Kargo Gönderim Saatleri;
Kartlarına Taksit
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Sosyal Haklarsız Yeni Anayasa mı ?
Sosyal Haklarsız Yeni Anayasa mı ?
Mesut GÜLMEZ
Sayfa Sayısı
:
256
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2013
ISBN NO
:
9789758322541
1.400,00
TL
SUNUŞ
I.
18-19 Ekim 2012 tarihlerinde Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi\\\\\\\′nde gerçek¬leştirilen IV. Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu için, üzerinde çalıştığımdan farklı bir konu olarak bir yıl önce başlatılan \\\\\\\"Yeni Anayasa\\\\\\\" süreci ve sorunu temelinde \\\\\\\"açılış bildirisi\\\\\\\" sunma önerisi alınca, önümdeki sürenin darlığı kar¬şısında zamana karşı yarışarak, öncelikle \\\\\\\"büyük ve derin bir suskunluk\\\\\\\" için¬de bulunduğunu şaşkınlıkla gözlediğim emek örgütlerinin -ve aynı zamanda sermaye kesiminin- bu süreç konusundaki görüş ve önerilerine ulaşmak için çaba harcamak zorunda kaldım.
Bazılarını önceden bilmekle birlikte, TBMM\\\\\\\′nin \\\\\\\"yeni Anayasa sitesi\\\\\\\"nde yer alan emek ve sermaye kesiminin \\\\\\\"sendikal\\\\\\\" nitelikli örgütlerinin tümünün görüş ve önerilerini elde etmeye çalıştım. Tümüne olmasa da, toplu bir de¬ğerlendirme yapına olanağı verecek önemli bir bölümüne, ancak Sempozyum Kitabının (SHUS, 2012) basım çalışmalarının tamamlandığı günlerde ve hatta bazılarına tamamlanmasından sonra erişebildim.
Konu üzerinde yeniden çalışmaya başlayınca, hem çeyrek yüzyıl önceki yayınlarımı ve Anayasa Önerisi hazırlamak üzere oluşturulan -üyesi olduğum-iki kurul (Gülmez, 2011 b: 3133) dolayısıyla yaptığım çalışma ve araştırmaları yeniden gözden geçirdim, hem de özellikle son üç yıldır Anayasa değişikliği tartışmaları çerçevesinde, çeşitli toplantılarda sunduğum bildiriler ile kaleme aldığım kısa yazıları ve kapsamlı makaleleri de yemden okudum. Özellikle, \\\\\\\"sosyal devlet konusundaki önerilerim\\\\\\\" üzerinde yeniden düşündüm ve bir öncekinde yer almayan yeni önerilerle geliştirdim, ayrıntılandırdım.
Bu arada üzülerek belirteyim ki bu öneriler, özellikle emek kesiminin ama aynı zamanda akademik çevrelerin- ilgisini hiç mi hiç çekmedi, çeke¬medi! Ne düzenlenecek bir toplantıda tartışmak, ne de kamuya açık olmak¬sızın yüz yüze görüşmek için bir çağrı yada öneri geldi. Ancak bunun, \\\\\\\"yeni Anayasa\\\\\\\" sürecinin başlatılmasını izleyen 2011 \\\\\\\′in son aylarında, temelde be¬nim bu konudaki eleştirel serzenişlerimden kaynaklanan iki istisnası oldu.
Birincisi, \\\\\\\"Sendikal Güç Birliği Platformu\\\\\\\"nun (SGBP), çağrıları üzerine yalnızca konuyla ilgili bölümüne- katıldığım ve sosyal devlet konusundaki önerilerimin yer aldığı -bir Armağan için yazdığım- makalemi (2011b) iletti¬ğim Başkanlar Kurulu toplantısıdır. Yeni Anayasa sürecinin ikinci ayma rast¬layan 14 Kasım 2011 tarihinde İstanbul\\\\\\\′da yapılan bu toplantıda, içerikten çok bir \\\\\\\"Anayasa önerisi sunup sunmama konusu\\\\\\\" üzerinde duruldu. Edindiğim izlenim, Platform olarak bir öneri hazırlanıp sunulmasına gereksinim duyul¬madığı yolundaydı; öyle de oldu.
İkinci istisna da, İstanbul toplantısından sonra, sanıyorum SGBP\\\\\\\′nin -üye sendikalardan birinin- telkiniyle aldığım çağrı üzerine katıldığım dar kapsam¬lı bir toplantıdır. Türk-İş, sanıyorum TBMM Başkanı\\\\\\\′nm kendilerini ziyaret etmesini izleyen günlerde, 22 Aralık 2011\\\\\\\′\\\\\\\′de benimle görüşmek istedi. Genel Sekreter ve bir Yönetim Kurulu üyesi ile bir uzmanın katıldığı söyleşide yada görüş alış verişi toplantısında; üzerinde çalışmakta olduğum \\\\\\\"4/C Anarşisi\\\\\\\" (2012d) kitabım nedeniyle, uzmanlık alanımla sınırlı olmak üzere, sosyal devlet ve sosyal haklan kapsayan ve özellikle madde önerileri içeren- bir \\\\\\\"çalışma\\\\\\\" yapma olanağı bulamayacağımı, ancak hazırlanacak bir rapor yada öneri met¬nini okuyarak görüşlerimi iletebileceğimi belirttim ve bu konudaki yayınlan¬mış çalışmalarımı, özellikle Türk-İş dergisinin \\\\\\\"Anayasa ve Emek\\\\\\\" başlıklı özel dosyasının bulunduğu sayısındaki yazımı (2011a) ve sözünü ettiğim makaleyi (201 lb) anımsatarak toplantı sonrasında kendilerine ilettim.
Belirtmeliyim ki Türk-İş\\\\\\\′in TBMM Başkanlığı\\\\\\\′na ilettiği görüş ve öneri¬leri, konfederasyonun web sitesindeki duyuruda gördüm.
II.
Sempozyum konuşmasının kaynaklarına erişme uğraşıma geri dönersem; sen¬dikaların \\\\\\\"Yeni Anayasa\\\\\\\" konusundaki görüş ve önerilerine, her birine ilgili bölümlerde değindiğim üzere, ilk aşamada \\\\\\\"iletişim\\\\\\\" için verdikleri e-posta adresinden ulaşmaya çalıştım. Üst üste iki kez denediğim bu yöntem, umut kırıcı olan bu ilk aşamasında yalnızca iki sendikanın yanıt vermesi ve TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu\\\\\\\′na (AYUK) sundukları önerileri iletmesiyle so¬nuçlandı!
İkinci aşamada, telefonla iletişim kurarak önerilere ve ilgili kaynaklara ulaşmaya çalıştım. Önce denemediğime hayıflandığım bu yol, daha etkili oldu ve Anayasa Uzlaşma Komisyonu\\\\\\\′na iletilen önerilere ilişkin gerekli bilgi ve kaynakların birçoğuna, yayımlanmış raporlara ulaşabildim. Bazı sendikal örgüt¬ler, ilgili bölümlerde belirttiğim üzere, AYUK\\\\\\\′a \\\\\\\"resmen\\\\\\\" ilettikleri öneri metin¬lerini, bazıları da ilgili alt komisyonda yaptıklan sunuşa ilişkin tutanakları elekt¬ronik ortamda gönderdi. Basılı kaynakları gönderen ve önerilerini bu kaynaklar/ raporlar temelinde hazırladıklarını bildiren Memur-Sen ile Türkiye Kamu-Sen, \\\\\\\"resmen\\\\\\\" ilettikleri öneri metinlerini gönderme isteğimi yanıtlamadılar. Bu iki konfederasyonun görüşlerini, önerilerine ilişkin raporlara -ve ayrıca web sitele¬rinde yer alan konuyla ilgili açıklamalara- dayanarak özetledim.
