Taşıma Hukukunda Fiili Taşıyıcı
Taşıma Hukukunda Fiili Taşıyıcı
Sami AKSOY
Sayfa Sayısı
:
300
Kitap Ölçüleri
:
16*24
Basım Yılı
:
2015
ISBN NO
:
9786051522296
Çalışmanın konusunu "Fiili Taşıyıcı" (actual carrier) oluşturmaktadır. Taşıyıcı, taşıma sözleşmesinin kurulması ile üstlendiği taşıma işinin ifasını bizzat gerçekleştirebileceği gibi, alt taşıma sözleşmesiyle bir başka kişiye de bırakabilir. İşte taşıma hukukunda, asıl taşıma sözleşmesi gereği tazminat hakkına sahip asıl yükle ilgililerin, taşımayı fiilen gerçekleştiren alt taşıyıcıya doğrudan başvurabilmelerini sağlamak maksadıyla, söz konusu alt taşıyıcı, üstlendiği taşımayı kısmen dahi olsa gerçekleştirmesi şartıyla fiili taşıyıcı olarak kabul edilmiş, ayrıca kendine özgü bir sorumluluk rejiminin muhatabı haline getirilmiştir. Fiili taşıyıcı, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun hem taşıma işleri (m. 888) hem de deniz ticareti kitabında (m. 1191, 1248) özel olarak hükme bağlanmıştır. Türkiye'nin tarafı olduğu CIM (m. 27) ve Montreal Sözleşmesinde de (m. 39) fiili taşıyıcıya yer verilmiştir. Çalışmada, CMR de dahil olmak üzere, uluslararası anlaşmalarla karşılaştırma suretiyle, Türk taşıma hukuku bakımından fiili taşıyıcının tanımlanması ve kendine özgü sorumluluğunun ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu maksatla kaleme alınan eserde, taşıma sözleşmesine, navlun ve çarter sözleşmelerine, uçak kiralarına, asıl ve alt taşıma ilişkilerine, kimlerin fiili taşıyıcı sayıldığına, fiili taşıyıcının sorumluluğunun şartlarına ve fiili taşıyıcıya yöneltilen sorumluluk davasına değinilmiştir. Çalışmada esas olarak deniz, hava, kara ve demiryoluyla yapılan ulusal ve uluslararası eşya taşımaları incelenmiş olup, multimodal taşımalardan ve yolcu taşımalarından da yeri geldiğinde bahsedilmiştir.
İÇİNDEKİLER
Birinci Bölüm
TAŞIMA SÖZLEŞMESI
I. GENEL OLARAK.......................................................................................9
II. TANIMI.......................................................................................................11
III. UNSURLARI .............................................................................................14
A. GENEL OLARAK .................................................................................14
B. EŞYA TAŞIMA TAAHHÜDÜ...........................................................15
1. Taşımaya Konu Eşya........................................................................15
a. Genel Olarak...............................................................................15
b. Kapsam Dışı Tutulan Şeyler ...................................................16
2. Taşıma Taahhüdü.............................................................................18
XIV Taşıma Hukukunda Fiili Taşıyıcı
C. TAŞIMA ÜCRETİ ÖDEME TAAHHÜDÜ ..................................19
D. ANLAŞMA...............................................................................................21
IV. TARAFLARI, YÜKLE İLGİLİ DİĞER KİŞİLER VE
TAŞIMA İŞLERİ ORGANİZATÖRÜ................................................ 23
A. TAŞIYICI................................................................................................. 23
B. GÖNDEREN.......................................................................................... 26
C. YÜKLE İLGİLİ DİĞER KİŞİLER.....................................................27
1. Yükleten..............................................................................................27
2. Gönderilen .........................................................................................29
3. Konişmento Hamili........................................................................ 30
4. Kanuni Halef ve Alacağı Devralan...............................................31
D. TAŞIMA İŞLERİ ORGANİZATÖRÜ .............................................32
V. HUKUKİ NİTELİĞİ............................................................................... 34
A. ESER SÖZLEŞMESİ ............................................................................ 34
B. ÜÇÜNCÜ KİŞİ LEHİNE SÖZLEŞME.......................................... 38
VI. ÇARTER VE NAVLUN SÖZLEŞMELERİ...................................... 40
A. GENEL OLARAK ................................................................................ 40
B. DENİZ TİCARETİ HUKUKUNDA ...............................................41
1. Genel Olarak......................................................................................41
2. Bareboat Çarter Sözleşmesi .......................................................... 44
3. Zaman Çarteri Sözleşmesi ............................................................ 46
4. Yolculuk Çarteri Sözleşmesi ......................................................... 50
5. Kırkambar Sözleşmesi.....................................................................51
C. HAVACILIK HUKUKUNDA............................................................52
VII. ALT EŞYA TAŞIMA SÖZLEŞMESİ....................................................57
A. GENEL OLARAK .................................................................................57
B. TANIMI....................................................................................................59
C. TARAFLARI...........................................................................................61
D. ALT TAŞIYICININ İLGİLİLER KARŞISINDA
HUKUKİ DURUMU............................................................................61
1. Alt Gönderene veya Alt Gönderilene Karşı................................61
XV
2. Asıl Gönderene veya Asıl Gönderilene Karşı ............................62
E. TÜRLERİ.................................................................................................62
1. Havayolu Taşımalarında................................................................ 63
2. Denizyolu Taşımalarında ...............................................................65
F. TÂBİ OLDUĞU HUKUKİ REJİM.................................................. 69
İkinci Bölüm
FIILI TAŞIYICI KAVRAMI
I. GENEL OLARAK.....................................................................................71
II. ORTAYA ÇIKARILIŞ GEREKÇESİ .................................................. 72
A. TAŞIMANIN ŞAHSEN İFASININ ZORLUĞU VE
TAŞIMA ÇEVRESİNİN GENİŞLEMESİ..................................... 72
B. ALT TAŞIYICIYA DOĞRUDAN BAŞVURU İHTİYACI.........73
C. DOLAYLI ÇÖZÜMLERİN YETERSİZLİĞİ................................74
1. Borçlar Hukukuna Özgü Dolaylı Çözümler..............................74
a. Haksız Fiil Hükümleri .............................................................74
b. Alt Vekâlete İlişkin Hüküm....................................................76
2. Taşıma Hukukuna Özgü Dolaylı Çözümler............................. 77
D. ÖZEL BİR MÜESSESE İHTİYACI ................................................. 80
III. TARİHSEL GELİŞİMİ........................................................................... 80
A. GUADALAJARA SÖZLEŞMESİ (1961) ........................................ 80
B. ATİNA SÖZLEŞMESİ (1974).............................................................81
C. HAMBURG KURALLARI (1978) .................................................. 83
1. Hamburg Kuralları Öncesi Durum: Lahey ve Lahey/
Visby Kuralları ................................................................................. 83
2. Hamburg Kurallarında................................................................... 84
D. CIM (1999).............................................................................................. 86
E. MONTREAL SÖZLEŞMESİ (1999)............................................... 88
F. ROTTERDAM KURALLARI (2008) ............................................ 88
IV. TANIMI.......................................................................................................93
XVI Taşıma Hukukunda Fiili Taşıyıcı
A. GENEL OLARAK .................................................................................93
B. TÜRK HUKUKU................................................................................. 94
1. Taşıma İşleri...................................................................................... 94
2. Denizyoluyla Eşya Taşımaları...................................................... 94
3. Denizyoluyla Yolcu Taşımaları......................................................95
C. KARŞILAŞTIRMALI HUKUK....................................................... 96
1. Alman Hukuku ................................................................................ 96
a. Taşıma Hukuku Reformu (1998) ......................................... 96
b. Deniz Ticareti Hukuku Reformu (2013)............................ 97
2. Diğer Ülkeler.....................................................................................98
V. UNSURLARI ............................................................................................ 99
A. ÂKİD TAŞIYICIDAN BAŞKA BİR KİŞİ OLMASI.................... 99
B. ALT TAŞIMA SÖZLEŞMESİYLE TAŞIMANIN
ÜSTLENİLMESİ .................................................................................101
C. TAŞIMANIN KISMEN VEYA TAMAMEN
GERÇEKLEŞTİRİLMESİ................................................................ 108
VI. BENZER KAVRAMLARDAN FARKI.............................................110
A. ALT TAŞIYICI......................................................................................110
B. KISMİ TAŞIYICI .................................................................................111
C. ARDIŞIK (MÜTEAKİP) TAŞIYICI..............................................111
Üçüncü Bölüm
FIILI TAŞIYICININ SORUMLULUĞU
I. GENEL OLARAK...................................................................................117
II. UYGULANACAK HUKUKİ REJİM................................................118
A. GENEL OLARAK ...............................................................................118
B. ASIL TAŞIMA SÖZLEŞMESİNİN TÂBİ OLDUĞU
HUKUKİ REJİM.................................................................................120
C. TAŞIMA ORTAMININ TÂBİ OLDUĞU HUKUKİ REJİM 122
1. Karayolu Taşımaları...................................................................... 122
XVII
2. Demiryolu Taşımaları .................................................................. 122
3. Havayolu Taşımaları..................................................................... 123
4. Denizyolu Taşımaları ...................................................................124
5. Karma Taşımalar...........................................................................124
III. DAYANDIĞI ESASLAR.......................................................................126
A. ASIL YÜKLE İLGİLİLERİN ÂKİD TAŞIYICIYA KARŞI
HAK SAHİBİ OLDUKLARI ÖLÇÜDE SORUMLULUK.....126
1. Âkid Taşıyıcı Gibi Sorumluluk ..................................................126
2. Âkid Taşıyıcıya Ait Def ’ileri İleri Sürebilme .......................... 128
B. ALT TAŞIMA SÖZLEŞMESİ ÇERÇEVESİNDE
SORUMLULUK.................................................................................. 130
1. Alt Taşıma Sözleşmesinin İhlali ................................................ 130
2. Asıl Taşıma Sözleşmesi ile Ağırlaştırılamayacağı.................. 132
IV. HUKUKİ MAHİYETİ.......................................................................... 133
A. SÖZLEŞME DIŞI SORUMLULUK............................................... 133
B. EŞYAYI KABULE BAĞLI SORUMLULUK............................... 136
C. KUSUR SORUMLULUĞU.............................................................. 137
D. KURTULUŞ KANITI GETİRİLEBİLEN SORUMLULUK. 139
E. SINIRLI ŞAHSİ SORUMLULUK ................................................. 140
F. FARKLILAŞTIRILMIŞ MÜTESELSİL SORUMLULUK .....141
G. EMREDİCİ SORUMLULUK.......................................................... 144
V. ŞARTLARI............................................................................................... 148
A. FİİLİ TAŞIYICININ EŞYAYA HÂKİM OLDUĞU
SIRADA EŞYANIN ZIYAI, HASARI VEYA
TESLİMİNDE GECİKME............................................................... 148
1. Fiili Taşıyıcının Eşya Üzerindeki Hâkimiyeti ....................... 149
a. Genel Olarak............................................................................ 149
b. Hâkimiyetin Başlaması: Eşyanın Fiili Taşıyıcı
Tarafından Tesellümü ........................................................... 151
c. Hâkimiyetin Sona Ermesi: Eşyanın Fiili Taşıyıcı
Tarafından Teslimi................................................................. 152
i. Genel Olarak Eşyanın Teslimi ..................................... 152
XVIII Taşıma Hukukunda Fiili Taşıyıcı
ii. Gönderilenin Tesellümden Kaçınması ...................... 155
2. Eşyanın Zıyaı, Hasarı veya Tesliminde Gecikme.................. 157
a. Eşyanın Zıyaı........................................................................... 157
i. Zıya ..................................................................................... 157
ii. Tahrip................................................................................. 158
b. Eşyanın Hasarı........................................................................ 158
c. Eşyanın Tesliminde Gecikme ..............................................161
i. Genel Olarak Teslim Süresinin Tayini........................161
ii. Fiili Taşıyıcının Tâbi Olduğu Teslim Süresi............. 165
iii. Teslimde Gecikmenin Belirlenmesi............................ 166
iv. Zıyaa Varan Gecikme (Hükmen Zıya)....................... 168
B. ZARAR....................................................................................................170
1. Genel Olarak....................................................................................170
2. Maddi Zarar.....................................................................................170
3. Manevi Zarar.................................................................................. 173
C. UYGUN İLLİYET BAĞI................................................................... 177
VI. FİİLLERİNDEN SORUMLU OLUNAN KİŞİLER..................... 179
A. GENEL OLARAK .............................................................................. 179
B. FİİLİ TAŞIYICININ YARDIMCILARI...................................... 179
1. Taşıma Hukukunda Taşıyıcının Yardımcıları........................ 179
2. Fiili Taşıyıcının Taşıma İşletmesinde Çalışanlar...................181
a. Genel olarak..............................................................................181
b. Gemi Adamları ve Uçuş Ekibi............................................. 183
3. Fiili Taşıyıcının Temsilcileri....................................................... 184
4. Fiili Taşıyıcının Taşımayı Gerçekleştirirken
Yararlandığı Diğer Kişiler............................................................ 185
C. YARDIMCININ ZARARA SEBEBİYET VEREN
DAVRANIŞI İLE GÖREVİ ARASINDAKİ
BAĞLANTININ ÖNEMİ................................................................ 187
VII. SORUMLULUĞUN SINIRI............................................................... 188
A. GENEL OLARAK .............................................................................. 188
B. TAŞIYICININ SORUMLULUĞUNUN SINIRI...................... 189
XIX
1. Genel Olarak................................................................................... 189
2. Özel Çekme Hakkı Öncesi Dönem........................................... 190
3. Özel Çekme Hakkı........................................................................ 192
C. SINIRIN HESAPLANMASI........................................................... 193
1. Eşyanın Zıyaı veya Hasarı Halinde........................................... 193
a. Uygulanacak Hükümler........................................................ 193
b. Eksik Kilogramın Belirlenmesi........................................... 196
i. Genel Olarak..................................................................... 196
ii. Koli ve Ünite ile Konteynerin Hukuki Vasfı ............. 197
aa. Koli ve Ünite .............................................................. 197
bb. Konteyner...................................................................200
iii. Brüt Kilogram ..................................................................203
2. Eşyanın Tesliminde Gecikme Halinde....................................204
3. Esas Alınacak Kur .........................................................................205
D. SINIRIN YÜKSELTİLMESİ...........................................................208
1. Anlaşmayla Yükseltme .................................................................208
2. Eşyanın Değerinin Beyan Edilmesiyle Yükseltme................209
VIII. SORUMLULUKTAN KURTULMA ............................................... 210
A. GENEL KURTULUŞ SEBEBİ......................................................... 210
B. ÖZEL KURTULUŞ HALLERİ........................................................211
IX. SINIRLI SORUMLULUK VE SORUMLULUKTAN
KURTULMA İMKÂNLARININ KAYBI...................................... 213
Dördüncü Bölüm
SORUMLULUK DAVASI
I. DAVACI...................................................................................................... 219
II. DAVALI......................................................................................................220
III. ZARARIN İHBARI...............................................................................223
A. GENEL OLARAK ..............................................................................223
B. İHBARIN ŞEKLİ ................................................................................226
XX Taşıma Hukukunda Fiili Taşıyıcı
C. İHBARIN YAPILACAĞI KİMSE.................................................. 227
IV. DAVA AÇMA SÜRESİ........................................................................... 229
A. GENEL OLARAK .............................................................................. 229
B. FİİLİ TAŞIYICININ TÂBİ OLDUĞU SÜRE............................ 231
C. SÜRENİN BAŞLANGICI ...............................................................234
V. GÖREVLİ MAHKEME....................................................................... 235
A. GENEL OLARAK .............................................................................. 235
B. TİCARİ DAVA......................................................................................235
C. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ...............................................236
1. Genel Olarak...................................................................................236
2. Deniz Ticaretine Bakmakla Görevli Olanlar.......................... 237
D. TÜKETİCİ MAHKEMESİ .............................................................240
VI. YETKİLİ MAHKEME..........................................................................244
A. GENEL OLARAK ..............................................................................244
B. ÖZEL YETKİ KURALLARI...........................................................245
1. Kara Taşımalarında.......................................................................245
2. Deniz Taşımalarında ....................................................................247
3. Hava Taşımalarında......................................................................249
4. Demiryolu Taşımalarında ........................................................... 251
C. YETKİ SÖZLEŞMESİ ....................................................................... 251
1. Genel Olarak................................................................................... 251
2. Yetki Sözleşmesi Yapılabilmesi................................................... 253
3. Fiili Taşıyıcının Sorumluluğu Bakımından ...........................254
VII. İSPAT YÜKÜ........................................................................................... 255
VIII. RÜCU HAKKI ........................................................................................ 259
SONUÇ................................................................................................................263
KAYNAKÇA...................................................................................................... 271