketici ayıplı mal teslimi durumunda, değiştirme, onarım, bedel indirimi ve dönme hakkı şeklindeki seçimlik haklara ve bu haklarla birlikte veya tek başına tazminat isteme hakkına sahiptir; Kanunda öngörülen sınırlamalar çerçevesinde bu haklardan dilediğini seçebilir.
Ayıplı ifa durumunda tüketiciye tanınan seçimlik hakların amacı, ayıplı mal teslimi sebebiyle bozulan denklik ilişkisinin yeniden sağlanmasıdır. Çünkü satım sözleşmesinde kararlaştırılan bedel, ayıpsız bir mal için belirlenmiştir. Dönme hakkı da denklik ilişkisinin yeniden kurulmasına hizmet eder ancak bu hak, gerek hukuki niteliği gerekse sonuçları bakımından özel bir öneme sahiptir. Zira dönme hakkının amacı, sözleşme öncesi durumun yeniden sağlanmasıdır.
Sözleşmeden dönme, ayıp sebebiyle ortaya çıkan problemi, satım sözleşmesinin amacını tamamen ortadan kaldırarak bertaraf ettiği için, sözleşme hukuku açısından istenen bir çözüm değildir. Bu sebeple dönme hakkının kullanılması, çeşitli yöntemlerle sınırlandırılmaktadır. Tüketici satımında gerek ayıplı ifanın gerekse dönme hakkının sahip olduğu önem dikkate alınarak, çalışmanın konusu -Taşınır Satımında Ayıplı Mal Sebebiyle Tüketicinin Sözleşmeden Dönmesi- olarak belirlenmiştir. Bu arada dönme hakkının diğer haklarla ilişkisi de çalışmada inceleme konusu yapılmıştır.
İÇİNDEKİLER
- GİRİŞ-1
- Birinci Bölüm
- AYIPTAN SORUMLULUK KAVRAMI, İFA İHLALLERİ
- İÇİNDEKİ YERİ VE ULUSAL VE ULUSLARARASI
- KODİFİKASYONLARDA DÜZENLENİŞİ
- 1. AYIPTAN SORUMLULUK KAVRAMI-5
- I. AYIP KAVRAMI-5
- II. AYIBIN BELİRLENMESİ-7
- A. İsviçre-Türk Hukukunda Ayıbın Belirlenmesi-7
- 1. Nitelik Kavramı-9
- 2. Vaad Edilen Nitelikler Sebebiyle Ayıptan Sorumluluk-14
- a. Genel Olarak-14
- b. Nitelik Vaadinin Kimler Tarafından Yapılabileceğinin Belirlenmesi-17
- c. Nitelik Vaadinin Hukuki Niteliği-20
- 3. Lüzumlu Nitelikler Sebebiyle Ayıptan Sorumluluk-23
- 4. Lüzumlu Nitelik Eksikliği ile Vaad Edilen Nitelik Eksikliği Arasındaki Fark-24
- B. Alman Hukukunda Ayıbın Belirlenmesi-25
- III. AYIPTAN SORUMLULUĞUN HUKUKİ NİTELİĞİ VE DAYANAĞI-31
- A. Ayıptan Sorumluluğun Hukuki Niteliği-31
- B. Ayıptan Sorumluluğun Dayanağı-36
- IV. AYIPLI İFANIN BENZER İFA İHLALLERİ İLE
- KARŞILAŞTIRILMASI-39
- A. Ayıplı İfa İle Aliud İfa (Yanlış İfa) Ayrımı-39
- 1. Genel Olarak-39
- 2. Parça Satımında-40
- 3. Çeşit Satımında-41
- B. Ayıplı İfa ile Eksik İfa Farkı-46
- 2. AYIPTAN SORUMLULUĞUN İFA İHLALLERİ İÇİNDEKİ YERİ VE DİĞER SORUMLULUK HÜKÜMLERİ İLE OLAN İLİŞKİSİ-47
- I. GENEL OLARAK-49
- II. İRADE SAKATLIKLARI İLE İLİŞKİSİ-49
- III. TBK m. 112 (ÖBK. m. 96) ÇERÇEVESİNDE TAZMİNAT İSTEME İLE İLİŞKİSİ-57
- A. İsviçre-Türk Hukukunda-57
- 1. Önceki Borçlar Kanunu Dönemindeki Durum-57
- 2. Türk Borçlar Kanunu Dönemindeki Durum-59
- B. Alman Hukukunda-63
- IV. HAKSIZ FİİL SORUMLULUĞU İLE İLİŞKİSİ-65
- V. ÜRETİCİNİN SORUMLULUĞU İLE İLİŞKİSİ-68
- A. Genel Olarak-68
- 1. Üretici Kavramı-68
- 2. Üreticinin Sorumluluğunun Konusu-69
- B. Üreticinin Sorumluluğu ile Ayıptan Sorumluluk Arasındaki Farklar-70
- C. Üreticinin Sorumluluğunun Türk Hukukunda Düzenlenişi-73
- 1. 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Dönemindeki Düzenleme-73
- 2. 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Dönemindeki Hukuki Durum-78
- 3. AYIPTAN SORUMLULUĞUN ULUSAL VE ULUSLARARASINDAKİ KODİFİKASYONLARDA DÜZENLENİŞ BİÇİMİ-81
- I. ULUSLARARASI DÜZENLEMELERDE-81
- A. Uluslararası Satım Sözleşmelerine İlişkin Birleşmiş Milletler Anlaşmasında (CISG)-81
- B. Tüketim Malları Yönergesinde-83
- II. ULUSAL DÜZENLEMELERDE-85
- A. İsviçre-Türk Hukukunda-85
- B. Alman Hukukunda-86
- İkinci Bölüm
- TÜKETİCİ İŞLEMLERİNDE AYIPLI MAL SEBEBİYLE
- TÜKETİCİNİN SAHİP OLDUĞU HAKLAR
- 4. TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUNDA DÜZENLENEN KAVRAMLAR-91
- I. TÜKETİCİ KAVRAMI-91
- II. SATICI-SAĞLAYICI-97
- III. ÜRETİCİ-97
- IV. MAL-97
- 5. AYIPLI MAL NEDENİYLE TÜKETİCİNİN SAHİP OLDUĞU HAKLAR-100
- I. 6502 SAYILI TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUNUN 11. MADDESİ ÇERÇEVESİNDE SAHİP OLDUĞU HAKLAR-100
- A. Genel Olarak-100
- B. 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a İlişkin Değerlendirme-101
- C. Ayıplı Mal Sebebiyle Tüketicinin Sahip Olduğu Seçimlik Haklar-105
- 1. Genel Olarak-105
- 2. Sözleşmeden Dönme Hakkı-106
- 3. Bedelin İndirilmesini İsteme Hakkı-107
- 4. Ayıplı Malın Ayıpsız Olanıyla Değiştirilmesini İsteme Hakkı ve Onarım Hakkı-109
- a. Genel Olarak-109
- b. Değiştirme Hakkı-110
- aa. Genel Olarak-110
- bb. Değiştirme Hakkı ile Dönme Hakkının Karşılaştırılması-113
- cc. Değiştirme Hakkının Kullanılması Durumunda Tüketicinin Herhangibir Bedel Ödemesinin Gerekmemesi-116
- c. Ayıplı Malın Onarımını Talep Hakkı-117
- d. Alman Hukukunda Değiştirme ve Onarım Hakkı-118
- D. Tazminat İsteme Hakkı-122
- 1. Seçimlik Haklar Kullanılmaksızın Sözleşmeye
- Aykırılık Nedeniyle Tazminat İsteme Hakkı-122
- 2. Sözleşmeden Dönme Halinde Tazminat İsteme Hakkı-126
- 3. Dönme Hakkı Dışındaki Hakların Kullanılması Halinde Tazminat İsteme Hakkı-127
- a. 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Önceki Borçlar Kanunu Dönemindeki Düzenleme-127
- b. 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Türk Borçlar Kanunu Dönemindeki Düzenleme-129
- 4. Alman Hukukunda Tazminat İsteme Hakkı-130
- E. Seçimlik Haklardan Birinin Kullanılmasının Diğer Seçimlik Haklara Etkisi ve Değiştirme Hakkı (Ius Variandi)-136
- 1. Genel Olarak-136
- 2. Değiştirme veya Onarım Hakkını Kullanan Tüketicinin Kullandığı Hakkı Değiştirmesi-137
- 3. Dönme veya Bedel İndirimi Hakkını Kullanan Tüketicinin Kullandığı Hakkı Değiştirmesi-141
- II. GARANTİ BELGESİ ÇERÇEVESİNDE DOĞRUDAN SAĞLANAN KORUNMA-148
- A. Garanti Belgesinin Konusu-148
- B. Garanti Sözleşmesinin Kurulması ve Şekle Tabi Olup Olmadığı-149
- C. Hukuki Niteliği-151
- D. Garanti Belgesi ile Sağlanan Korumanın Ayıptan Sorumluluktan Farkı-153
- E. Süresi-155
- F. Garanti Belgesinin Tüketiciye Sağladığı Haklar-155
- G. Garanti Belgesi ile Sağlanan Koruma ile Ayıptan Sorumluluk İlişkisi-157
- 1. Genel Olarak-157
- 2. Türk Hukukunda Garanti Belgesinden Doğan Onarım Hakkı ile Ayıptan Doğan Hakların İlişkisi-159
- a. 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Dönemindeki Durum-159
- aa. 4822 sayılı Kanundan Önceki Durum-159
- bb. 4822 sayılı Kanundan Sonraki Durum-160
- aaa. Ayıptan Doğan Hakların Doğrudan Kullanılması-160
- bbb. Ücretsiz Onarım Hakkı Kullanıldıktan Sonra Diğer Hakların Kullanılmasının Koşulları-161
- b. 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Dönemindeki Durum-163
- Üçüncü Bölüm
- SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKI
- 6. SÖZLEŞMEDEN DÖNME KAVRAMI, DÖNME HAKKININ AMACI VE HUKUKİ NİTELİĞİ-167
- I. SÖZLEŞMEDEN DÖNME KAVRAMI-167
- II. SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKININ AMACI-168
- III. SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKININ HUKUKİ NİTELİĞİ-170
- A. Kavram-170
- B. Dönme Hakkının Hukuki Niteliğine İlişkin Teoriler-171
- C. Dönme Hakkının Yenilik Doğuran Hak Niteliğinde Olmasının Sonuçları-173
- 7. SÖZLEŞMEDEN DÖNMENİN SÖZLEŞMENİN GEÇERLİLİĞİNE ETKİSİ-176
- I. GENEL OLARAK-176
- II. KLASİK DÖNME TEORİSİ-176
- III. YASAL BORÇ İLİŞKİSİ TEORİSİ-179
- IV. AYNÎ ETKİLİ DÖNME TEORİSİ-180
- V. DÖNÜŞÜM (YENİ DÖNME) TEORİSİ-181
- VI. İSVİÇRE FEDERAL MAHKEMESİ’NİN VE YARGITAY’IN GÖRÜŞÜ-183
- VII. GÖRÜŞLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE GÖRÜŞÜMÜZ-184
- 8. SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKININ SINIRLANDIRILMASI-189
- I. SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKINI SINIRLANDIRMANIN GEREKLİLİĞİ-189
- A. Sözleşmeden Dönme Hakkını Sınırlandırma Sebepleri-189
- B. Sözleşmeden Dönme Hakkının Sınırlandırılma Yöntemleri-190
- 1. Genel Olarak-190
- 2. Borçluya Sözleşmeye Aykırılığı Giderme İmkanı Tanınması-191
- 3. Alacaklı Tarafından Borçluya Ek Süre Tanınması-191
- 4. İhlalin Esaslı Olması-192
- II. DÖNME HAKKININ SINIRLANDIRILMASINA İLİŞKİN DÜZENLEMELER-194
- A. Uluslararası Düzenlemelerde-194
- 1. CISG’de Düzenleniş Biçimi-194
- a. Genel Olarak-194
- b. Esaslı İhlal-195
- c. Borçluya Sözleşmeye Aykırılığı Giderme İmkanı Tanınması-199
- aa. Genel Olarak-199
- bb. Borçlunun Sahip Olduğu Sözleşmeye Aykırılığı Giderme Hakkının Alacaklının Dönme Hakkı ile İlişkisi-200
- 2. Tüketim Malları Yönergesinde Düzenleniş Biçimi-201
- B. Ulusal Düzenlemelerde-203
- 1. İsviçre-Türk Hukukunda Düzenleniş Biçimi-203
- a. Genel Olarak İsviçre-Türk Hukukunda Dönme Hakkına İlişkin Olarak Borçlar Kanununda Yer Alan Sınırlamalar-203
- b. Ayıptan Doğan Dönme Hakkına İlişkin Borçlar Kanununda Yer Alan Sınırlamalar-204
- aa. Satıcıya Sözleşmeye Aykırılığı Giderme İmkanı Tanınması-204
- bb. Hangi Seçimlik Hakkın Kullanılacağı Konusunda Hakime Karar Verme Yetkisi Tanınması-204
- cc. Ayıp Sebebiyle Dönme Hakkının Kullanılmasının Haklı Olmadığını Tespite Yarayan Kriterler-208
- 2. Alman Medeni Kanununda Düzenleniş Biçimi-209
- III. TÜKETİCİ İŞLEMLERİNDE DÖNME HAKKININ SINIRLANMASI-213
- 9. TÜKETİCİNİN SAHİP OLDUĞU DÖNME HAKKININ MUHATABI-215
- I. 4077 SAYILI ÖNCEKİ TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN ÇERÇEVESİNDE DÖNME HAKKININ MUHATABI-215
- II. 6502 SAYILI TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN ÇERÇEVESİNDE DÖNME HAKKININ MUHATABI-218
- Dördüncü Bölüm
- TÜKETİCİNİN AYIPLI MAL NEDENİYLE SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKININ KOŞULLARI
- 10. 6098 SAYILI TÜRK BORÇLAR KANUNU ÇERÇEVESİNDE AYIPLI MAL NEDENİYLE SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKININ KOŞULLARI-221
- I. GENEL OLARAK-221
- II. ŞEKLİ KOŞULLAR - GÖZDEN GEÇİRME VE BİLDİRİM KÜLFETİ-222
- A. Gözden Geçirme Külfeti-222
- B. Bildirim Külfeti-224
- XIV
- II. AYIPTAN SORUMLULUKTA GÖZDEN GEÇİRME VE BİLDİRİM KÜLFETİNİN GEREKLİ OLUP OLMADIĞI VE ULUSAL VE ULUSLARARASI KODİFİKASYONLARDAKİ DÜZENLEMELER-225
- 11. 6502 SAYILI TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN ÇERÇEVESİNDE AYIPLI MAL NEDENİYLE SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKININ KOŞULLARI-231
- I. GENEL OLARAK-231
- II. MADDİ KOŞULLAR-232
- A. Ayıp Sayılan Bir Eksikliğin Varlığı-232
- B. Ayıbın Önemli Olması-235
- C. Ayıbın Hasarın İntikali Anından Önce Mevcut Olması-238
- D. Tüketicinin Ayıbın Varlığını Bilmeden Malı Edinmiş Olması-241
- Beşinci Bölüm
- TÜKETİCİNİN AYIPLI MAL NEDENİYLE SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKININ SONUÇLARI
- 12. AYIPLI MAL NEDENİYLE SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKININ SONUÇLARI-245
- I. GENEL OLARAK-245
- II. SATICININ BORÇLARI-248
- A. Genel Olarak-248
- B. Bedeli Faiziyle Birlikte İade Etme Borcu-248
- C. Alıcının Mala Yaptığı Masrafların Tazmini Borcu-252
- D. Alıcının Ayıplı Mal Sebebiyle Uğradığı Zararının
- Tazmini Borcu-253
- 1. Karşılaştırmalı Hukukta Dönme Hakkı ile Birlikte İstenecek Tazminata İlişkin Düzenlemeler-253
- a. Genel Olarak-253
- b. Alman Medeni Kanunundaki Durum-254
- aa. Önceki Alman Medeni Kanunundaki Düzenleme-254
- bb. Yeni Alman Medeni Kanunundaki Düzenleme-254
- c. İsviçre-Türk Hukukundaki Durum-256
- aa. Genel Olarak-256
- bb. Borçlu Temerrüdüne İlişkin Düzenleme-257
- cc. Ayıplı İfaya İlişkin Düzenleme-262
- d. Uluslararası Satım Sözleşmelerine İlişkin Birleşmiş Milletler Anlaşmasındaki (CISG) Durum-263
- e. Hukuk Sistemlerinin Karşılaştırılması ve Değerlendirilmesi-265
- 2. Ayıplı İfa Durumunda Dönme Hakkının Kullanılması Halinde Dönme İle Birlikte İstenecek Tazminatın Kapsamı-266
- a. Doğrudan Zarar ve Dolaylı Zararın Kapsamının Belirlenmesi-266
- aa. Doğrudan Zarar ve Dolaylı Zarar Kavramlarının Diğer Zarar Kategorileri ile İlişkisi-266
- aaa. Genel Olarak-266
- bbb. Doğrudan Zarar ve Dolaylı Zarar Kavramlarının Müspet Zarar ve Menfi Zarar ile İlişkisi-266
- ccc. Doğrudan Zarar ve Dolaylı Zarar Kavramlarının Ayıp Zararı ve Ayıba Refakat Eden Zarar ile İlişkisi-270
- bb. Doğrudan Zarar ve Dolaylı Zararın Kapsamının Belirlenmesine İlişkin Görüşler-271
- cc. Federal Mahkemenin ve Yargıtayın Görüşü-277
- dd. Görüşlerin Değerlendirilmesi ve Görüşümüz-280
- b. Doğrudan Zararının Tazminini Talep Hakkı-284
- c. Dolaylı Zararının Tazminini Talep Hakkı-286
- II. ALICININ BORÇLARI-288
- A. Malın İadesi Borcu-288
- 1. Genel Olarak-288
- 2. Satılan Malın İadesinin Mümkün Olmamasının İade Borcu Üzerine Etkisi-290
- a. İsviçre-Türk Hukukundaki Durum-290
- b. Alman Hukukundaki Durum-298
- B. Satılandan Elde Ettiği Menfaatlerin İadesi Borcu-300
- 1. Malı Semerelendirmek Suretiyle Elde Ettiği Menfaatleri İade Borcu-300
- 2. Malı Kullanmak Suretiyle Elde Ettiği Menfaatleri İade Borcu-302
- a. İsviçre-Türk Hukukunda-302
- b. Alman Hukukunda-303
- C. Malı Özenle Saklama Borcu-304
- 13. DÖNME SEBEBİYLE ORTAYA ÇIKAN İADE BORÇLARININ İFA ZAMANI VE İFA YERİ-305
- 14. DÖNME HAKKININ KULLANILMASININ VE DÖNME SONUCU ORTAYA ÇIKAN İADE YÜKÜMLÜLÜKLERİN TABİ OLDUĞU ZAMANAŞIMI-307
- I. TÜRK HUKUKUNDA-307
- A. Genel Olarak-307
- B. Alıcının Ayıplı İfa Def’i-310
- 1. Ayıplı İfa Def’inin Hukuki Niteliği Konusunda İleri Sürülen Görüşler-310
- 2. Görüşlerin Değerlendirilmesi ve Görüşümüz-312
- 3. Ayıp Def’ini Kullanma Tarzı-314
- 4. Ayıp Def’inin Tüketici Satışlarında Kullanılması-314
- 5. Ayıp Def’ine İlişkin Alman Hukukundaki Düzenleme-314
- II. ALMAN MEDENİ KANUNUNDA AYIPTAN DOĞAN HAKLARIN TABİ OLDUĞU ZAMANAŞIMI-316
- III. TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN AÇISINDAN DÖNME HAKKININ TABİ OLDUĞU ZAMANAŞIMI-318
- A. 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Açısından Dönme Hakkının Tabi Olduğu Zamanaşımı-318
- B. 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Bakımından Dönme Hakkının Tabi Olduğu Zamanaşımı-320
- IV. DÖNME SONUCU ORTAYA ÇIKAN İADE YÜKÜMLÜLÜKLERİNİN TABİ OLDUĞU ZAMANAŞIMI-322
- SONUÇ-325
- KAYNAKÇA-337