III.
\\\\\\\"Yeni Anayasa SitesF\\\\\\\′nin \\\\\\\"Görüş Bildiriminde Bulunanlar\\\\\\\" bölümü in¬celendiğinde,1 görüş ve önerilerini TBMM Başkanlığı\\\\\\\′na iletenler arasında, emek ve sermaye kesimlerinin temsilcileri sendikal örgütlerin de bulunduğu görülüyor.
Emek kesiminin \\\\\\\"sendikal\\\\\\\" örgütleri olarak, işçi sendikaları konfederas¬yonlarından 3\\\\\\\′ünün (Türk-İş, Hak-İş ve DİSK\\\\\\\′in) ve ayrıca Türk-İş üyesi 2 sendikanın da (Şeker-İş ve BASİSEN) önerilerini sunduğu görülüyor. Kamu görevlileri konfederasyonları ve üye sendikalar ise, sayıca daha çok olmak üzere, görüş ve önerileriyle Anayasa Uzlaşma Komisyonu\\\\\\\′nun görüş/veri top¬lama çağrısına olumlu yanıt vererek yeni Anayasa hazırlık sürecine katıldı¬lar. Toplu sözleşme süreci dışında kalan kamu görevlileri konfederasyonları (Birleşik Kamu-İş, BASK, Hak-Sen ve DESK) ile üye sendikalarından birkaçı da, AYUK\\\\\\\′a görüş ve önerilerini iletti.
Sermaye kesiminden ise, iki \\\\\\\"sendikal\\\\\\\" üst örgüt (TİSK ve Mahalli İdareler İşverenleri Sendikası), görüş ve önerilerini sundu.
Ancak sermaye kesimi, biçimsel olarak \\\\\\\"dernek\\\\\\\" yada \\\\\\\"vakıf nitelikli örgütler ve başka oluşumlar (örneğin, önerilerini inceleyip değerlendirdiğim TÜSİAD, MÜSİAD, TESİAD) kanalıyla da bu sürece katıldı.
Öte yandan, sermayenin desteklediği ve AKP\\\\\\\′ye ideolojik yakınlığı bu¬lunan bazı \\\\\\\"düşünce kuruluşları\\\\\\\" ile platform girişimleri de (TESEV, SETA, SDE, YAP/AÇG), öteden beri olduğu gibi, 2010 değişiklikleri ile Haziran 2011 seçimleri öncesinde ve sonrasında, yeni Anayasa hazırlama sürecinde görüş ve önerileriyle yer aldılar.
IV.
\\\"Sosyal Haklarsız \\\\\\\′Yeni\\\\\\\′ Anayasa mı?\\\\\\\" kitabını, Anayasa Uzlaşma Komisyonu\\\\\\\′nu ele aldığım Giriş ile dört Kesim ve toplam dokuz bölüm olarak planladım.
Çalışmaya başladığımda hiç düşünmemişken, bir yandan sosyal hakların yeni Anayasa süreci boyunca izini sürebilmek için ve öte yandan da uzatma aylarında AKP yetkililerince yapılan \\\\\\\"B ve C planlı\\\\\\\" açıklamalar nedeniyle plana eklediğim Giriş\\\\\\\′te; İkinci Kesim açısından gerekli olduğunu düşünerek,\\\\\\\"yeni Anayasa süreci\\\\\\\"nin ilk adımlan ile \\\\\\\"teamül-i kadim\\\\\\\" olarak TBMM\\\\\\\′de grubu bulunan dört siyasal partinin uzlaşmasıyla kurulan Anayasa Uzlaşma Komisyonu\\\\\\\′nu ele aldım. Çalışma yöntemi konusunda yaptığı \\\\\\\"komisyonun iç tüzüğü\\\\\\\" sayılan düzenlemeyi ve sürecin başından \\\\\\\"uzatma ayları\\\\\\\"nı da kap¬sayan sonuna -2013 Mayıs başlarına- değin gerçekleştirdiği çalışmaları özet¬leyip değerlendirdim.
Dört bölümden oluşan Birinci Kesim\\\\\\\′de, sosyal haklar alanındaki ana-yasallaşma sürecini genel ve Türkiye\\\\\\\′deki gelişimleriyle anımsatarak, konu¬yu incelemeye başladım (I. Bölüm). Bu bağlamda, özellikle 1961 Anayasası ile 1982 Anayasası üzerinde, yaklaşım ve maddi içerikleri temelinde, \\\\\\\"hak\\\\\\\" temelli ve \\\\\\\"program\\\\\\\" nitelikli kurallarıyla karşılaştırmalı bir değerlendirme yapmaya çalıştım. Tüketici olmamak üzere Anayasa Hukuku alanında ileri sürülen kimi görüşlere kısaca değindikten sonra, her iki Anayasa\\\\\\\′mn dikkatli okunmadığını ve pozitif metinlerini aşan bir yaklaşımla yorumlandığını dü¬şündüğüm ve \\\\\\\"devletin sosyal ve ekonomik ödevlerinin sının\\\\\\\" diyerek aynı başlıkla yaptıkları düzenleme ve değişiklikler temelinde Anayasa Hukuku öğretisinde ileri sürülen görüşleri değerlendirip bazı \\\\\\\"aykırı\\\\\\\" görüşlerime yer verdim (II. Bölüm). Sosyal hakların \\\\\\\"ulusalüstü hukuksal dayanakları\\\\\\\" ola¬rak, Anayasa ve İş Hukuku öğretilerinin göz ardı ettiği uluslararası sosyal in¬san hakları öğretisi ve hukuku alanındaki gelişmeleri inceledim (III. Bölüm). Ardından da, 1982 Anayasası\\\\\\\′mn sistematiği temelinde, özellikle son üç yıl¬dan beri giderek daha ayrıntılı ve Sosyal İnsan Hakları Ulusalüstü Hukukuna (SİHUH) dayandırarak tartışmaya sunduğum ve bu kez yenileriyle daha da ayrıntılandırdığım \\\\\\\"sosyal devlet ve sosyal haklar\\\\\\\" konusundaki somut öneri¬lerimi sıraladım (IV. Bölüm).
İki bölümü kapsayan İkinci Kesim\\\\\\\′de, emek örgütlerinin \\\\\\\"yeni Anayasa\\\\\\\" konusundaki görüş ve önerilerini değerlendirdim. Emek kesimini, önce işçi konfederasyon ve sendikalarının (V. Bölüm), ardından da kamu görevlileri konfederasyon ve sendikalarının (VI. Bölüm) yaklaşımları çerçevesinde, iki ayrı bölümde inceledim. Üçüncü Kesim\\\\\\\′de, sermayenin \\\\\\\"sendikal\\\\\\\" örgütleri (VII. Bölüm) ile \\\\\\\"dernek ve vakıf nitelikli örgütlerini (VIII. Bölüm), yine iki ayrı bölümde ele aldım. Dördüncü Kesim\\\\\\\′de ise, tek bölümde topladığım düşünce kuruluşlarının görüş ve önerileri ile yeni Anayasa konusunda oluştu¬rulan iki \\\\\\\"Platform\\\\\\\" girişimine yer verdim (IX. Bölüm).
V.
12 Haziran 2011 seçimlerini izleyen Sonbaharda başlatılan ve temelde \\\\\\\"yeni Anayasa\\\\\\\" olarak adlandırılan süreçle sınırlı tuttuğum bu kitabı neden yazdım?
Neden, \\\\\\\"Sosyal Haklarsız \\\\\\\′Yeni\\\\\\\′Anayasa mı?\\\\\\\" başlığında karar kıldım?
İster seçim(ler) öncesindeki girişim ve çalışmaları da kapsamak üzere 1982 Anayasası\\\\\\\′nda \\\\\\\"değişiklik yapılması\\\\\\\", isterse Ekim 2011-Mayıs 2013 arasında siyasal ve toplumsal gündemden neredeyse hiç düş(ürül)meyen \\\\\\\"yeni Anayasa yapılması\\\\\\\" süreci söz konusu olsun, sosyal hakların -AKP iktidarına düşünsel yakınlığı olanlar dışında kalan- örgütlü öznelerinin suskunluğu, dik¬kat çekici olmasının ötesinde şaşkınlık yaratıcı boyutlar kazandı. Söz ettiğim emek kesimi, sosyal hakları önemsemeyen, yasak savıcı yaklaşımlarla geçiş¬tiren görüşler, taslaklar açıklandığı zamanlarda da, ne bu \\\\\\\"sosyal haklarsız yaklaşımlar\\\\\\\"a yanıt vermek, ne kendi görüş ve önerilerini ortaya koymak için sesini çıkardı, ne de suskunluğu bozan toplantılar düzenledi, yayınlar yaptı. Oysa süreç boyunca, çalışma yaşam ve ilişkileri konusunda yapılmak istenen ve önemli bir bölümü yasalaştırılan düzenlemeler, aynı zamanda sosyal hak¬ların anayasal boyutuyla, yeni anayasada nasıl güvenceye alınması gerektiği sorunuyla doğrudan ilgiliydi.
Buna karşın, emek kesiminin suskunluğuna yol açan etkenler nelerdir?
Siyasal ve ideolojik parçalanmışlığı mı?
\\\\\\\"Sınıf olmaktan uzaklaş(tınl)mışlığı mı?
İç sorunlarıyla boğuşmak mı?
Sendikaların; 1982 Anayasası ve 1983 yasalarıyla temelleri atılan, 2012 Sonbaharında tek yasada birleştirilerek yürürlüğe konulan ve kısmen daraltı¬lan \\\\\\\"kümülatif özgürsiizlüğü\\\\\\\" güvence alan yasal düzenlemenin değiştirilmiş biçimiyle sürdürülen \\\\\\\"kurulu sendika ve toplu pazarlık düzeni\\\\\\\"nin aktörleri olarak kalmak istemesi mi?
Çoğaltılacak bu sorulara yanıt arayıp tartışmasını yapmak, bu çalışmanın konusu değil.
Zaman zaman yazarak ve söyleyerek dile getirdiğim emek kesiminin ama aynı zamanda akademik kesimin suskunluğu karşısındaki şaşkınlığım, beni, sosyal hakların tarihsel olarak yaratıcı, koruyucu ve geliştirici özneleri kimliğiyle emek kesiminin ve örgütlerinin \\\\\\\"yeni Anayasa sürecf\\\\\\\′ne ilişkin bu \\\\\\\"büyük suskunluk\\\\\\\"tan ancak \\\\\\\"yazılı çağrı ve ziyaret üzerine\\\\\\\" çıkan görüş ve önerilerini inceleyip eleştirel gözle değerlendirmeye götürdü.
Suskunluğun nedenlerini araştırıp tartışmak yerine, önceki yöntemlerden farklı olan \\\\\\\"yeni Anayasa süreci\\\\\\\" çerçevesinde, yazılı çağrı, yerinde ziyaret ve sözlü sunum gibi değişik yöntemlerle derlenen ve kamuoyuna açıklanmaması kararlaştırılan görüş ve önerileri, yaklaşım ve içerikleriyle irdeleyip değerlen¬dirmek, hiç olmazsa akademik kesimdeki sosyal haklara yönelik suskunluğu bozmak istedim.
Başlangıçta emek kesiminin \\\\\\\"sendikal\\\\\\\" örgütleriyle sınırlı tutmayı amaç¬ladığım bu çalışmanın kapsamını, özellikle emek kesiminden bazı sendikal konfederasyonların sermaye örgütleriyle birlikte aynı platform içinde yer al¬maları karşısında, sermaye kesiminin \\\\\\\"sendikal\\\\\\\" olmayan örgütlerini de içi¬ne alacak biçimde genişlettim. AKP iktidarına ideolojik yakınlık ve düşünsel desteği bilinen \\\\\\\"düşünce kuruluşları\\\\\\\"m da incelediğim çalışmada, bu süreç çerçevesinde iletilen tüm görüş ve önerileri Anayasa\\\\\\\′nm bütününü kapsayacak genişlikte ele alıp değerlendirmeyi düşünmedim. Ancak, özellikle üniversite¬lerden gelen önerilerdeki sosyal haklar yaklaşımını incelemenin ilginç olaca¬ğını da eklemeden geçemiyorum!
VI.
\\\"Yeni Anayasa\\\\\\\" süreci, çalışma takvimi ve hedefi yönünden başarısız sonuç¬lanmakla birlikte, arkasında tüm zamanlara oranla, toplumun çok değişik ke¬simlerinin görüş ve önerilerinden oluşan zengin bir kaynak bıraktı. Kuşkusuz, sosyal haklar açısından yeterli olmadığını düşündüğüm bu birikim, 2011 Sonbaharında başlayan bu girişimin 2013 İlkbaharında sonuçsuz kalmasının \\\\\\\"özrü\\\\\\\" olamaz.
AYUK, öngördüğü evreleri uzatmalı takvimle de olsa geçerek bir taslak hazırlayıp kamuoyunun tartışmasına sunabilmiş, görüş ve eleştirilerden sonra yaptığı değişikliklerle \\\\\\\"teklife dönüştürüp TBMM\\\\\\\′ye gönderebilmiş olsaydı da, AKP\\\\\\\′nin izleyegeldiği \\\\\\\"yasalaştırma politikası\\\\\\\" anımsandığında, bu \\\\\\\"dört¬lü mutabakaf\\\\\\\′m sürecin TBMM aşamasında da süreceğini beklemek, aşırı bir iyimserlik olmaz mı?
VII.
Bir soruyla bitireyim:
Emek örgütlerinin; sosyal hakların anayasallaşması sürecini anımsaya¬rak, kendisinin etkin ve belirleyici rol oynamadığı ve yazgısını başka ellere bıraktığı zaman, görece ileri düzenlemeler yapılsa da kalıcı olmadığını ve ol¬mayacağını yaşayarak öğrenmiş olması beklenmez miydi?
Mesut Gülmez
Ankara- Gölbaşı 1 Mayıs 2013
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR
GİRİŞ
′YENİ′ANAYASA SÜRECİ 1
I. SÜRECİN İLK ADIMLARI 1
1. Anayasa Hukuku Hocalarıyla Yapılan Toplantı 1
2. Anayasa Uzlaşma Komisyonu′nun İlk Toplantısı 4
3. Medya Temsilcileriyle Toplantılar 5
4. Katılım Aşamasında Görüş Bildiren ve Dinlenen Kuruluşlar 5
5. Değerlendirme 7
II. ANAYASA UZLAŞMA KOMİSYONU 8
1. Oluşumu ve Çalışma Yöntemi 8
2. Dört Aşamalı ve "Mutabakat" Koşullu Çalışma Süreci 9
3. Sürecin Saydam(sız)hğı Sorunu 11
III. KOMİSYON ÇALIŞMALARINA TOPLU BAKIŞ 12
1. 2012 Sonunda Durum 12
2. AYUK′un "Uzatma Ayları" 14
3. Değerlendirme 20
I. KESİM
1961 ve 1982 ANAYASALARINDA SOSYAL DEVLET VE SOSYAL HAKLAR ULUSALÜSTÜ DAYANAKLAR VE ÖNERİLERİM
I. BÖLÜM
SOSYAL HAKLARDA ANAYASALLAŞMA SÜRECİ
GENEL OLARAK VE TÜRKİYE′DE 21
I. GENEL OLARAK ANAYASALAŞMA SÜRECİ 22
II. TÜRKİYE′DE ANAYASALLAŞMA SÜRECİ: 1876-1961 25
1. 1961 Anayasası Öncesi: Sosyal Haklarsız Dönem 25
2. 1961 Anayasası: İnsan Hakları Olarak Sosyal Haklar 26
a. Sosyal ve İktisadi Haklar ve Ödevler Bölümü Dışındaki Genel İlkeler ve Kurallar 27
b. Sosyal ve İktisadi Haklar ve Ödevler Bölümündeki Kurallar 30
c. Sendikal Haklar ve Değişiklikler 32
d. Devletin İktisadî ve Sosyal Ödevlerinin Sınırı Sorunu 34
II. BÖLÜM
1982 ANAYASASI VE SOSYAL HAKLAR 41
I. SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE
ÖDEVLER BÖLÜMÜ DIŞINDAKİ GENEL İLKELER VE KURALLAR 41
1. Genel Olarak: 24+12 Anayasası 41
2. Başlangıç İlkeleri 42
3. Sosyal Hukuk Devleti İlkesi ve Gerekçesi 44
II. SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE ÖDEVLER BÖLÜMÜNDEKİ
GENEL İLKELER VE KURALLAR 46
1. Sendikal Haklar ve Değişiklikler 47
2. Devletin İktisadî ve Sosyal Ödevlerinin Sınırı 52
III. HAK TEMELLİ VE PROGRAM NİTELİKLİ KURALLARIYLA
1961 VE 1982 ANAYASAL ARI 61
1. Hak Temelli Kurallara Toplu Bakış 61
2. Program Nitelikli Kurallara Toplu Bakış 64
III. BÖLÜM
ULUSALÜSTÜ HUKUKSAL DAYANAK OLARAK
SOSYAL İNSAN HAKLARI VE GELİŞİMİ 71
I. SOSYAL İNSAN HAKLARI ULUSALÜSTÜ HUKUKUNUN
BAĞLAYICILIĞI 73
1. Üye Devlet Olarak Yükümlülük 74
2. Taraf Devlet Olarak Yükümlülük 76
II. SOSYAL İNSAN HAKLARI ULUSLARARASI HUKUKU ALANINDAKİ GELİŞMELER 78
1. Soğuk Savaş Dönemindeki Yaklaşım ve Gelişmeler 78
2. Soğuk Savaş Sonrasındaki Yaklaşım ve Gelişmeler 81
III. SOSYAL HAKLARIN ULUSALÜSTÜ DAYANAKLARI VE
KİMİ KİS A ANIMSATMALAR 89
1. Ulusalüstü Sosyal Haklar Hukukunun Kaynakları 89
2. Sosyal Haklara İlişkin Kimi Kısa Anımsatmalar 92
IV. BÖLÜM
SOSYAL DEVLETE VE SOSYAL HAKLARA İLİŞKİN ÖNERİLER 95
I. ÖNERİLERE İLİŞKİN GENEL ANIMSATMALAR 96
II. SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE ÖDEVLER BÖLÜMÜ
DIŞINDAKİ İLKE VE KURALLARA İLİŞKİN ÖNERİLER 99
1. "Genel Esaslar" Başlıklı Birinci Kısım 99
2. "Temel Haklar ve Ödevler" Başlıklı İkinci Kısmın "Genel Hükümler" Başlıklı Birinci Bölümü 101
3. "Temel Haklar ve Ödevler" Başlıklı İkinci Kısmın "Siyasal Haklar ve Ödevler" Başlıklı Dördüncü Bölümü 101
4. "Cumhuriyetin Temel Organları" Başlıklı Üçüncü Kısmın
"Yasama" Başlıklı Birinci ve "Yargı" Başlıklı Üçüncü Bölümleri 102
5. "Mali ve Ekonomik Hükümler" Başlıklı Dördüncü Kısmın "Ekonomik Hükümler" Başlıklı İkinci Bölümü 104
III. SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE ÖDEVLER
BÖLÜMÜNDEKİ İLKE VE KURALLARA İLİŞKİN ÖNERİLER 104
II. KESİM
EMEK ÖRGÜTLERİNİN GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ
V.BÖLÜM
İŞÇİ KONFEDERASYON VE SENDİKALARININ
GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ 111
I. TÜRKİYE İŞÇİ SENDİKALARI KONFEDERASYONU
VE ÜYE SENDİKALAR 111
1. Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu 111
a. 2010 Değişiklik Önerileri 112
b. 2011 Önerileri 117
2. Türkiye Şeker Sanayii İşçileri Sendikası 121
3. Banka ve Sigorta İşçileri Sendikası 124
4. Türkiye Tütün. Müskirat, Gıda ve Yardımcı İşçileri Sendikası 131
II. DEVRİMCİ İŞÇİ SENDİKALARI KONFEDERASYONU 133
III. HAK İŞÇİ SENDİKALARI KONFEDERASYONU 138
VI. BÖLÜM
KAMU GÖREVLİSİ KONFEDERASYON VE
SENDİKALARININ GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ 147
I. MEMUR SENDİKALARI KONFEDERASYONU 147
1. 2009 Raporu 148
2. 2011 Raporu 150
II. TÜRKİYE KAMU ÇALIŞANLARI SENDİKALARI KONFEDERASYONU VE TÜRK SAĞLIK-SEN 155
1. Türkiye Kamu-Sen 156
2. Türk Sağık-Sen 163
III. KAMU EMEKÇİLERİ SENDİKALARI KONFEDERASYONU 167
IV. DİĞER KAMU GÖREVLİLERİ SENDİKALARI KONFEDERASYONU.... 171
1. Birleşik Kamu İşgörenleri Sendikaları Konfederasyonu 171
2. Demokratik Sendikalar Konfederasyonu 174
3. Kamu Çalışanları Hak Sendikaları Konfederasyonu 177
4. Bağımsız Kamu Görevlileri Sendikaları Konfederasyonu 178
III. KESİM
SERMAYE ÖRGÜTLERİNİN GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ
VII.BÖLÜM
İŞVEREN SENDİKALARI KONFEDERASYONLARININ
GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ 183
I. TÜRKİYE İŞVEREN SENDİKALARI KONFEDERASYONU 183
1. 2010 Değişiklikleri 183
2. TÜSİAD′ın Olmayan Rapor Hakkındaki Görüş 186
3. Ekonomik Anayasa Raporu 187
4. Yeni Anayasa′da Çalışma Yaşamına İlişkin Madde Önerileri 188
II. MAHALLİ İDARELER İŞVERENLERİ SENDİKASI 191
VIII. BÖLÜM
DERNEK VE VAKIFLARIN GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ 193
I. TÜRKİYE SANAYİCİ VE İŞ ADAMLARI DERNEĞİ 193
II. MÜSTAKİL SANAYİCİ VE İŞADAMLARI DERNEĞİ 197
III. TÜM ETKİN SANAYİCİ İŞADAMLARI VE İŞ KADINLARI DERNEKLERİ FEDERASYONU 203
IV. KESİM
DÜŞÜNCE KURULUŞLARININ GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ
IX. BÖLÜM
TESEV, SETA VE SDE′NİN GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ
VE ANAYASA PLATFORMLARI 207
I. TÜRKİYE EKONOMİK VE SOSYAL ETÜDLER VAKFI 207
1. "Türkiye′nin Yeni Anayasasına Doğru" Raporu 208
2. "Anayasaya Dair Tanım ve Beklentiler" Araştırması 212
II. SİYASET, EKONOMİ VE TOPLUM ARAŞTIRMALARI VAKFİ 213
III. STRATEJİK DÜŞÜNCE ENSTİTÜSÜ 220
IV. ANAYASA PLATFORMLARI 224
1. Anayasa Platformu Girişimi 224
2. Yeni Anayasa Platformu ve Anayasa Çalışma Grubu Raporu 227
GENEL DEĞERLENDİRME NOTLARI 229
KAYNAKÇA. 241
I.
18-19 Ekim 2012 tarihlerinde Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi\\\\\\\′nde gerçek¬leştirilen IV. Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu için, üzerinde çalıştığımdan farklı bir konu olarak bir yıl önce başlatılan \\\\\\\"Yeni Anayasa\\\\\\\" süreci ve sorunu temelinde \\\\\\\"açılış bildirisi\\\\\\\" sunma önerisi alınca, önümdeki sürenin darlığı kar¬şısında zamana karşı yarışarak, öncelikle \\\\\\\"büyük ve derin bir suskunluk\\\\\\\" için¬de bulunduğunu şaşkınlıkla gözlediğim emek örgütlerinin -ve aynı zamanda sermaye kesiminin- bu süreç konusundaki görüş ve önerilerine ulaşmak için çaba harcamak zorunda kaldım.
Bazılarını önceden bilmekle birlikte, TBMM\\\\\\\′nin \\\\\\\"yeni Anayasa sitesi\\\\\\\"nde yer alan emek ve sermaye kesiminin \\\\\\\"sendikal\\\\\\\" nitelikli örgütlerinin tümünün görüş ve önerilerini elde etmeye çalıştım. Tümüne olmasa da, toplu bir de¬ğerlendirme yapına olanağı verecek önemli bir bölümüne, ancak Sempozyum Kitabının (SHUS, 2012) basım çalışmalarının tamamlandığı günlerde ve hatta bazılarına tamamlanmasından sonra erişebildim.
Konu üzerinde yeniden çalışmaya başlayınca, hem çeyrek yüzyıl önceki yayınlarımı ve Anayasa Önerisi hazırlamak üzere oluşturulan -üyesi olduğum-iki kurul (Gülmez, 2011 b: 3133) dolayısıyla yaptığım çalışma ve araştırmaları yeniden gözden geçirdim, hem de özellikle son üç yıldır Anayasa değişikliği tartışmaları çerçevesinde, çeşitli toplantılarda sunduğum bildiriler ile kaleme aldığım kısa yazıları ve kapsamlı makaleleri de yemden okudum. Özellikle, \\\\\\\"sosyal devlet konusundaki önerilerim\\\\\\\" üzerinde yeniden düşündüm ve bir öncekinde yer almayan yeni önerilerle geliştirdim, ayrıntılandırdım.
Bu arada üzülerek belirteyim ki bu öneriler, özellikle emek kesiminin ama aynı zamanda akademik çevrelerin- ilgisini hiç mi hiç çekmedi, çeke¬medi! Ne düzenlenecek bir toplantıda tartışmak, ne de kamuya açık olmak¬sızın yüz yüze görüşmek için bir çağrı yada öneri geldi. Ancak bunun, \\\\\\\"yeni Anayasa\\\\\\\" sürecinin başlatılmasını izleyen 2011 \\\\\\\′in son aylarında, temelde be¬nim bu konudaki eleştirel serzenişlerimden kaynaklanan iki istisnası oldu.
Birincisi, \\\\\\\"Sendikal Güç Birliği Platformu\\\\\\\"nun (SGBP), çağrıları üzerine yalnızca konuyla ilgili bölümüne- katıldığım ve sosyal devlet konusundaki önerilerimin yer aldığı -bir Armağan için yazdığım- makalemi (2011b) iletti¬ğim Başkanlar Kurulu toplantısıdır. Yeni Anayasa sürecinin ikinci ayma rast¬layan 14 Kasım 2011 tarihinde İstanbul\\\\\\\′da yapılan bu toplantıda, içerikten çok bir \\\\\\\"Anayasa önerisi sunup sunmama konusu\\\\\\\" üzerinde duruldu. Edindiğim izlenim, Platform olarak bir öneri hazırlanıp sunulmasına gereksinim duyul¬madığı yolundaydı; öyle de oldu.
İkinci istisna da, İstanbul toplantısından sonra, sanıyorum SGBP\\\\\\\′nin -üye sendikalardan birinin- telkiniyle aldığım çağrı üzerine katıldığım dar kapsam¬lı bir toplantıdır. Türk-İş, sanıyorum TBMM Başkanı\\\\\\\′nm kendilerini ziyaret etmesini izleyen günlerde, 22 Aralık 2011\\\\\\\′\\\\\\\′de benimle görüşmek istedi. Genel Sekreter ve bir Yönetim Kurulu üyesi ile bir uzmanın katıldığı söyleşide yada görüş alış verişi toplantısında; üzerinde çalışmakta olduğum \\\\\\\"4/C Anarşisi\\\\\\\" (2012d) kitabım nedeniyle, uzmanlık alanımla sınırlı olmak üzere, sosyal devlet ve sosyal haklan kapsayan ve özellikle madde önerileri içeren- bir \\\\\\\"çalışma\\\\\\\" yapma olanağı bulamayacağımı, ancak hazırlanacak bir rapor yada öneri met¬nini okuyarak görüşlerimi iletebileceğimi belirttim ve bu konudaki yayınlan¬mış çalışmalarımı, özellikle Türk-İş dergisinin \\\\\\\"Anayasa ve Emek\\\\\\\" başlıklı özel dosyasının bulunduğu sayısındaki yazımı (2011a) ve sözünü ettiğim makaleyi (201 lb) anımsatarak toplantı sonrasında kendilerine ilettim.
Belirtmeliyim ki Türk-İş\\\\\\\′in TBMM Başkanlığı\\\\\\\′na ilettiği görüş ve öneri¬leri, konfederasyonun web sitesindeki duyuruda gördüm.
II.
Sempozyum konuşmasının kaynaklarına erişme uğraşıma geri dönersem; sen¬dikaların \\\\\\\"Yeni Anayasa\\\\\\\" konusundaki görüş ve önerilerine, her birine ilgili bölümlerde değindiğim üzere, ilk aşamada \\\\\\\"iletişim\\\\\\\" için verdikleri e-posta adresinden ulaşmaya çalıştım. Üst üste iki kez denediğim bu yöntem, umut kırıcı olan bu ilk aşamasında yalnızca iki sendikanın yanıt vermesi ve TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu\\\\\\\′na (AYUK) sundukları önerileri iletmesiyle so¬nuçlandı!
İkinci aşamada, telefonla iletişim kurarak önerilere ve ilgili kaynaklara ulaşmaya çalıştım. Önce denemediğime hayıflandığım bu yol, daha etkili oldu ve Anayasa Uzlaşma Komisyonu\\\\\\\′na iletilen önerilere ilişkin gerekli bilgi ve kaynakların birçoğuna, yayımlanmış raporlara ulaşabildim. Bazı sendikal örgüt¬ler, ilgili bölümlerde belirttiğim üzere, AYUK\\\\\\\′a \\\\\\\"resmen\\\\\\\" ilettikleri öneri metin¬lerini, bazıları da ilgili alt komisyonda yaptıklan sunuşa ilişkin tutanakları elekt¬ronik ortamda gönderdi. Basılı kaynakları gönderen ve önerilerini bu kaynaklar/ raporlar temelinde hazırladıklarını bildiren Memur-Sen ile Türkiye Kamu-Sen, \\\\\\\"resmen\\\\\\\" ilettikleri öneri metinlerini gönderme isteğimi yanıtlamadılar. Bu iki konfederasyonun görüşlerini, önerilerine ilişkin raporlara -ve ayrıca web sitele¬rinde yer alan konuyla ilgili açıklamalara- dayanarak özetledim.
III.
\\\\\\\"Yeni Anayasa SitesF\\\\\\\′nin \\\\\\\"Görüş Bildiriminde Bulunanlar\\\\\\\" bölümü in¬celendiğinde,1 görüş ve önerilerini TBMM Başkanlığı\\\\\\\′na iletenler arasında, emek ve sermaye kesimlerinin temsilcileri sendikal örgütlerin de bulunduğu görülüyor.
Emek kesiminin \\\\\\\"sendikal\\\\\\\" örgütleri olarak, işçi sendikaları konfederas¬yonlarından 3\\\\\\\′ünün (Türk-İş, Hak-İş ve DİSK\\\\\\\′in) ve ayrıca Türk-İş üyesi 2 sendikanın da (Şeker-İş ve BASİSEN) önerilerini sunduğu görülüyor. Kamu görevlileri konfederasyonları ve üye sendikalar ise, sayıca daha çok olmak üzere, görüş ve önerileriyle Anayasa Uzlaşma Komisyonu\\\\\\\′nun görüş/veri top¬lama çağrısına olumlu yanıt vererek yeni Anayasa hazırlık sürecine katıldı¬lar. Toplu sözleşme süreci dışında kalan kamu görevlileri konfederasyonları (Birleşik Kamu-İş, BASK, Hak-Sen ve DESK) ile üye sendikalarından birkaçı da, AYUK\\\\\\\′a görüş ve önerilerini iletti.
Sermaye kesiminden ise, iki \\\\\\\"sendikal\\\\\\\" üst örgüt (TİSK ve Mahalli İdareler İşverenleri Sendikası), görüş ve önerilerini sundu.
Ancak sermaye kesimi, biçimsel olarak \\\\\\\"dernek\\\\\\\" yada \\\\\\\"vakıf nitelikli örgütler ve başka oluşumlar (örneğin, önerilerini inceleyip değerlendirdiğim TÜSİAD, MÜSİAD, TESİAD) kanalıyla da bu sürece katıldı.
Öte yandan, sermayenin desteklediği ve AKP\\\\\\\′ye ideolojik yakınlığı bu¬lunan bazı \\\\\\\"düşünce kuruluşları\\\\\\\" ile platform girişimleri de (TESEV, SETA, SDE, YAP/AÇG), öteden beri olduğu gibi, 2010 değişiklikleri ile Haziran 2011 seçimleri öncesinde ve sonrasında, yeni Anayasa hazırlama sürecinde görüş ve önerileriyle yer aldılar.
IV.
\\\"Sosyal Haklarsız \\\\\\\′Yeni\\\\\\\′ Anayasa mı?\\\\\\\" kitabını, Anayasa Uzlaşma Komisyonu\\\\\\\′nu ele aldığım Giriş ile dört Kesim ve toplam dokuz bölüm olarak planladım.
Çalışmaya başladığımda hiç düşünmemişken, bir yandan sosyal hakların yeni Anayasa süreci boyunca izini sürebilmek için ve öte yandan da uzatma aylarında AKP yetkililerince yapılan \\\\\\\"B ve C planlı\\\\\\\" açıklamalar nedeniyle plana eklediğim Giriş\\\\\\\′te; İkinci Kesim açısından gerekli olduğunu düşünerek,\\\\\\\"yeni Anayasa süreci\\\\\\\"nin ilk adımlan ile \\\\\\\"teamül-i kadim\\\\\\\" olarak TBMM\\\\\\\′de grubu bulunan dört siyasal partinin uzlaşmasıyla kurulan Anayasa Uzlaşma Komisyonu\\\\\\\′nu ele aldım. Çalışma yöntemi konusunda yaptığı \\\\\\\"komisyonun iç tüzüğü\\\\\\\" sayılan düzenlemeyi ve sürecin başından \\\\\\\"uzatma ayları\\\\\\\"nı da kap¬sayan sonuna -2013 Mayıs başlarına- değin gerçekleştirdiği çalışmaları özet¬leyip değerlendirdim.
Dört bölümden oluşan Birinci Kesim\\\\\\\′de, sosyal haklar alanındaki ana-yasallaşma sürecini genel ve Türkiye\\\\\\\′deki gelişimleriyle anımsatarak, konu¬yu incelemeye başladım (I. Bölüm). Bu bağlamda, özellikle 1961 Anayasası ile 1982 Anayasası üzerinde, yaklaşım ve maddi içerikleri temelinde, \\\\\\\"hak\\\\\\\" temelli ve \\\\\\\"program\\\\\\\" nitelikli kurallarıyla karşılaştırmalı bir değerlendirme yapmaya çalıştım. Tüketici olmamak üzere Anayasa Hukuku alanında ileri sürülen kimi görüşlere kısaca değindikten sonra, her iki Anayasa\\\\\\\′mn dikkatli okunmadığını ve pozitif metinlerini aşan bir yaklaşımla yorumlandığını dü¬şündüğüm ve \\\\\\\"devletin sosyal ve ekonomik ödevlerinin sının\\\\\\\" diyerek aynı başlıkla yaptıkları düzenleme ve değişiklikler temelinde Anayasa Hukuku öğretisinde ileri sürülen görüşleri değerlendirip bazı \\\\\\\"aykırı\\\\\\\" görüşlerime yer verdim (II. Bölüm). Sosyal hakların \\\\\\\"ulusalüstü hukuksal dayanakları\\\\\\\" ola¬rak, Anayasa ve İş Hukuku öğretilerinin göz ardı ettiği uluslararası sosyal in¬san hakları öğretisi ve hukuku alanındaki gelişmeleri inceledim (III. Bölüm). Ardından da, 1982 Anayasası\\\\\\\′mn sistematiği temelinde, özellikle son üç yıl¬dan beri giderek daha ayrıntılı ve Sosyal İnsan Hakları Ulusalüstü Hukukuna (SİHUH) dayandırarak tartışmaya sunduğum ve bu kez yenileriyle daha da ayrıntılandırdığım \\\\\\\"sosyal devlet ve sosyal haklar\\\\\\\" konusundaki somut öneri¬lerimi sıraladım (IV. Bölüm).
İki bölümü kapsayan İkinci Kesim\\\\\\\′de, emek örgütlerinin \\\\\\\"yeni Anayasa\\\\\\\" konusundaki görüş ve önerilerini değerlendirdim. Emek kesimini, önce işçi konfederasyon ve sendikalarının (V. Bölüm), ardından da kamu görevlileri konfederasyon ve sendikalarının (VI. Bölüm) yaklaşımları çerçevesinde, iki ayrı bölümde inceledim. Üçüncü Kesim\\\\\\\′de, sermayenin \\\\\\\"sendikal\\\\\\\" örgütleri (VII. Bölüm) ile \\\\\\\"dernek ve vakıf nitelikli örgütlerini (VIII. Bölüm), yine iki ayrı bölümde ele aldım. Dördüncü Kesim\\\\\\\′de ise, tek bölümde topladığım düşünce kuruluşlarının görüş ve önerileri ile yeni Anayasa konusunda oluştu¬rulan iki \\\\\\\"Platform\\\\\\\" girişimine yer verdim (IX. Bölüm).
V.
12 Haziran 2011 seçimlerini izleyen Sonbaharda başlatılan ve temelde \\\\\\\"yeni Anayasa\\\\\\\" olarak adlandırılan süreçle sınırlı tuttuğum bu kitabı neden yazdım?
Neden, \\\\\\\"Sosyal Haklarsız \\\\\\\′Yeni\\\\\\\′Anayasa mı?\\\\\\\" başlığında karar kıldım?
İster seçim(ler) öncesindeki girişim ve çalışmaları da kapsamak üzere 1982 Anayasası\\\\\\\′nda \\\\\\\"değişiklik yapılması\\\\\\\", isterse Ekim 2011-Mayıs 2013 arasında siyasal ve toplumsal gündemden neredeyse hiç düş(ürül)meyen \\\\\\\"yeni Anayasa yapılması\\\\\\\" süreci söz konusu olsun, sosyal hakların -AKP iktidarına düşünsel yakınlığı olanlar dışında kalan- örgütlü öznelerinin suskunluğu, dik¬kat çekici olmasının ötesinde şaşkınlık yaratıcı boyutlar kazandı. Söz ettiğim emek kesimi, sosyal hakları önemsemeyen, yasak savıcı yaklaşımlarla geçiş¬tiren görüşler, taslaklar açıklandığı zamanlarda da, ne bu \\\\\\\"sosyal haklarsız yaklaşımlar\\\\\\\"a yanıt vermek, ne kendi görüş ve önerilerini ortaya koymak için sesini çıkardı, ne de suskunluğu bozan toplantılar düzenledi, yayınlar yaptı. Oysa süreç boyunca, çalışma yaşam ve ilişkileri konusunda yapılmak istenen ve önemli bir bölümü yasalaştırılan düzenlemeler, aynı zamanda sosyal hak¬ların anayasal boyutuyla, yeni anayasada nasıl güvenceye alınması gerektiği sorunuyla doğrudan ilgiliydi.
Buna karşın, emek kesiminin suskunluğuna yol açan etkenler nelerdir?
Siyasal ve ideolojik parçalanmışlığı mı?
\\\\\\\"Sınıf olmaktan uzaklaş(tınl)mışlığı mı?
İç sorunlarıyla boğuşmak mı?
Sendikaların; 1982 Anayasası ve 1983 yasalarıyla temelleri atılan, 2012 Sonbaharında tek yasada birleştirilerek yürürlüğe konulan ve kısmen daraltı¬lan \\\\\\\"kümülatif özgürsiizlüğü\\\\\\\" güvence alan yasal düzenlemenin değiştirilmiş biçimiyle sürdürülen \\\\\\\"kurulu sendika ve toplu pazarlık düzeni\\\\\\\"nin aktörleri olarak kalmak istemesi mi?
Çoğaltılacak bu sorulara yanıt arayıp tartışmasını yapmak, bu çalışmanın konusu değil.
Zaman zaman yazarak ve söyleyerek dile getirdiğim emek kesiminin ama aynı zamanda akademik kesimin suskunluğu karşısındaki şaşkınlığım, beni, sosyal hakların tarihsel olarak yaratıcı, koruyucu ve geliştirici özneleri kimliğiyle emek kesiminin ve örgütlerinin \\\\\\\"yeni Anayasa sürecf\\\\\\\′ne ilişkin bu \\\\\\\"büyük suskunluk\\\\\\\"tan ancak \\\\\\\"yazılı çağrı ve ziyaret üzerine\\\\\\\" çıkan görüş ve önerilerini inceleyip eleştirel gözle değerlendirmeye götürdü.
Suskunluğun nedenlerini araştırıp tartışmak yerine, önceki yöntemlerden farklı olan \\\\\\\"yeni Anayasa süreci\\\\\\\" çerçevesinde, yazılı çağrı, yerinde ziyaret ve sözlü sunum gibi değişik yöntemlerle derlenen ve kamuoyuna açıklanmaması kararlaştırılan görüş ve önerileri, yaklaşım ve içerikleriyle irdeleyip değerlen¬dirmek, hiç olmazsa akademik kesimdeki sosyal haklara yönelik suskunluğu bozmak istedim.
Başlangıçta emek kesiminin \\\\\\\"sendikal\\\\\\\" örgütleriyle sınırlı tutmayı amaç¬ladığım bu çalışmanın kapsamını, özellikle emek kesiminden bazı sendikal konfederasyonların sermaye örgütleriyle birlikte aynı platform içinde yer al¬maları karşısında, sermaye kesiminin \\\\\\\"sendikal\\\\\\\" olmayan örgütlerini de içi¬ne alacak biçimde genişlettim. AKP iktidarına ideolojik yakınlık ve düşünsel desteği bilinen \\\\\\\"düşünce kuruluşları\\\\\\\"m da incelediğim çalışmada, bu süreç çerçevesinde iletilen tüm görüş ve önerileri Anayasa\\\\\\\′nm bütününü kapsayacak genişlikte ele alıp değerlendirmeyi düşünmedim. Ancak, özellikle üniversite¬lerden gelen önerilerdeki sosyal haklar yaklaşımını incelemenin ilginç olaca¬ğını da eklemeden geçemiyorum!
VI.
\\\"Yeni Anayasa\\\\\\\" süreci, çalışma takvimi ve hedefi yönünden başarısız sonuç¬lanmakla birlikte, arkasında tüm zamanlara oranla, toplumun çok değişik ke¬simlerinin görüş ve önerilerinden oluşan zengin bir kaynak bıraktı. Kuşkusuz, sosyal haklar açısından yeterli olmadığını düşündüğüm bu birikim, 2011 Sonbaharında başlayan bu girişimin 2013 İlkbaharında sonuçsuz kalmasının \\\\\\\"özrü\\\\\\\" olamaz.
AYUK, öngördüğü evreleri uzatmalı takvimle de olsa geçerek bir taslak hazırlayıp kamuoyunun tartışmasına sunabilmiş, görüş ve eleştirilerden sonra yaptığı değişikliklerle \\\\\\\"teklife dönüştürüp TBMM\\\\\\\′ye gönderebilmiş olsaydı da, AKP\\\\\\\′nin izleyegeldiği \\\\\\\"yasalaştırma politikası\\\\\\\" anımsandığında, bu \\\\\\\"dört¬lü mutabakaf\\\\\\\′m sürecin TBMM aşamasında da süreceğini beklemek, aşırı bir iyimserlik olmaz mı?
VII.
Bir soruyla bitireyim:
Emek örgütlerinin; sosyal hakların anayasallaşması sürecini anımsaya¬rak, kendisinin etkin ve belirleyici rol oynamadığı ve yazgısını başka ellere bıraktığı zaman, görece ileri düzenlemeler yapılsa da kalıcı olmadığını ve ol¬mayacağını yaşayarak öğrenmiş olması beklenmez miydi?
Mesut Gülmez
Ankara- Gölbaşı 1 Mayıs 2013
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR
GİRİŞ
′YENİ′ANAYASA SÜRECİ 1
I. SÜRECİN İLK ADIMLARI 1
1. Anayasa Hukuku Hocalarıyla Yapılan Toplantı 1
2. Anayasa Uzlaşma Komisyonu′nun İlk Toplantısı 4
3. Medya Temsilcileriyle Toplantılar 5
4. Katılım Aşamasında Görüş Bildiren ve Dinlenen Kuruluşlar 5
5. Değerlendirme 7
II. ANAYASA UZLAŞMA KOMİSYONU 8
1. Oluşumu ve Çalışma Yöntemi 8
2. Dört Aşamalı ve "Mutabakat" Koşullu Çalışma Süreci 9
3. Sürecin Saydam(sız)hğı Sorunu 11
III. KOMİSYON ÇALIŞMALARINA TOPLU BAKIŞ 12
1. 2012 Sonunda Durum 12
2. AYUK′un "Uzatma Ayları" 14
3. Değerlendirme 20
I. KESİM
1961 ve 1982 ANAYASALARINDA SOSYAL DEVLET VE SOSYAL HAKLAR ULUSALÜSTÜ DAYANAKLAR VE ÖNERİLERİM
I. BÖLÜM
SOSYAL HAKLARDA ANAYASALLAŞMA SÜRECİ
GENEL OLARAK VE TÜRKİYE′DE 21
I. GENEL OLARAK ANAYASALAŞMA SÜRECİ 22
II. TÜRKİYE′DE ANAYASALLAŞMA SÜRECİ: 1876-1961 25
1. 1961 Anayasası Öncesi: Sosyal Haklarsız Dönem 25
2. 1961 Anayasası: İnsan Hakları Olarak Sosyal Haklar 26
a. Sosyal ve İktisadi Haklar ve Ödevler Bölümü Dışındaki Genel İlkeler ve Kurallar 27
b. Sosyal ve İktisadi Haklar ve Ödevler Bölümündeki Kurallar 30
c. Sendikal Haklar ve Değişiklikler 32
d. Devletin İktisadî ve Sosyal Ödevlerinin Sınırı Sorunu 34
II. BÖLÜM
1982 ANAYASASI VE SOSYAL HAKLAR 41
I. SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE
ÖDEVLER BÖLÜMÜ DIŞINDAKİ GENEL İLKELER VE KURALLAR 41
1. Genel Olarak: 24+12 Anayasası 41
2. Başlangıç İlkeleri 42
3. Sosyal Hukuk Devleti İlkesi ve Gerekçesi 44
II. SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE ÖDEVLER BÖLÜMÜNDEKİ
GENEL İLKELER VE KURALLAR 46
1. Sendikal Haklar ve Değişiklikler 47
2. Devletin İktisadî ve Sosyal Ödevlerinin Sınırı 52
III. HAK TEMELLİ VE PROGRAM NİTELİKLİ KURALLARIYLA
1961 VE 1982 ANAYASAL ARI 61
1. Hak Temelli Kurallara Toplu Bakış 61
2. Program Nitelikli Kurallara Toplu Bakış 64
III. BÖLÜM
ULUSALÜSTÜ HUKUKSAL DAYANAK OLARAK
SOSYAL İNSAN HAKLARI VE GELİŞİMİ 71
I. SOSYAL İNSAN HAKLARI ULUSALÜSTÜ HUKUKUNUN
BAĞLAYICILIĞI 73
1. Üye Devlet Olarak Yükümlülük 74
2. Taraf Devlet Olarak Yükümlülük 76
II. SOSYAL İNSAN HAKLARI ULUSLARARASI HUKUKU ALANINDAKİ GELİŞMELER 78
1. Soğuk Savaş Dönemindeki Yaklaşım ve Gelişmeler 78
2. Soğuk Savaş Sonrasındaki Yaklaşım ve Gelişmeler 81
III. SOSYAL HAKLARIN ULUSALÜSTÜ DAYANAKLARI VE
KİMİ KİS A ANIMSATMALAR 89
1. Ulusalüstü Sosyal Haklar Hukukunun Kaynakları 89
2. Sosyal Haklara İlişkin Kimi Kısa Anımsatmalar 92
IV. BÖLÜM
SOSYAL DEVLETE VE SOSYAL HAKLARA İLİŞKİN ÖNERİLER 95
I. ÖNERİLERE İLİŞKİN GENEL ANIMSATMALAR 96
II. SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE ÖDEVLER BÖLÜMÜ
DIŞINDAKİ İLKE VE KURALLARA İLİŞKİN ÖNERİLER 99
1. "Genel Esaslar" Başlıklı Birinci Kısım 99
2. "Temel Haklar ve Ödevler" Başlıklı İkinci Kısmın "Genel Hükümler" Başlıklı Birinci Bölümü 101
3. "Temel Haklar ve Ödevler" Başlıklı İkinci Kısmın "Siyasal Haklar ve Ödevler" Başlıklı Dördüncü Bölümü 101
4. "Cumhuriyetin Temel Organları" Başlıklı Üçüncü Kısmın
"Yasama" Başlıklı Birinci ve "Yargı" Başlıklı Üçüncü Bölümleri 102
5. "Mali ve Ekonomik Hükümler" Başlıklı Dördüncü Kısmın "Ekonomik Hükümler" Başlıklı İkinci Bölümü 104
III. SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE ÖDEVLER
BÖLÜMÜNDEKİ İLKE VE KURALLARA İLİŞKİN ÖNERİLER 104
II. KESİM
EMEK ÖRGÜTLERİNİN GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ
V.BÖLÜM
İŞÇİ KONFEDERASYON VE SENDİKALARININ
GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ 111
I. TÜRKİYE İŞÇİ SENDİKALARI KONFEDERASYONU
VE ÜYE SENDİKALAR 111
1. Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu 111
a. 2010 Değişiklik Önerileri 112
b. 2011 Önerileri 117
2. Türkiye Şeker Sanayii İşçileri Sendikası 121
3. Banka ve Sigorta İşçileri Sendikası 124
4. Türkiye Tütün. Müskirat, Gıda ve Yardımcı İşçileri Sendikası 131
II. DEVRİMCİ İŞÇİ SENDİKALARI KONFEDERASYONU 133
III. HAK İŞÇİ SENDİKALARI KONFEDERASYONU 138
VI. BÖLÜM
KAMU GÖREVLİSİ KONFEDERASYON VE
SENDİKALARININ GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ 147
I. MEMUR SENDİKALARI KONFEDERASYONU 147
1. 2009 Raporu 148
2. 2011 Raporu 150
II. TÜRKİYE KAMU ÇALIŞANLARI SENDİKALARI KONFEDERASYONU VE TÜRK SAĞLIK-SEN 155
1. Türkiye Kamu-Sen 156
2. Türk Sağık-Sen 163
III. KAMU EMEKÇİLERİ SENDİKALARI KONFEDERASYONU 167
IV. DİĞER KAMU GÖREVLİLERİ SENDİKALARI KONFEDERASYONU.... 171
1. Birleşik Kamu İşgörenleri Sendikaları Konfederasyonu 171
2. Demokratik Sendikalar Konfederasyonu 174
3. Kamu Çalışanları Hak Sendikaları Konfederasyonu 177
4. Bağımsız Kamu Görevlileri Sendikaları Konfederasyonu 178
III. KESİM
SERMAYE ÖRGÜTLERİNİN GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ
VII.BÖLÜM
İŞVEREN SENDİKALARI KONFEDERASYONLARININ
GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ 183
I. TÜRKİYE İŞVEREN SENDİKALARI KONFEDERASYONU 183
1. 2010 Değişiklikleri 183
2. TÜSİAD′ın Olmayan Rapor Hakkındaki Görüş 186
3. Ekonomik Anayasa Raporu 187
4. Yeni Anayasa′da Çalışma Yaşamına İlişkin Madde Önerileri 188
II. MAHALLİ İDARELER İŞVERENLERİ SENDİKASI 191
VIII. BÖLÜM
DERNEK VE VAKIFLARIN GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ 193
I. TÜRKİYE SANAYİCİ VE İŞ ADAMLARI DERNEĞİ 193
II. MÜSTAKİL SANAYİCİ VE İŞADAMLARI DERNEĞİ 197
III. TÜM ETKİN SANAYİCİ İŞADAMLARI VE İŞ KADINLARI DERNEKLERİ FEDERASYONU 203
IV. KESİM
DÜŞÜNCE KURULUŞLARININ GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ
IX. BÖLÜM
TESEV, SETA VE SDE′NİN GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ
VE ANAYASA PLATFORMLARI 207
I. TÜRKİYE EKONOMİK VE SOSYAL ETÜDLER VAKFI 207
1. "Türkiye′nin Yeni Anayasasına Doğru" Raporu 208
2. "Anayasaya Dair Tanım ve Beklentiler" Araştırması 212
II. SİYASET, EKONOMİ VE TOPLUM ARAŞTIRMALARI VAKFİ 213
III. STRATEJİK DÜŞÜNCE ENSTİTÜSÜ 220
IV. ANAYASA PLATFORMLARI 224
1. Anayasa Platformu Girişimi 224
2. Yeni Anayasa Platformu ve Anayasa Çalışma Grubu Raporu 227
GENEL DEĞERLENDİRME NOTLARI 229
KAYNAKÇA. 241
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı