Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Ãœyelik
Ãœye GiriÅŸi
Sözleşmeye Uygulanacak Hukuka İlişkin Genel Kural ( AB ve Türk Hukuku Uyarınca )
Sözleşmeye Uygulanacak Hukuka İlişkin Genel Kural ( AB ve Türk Hukuku Uyarınca )
Aslı BAYATA CANYAŞ
Sayfa Sayısı
:
310
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2012
ISBN NO
:
9786055336608
160,00
TL
GÄ°RÄ°Åž
Uluslararası ilişkilerin ve ticaretin gelişmesinin bir sonucu olarak, bu ilişkilerin genel olarak hukukî anlamda bağlayıcılığını sağlayan sözleşmelerin de her geçen gün önemi artmaktadır. Bu bağlamda, birden fazla ülke ve bunun sonucunda birden fazla hukuk ile bağlan¬tılı bu sözleşmelere hangi hukukun uygulanacağı, uygulanacak huku¬kun kapsamının ne olacağı, bu hukukun uygulanmasında ne tür sınır¬lamalarla karşılaşılabileceği gibi sorunlar gündeme gelmektedir. Söz konusu sözleşmelere hangi hukukun uygulanacağı, taraflarca (sübjek¬tif olarak) sözleşmede belirlenebileceği gibi for hukuku uyarınca (ob¬jektif olarak) da tespit edilebilmektedir. Çalışmamız kapsamında söz¬leşmelerden doğan borç ilişkilerine uygulanacak hukuku ele alan ge¬nel hüküm ve genel hükümle bağlantısı nedeniyle önem taşıyan diğer hükümler, Avrupa Birliğinde konuya ilişkin Tüzük1 ve Tüzüğün yeri¬ni aldığı Konvansiyon2 ile Türk Hukuku açısından MÖHUK3 ve Mül¬ga MÖHUK4 temelinde ele alınmıştır.
Avrupa BirliÄŸi hukukunda sözleÅŸmeden doÄŸan borç iliÅŸkilerine uygulanacak hukuka iliÅŸkin kurallar, Roma Konvansiyonu uyarınca düzenleme altına alınmıştı. Avrupa Komisyonu, Ocak 2003\\\\\\\\\\\\\\\′te yayımlamış olduÄŸu YeÅŸil Kitap5 ile Konvansiyonun bir Birlik düzenlemesi hâline getirilmesi ve çaÄŸdaÅŸ geliÅŸmelere uyarlanması gereÄŸini ortaya koymuÅŸtur. Komisyon, bu amaçla bir Tüzük Teklifi6 hazırlamıştır.
Tüzük Teklifinden üç yıl sonra, SözleÅŸmeden DoÄŸan Borç Ä°liÅŸkile¬rine Uygulanacak Hukuka Ä°liÅŸkin Roma I Tüzüğü, 6 Haziran 2008\\\\\\\\\\\\\\\′de kabul edilmiÅŸtir7. Tüzük, beraberinde pek çok yenilik getirmektedir. Tüzük, üye ülkelerde doÄŸrudan etkili ve baÄŸlayıcı olacak ve üye ülke¬lerin mevzuatını Tüzük ile uyumlaÅŸtırmak için ayrıca bir onay iÅŸle¬mine gerek kalmayacaktır8. Aynı ÅŸekilde, Tüzük, gelecekte Avrupa BirliÄŸine üye olacak ülkeler bakımından da ulusal otoritelerce gerçek¬leÅŸtirilmesi gerekli herhangi bir onay iÅŸlemine gerek kalmaksızın uy¬gulanacaktır. Bu ÅŸekilde üye ülkeler nezdinde uzun onay iÅŸlemlerine de gidilmesi gerekmeyecektir. Ayrıca Tüzüğün yorumlanması ama¬cıyla Avrupa BirliÄŸi Adalet Divanına baÅŸvurulabilecek ve bu ÅŸekilde yeknesak uygulama saÄŸlanmış olacaktır. Tüzük, m. 28 uyarınca 17 Aralık 2009\\\\\\\\\\\\\\\′dan sonra yapılan sözleÅŸmelere uygulanacak; bu tarihten önceki sözleÅŸmelere ise Roma Konvansiyonu uygulanacaktır.
Roma I Tüzüğü, medenî ve ticarî konularda sözleşmeden doğan borç ilişkilerinde kanunlar ihtilâfı problemlerinin çıktığı her olay ba¬kımından uygulanacaktır (m. l/l)9. Tüzüğün 3. maddesi kapsamında sübjektif bağlama kuralı düzenlenmiş ve bu bağlamda taraf iradesi; dolayısıyla taraf menfaati ön plâna çıkarılmıştır. Tüzüğün 4. maddesi uyarınca ise taraflarca hukuk seçimi yapılmadığında uygulanacak hukukun objektif bağlama kuralı uyarınca belirlenmesini mümkün kılan bir sistem öngörülmüştür.
Türk Milletlerarası Özel Hukuku açısından ise yürürlükte oldu¬ğu dönemde Türk Milletlerarası Özel Hukukunun yasal dayanağını oluÅŸturan 2675 sayılı MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un 24. maddesi, birbirinden çok farklı tip ve niteliÄŸe sahip sözleÅŸmeleri genel olarak tek bir hükümle düzen¬lemiÅŸti. Bu nedenle mülga Kanun, milletlerarası özel hukuk adaletini tam anlamıyla saÄŸlayamamakta, ayrıca Roma Konvansiyonu gibi çaÄŸdaÅŸ düzenlemelerin de gerisinde kalmaktaydı. Belirtilen bu gerekelerle, 2675 sayılı MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un 24. maddesinin deÄŸiÅŸtirilmesi zorun¬luluÄŸu doktrin tarafından ortaya konmuÅŸtu. Bu amaçla baÅŸlayan ça¬lışmalar, Kanunun bütünü bakımından etkinlik kazanmış ve sonuçta 5718 sayılı MÖHUK hazırlanarak yürürlüğe sokulmuÅŸtur.
MÖHUK, sözleÅŸmeden doÄŸan borç iliÅŸkilerini, 24. madde ile baş¬layan ve 33. madde ile sonuçlanan 10 ayrı madde kapsamında ele almıştır. MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un 24. maddesinde, genel olarak sözleÅŸmeden do¬ğan borç iliÅŸkilerine uygulanacak hukuk düzenlenmektedir. ÖzelliÄŸi olan ve genel hükümden ayrı olarak özel hükümle düzenlenmesinin yerinde olacağı doktrin tarafından ifade edilen bazı sözleÅŸme tipleri¬ne uygulanacak hukuk ise ayrıca tespit edilmiÅŸtir.
Bu doğrultuda çalışmamızda, sözleşmeden doğan uyuşmazlıklar bakımından uygulanacak genel hükmün ve bağlantılı düzenlemele¬rin, Avrupa Birliğinde Konvansiyondan Tüzüğe geçiş sonucunda ne tür değişiklikler ve yenilikler getirdiği, bunların yerindeliği, nasıl anlamlandırılmaları ve yorumlanmaları gerektiği, konuya ilişkin doktrin de göz önünde bulundurularak irdelenecektir. Konvansiyon hükümlerinin incelenmesi, Konvansiyon döneminde ortaya çıkmış uygulama ve doktrinin Tüzüğün aynı kalan bazı hükümleri bakı¬mından halen etkisini sürdürebilecek nitelikte olmasından ötürü ge¬reklidir. Ayrıca, yapılmış olan değişikliklerin gerekliliği ve yerindeli-ğini irdeleyebilmek açısından da önceki düzenleme olan Konvansi¬yon ile ilişkili olarak ortaya çıkmış uygulama ve doktrinin incelenme¬sinin gerekli olduğunu düşünüyoruz.
Benzer ÅŸekilde, MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un Mülga MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′dan farklı olarak ne gibi yenilik ve deÄŸiÅŸiklikler getirdiÄŸini tespit etmek, bu anlamda dok¬trinin etkisinin ne olduÄŸunu ortaya koymak, MÖHUK düzenlemesi¬nin yerindeliÄŸini belirlemek ve nasıl yorumlanması gerektiÄŸi ile ek¬siklerini ele almak da amaçlanmaktadır. Bu çerçevede, MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un, Mülga MÖHUK açısından ortaya çıkmış olan ihtiyaçlara ne derece cevap verdiÄŸi ve eleÅŸtirileri ne derecede karşıladığı da tartışılmıştır. Bu deÄŸerlendirmelere ek olarak MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un ilgili hükümlerinin yo¬rumlanması ve uygulamada nasıl deÄŸerlendirilmesi gerektiÄŸine yöne¬lik olarak görüşümüz ortaya konmuÅŸtur.
MÖHUK ve Mülga MÖHUK incelenirken, AB\\\\\\\\\\\\\\\′de konuya iliÅŸkin olarak yaÅŸanan deÄŸiÅŸiklik ve yeniliklerin karşılaÅŸtırmalı analizinin yapılmasının gerekli ve yararlı olacağını düşünüyoruz. Bu gereklilik öncelikle, MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un gerekçesi itibariyle kendini göstermektedir. Gerekçede belirtilmiÅŸ olduÄŸu üzere12 AB\\\\\\\\\\\\\\\′ye tam üye olmak yolunda olan Türkiye bakımından da gelecekte AB düzenlemesi esas olacak¬tır13. Buna ek olarak, yine Gerekçede belirtildiÄŸi üzere, ÅŸu an itibariyle de AB üyesi olan devlet vatandaÅŸları ile yakın iliÅŸkiler gündeme gel¬mekte; bu baÄŸlamda örneÄŸin, Tüzüğün üyelik öncesi de uygulanması söz konusu olmaktadır. Son olarak Gerekçede, \\\\\\\\\\\\\\\"Anılan AB düzenle¬meleri ile uyumlu bir kanunun kabulü ile ona iliÅŸkin tatbikatın geliş¬mesinden\\\\\\\\\\\\\\\" söz edildiÄŸi için, MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un Konvansiyon ve Tüzük dü¬zenlemeleri ile uyumlu olup olmadığı ve baÄŸlantılarının deÄŸerlendi¬rilmesi önem kazanmıştır14. Ayrıca, MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un hazırlanması aÅŸama¬sında önemli bir uluslararası hukuk kaynağı olan Konvansiyon hü¬kümlerinin de deÄŸerlendirilmesi bütünsel bir yaklaşım yakalamak ve deÄŸiÅŸikliklerin amacını ve yerindeliÄŸini ortaya koyabilmek açısından zorunludur. Bu baÄŸlamda Konvansiyonun uygulanmasına yer veren AB üye ülkelerindeki mahkeme kararlarına ve doktrine olabildiÄŸince deÄŸinmenin, Konvansiyonun ilgili düzenlemesi ile oldukça benzer bir mantık kabul etmiÅŸ olan MÖHUK m. 24 hükmünün yorumlanmasın¬da yol gösterici olacağı düşünülmektedir.
Bu çerçevede sübjektif ve objektif bağlama kuralları incelenmiş; genel hükmün bağlantı içinde olduğu diğer hükümlerle olan ilişkisi (örneğin, kamu düzeni, ehliyet, doğrudan uygulanan kurallar, şekil, atıf) de ayrıca değerlendirilmiştir. Haklarında özel olarak düzenleme getirilmiş olan, örneğin, tüketici sözleşmelerine, iş sözleşmelerine, taşıma sözleşmelerine, sigorta sözleşmelerine uygulanacak hukuk ise, çalışma konusu dışında tutulmuştur. Bu sınırlama doğrultusunda çalışmamızın ilk bölümünde sübjektif bağlama kapsamında Roma I Konvansiyonu ve Roma I Tüzüğü ile Mülga MÖHUK ve MÖHUK düzenlemeleri; ikinci bölümde aynı düzenlemeler kapsamında objek¬tif bağlama kuralı; üçüncü bölümde ise yine bu düzenlemeler teme¬linde sözleşmeden doğan borç ilişkileri bakımından tespit edilmiş olan genel hükmün kapsamı ve ilgili diğer hükümlerle ilişkisi incelenmiştir.
ÖZET
Sözleşmelerden doğan borç ilişkilerine uygulanacak hukuku ele alan genel hüküm, Avrupa Birliğinde Roma I Tüzüğü (Sözleşmeden Doğan Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukuka İlişkin Roma I Tüzü¬ğü); Türk Hukukunda ise MÖHUK (Milletlerarası Özel Hukuk ve Usûl Hukuku Hakkında Kanun) kapsamında düzenlenmiş ve çalış¬mamızda karşılaştırmalı bir şekilde incelenmiştir.
Her iki düzenleme de irade özerkliğini temel ilke olarak kabul etmiştir. Dolayısıyla, taraflar, aralarındaki sözleşmeye uygulanacak hukuku tespit edebileceklerdir; ayrıca örtülü hukuk seçimi de müm¬kün kılınmıştır. Uygulanacak hukuk sübjektif olarak belirlenmemişse ya da taraflar arasındaki hukuk seçimi geçerli değilse, uygulanacak hukukun objektif tayini yoluna gidilecektir.
Objektif baÄŸlama kuralı kapsamında, Tüzükte uluslararası alanda sıkça karşılaşılan sözleÅŸme türleri açısından uygulanacak hukuk kesin ve katı kurallar yoluyla belirlenmiÅŸtir. SözleÅŸme, kesin ve katı kuralla¬rın kapsamında ele alınmamışsa ya da sözleÅŸmenin unsurları bu ku¬ralların birden fazlasının kapsamına giriyorsa uygulanacak hukuk, karakteristik edim kuralı uyarınca tespit edilecektir. Bu kurallar uya¬rınca uygulanacak hukuk tespit edilemediÄŸinde ise en sıkı baÄŸlantılı ülke hukukunun uygulanacağı düzenlemesine yer verilmiÅŸtir. Ayrıca somut olayın tüm ÅŸartları uyarınca kesin kurallara raÄŸmen, sözleÅŸme¬nin bir baÅŸka ülke ile açıkça daha yakın baÄŸlantılı olması durumunda sözleÅŸmeye bu ülkenin hukukunun uygulanacağını öngören bir kaçış hükmü de getirilerek esnekliÄŸi saÄŸlamak amaçlanmıştır. MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′da ise en sıkı iliÅŸkili hukukun uygulanması temel ilke olarak belirlenmiÅŸ; en sıkı iliÅŸkili hukuk karakteristik edim karinesinde somutlaÅŸtırılmış¬tır. Ayrıca karakteristik edim borçlusunun mutad meskeni (ya da iÅŸ yeri vb.) hukukuna göre, olayın tüm ÅŸartları gereÄŸince sözleÅŸmeyle daha sıkı iliÅŸkili bir hukukun olması hâlinde bu hukukun uygulanma¬sını mümkün kılan bir istisna kuralı getirilmiÅŸtir.
ÖNSÖZ
Bu çalışma, Ankara Ãœniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk (Uluslararası Özel Hukuk) doktora programı çerçevesinde hazırlanmış ve 24.10.2011 tarihinde Prof. Dr. Bilgin TÄ°RYAKÄ°OÄžLU, Prof. Dr. Gülin GÃœNGÖR, Prof. Dr. Osman Berat GÃœRZUMAR, Doç. Dr. F. Bilge TANRIBÄ°LÄ°R ve Doç. Dr. Rifat ERTEN\\\\\\\\\\\\\\\′den oluÅŸan jüri önünde savunularak oybirliÄŸi ile kabul edilmiÅŸtir.
Çalışma uyarınca sözleÅŸmelerden doÄŸan borç iliÅŸkilerine uygu¬lanacak hukuku ele alan genel hüküm ve genel hükümle baÄŸlantısı nedeniyle önem taşıyan diÄŸer hükümler, Roma I Tüzüğü ve MÖHUK çerçevesinde ele alınmıştır. MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un gerekçesinde, \\\\\\\\\\\\\\\"AB düzenle¬meleri ile uyumlu bir kanunun kabulü ile ona iliÅŸkin tatbikatın geliş¬mesinden\\\\\\\\\\\\\\\" söz edildiÄŸi için, MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un Konvansiyon ve Tüzük düzenlemeleri ile uyumlu olup olmadığı ve baÄŸlanülarınm deÄŸer¬lendirilmesi ayrı bir önem kazanmıştır. Çalışmanın okuyanlara yararlı olmasını diliyorum.
Bu vesile ile asistanı olmaktan onur duyduÄŸum ve kendimi çok ÅŸanslı hissettiÄŸim, tez danışmanım ve hocam Prof. Dr. Bilgin TÄ°RYAKÄ°OGLU\\\\\\\\\\\\\\\′na emekleri için minnet ve şükranlarımı sunuyorum. Yine, desteÄŸini ve ilgisini hiçbir zaman eksik etmeyen, her konuda yol gösteren saygıdeÄŸer hocam Prof. Dr. Gülin GÃœNGÖR\\\\\\\\\\\\\\\′e de tezime iliÅŸkin eleÅŸtirileri ve katkıları için şükranlarımı sunuyorum. Aynı ÅŸe¬kilde, her zaman için desteÄŸini gördüğüm ve özellikle tez çalışmamın önemli bir bölümünü yürüttüğüm Teksas Ãœniversitesinde araÅŸtırma yapmamı mümkün kılan, savunma sırasındaki eleÅŸtirileri ile yönlendiren Bilkent Ãœniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Osman Berat GÃœRZUMAR\\\\\\\\\\\\\\\′a da minnet ve şükranlarımı sunuyorum. SaygıdeÄŸer hocam Doç. Dr. F. Bilge TANRIBÄ°LÄ°R\\\\\\\\\\\\\\\′e de doktora süresince ilgi ile emeÄŸini esirgemediÄŸi için ve tezime iliÅŸkin yönlendirme ile önerileri için müteÅŸekkirim. DeÄŸerli hocam Doç. Dr. Rifat ERTEN\\\\\\\\\\\\\\\′e de içten desteÄŸi, savunma sırasındaki yapıcı eleÅŸtirileri ve katkıları için saygı ve teÅŸekkürlerimi sunuyorum.
Tez çalışmamın önemli bir bölümünü yürüttüğüm University of Texas at Austin Hukuk Fakültesinde görevli Sayın Jonathan PRAT-TER\\\\\\\\\\\\\\\′a (J.D.) da saÄŸlamış olduÄŸu olanaklar için teÅŸekkür ediyorum.
Canım aileme de teÅŸekkür etmek istiyorum. Özellikle, özverili annem Ãœlkü BAYATA\\\\\\\\\\\\\\\′ya, bana iki kez can veren babam Nazım BA¬YATA\\\\\\\\\\\\\\\′ya, ablam Elif ÇOPUR ve eÅŸi Salim ÇOPUR\\\\\\\\\\\\\\\′a, kuzenim Doç. Dr. BuÄŸrahan YALVAÇ\\\\\\\\\\\\\\\′a hep yanımda oldukları için sonsuz teÅŸek¬kürler. Ãœniversite yıllarından beri omuz omuza çalıştığım ve doktora sürecini de birlikte sırtladığımız canım eÅŸim Dr. Oytun CANYAÅž\\\\\\\\\\\\\\\′a da çok teÅŸekkür ediyorum.
Son olarak, Adalet Yayınevi\\\\\\\\\\\\\\\′nin sahibi Sn. Hakan KARAASLAN ve ekibine hızlı ve profesyonel çalışmaları için teÅŸekkür etmek isterim.
Dr. Aslı BAYATA CANYAŞ
Ankara, Ocak 2012
İÇİNDEKİLER
BÖLÜM I
SÜBJEKTİF BAĞLAMA KURALI (İRADE ÖZERKLİĞİ)
1. Roma Konvansiyonu ve Roma I Tüzüğü UyarıncaSübjektif Bağlama Kuralı
I. -Sözleşmeden Doğan Borç İlişkisi Kavramı-9
II. -Sübjektif Bağlama Kuralı Bakımından Yabancılık Unsuru-12
III. -Taraflarca Hukuk Seçiminde Bulunulması-14
A)-Taraflarca Açık Hukuk Seçimi-14
1. -Konvansiyon ve Tüzüğün Konuya İlişkin Düzenlemeleri-14
2. -Tüzüğün 3/3. Maddesinin ve Tüzüğün 9. Maddesinin İlişkisi-15
3. -Tüzüğün 3/3. Maddesinin Uygulanması-16
B)-Seçilen Hukuk ile Bağlantı Zorunluluğu-18
1. -Genel Olarak-18
2. -Bağlantı Zorunluluğuna Yönelik Olarak Konvansiyonun ve Tüzüğün Yaklaşımları-20
C)-Taraflarca Seçilen Hukukun Belli Bir Devlet Hukuku Olmasının Zorunlu Olup Olmadığı-22
1. -Genel Olarak-22
2. -Konvansiyonun Yaklaşımı-23
3. -Tüzüğün Yaklaşımı-24
a)-Tüzüğe Geçiş Döneminde Yaşanmış Olan Gelişmeler-24
b)-Tüzüğün Düzenlemesi-24
c)-Tüzük Kapsamında Sözleşmeye Dâhil Etme (Enkorporasyon) ve Uygulanacak Hukuk İlişkisi-26
D)-Örtülü (Zımnî) Hukuk Seçimi-29
1. -Genel Olarak-29
2. -Konvansiyonun ve Tüzüğün Düzenlemeleri-30
E)-Kısmî Hukuk Seçimi-32
1. -Genel Olarak-32
2. -Konvansiyonun ve Tüzüğün Düzenlemeleri-33
F)-Farazî Hukuk Tayini-34
G)-Şartlı Hukuk Seçimi-35
1. -Genel Olarak-35
2. -Konvansiyonun ve Tüzüğün Düzenlemeleri-36
H)-Hukuk Seçiminin Zamanı-38
I)-Hukuk Seçimi Anlaşmasının Maddî Geçerliliğinin Tâbi Olduğu Hukuk-40
1. -Genel Olarak-40
2. -Konvansiyonun Düzenlemesi-40
3. -Tüzüğün Düzenlemesi-42
J) -Hukuk Seçimi Anlaşmasının Şeklî Geçerliliğinin Tâbi Olduğu Hukuk-43
2. Mülga MÖHUK ve MÖHUK UyarıncaSübjektif Bağlama Kuralı
I. -Sözleşmeden Doğan Borç İlişkisi Kavramı-45
II. -Sübjektif Bağlama Kuralı Bakımından Yabancılık Unsuru-47
A)-Mülga MÖHUK Döneminde Yabancılık Unsuruna Yönelik Yaklaşımlar-47
B)-MÖHUK Uyarınca Konunun Değerlendirilmesi-49
1. -Genel Olarak-49
2. -Sözleşmenin Tüm Unsurlarının Türk Hukuku ile Bağlantılı Olması Durumunda-49
3. -Sözleşmenin Tüm Unsurlarının Başka Bir Ülke ile Bağlantılı Olması Durumunda-50
III. -Taraflarca Açık Hukuk Seçiminde Bulunulması-51
A)-Genel Olarak-51
B)-Mülga MÖHUK’un ve MÖHUK’un Yaklaşımlarına Genel Bakış-52
C)-Açık Hukuk Seçimini Kısıtlayabilecek ve Kesin Olarak Kısıtlayan Bazı Durumların MÖHUK Sistemi Açısından Genel Bir Değerlendirmesi-54
1. -Açık Hukuk Seçimini Kısıtlayabilecek ya da Kesin Olarak Kısıtlayan Temel Noktalar-54
2. -Açık Hukuk Seçimini Kısıtlayabilecek Nitelikte Özel Bir Sebep-56
3. -Açık Hukuk Seçimi Bakımından Sabitleştirme Hükümleri-57
4. -Açık Hukuk Seçimi ve Viyana Sözleşmesinin Uygulanması-58
IV. -Taraflarca Hukuk Seçiminde Bağlantı Zorunluluğu-60
V. -Taraflarca Seçilen Hukukun Belli Bir Devlet Hukuku Olması Zorunluluğu-62
VI. -Örtülü Hukuk Seçimi-64
A)-Mülga MÖHUK’un Düzenlemesi ve Doktrinin Yaklaşımı-64
B)-MÖHUK Bakımından-66
1- MÖHUK’un Örtülü Hukuk Seçimine İlişkin Düzenlemesi-66
2. -Örtülü Hukuk Seçimine İşaret Eden İrtibatlar-67
VII. -Kısmî Hukuk Seçimi-68
A)-Mülga MÖHUK ve MÖHUK Açısından Konunun Değerlendirilmesi-68
B)-Kısmî Hukuk Seçiminin Kabul Edilmeyeceği Durumlar-69
C)-Kısmî Hukuk Seçiminin Mümkün Olup Olmadığının Hangi Hukuk Uyarınca Belirleneceği-70
D)-Kısmî Hukuk Seçiminin Zamanı-71
VIII. Farazî Hukuk Tayini-71
IX. -Şartlı Hukuk Seçimi-73
A)-Genel Olarak-73
B)-Mülga MÖHUK ve MÖHUK Açısından Konunun Değerlendirilmesi-73
X. -Hukuk Seçiminin Zamanı-76
A)-Mülga MÖHUK ve MÖHUK Açısından Konunun Değerlendirilmesi-76
B)-Hukuk Seçiminin Asıl Sözleşmenin Kurulmasından Sonra Yapılması veya Değiştirilmesi Durumunda Geçmişe Etkililik ve Bu Durumun Üçüncü Kişilerin Kazanılmış Haklarını Etkilemesi-77
C)-Hukuk Seçiminin Asıl Sözleşmenin Kurulmasından Sonra Yapılması ve Değiştirilmesinin Şekli ile Asıl Sözleşmenin Şekline Olan Etkisi-80
D)-Hukuk Seçiminin Sonradan Yapılması ya da Değiştirilmesinin Asıl Sözleşmenin Maddî Geçerliliğine Etkisi-81
XI. -Hukuk Seçimi Anlaşmasının Maddî Geçerliliğinin Tâbi Olduğu Hukuk--81
A)-Genel Olarak-81
B)-Mülga MÖHUK ve MÖHUK Açısından Konunun Değerlendirilmesi-81
C)-MÖHUK’da Konuya İlişkin Olarak Düzenleme Getirilmemiş Olması-83
XII. Hukuk Seçimi Anlaşmasının Şeklî Geçerliliğinin Tâbi Olduğu Hukuk-86
İKİNCİ BÖLÜM
UYGULANACAK HUKUKUN OBJEKTİF ÖLÇÜTLERE DAYANILARAK BELİRLENMESİ (OBJEKTİF BAĞLAMA KURALI)
1. Ön Açıklamalar
2. Konvansiyon ve Tüzük Açısından Objektif BağlamaKuralının Genel Yapısı
I. -Konvansiyonun Sistemi-91
A)-Objektif Bağlama Kuralı-91
B)-Objektif Bağlama Kuralının Yapısı-92
C)-Objektif Bağlama Kuralının Yapılanmasına İlişkin Yaşanan Olumsuzluklar-93
II. -Tüzüğün Sistemi-95
A)-Objektif Bağlama Kuralı-95
B)-Objektif Bağlama Kuralının Yapısı-96
3. Konvansiyonda ve Tüzükte Kabul Edilen Sistemler Uyarınca Objektif Bağlama Kuralının Detaylı Analizi
I. -En Sıkı Bağlantılı Ülke Hukuku-98
A)-Konvansiyon Uyarınca En Sıkı Bağlantılı Hukukun Değerlendirilmesi-98
1. -En Sıkı Bağlantılı Ülke Hukukunun Genel İlke Olması-98
2. -Karakteristik Edimin Belirlenememesi Durumunda En Sıkı Bağlantılı Hukukun Uygulanması-99
3. -Karakteristik Edimin Tayin Edilememesine Bağlı Olarak En Sıkı Bağlantıyı Tespit Etmede Kullanılabilecek Yöntemler-101
B)-Tüzük Uyarınca En Sıkı Bağlantılı Ülke Hukukun Değerlendirilmesi-102
1. -Tüzük Uyarınca En Sıkı Bağlantılı Ülke Hukukunun Genel İlke Olmaması ve Bu Duruma İlişkin Eleştiriler-102
2. -Tüzüğün En Sıkı Bağlantılı Ülke Hukukunu Belirlemede Mahkemelerin Takdir Yetkisine İlişkin Düzenlemesi-104
3. -Tüzüğün İki Farklı Koşula Bağlı Olarak En Sıkı Bağlantılı Hukukun Uygulanmasını Ele Alan Düzenlemesi-105
4. -Tüzük Uyarınca En Sıkı Bağlantılı Ülke Hukukunun Nasıl Belirleneceği Sorunu-105
5. -Tüzüğün En Sıkı Bağlantılı Ülke Hukuku Düzenlemesine İlişkin Görüşümüz-107
II. -Karakteristik Edimle İlgili Düzenlemeler ve Bağlantılı Konular-108
A)-Konvansiyonun Karakteristik Edim Düzenlemesi-108
1. -Karakteristik Edim Düzenlemesinin Genel Yapısı-108
2. -Konvansiyonun Sistemine Yönelen Eleştiriler-111
a)-Karakteristik Edimi Belirlemenin ZorluÄŸu-111
b)-Paranın Karşılığı Olan Edim Tanımlamasının Yetersizliği-112
c)-Karakteristik Edimin İfa Yerinin Esas Alınmamış Olması-113
d)-Ekonomik Olarak Güçlü Olan Tarafın Ediminin Esas Alınmış Olması-113
e)-Madde İçi Sistematiğin Belirsizliği-113
B)-Tüzüğün Karakteristik Edime İlişkin Düzenlemesi-114
1. -Tüzük Uyarınca Kesin ve Katı Kurallara Yer Verilmiş Olması-115
2. -Tüzüğün Karakteristik Edim Kuralı-118
3. -Tüzüğün Sistemine Yönelen Eleştiriler-121
C)-Mutad Mesken ve Diğer Benzeri Kavramlara Yönelik Düzenlemeler-125
1. -Konvansiyon Uyarınca-125
a)-Konvansiyonun Konuya İlişkin Düzenlemesi-125
b)-Konvansiyonda Mutad Mesken Tanımının Yer Almaması-126
c)-Konvansiyon Uyarınca Diğer İş yeri Hukuku-127
2. -Tüzük Uyarınca-129
a)-Tüzüğün Mutad Meskene İlişkin Düzenlemesi-129
b)-Gerçek Kişiler Bakımından-130
c)- Tüzel Kişiler Bakımından-132
aa)-Ä°dare Merkezi-132
bb)-Åžube, Temsilcilik ya da DiÄŸer KuruluÅŸlar-134
III. -Daha Sıkı Bağlantılı Hukuk-135
A)-Konvansiyon Uyarınca-135
1. -Güçlü Karine Yaklaşımı-137
2. -Zayıf Karine Yaklaşımı-138
3. -Üçüncü Bir Model Önerisi-141
B)-Tüzük Uyarınca-142
C)-Tüzüğün ve Konvansiyonun Daha Sıkı Bağlantıya İlişkin Yaklaşımlarının Karşılaştırılmalı Değerlendirilmesi-145
4. Objektif Bağlama Kuralı Bakımından Kısmî Hukuk Tayini-146
5. Mülga MÖHUK ve MÖHUK BakımındanObjektif Bağlama Kuralı
I. -Mülga MÖHUK ve MÖHUK Düzenlemelerine Genel Bakış-148
II. -Mülga MÖHUK’un ve MÖHUK’un Objektif Bağlama Kuralına İlişkin Düzenlemelerinin Değerlendirmesi-150
A)-Mülga MÖHUK’un İfa Yerini Esas Alan Bağlama Kuralı-150
1. -İfa Yeri Bağlama Noktası-150
2. -İfa Yeri Bağlama Noktasını Esas Alan Kurala Yönelik Olumsuz ve Olumlu Görüşler-151
3. -İfa Yeri Bağlama Noktası Yerine Alternatif Olarak İleri Sürülen Bağlama Noktası-152
B)-MÖHUK’un En Sıkı İlişkili Hukuka İlişkin Düzenlemesi-153
1. -En Sıkı İlişkili Hukukun Tayini Sorunu-154
2. -Bağlantılar Uyarınca En Sıkı İlişkili Hukukun Saptanması-156
C)-Mülga MÖHUK ve MÖHUK Açısından Karakteristik Edim-158
1. -Mülga MÖHUK’un Karakteristik Edime İlişkin Yaklaşımı-158
2. -MÖHUK’un Karakteristik Edime İlişkin Yaklaşımı-158
a)-MÖHUK Uyarınca Karakteristik Edimin Belirlenememesi Durumunda Uygulanacak Hukukun Tespiti Sorunu-162
b)-Karakteristik Edim Borçlusunun Mutad Meskeni, Yerleşim Yeri ve İş yeri-163
aa)-Genel Olarak-163
bb)-Mutad Mesken ve Yerleşim Yeri Bağlama Noktaları-164
cc)-Tüzel Kişilerin Ticarî veya Meslekî Faaliyetleri Dışında Hareket Ettikleri Sözleşmelerde Bağlama Noktasının Belirlenmesi-166
dd)-Ä°ÅŸ yeri-167
aaa)-Genel Olarak-167
bbb)-Gerçek ve Tüzel Kişiler Bakımından İş Yerinin Tayini-170
ccc)-Sözleşmeyle En Sıkı İlişki İçinde Bulunan İşyerininTayini-171
D)-Mülga MÖHUK ve MÖHUK Bakımından Daha Sıkı İlişkili Hukuk-173
1. -Mülga MÖHUK’un En Sıkı İrtibat ve Daha Sıkı İrtibata İlişkin Yaklaşımı-173
2. -MÖHUK’un Daha Sıkı İlişkili Hukuka İlişkin Düzenlemesi-175
a)-Daha Sıkı İlişkili Hukukun Analizi-177
b)-MÖHUK’un Daha Sıkı İlişkili Hukuk Düzenlemesi ile Konvansiyon Bakımından Daha Sıkı İlişkili Hukuka İlişkin Olarak Teklif Edilmiş Yaklaşımın Karşılaştırmalı Analizi-18
6. MÖHUK’un Objektif Bağlama Kuralı ileİlgili Önem Arz eden Bazı Konular
I. -MÖHUK Madde 24/4 Bakımından Statü Değişikliği-182
II. -Objektif Bağlama Kuralı ve Viyana Sözleşmesinin Uygulanması-185
7. Konvansiyon, Tüzük ve MÖHUK Sistemlerinin Nasıl Yorumlanması Gerektiğine İlişkin Değerlendirmemiz ve Bu Değerlendirmeden Doğan Sonuçlar
I. -Dört Farklı Olasılık-186
II. -Olasılıkların Detaylı Değerlendirmesi-190
A)-Birinci Olasılık-190
B)-İkinci Olasılık-191
C)-Üçüncü Olasılık-193
D)-Dördüncü Olasılık-194
III. -Değerlendirme Sonuçları-195
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SÖZLEŞME STATÜSÜNÜN UYGULAMA ALANI İLE MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUN BAZI GENELPROBLEMLERİNİN UYGULANACAK HUKUK İLE İLİŞKİSİ
1. Roma Konvansiyonu ve Roma I Tüzüğü Uyarınca
I. -Sözleşme Statüsünün Uygulama Alanına Giren Haller-201
A)-Sözleşme Öncesi Sorumluluk (Culpa in Contrahendo)-201
B)-Sözleşmenin Kuruluşu ve Maddî Geçerliliği-203
C)-Sözleşmenin Yorumu-204
D)-İfa ve Bağlantılı Konular-206
1. -Sözleşmenin İfası ve Ayıplı İfa-206
2. -İfanın Yerine Getiriliş Tarzı-207
3. -İfa ile Bağlantılı Olarak Önem Taşıyan Bazı Konular-208
a)-Alacağın İradî Temliki ve Sözleşmeye Dayalı Halefiyet-208
b)- Kanunî Halefiyet-209
E)-Borca Aykırılık ve Zararın Değerlendirilmesi-209
F)-Borcun Sona Erme Sebepleri, Zamanaşımı ve Dâva Süresi-211
1. -Genel Olarak-211
2. -Konvansiyonun ve Tüzüğün Düzenlemeleri-212
G)-Sözleşmenin Geçersizliğinin Sonuçları-213
H)-Sözleşmenin Şekli-215
II. -Sözleşme Statüsünün Uygulama Alanı Dışında Kalan Konular-217
A)-Ehliyet-217
B)-Usûl ve İspata İlişkin Sorunlar-219
III. -Milletlerarası Özel Hukukun Bazı Genel Problemleri ile Uygulanacak Hukuk İlişkisi-220
A)-Kamu Düzeni-220
1. -Konvansiyonun ve Tüzüğün Düzenlemeleri-220
2. -Konvansiyon ve Tüzük Kapsamında Kamu Düzeninin Değerlendirilmesi-221
B)-DoÄŸrudan Uygulanan Kurallar-223
1. -Hâkimin Hukukunun Doğrudan Uygulanan Kuralları-223
2. -Üçüncü Bir Ülkenin Doğrudan Uygulanan Kuralları-226
a)-Konvansiyonun Düzenlemesi-226
b)-Tüzüğün Düzenlemesi-227
C)-Atıf-229
D)-Kanuna Karşı Hile-231
1. -Genel Olarak-231
2. -Konvansiyonun ve Tüzüğün Konuya İlişkin Yaklaşımları-232
2. Mülga MÖHUK ve MÖHUK Uyarınca
I. -Sözleşme Statüsünün Uygulama Alanı-233
A)-Uygulanacak Hukukun Kapsamına Giren Durumlar-233
1. -Sözleşmenin Kuruluşu ve Maddî Geçerliliği-233
a)-Genel Olarak-233
b)-Mülga MÖHUK ve MÖHUK Açısından Konunun Değerlendirilmesi-233
2. -Sözleşmenin İfası-236
3. -Hasarın İntikali-238
4. -Sözleşme ve Haksız Fiilden Doğan Tazminat Talepleri (Taleplerin Yarışması)-239
5. -Alacağın Temliki-241
6. -Borcun Nakli-242
7. -Sözleşmenin Yorumu-243
8. -Sözleşmeden Doğan Borçların Sona Erme Sebepleri-244
a)-İfa İmkânsızlığı-245
b)-Yenileme-246
c)-Ä°bra-246
d)-Alacaklı ve Borçlu Sıfatlarının Birleşmesi-247
e)-Takas-247
f)-Zamanaşımı-249
B)-Sözleşme Statüsünün Uygulama Alanı Kapsamı Dışında Kalan Durumlar-251
1. -Ehliyet-251
a)-Gerçek Kişilerin Ehliyeti-251
b)-Tüzel Kişilerin Ehliyeti-254
2. Sözleşmenin Şekli-257
II. -Sözleşme Statüsünün Uygulanmasını Sınırlayan Durumlar-260
A)-Kamu Düzeni-260
1. -Kamu Düzeninin Tanımı ve Özellikleri-260
2. -Kamu Düzeninin Etkisi-261
3. -Mülga MÖHUK ile MÖHUK Düzenlemeleri ve Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk Bakımından Kamu Düzeninin Müdahalesi-263
B)-DoÄŸrudan Uygulanan Kurallar-264
1. -Hâkimin Hukukunun Doğrudan Uygulanan Kuralları-264
2. -Üçüncü Ülkenin Doğrudan Uygulanan Kuralları-268
a)-Mülga MÖHUK ve MÖHUK Açısından Konunun Değerlendirilmesi-268
b)-MÖHUK’da Üçüncü Ülkenin Doğrudan Uygulanan Kuralları Bakımından -Sıkı İlişki- Ölçütü-269
c)-MÖHUK Bakımından Üçüncü Ülkenin Doğrudan Uygulanan Kuralına Etki Tanıma ve UygulamadaHâkimin Takdir Yetkisi-271
III. -Milletlerarası Özel Hukukun Bazı Genel ProblemlerininUygulanacak Hukukun Tayini Sorununu Etkilemesi-272
A)-Vasıflandırma-272
1. -Genel Olarak-272
2. -Mülga MÖHUK ile MÖHUK Açısından Vasıflandırma veSözleşmeden Doğan Borç İlişkisi-274
B)-Atıf-275
1. -Genel Olarak-275
2. -Mülga MÖHUK ve MÖHUK Düzenlemeleri-277
C)-Kanuna Karşı Hile-280
1. -Genel Olarak-280
2. -Mülga MÖHUK ve MÖHUK Bakımından Konunun Değerlendirilmesi-281
SONUÇ-283
KAYNAKÇA-291
ÖZET-311
ABSTRACT-313
Uluslararası ilişkilerin ve ticaretin gelişmesinin bir sonucu olarak, bu ilişkilerin genel olarak hukukî anlamda bağlayıcılığını sağlayan sözleşmelerin de her geçen gün önemi artmaktadır. Bu bağlamda, birden fazla ülke ve bunun sonucunda birden fazla hukuk ile bağlan¬tılı bu sözleşmelere hangi hukukun uygulanacağı, uygulanacak huku¬kun kapsamının ne olacağı, bu hukukun uygulanmasında ne tür sınır¬lamalarla karşılaşılabileceği gibi sorunlar gündeme gelmektedir. Söz konusu sözleşmelere hangi hukukun uygulanacağı, taraflarca (sübjek¬tif olarak) sözleşmede belirlenebileceği gibi for hukuku uyarınca (ob¬jektif olarak) da tespit edilebilmektedir. Çalışmamız kapsamında söz¬leşmelerden doğan borç ilişkilerine uygulanacak hukuku ele alan ge¬nel hüküm ve genel hükümle bağlantısı nedeniyle önem taşıyan diğer hükümler, Avrupa Birliğinde konuya ilişkin Tüzük1 ve Tüzüğün yeri¬ni aldığı Konvansiyon2 ile Türk Hukuku açısından MÖHUK3 ve Mül¬ga MÖHUK4 temelinde ele alınmıştır.
Avrupa BirliÄŸi hukukunda sözleÅŸmeden doÄŸan borç iliÅŸkilerine uygulanacak hukuka iliÅŸkin kurallar, Roma Konvansiyonu uyarınca düzenleme altına alınmıştı. Avrupa Komisyonu, Ocak 2003\\\\\\\\\\\\\\\′te yayımlamış olduÄŸu YeÅŸil Kitap5 ile Konvansiyonun bir Birlik düzenlemesi hâline getirilmesi ve çaÄŸdaÅŸ geliÅŸmelere uyarlanması gereÄŸini ortaya koymuÅŸtur. Komisyon, bu amaçla bir Tüzük Teklifi6 hazırlamıştır.
Tüzük Teklifinden üç yıl sonra, SözleÅŸmeden DoÄŸan Borç Ä°liÅŸkile¬rine Uygulanacak Hukuka Ä°liÅŸkin Roma I Tüzüğü, 6 Haziran 2008\\\\\\\\\\\\\\\′de kabul edilmiÅŸtir7. Tüzük, beraberinde pek çok yenilik getirmektedir. Tüzük, üye ülkelerde doÄŸrudan etkili ve baÄŸlayıcı olacak ve üye ülke¬lerin mevzuatını Tüzük ile uyumlaÅŸtırmak için ayrıca bir onay iÅŸle¬mine gerek kalmayacaktır8. Aynı ÅŸekilde, Tüzük, gelecekte Avrupa BirliÄŸine üye olacak ülkeler bakımından da ulusal otoritelerce gerçek¬leÅŸtirilmesi gerekli herhangi bir onay iÅŸlemine gerek kalmaksızın uy¬gulanacaktır. Bu ÅŸekilde üye ülkeler nezdinde uzun onay iÅŸlemlerine de gidilmesi gerekmeyecektir. Ayrıca Tüzüğün yorumlanması ama¬cıyla Avrupa BirliÄŸi Adalet Divanına baÅŸvurulabilecek ve bu ÅŸekilde yeknesak uygulama saÄŸlanmış olacaktır. Tüzük, m. 28 uyarınca 17 Aralık 2009\\\\\\\\\\\\\\\′dan sonra yapılan sözleÅŸmelere uygulanacak; bu tarihten önceki sözleÅŸmelere ise Roma Konvansiyonu uygulanacaktır.
Roma I Tüzüğü, medenî ve ticarî konularda sözleşmeden doğan borç ilişkilerinde kanunlar ihtilâfı problemlerinin çıktığı her olay ba¬kımından uygulanacaktır (m. l/l)9. Tüzüğün 3. maddesi kapsamında sübjektif bağlama kuralı düzenlenmiş ve bu bağlamda taraf iradesi; dolayısıyla taraf menfaati ön plâna çıkarılmıştır. Tüzüğün 4. maddesi uyarınca ise taraflarca hukuk seçimi yapılmadığında uygulanacak hukukun objektif bağlama kuralı uyarınca belirlenmesini mümkün kılan bir sistem öngörülmüştür.
Türk Milletlerarası Özel Hukuku açısından ise yürürlükte oldu¬ğu dönemde Türk Milletlerarası Özel Hukukunun yasal dayanağını oluÅŸturan 2675 sayılı MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un 24. maddesi, birbirinden çok farklı tip ve niteliÄŸe sahip sözleÅŸmeleri genel olarak tek bir hükümle düzen¬lemiÅŸti. Bu nedenle mülga Kanun, milletlerarası özel hukuk adaletini tam anlamıyla saÄŸlayamamakta, ayrıca Roma Konvansiyonu gibi çaÄŸdaÅŸ düzenlemelerin de gerisinde kalmaktaydı. Belirtilen bu gerekelerle, 2675 sayılı MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un 24. maddesinin deÄŸiÅŸtirilmesi zorun¬luluÄŸu doktrin tarafından ortaya konmuÅŸtu. Bu amaçla baÅŸlayan ça¬lışmalar, Kanunun bütünü bakımından etkinlik kazanmış ve sonuçta 5718 sayılı MÖHUK hazırlanarak yürürlüğe sokulmuÅŸtur.
MÖHUK, sözleÅŸmeden doÄŸan borç iliÅŸkilerini, 24. madde ile baş¬layan ve 33. madde ile sonuçlanan 10 ayrı madde kapsamında ele almıştır. MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un 24. maddesinde, genel olarak sözleÅŸmeden do¬ğan borç iliÅŸkilerine uygulanacak hukuk düzenlenmektedir. ÖzelliÄŸi olan ve genel hükümden ayrı olarak özel hükümle düzenlenmesinin yerinde olacağı doktrin tarafından ifade edilen bazı sözleÅŸme tipleri¬ne uygulanacak hukuk ise ayrıca tespit edilmiÅŸtir.
Bu doğrultuda çalışmamızda, sözleşmeden doğan uyuşmazlıklar bakımından uygulanacak genel hükmün ve bağlantılı düzenlemele¬rin, Avrupa Birliğinde Konvansiyondan Tüzüğe geçiş sonucunda ne tür değişiklikler ve yenilikler getirdiği, bunların yerindeliği, nasıl anlamlandırılmaları ve yorumlanmaları gerektiği, konuya ilişkin doktrin de göz önünde bulundurularak irdelenecektir. Konvansiyon hükümlerinin incelenmesi, Konvansiyon döneminde ortaya çıkmış uygulama ve doktrinin Tüzüğün aynı kalan bazı hükümleri bakı¬mından halen etkisini sürdürebilecek nitelikte olmasından ötürü ge¬reklidir. Ayrıca, yapılmış olan değişikliklerin gerekliliği ve yerindeli-ğini irdeleyebilmek açısından da önceki düzenleme olan Konvansi¬yon ile ilişkili olarak ortaya çıkmış uygulama ve doktrinin incelenme¬sinin gerekli olduğunu düşünüyoruz.
Benzer ÅŸekilde, MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un Mülga MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′dan farklı olarak ne gibi yenilik ve deÄŸiÅŸiklikler getirdiÄŸini tespit etmek, bu anlamda dok¬trinin etkisinin ne olduÄŸunu ortaya koymak, MÖHUK düzenlemesi¬nin yerindeliÄŸini belirlemek ve nasıl yorumlanması gerektiÄŸi ile ek¬siklerini ele almak da amaçlanmaktadır. Bu çerçevede, MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un, Mülga MÖHUK açısından ortaya çıkmış olan ihtiyaçlara ne derece cevap verdiÄŸi ve eleÅŸtirileri ne derecede karşıladığı da tartışılmıştır. Bu deÄŸerlendirmelere ek olarak MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un ilgili hükümlerinin yo¬rumlanması ve uygulamada nasıl deÄŸerlendirilmesi gerektiÄŸine yöne¬lik olarak görüşümüz ortaya konmuÅŸtur.
MÖHUK ve Mülga MÖHUK incelenirken, AB\\\\\\\\\\\\\\\′de konuya iliÅŸkin olarak yaÅŸanan deÄŸiÅŸiklik ve yeniliklerin karşılaÅŸtırmalı analizinin yapılmasının gerekli ve yararlı olacağını düşünüyoruz. Bu gereklilik öncelikle, MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un gerekçesi itibariyle kendini göstermektedir. Gerekçede belirtilmiÅŸ olduÄŸu üzere12 AB\\\\\\\\\\\\\\\′ye tam üye olmak yolunda olan Türkiye bakımından da gelecekte AB düzenlemesi esas olacak¬tır13. Buna ek olarak, yine Gerekçede belirtildiÄŸi üzere, ÅŸu an itibariyle de AB üyesi olan devlet vatandaÅŸları ile yakın iliÅŸkiler gündeme gel¬mekte; bu baÄŸlamda örneÄŸin, Tüzüğün üyelik öncesi de uygulanması söz konusu olmaktadır. Son olarak Gerekçede, \\\\\\\\\\\\\\\"Anılan AB düzenle¬meleri ile uyumlu bir kanunun kabulü ile ona iliÅŸkin tatbikatın geliş¬mesinden\\\\\\\\\\\\\\\" söz edildiÄŸi için, MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un Konvansiyon ve Tüzük dü¬zenlemeleri ile uyumlu olup olmadığı ve baÄŸlantılarının deÄŸerlendi¬rilmesi önem kazanmıştır14. Ayrıca, MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un hazırlanması aÅŸama¬sında önemli bir uluslararası hukuk kaynağı olan Konvansiyon hü¬kümlerinin de deÄŸerlendirilmesi bütünsel bir yaklaşım yakalamak ve deÄŸiÅŸikliklerin amacını ve yerindeliÄŸini ortaya koyabilmek açısından zorunludur. Bu baÄŸlamda Konvansiyonun uygulanmasına yer veren AB üye ülkelerindeki mahkeme kararlarına ve doktrine olabildiÄŸince deÄŸinmenin, Konvansiyonun ilgili düzenlemesi ile oldukça benzer bir mantık kabul etmiÅŸ olan MÖHUK m. 24 hükmünün yorumlanmasın¬da yol gösterici olacağı düşünülmektedir.
Bu çerçevede sübjektif ve objektif bağlama kuralları incelenmiş; genel hükmün bağlantı içinde olduğu diğer hükümlerle olan ilişkisi (örneğin, kamu düzeni, ehliyet, doğrudan uygulanan kurallar, şekil, atıf) de ayrıca değerlendirilmiştir. Haklarında özel olarak düzenleme getirilmiş olan, örneğin, tüketici sözleşmelerine, iş sözleşmelerine, taşıma sözleşmelerine, sigorta sözleşmelerine uygulanacak hukuk ise, çalışma konusu dışında tutulmuştur. Bu sınırlama doğrultusunda çalışmamızın ilk bölümünde sübjektif bağlama kapsamında Roma I Konvansiyonu ve Roma I Tüzüğü ile Mülga MÖHUK ve MÖHUK düzenlemeleri; ikinci bölümde aynı düzenlemeler kapsamında objek¬tif bağlama kuralı; üçüncü bölümde ise yine bu düzenlemeler teme¬linde sözleşmeden doğan borç ilişkileri bakımından tespit edilmiş olan genel hükmün kapsamı ve ilgili diğer hükümlerle ilişkisi incelenmiştir.
ÖZET
Sözleşmelerden doğan borç ilişkilerine uygulanacak hukuku ele alan genel hüküm, Avrupa Birliğinde Roma I Tüzüğü (Sözleşmeden Doğan Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukuka İlişkin Roma I Tüzü¬ğü); Türk Hukukunda ise MÖHUK (Milletlerarası Özel Hukuk ve Usûl Hukuku Hakkında Kanun) kapsamında düzenlenmiş ve çalış¬mamızda karşılaştırmalı bir şekilde incelenmiştir.
Her iki düzenleme de irade özerkliğini temel ilke olarak kabul etmiştir. Dolayısıyla, taraflar, aralarındaki sözleşmeye uygulanacak hukuku tespit edebileceklerdir; ayrıca örtülü hukuk seçimi de müm¬kün kılınmıştır. Uygulanacak hukuk sübjektif olarak belirlenmemişse ya da taraflar arasındaki hukuk seçimi geçerli değilse, uygulanacak hukukun objektif tayini yoluna gidilecektir.
Objektif baÄŸlama kuralı kapsamında, Tüzükte uluslararası alanda sıkça karşılaşılan sözleÅŸme türleri açısından uygulanacak hukuk kesin ve katı kurallar yoluyla belirlenmiÅŸtir. SözleÅŸme, kesin ve katı kuralla¬rın kapsamında ele alınmamışsa ya da sözleÅŸmenin unsurları bu ku¬ralların birden fazlasının kapsamına giriyorsa uygulanacak hukuk, karakteristik edim kuralı uyarınca tespit edilecektir. Bu kurallar uya¬rınca uygulanacak hukuk tespit edilemediÄŸinde ise en sıkı baÄŸlantılı ülke hukukunun uygulanacağı düzenlemesine yer verilmiÅŸtir. Ayrıca somut olayın tüm ÅŸartları uyarınca kesin kurallara raÄŸmen, sözleÅŸme¬nin bir baÅŸka ülke ile açıkça daha yakın baÄŸlantılı olması durumunda sözleÅŸmeye bu ülkenin hukukunun uygulanacağını öngören bir kaçış hükmü de getirilerek esnekliÄŸi saÄŸlamak amaçlanmıştır. MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′da ise en sıkı iliÅŸkili hukukun uygulanması temel ilke olarak belirlenmiÅŸ; en sıkı iliÅŸkili hukuk karakteristik edim karinesinde somutlaÅŸtırılmış¬tır. Ayrıca karakteristik edim borçlusunun mutad meskeni (ya da iÅŸ yeri vb.) hukukuna göre, olayın tüm ÅŸartları gereÄŸince sözleÅŸmeyle daha sıkı iliÅŸkili bir hukukun olması hâlinde bu hukukun uygulanma¬sını mümkün kılan bir istisna kuralı getirilmiÅŸtir.
ÖNSÖZ
Bu çalışma, Ankara Ãœniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk (Uluslararası Özel Hukuk) doktora programı çerçevesinde hazırlanmış ve 24.10.2011 tarihinde Prof. Dr. Bilgin TÄ°RYAKÄ°OÄžLU, Prof. Dr. Gülin GÃœNGÖR, Prof. Dr. Osman Berat GÃœRZUMAR, Doç. Dr. F. Bilge TANRIBÄ°LÄ°R ve Doç. Dr. Rifat ERTEN\\\\\\\\\\\\\\\′den oluÅŸan jüri önünde savunularak oybirliÄŸi ile kabul edilmiÅŸtir.
Çalışma uyarınca sözleÅŸmelerden doÄŸan borç iliÅŸkilerine uygu¬lanacak hukuku ele alan genel hüküm ve genel hükümle baÄŸlantısı nedeniyle önem taşıyan diÄŸer hükümler, Roma I Tüzüğü ve MÖHUK çerçevesinde ele alınmıştır. MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un gerekçesinde, \\\\\\\\\\\\\\\"AB düzenle¬meleri ile uyumlu bir kanunun kabulü ile ona iliÅŸkin tatbikatın geliş¬mesinden\\\\\\\\\\\\\\\" söz edildiÄŸi için, MÖHUK\\\\\\\\\\\\\\\′un Konvansiyon ve Tüzük düzenlemeleri ile uyumlu olup olmadığı ve baÄŸlanülarınm deÄŸer¬lendirilmesi ayrı bir önem kazanmıştır. Çalışmanın okuyanlara yararlı olmasını diliyorum.
Bu vesile ile asistanı olmaktan onur duyduÄŸum ve kendimi çok ÅŸanslı hissettiÄŸim, tez danışmanım ve hocam Prof. Dr. Bilgin TÄ°RYAKÄ°OGLU\\\\\\\\\\\\\\\′na emekleri için minnet ve şükranlarımı sunuyorum. Yine, desteÄŸini ve ilgisini hiçbir zaman eksik etmeyen, her konuda yol gösteren saygıdeÄŸer hocam Prof. Dr. Gülin GÃœNGÖR\\\\\\\\\\\\\\\′e de tezime iliÅŸkin eleÅŸtirileri ve katkıları için şükranlarımı sunuyorum. Aynı ÅŸe¬kilde, her zaman için desteÄŸini gördüğüm ve özellikle tez çalışmamın önemli bir bölümünü yürüttüğüm Teksas Ãœniversitesinde araÅŸtırma yapmamı mümkün kılan, savunma sırasındaki eleÅŸtirileri ile yönlendiren Bilkent Ãœniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Osman Berat GÃœRZUMAR\\\\\\\\\\\\\\\′a da minnet ve şükranlarımı sunuyorum. SaygıdeÄŸer hocam Doç. Dr. F. Bilge TANRIBÄ°LÄ°R\\\\\\\\\\\\\\\′e de doktora süresince ilgi ile emeÄŸini esirgemediÄŸi için ve tezime iliÅŸkin yönlendirme ile önerileri için müteÅŸekkirim. DeÄŸerli hocam Doç. Dr. Rifat ERTEN\\\\\\\\\\\\\\\′e de içten desteÄŸi, savunma sırasındaki yapıcı eleÅŸtirileri ve katkıları için saygı ve teÅŸekkürlerimi sunuyorum.
Tez çalışmamın önemli bir bölümünü yürüttüğüm University of Texas at Austin Hukuk Fakültesinde görevli Sayın Jonathan PRAT-TER\\\\\\\\\\\\\\\′a (J.D.) da saÄŸlamış olduÄŸu olanaklar için teÅŸekkür ediyorum.
Canım aileme de teÅŸekkür etmek istiyorum. Özellikle, özverili annem Ãœlkü BAYATA\\\\\\\\\\\\\\\′ya, bana iki kez can veren babam Nazım BA¬YATA\\\\\\\\\\\\\\\′ya, ablam Elif ÇOPUR ve eÅŸi Salim ÇOPUR\\\\\\\\\\\\\\\′a, kuzenim Doç. Dr. BuÄŸrahan YALVAÇ\\\\\\\\\\\\\\\′a hep yanımda oldukları için sonsuz teÅŸek¬kürler. Ãœniversite yıllarından beri omuz omuza çalıştığım ve doktora sürecini de birlikte sırtladığımız canım eÅŸim Dr. Oytun CANYAÅž\\\\\\\\\\\\\\\′a da çok teÅŸekkür ediyorum.
Son olarak, Adalet Yayınevi\\\\\\\\\\\\\\\′nin sahibi Sn. Hakan KARAASLAN ve ekibine hızlı ve profesyonel çalışmaları için teÅŸekkür etmek isterim.
Dr. Aslı BAYATA CANYAŞ
Ankara, Ocak 2012
İÇİNDEKİLER
BÖLÜM I
SÜBJEKTİF BAĞLAMA KURALI (İRADE ÖZERKLİĞİ)
1. Roma Konvansiyonu ve Roma I Tüzüğü UyarıncaSübjektif Bağlama Kuralı
I. -Sözleşmeden Doğan Borç İlişkisi Kavramı-9
II. -Sübjektif Bağlama Kuralı Bakımından Yabancılık Unsuru-12
III. -Taraflarca Hukuk Seçiminde Bulunulması-14
A)-Taraflarca Açık Hukuk Seçimi-14
1. -Konvansiyon ve Tüzüğün Konuya İlişkin Düzenlemeleri-14
2. -Tüzüğün 3/3. Maddesinin ve Tüzüğün 9. Maddesinin İlişkisi-15
3. -Tüzüğün 3/3. Maddesinin Uygulanması-16
B)-Seçilen Hukuk ile Bağlantı Zorunluluğu-18
1. -Genel Olarak-18
2. -Bağlantı Zorunluluğuna Yönelik Olarak Konvansiyonun ve Tüzüğün Yaklaşımları-20
C)-Taraflarca Seçilen Hukukun Belli Bir Devlet Hukuku Olmasının Zorunlu Olup Olmadığı-22
1. -Genel Olarak-22
2. -Konvansiyonun Yaklaşımı-23
3. -Tüzüğün Yaklaşımı-24
a)-Tüzüğe Geçiş Döneminde Yaşanmış Olan Gelişmeler-24
b)-Tüzüğün Düzenlemesi-24
c)-Tüzük Kapsamında Sözleşmeye Dâhil Etme (Enkorporasyon) ve Uygulanacak Hukuk İlişkisi-26
D)-Örtülü (Zımnî) Hukuk Seçimi-29
1. -Genel Olarak-29
2. -Konvansiyonun ve Tüzüğün Düzenlemeleri-30
E)-Kısmî Hukuk Seçimi-32
1. -Genel Olarak-32
2. -Konvansiyonun ve Tüzüğün Düzenlemeleri-33
F)-Farazî Hukuk Tayini-34
G)-Şartlı Hukuk Seçimi-35
1. -Genel Olarak-35
2. -Konvansiyonun ve Tüzüğün Düzenlemeleri-36
H)-Hukuk Seçiminin Zamanı-38
I)-Hukuk Seçimi Anlaşmasının Maddî Geçerliliğinin Tâbi Olduğu Hukuk-40
1. -Genel Olarak-40
2. -Konvansiyonun Düzenlemesi-40
3. -Tüzüğün Düzenlemesi-42
J) -Hukuk Seçimi Anlaşmasının Şeklî Geçerliliğinin Tâbi Olduğu Hukuk-43
2. Mülga MÖHUK ve MÖHUK UyarıncaSübjektif Bağlama Kuralı
I. -Sözleşmeden Doğan Borç İlişkisi Kavramı-45
II. -Sübjektif Bağlama Kuralı Bakımından Yabancılık Unsuru-47
A)-Mülga MÖHUK Döneminde Yabancılık Unsuruna Yönelik Yaklaşımlar-47
B)-MÖHUK Uyarınca Konunun Değerlendirilmesi-49
1. -Genel Olarak-49
2. -Sözleşmenin Tüm Unsurlarının Türk Hukuku ile Bağlantılı Olması Durumunda-49
3. -Sözleşmenin Tüm Unsurlarının Başka Bir Ülke ile Bağlantılı Olması Durumunda-50
III. -Taraflarca Açık Hukuk Seçiminde Bulunulması-51
A)-Genel Olarak-51
B)-Mülga MÖHUK’un ve MÖHUK’un Yaklaşımlarına Genel Bakış-52
C)-Açık Hukuk Seçimini Kısıtlayabilecek ve Kesin Olarak Kısıtlayan Bazı Durumların MÖHUK Sistemi Açısından Genel Bir Değerlendirmesi-54
1. -Açık Hukuk Seçimini Kısıtlayabilecek ya da Kesin Olarak Kısıtlayan Temel Noktalar-54
2. -Açık Hukuk Seçimini Kısıtlayabilecek Nitelikte Özel Bir Sebep-56
3. -Açık Hukuk Seçimi Bakımından Sabitleştirme Hükümleri-57
4. -Açık Hukuk Seçimi ve Viyana Sözleşmesinin Uygulanması-58
IV. -Taraflarca Hukuk Seçiminde Bağlantı Zorunluluğu-60
V. -Taraflarca Seçilen Hukukun Belli Bir Devlet Hukuku Olması Zorunluluğu-62
VI. -Örtülü Hukuk Seçimi-64
A)-Mülga MÖHUK’un Düzenlemesi ve Doktrinin Yaklaşımı-64
B)-MÖHUK Bakımından-66
1- MÖHUK’un Örtülü Hukuk Seçimine İlişkin Düzenlemesi-66
2. -Örtülü Hukuk Seçimine İşaret Eden İrtibatlar-67
VII. -Kısmî Hukuk Seçimi-68
A)-Mülga MÖHUK ve MÖHUK Açısından Konunun Değerlendirilmesi-68
B)-Kısmî Hukuk Seçiminin Kabul Edilmeyeceği Durumlar-69
C)-Kısmî Hukuk Seçiminin Mümkün Olup Olmadığının Hangi Hukuk Uyarınca Belirleneceği-70
D)-Kısmî Hukuk Seçiminin Zamanı-71
VIII. Farazî Hukuk Tayini-71
IX. -Şartlı Hukuk Seçimi-73
A)-Genel Olarak-73
B)-Mülga MÖHUK ve MÖHUK Açısından Konunun Değerlendirilmesi-73
X. -Hukuk Seçiminin Zamanı-76
A)-Mülga MÖHUK ve MÖHUK Açısından Konunun Değerlendirilmesi-76
B)-Hukuk Seçiminin Asıl Sözleşmenin Kurulmasından Sonra Yapılması veya Değiştirilmesi Durumunda Geçmişe Etkililik ve Bu Durumun Üçüncü Kişilerin Kazanılmış Haklarını Etkilemesi-77
C)-Hukuk Seçiminin Asıl Sözleşmenin Kurulmasından Sonra Yapılması ve Değiştirilmesinin Şekli ile Asıl Sözleşmenin Şekline Olan Etkisi-80
D)-Hukuk Seçiminin Sonradan Yapılması ya da Değiştirilmesinin Asıl Sözleşmenin Maddî Geçerliliğine Etkisi-81
XI. -Hukuk Seçimi Anlaşmasının Maddî Geçerliliğinin Tâbi Olduğu Hukuk--81
A)-Genel Olarak-81
B)-Mülga MÖHUK ve MÖHUK Açısından Konunun Değerlendirilmesi-81
C)-MÖHUK’da Konuya İlişkin Olarak Düzenleme Getirilmemiş Olması-83
XII. Hukuk Seçimi Anlaşmasının Şeklî Geçerliliğinin Tâbi Olduğu Hukuk-86
İKİNCİ BÖLÜM
UYGULANACAK HUKUKUN OBJEKTİF ÖLÇÜTLERE DAYANILARAK BELİRLENMESİ (OBJEKTİF BAĞLAMA KURALI)
1. Ön Açıklamalar
2. Konvansiyon ve Tüzük Açısından Objektif BağlamaKuralının Genel Yapısı
I. -Konvansiyonun Sistemi-91
A)-Objektif Bağlama Kuralı-91
B)-Objektif Bağlama Kuralının Yapısı-92
C)-Objektif Bağlama Kuralının Yapılanmasına İlişkin Yaşanan Olumsuzluklar-93
II. -Tüzüğün Sistemi-95
A)-Objektif Bağlama Kuralı-95
B)-Objektif Bağlama Kuralının Yapısı-96
3. Konvansiyonda ve Tüzükte Kabul Edilen Sistemler Uyarınca Objektif Bağlama Kuralının Detaylı Analizi
I. -En Sıkı Bağlantılı Ülke Hukuku-98
A)-Konvansiyon Uyarınca En Sıkı Bağlantılı Hukukun Değerlendirilmesi-98
1. -En Sıkı Bağlantılı Ülke Hukukunun Genel İlke Olması-98
2. -Karakteristik Edimin Belirlenememesi Durumunda En Sıkı Bağlantılı Hukukun Uygulanması-99
3. -Karakteristik Edimin Tayin Edilememesine Bağlı Olarak En Sıkı Bağlantıyı Tespit Etmede Kullanılabilecek Yöntemler-101
B)-Tüzük Uyarınca En Sıkı Bağlantılı Ülke Hukukun Değerlendirilmesi-102
1. -Tüzük Uyarınca En Sıkı Bağlantılı Ülke Hukukunun Genel İlke Olmaması ve Bu Duruma İlişkin Eleştiriler-102
2. -Tüzüğün En Sıkı Bağlantılı Ülke Hukukunu Belirlemede Mahkemelerin Takdir Yetkisine İlişkin Düzenlemesi-104
3. -Tüzüğün İki Farklı Koşula Bağlı Olarak En Sıkı Bağlantılı Hukukun Uygulanmasını Ele Alan Düzenlemesi-105
4. -Tüzük Uyarınca En Sıkı Bağlantılı Ülke Hukukunun Nasıl Belirleneceği Sorunu-105
5. -Tüzüğün En Sıkı Bağlantılı Ülke Hukuku Düzenlemesine İlişkin Görüşümüz-107
II. -Karakteristik Edimle İlgili Düzenlemeler ve Bağlantılı Konular-108
A)-Konvansiyonun Karakteristik Edim Düzenlemesi-108
1. -Karakteristik Edim Düzenlemesinin Genel Yapısı-108
2. -Konvansiyonun Sistemine Yönelen Eleştiriler-111
a)-Karakteristik Edimi Belirlemenin ZorluÄŸu-111
b)-Paranın Karşılığı Olan Edim Tanımlamasının Yetersizliği-112
c)-Karakteristik Edimin İfa Yerinin Esas Alınmamış Olması-113
d)-Ekonomik Olarak Güçlü Olan Tarafın Ediminin Esas Alınmış Olması-113
e)-Madde İçi Sistematiğin Belirsizliği-113
B)-Tüzüğün Karakteristik Edime İlişkin Düzenlemesi-114
1. -Tüzük Uyarınca Kesin ve Katı Kurallara Yer Verilmiş Olması-115
2. -Tüzüğün Karakteristik Edim Kuralı-118
3. -Tüzüğün Sistemine Yönelen Eleştiriler-121
C)-Mutad Mesken ve Diğer Benzeri Kavramlara Yönelik Düzenlemeler-125
1. -Konvansiyon Uyarınca-125
a)-Konvansiyonun Konuya İlişkin Düzenlemesi-125
b)-Konvansiyonda Mutad Mesken Tanımının Yer Almaması-126
c)-Konvansiyon Uyarınca Diğer İş yeri Hukuku-127
2. -Tüzük Uyarınca-129
a)-Tüzüğün Mutad Meskene İlişkin Düzenlemesi-129
b)-Gerçek Kişiler Bakımından-130
c)- Tüzel Kişiler Bakımından-132
aa)-Ä°dare Merkezi-132
bb)-Åžube, Temsilcilik ya da DiÄŸer KuruluÅŸlar-134
III. -Daha Sıkı Bağlantılı Hukuk-135
A)-Konvansiyon Uyarınca-135
1. -Güçlü Karine Yaklaşımı-137
2. -Zayıf Karine Yaklaşımı-138
3. -Üçüncü Bir Model Önerisi-141
B)-Tüzük Uyarınca-142
C)-Tüzüğün ve Konvansiyonun Daha Sıkı Bağlantıya İlişkin Yaklaşımlarının Karşılaştırılmalı Değerlendirilmesi-145
4. Objektif Bağlama Kuralı Bakımından Kısmî Hukuk Tayini-146
5. Mülga MÖHUK ve MÖHUK BakımındanObjektif Bağlama Kuralı
I. -Mülga MÖHUK ve MÖHUK Düzenlemelerine Genel Bakış-148
II. -Mülga MÖHUK’un ve MÖHUK’un Objektif Bağlama Kuralına İlişkin Düzenlemelerinin Değerlendirmesi-150
A)-Mülga MÖHUK’un İfa Yerini Esas Alan Bağlama Kuralı-150
1. -İfa Yeri Bağlama Noktası-150
2. -İfa Yeri Bağlama Noktasını Esas Alan Kurala Yönelik Olumsuz ve Olumlu Görüşler-151
3. -İfa Yeri Bağlama Noktası Yerine Alternatif Olarak İleri Sürülen Bağlama Noktası-152
B)-MÖHUK’un En Sıkı İlişkili Hukuka İlişkin Düzenlemesi-153
1. -En Sıkı İlişkili Hukukun Tayini Sorunu-154
2. -Bağlantılar Uyarınca En Sıkı İlişkili Hukukun Saptanması-156
C)-Mülga MÖHUK ve MÖHUK Açısından Karakteristik Edim-158
1. -Mülga MÖHUK’un Karakteristik Edime İlişkin Yaklaşımı-158
2. -MÖHUK’un Karakteristik Edime İlişkin Yaklaşımı-158
a)-MÖHUK Uyarınca Karakteristik Edimin Belirlenememesi Durumunda Uygulanacak Hukukun Tespiti Sorunu-162
b)-Karakteristik Edim Borçlusunun Mutad Meskeni, Yerleşim Yeri ve İş yeri-163
aa)-Genel Olarak-163
bb)-Mutad Mesken ve Yerleşim Yeri Bağlama Noktaları-164
cc)-Tüzel Kişilerin Ticarî veya Meslekî Faaliyetleri Dışında Hareket Ettikleri Sözleşmelerde Bağlama Noktasının Belirlenmesi-166
dd)-Ä°ÅŸ yeri-167
aaa)-Genel Olarak-167
bbb)-Gerçek ve Tüzel Kişiler Bakımından İş Yerinin Tayini-170
ccc)-Sözleşmeyle En Sıkı İlişki İçinde Bulunan İşyerininTayini-171
D)-Mülga MÖHUK ve MÖHUK Bakımından Daha Sıkı İlişkili Hukuk-173
1. -Mülga MÖHUK’un En Sıkı İrtibat ve Daha Sıkı İrtibata İlişkin Yaklaşımı-173
2. -MÖHUK’un Daha Sıkı İlişkili Hukuka İlişkin Düzenlemesi-175
a)-Daha Sıkı İlişkili Hukukun Analizi-177
b)-MÖHUK’un Daha Sıkı İlişkili Hukuk Düzenlemesi ile Konvansiyon Bakımından Daha Sıkı İlişkili Hukuka İlişkin Olarak Teklif Edilmiş Yaklaşımın Karşılaştırmalı Analizi-18
6. MÖHUK’un Objektif Bağlama Kuralı ileİlgili Önem Arz eden Bazı Konular
I. -MÖHUK Madde 24/4 Bakımından Statü Değişikliği-182
II. -Objektif Bağlama Kuralı ve Viyana Sözleşmesinin Uygulanması-185
7. Konvansiyon, Tüzük ve MÖHUK Sistemlerinin Nasıl Yorumlanması Gerektiğine İlişkin Değerlendirmemiz ve Bu Değerlendirmeden Doğan Sonuçlar
I. -Dört Farklı Olasılık-186
II. -Olasılıkların Detaylı Değerlendirmesi-190
A)-Birinci Olasılık-190
B)-İkinci Olasılık-191
C)-Üçüncü Olasılık-193
D)-Dördüncü Olasılık-194
III. -Değerlendirme Sonuçları-195
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SÖZLEŞME STATÜSÜNÜN UYGULAMA ALANI İLE MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUKUN BAZI GENELPROBLEMLERİNİN UYGULANACAK HUKUK İLE İLİŞKİSİ
1. Roma Konvansiyonu ve Roma I Tüzüğü Uyarınca
I. -Sözleşme Statüsünün Uygulama Alanına Giren Haller-201
A)-Sözleşme Öncesi Sorumluluk (Culpa in Contrahendo)-201
B)-Sözleşmenin Kuruluşu ve Maddî Geçerliliği-203
C)-Sözleşmenin Yorumu-204
D)-İfa ve Bağlantılı Konular-206
1. -Sözleşmenin İfası ve Ayıplı İfa-206
2. -İfanın Yerine Getiriliş Tarzı-207
3. -İfa ile Bağlantılı Olarak Önem Taşıyan Bazı Konular-208
a)-Alacağın İradî Temliki ve Sözleşmeye Dayalı Halefiyet-208
b)- Kanunî Halefiyet-209
E)-Borca Aykırılık ve Zararın Değerlendirilmesi-209
F)-Borcun Sona Erme Sebepleri, Zamanaşımı ve Dâva Süresi-211
1. -Genel Olarak-211
2. -Konvansiyonun ve Tüzüğün Düzenlemeleri-212
G)-Sözleşmenin Geçersizliğinin Sonuçları-213
H)-Sözleşmenin Şekli-215
II. -Sözleşme Statüsünün Uygulama Alanı Dışında Kalan Konular-217
A)-Ehliyet-217
B)-Usûl ve İspata İlişkin Sorunlar-219
III. -Milletlerarası Özel Hukukun Bazı Genel Problemleri ile Uygulanacak Hukuk İlişkisi-220
A)-Kamu Düzeni-220
1. -Konvansiyonun ve Tüzüğün Düzenlemeleri-220
2. -Konvansiyon ve Tüzük Kapsamında Kamu Düzeninin Değerlendirilmesi-221
B)-DoÄŸrudan Uygulanan Kurallar-223
1. -Hâkimin Hukukunun Doğrudan Uygulanan Kuralları-223
2. -Üçüncü Bir Ülkenin Doğrudan Uygulanan Kuralları-226
a)-Konvansiyonun Düzenlemesi-226
b)-Tüzüğün Düzenlemesi-227
C)-Atıf-229
D)-Kanuna Karşı Hile-231
1. -Genel Olarak-231
2. -Konvansiyonun ve Tüzüğün Konuya İlişkin Yaklaşımları-232
2. Mülga MÖHUK ve MÖHUK Uyarınca
I. -Sözleşme Statüsünün Uygulama Alanı-233
A)-Uygulanacak Hukukun Kapsamına Giren Durumlar-233
1. -Sözleşmenin Kuruluşu ve Maddî Geçerliliği-233
a)-Genel Olarak-233
b)-Mülga MÖHUK ve MÖHUK Açısından Konunun Değerlendirilmesi-233
2. -Sözleşmenin İfası-236
3. -Hasarın İntikali-238
4. -Sözleşme ve Haksız Fiilden Doğan Tazminat Talepleri (Taleplerin Yarışması)-239
5. -Alacağın Temliki-241
6. -Borcun Nakli-242
7. -Sözleşmenin Yorumu-243
8. -Sözleşmeden Doğan Borçların Sona Erme Sebepleri-244
a)-İfa İmkânsızlığı-245
b)-Yenileme-246
c)-Ä°bra-246
d)-Alacaklı ve Borçlu Sıfatlarının Birleşmesi-247
e)-Takas-247
f)-Zamanaşımı-249
B)-Sözleşme Statüsünün Uygulama Alanı Kapsamı Dışında Kalan Durumlar-251
1. -Ehliyet-251
a)-Gerçek Kişilerin Ehliyeti-251
b)-Tüzel Kişilerin Ehliyeti-254
2. Sözleşmenin Şekli-257
II. -Sözleşme Statüsünün Uygulanmasını Sınırlayan Durumlar-260
A)-Kamu Düzeni-260
1. -Kamu Düzeninin Tanımı ve Özellikleri-260
2. -Kamu Düzeninin Etkisi-261
3. -Mülga MÖHUK ile MÖHUK Düzenlemeleri ve Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk Bakımından Kamu Düzeninin Müdahalesi-263
B)-DoÄŸrudan Uygulanan Kurallar-264
1. -Hâkimin Hukukunun Doğrudan Uygulanan Kuralları-264
2. -Üçüncü Ülkenin Doğrudan Uygulanan Kuralları-268
a)-Mülga MÖHUK ve MÖHUK Açısından Konunun Değerlendirilmesi-268
b)-MÖHUK’da Üçüncü Ülkenin Doğrudan Uygulanan Kuralları Bakımından -Sıkı İlişki- Ölçütü-269
c)-MÖHUK Bakımından Üçüncü Ülkenin Doğrudan Uygulanan Kuralına Etki Tanıma ve UygulamadaHâkimin Takdir Yetkisi-271
III. -Milletlerarası Özel Hukukun Bazı Genel ProblemlerininUygulanacak Hukukun Tayini Sorununu Etkilemesi-272
A)-Vasıflandırma-272
1. -Genel Olarak-272
2. -Mülga MÖHUK ile MÖHUK Açısından Vasıflandırma veSözleşmeden Doğan Borç İlişkisi-274
B)-Atıf-275
1. -Genel Olarak-275
2. -Mülga MÖHUK ve MÖHUK Düzenlemeleri-277
C)-Kanuna Karşı Hile-280
1. -Genel Olarak-280
2. -Mülga MÖHUK ve MÖHUK Bakımından Konunun Değerlendirilmesi-281
SONUÇ-283
KAYNAKÇA-291
ÖZET-311
ABSTRACT-313
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı