Sosyal Güvenlik Uyuşmazlıkları ve Çözüm Yolları
Sosyal Güvenlik Uyuşmazlıkları ve Çözüm Yolları
Mehmet BULUT
Sosyal politika uygulamalarının bir sonucu olan sosyal güvenlik, tehlikenin zararlarına karşı yürütülen mücadeleye verilen addır. KiÅŸiyi, uÄŸradığı zararlar dolayısıyla maruz kaldığı muhtaçlıktan, ihtiyaçlarının esiri olmaktan kurtarma mücadelesidir ve Anayasal bir haktır. Böylesi önemli bir olgunun korunması ve idame ettirilmesi de Devletin baÅŸlıca görevleri arasında yer almaktadır.
Sosyal güvenlikte sigortalı, iÅŸveren ve Devletten oluÅŸan üçlü bir sacayağı bulunmaktadır ve süreç içerisinde bunlar arasında uyuÅŸmazlıkların ortaya çıkması kaçınılmazdır. Nitekim, gerek iÅŸ mahkemelerinde gerekse de idare mahkemelerindeki dosya sayılarında sosyal güvenlik uyuÅŸmazlıklarının sayısı oldukça fazladır. Bu uyuÅŸmazlıkların doÄŸru ve adil bir ÅŸekilde sonuçlandırılması da sosyal güvenlik hakkının tam olarak hak sahibine teslim edilmesi ve suistimallerin önlenmesi açısından çok önemlidir.
Kitabımız, sosyal güvenlik uyuÅŸmazlıklarının çözümlenmesi ve suistimallerin ortaya çıkartılması açısından hukukçular ve uygulayıcılar için bir rehber eser niteliÄŸi taşımaktadır. Bu açıdan içeriÄŸinde en fazla karşılaşılan uyuÅŸmazlıklar olan; idari para cezaları, hizmet tespiti, prim tahakkuku ile tahsilatı ve iÅŸ kazaları/meslek hastalıklarında sorumluluk konuları güncel mevzuat hükümleri, örnekler ve yargı kararları ile iÅŸlenerek sunulmaya çalışılmıştır.
Konu Başlıkları
Ä°dari Para Cezaları ve Çözüm Yolları
Hizmet Tespitine Yönelik UyuÅŸmazlıklar
Prim Tahakkuk ve Tahsiline İlişkin Uyuşmazlıklar
Ä°ÅŸ Kazası ve Meslek Hastalıklarında Sorumluluk ve Rücu
Ä°ÇÄ°NDEKÄ°LER
Ä°çindekiler
Önsöz 5
I. KISIM
SOSYAL GÜVENLÄ°K YÜKÜMLÜLÜKLERÄ°NE Ä°LÄ°ÅžKÄ°N
Ä°DARÄ° PARA CEZALARI VE ÇÖZÜM YOLLARI
Birinci Bölüm
SOSYAL GÜVENLÄ°K UYGULAMALARINA YÖNELÄ°K
Ä°DARÄ° PARA CEZALARI
1.1. SOSYAL GÜVENLÄ°K SÄ°STEMÄ°NDE Ä°DARÄ° PARA CEZALARININ GEREKLÄ°LİĞİ 17
1.2. SOSYAL GÜVENLÄ°K SÄ°STEMÄ°MÄ°ZDEKÄ° Ä°DARÄ° PARA CEZALARINA Ä°LÄ°ÅžKÄ°N GENEL AÇIKLAMALAR 21
1.2.1. Usule Müteallik Cezalardır 21
1.2.2. Asgari Ücret Tutarına BaÄŸlıdır 22
1.2.3. Cezanın Dayanağı Belirtilmelidir 22
1.2.4. DiÄŸer Kanunlarda Aynı Suç Ä°çin Ceza Öngörülmesi 23
1.2.5. Lehe Olan Hükmün Uygulanması 23
1.2.6. YükümlülüÄŸü Ortadan Kaldırmama 24
1.2.7. Süre Hesabının Önemi 24
1.2.8. Sürelerin Uzaması 25
1.3. (4/a) KAPSAMINDAKÄ° SÄ°GORTALILARIN TESCÄ°LÄ°NE Ä°LÄ°ÅžKÄ°N Ä°DARÄ° PARA CEZALARI 28
1.3.1. (4/a) Kapsamında Sigortalı Olanlar ve Tescil İşlemleri 28
1.3.2. Sigortalılık Tesciline İlişkin Uygulanacak İdari Para Cezaları 45
1.4. (4/a) KAPSAMINDAKÄ° SÄ°GORTALILIÄžIN SONA ERMESÄ°NE Ä°LÄ°ÅžKÄ°N Ä°DARÄ° PARA CEZALARI 51
1.4.1. (4/a) Kapsamındaki Sigortalılığın Sona Ermesi 51
1.4.2. Sigortalı Ä°ÅŸten Ayrılış Bildirgesinin Düzenlenmesi 52
1.4.3. İşten Ayrılış Bildirgesine İlişkin Uygulanacak İdari Para Cezası 56
1.5. (4/b) KAPSAMINDAKÄ° SÄ°GORTALILIÄžIN TESCÄ°LÄ° Ä°LE Ä°LGÄ°LÄ° Ä°DARÄ° PARA CEZALARI 58
1.5.1. Genel Olarak Kapsam 58
1.5.2. (4/b) Kapsamında Sigortalı Sayılanların Bildirimi 59
1.5.3. (4/b) Kapsamında Sigortalı Bildirimine İlişkin Uygulanacak İdari Para Cezası 63
1.6. 4/b KAPSAMINDAKÄ° SÄ°GORTALILIÄžIN SONA ERMESÄ° Ä°LE Ä°LGÄ°LÄ° Ä°DARÄ° PARA CEZALARI 65
1.6.1. (4/b) Kapsamındaki Sigortalığın Sona Ermesinde Bildirim 65
1.6.2. (4/b) Kapsamındaki Sigortalığın Sona Ermesine İlişkin Uygulanacak İdari Para Cezası 68
1.7. Ä°ÅžYERÄ° TESCÄ°LÄ°NE Ä°LÄ°ÅžKÄ°N Ä°DARÄ° PARA CEZALARI 68
1.7.1. Ä°ÅŸyeri Bildirgesi 69
1.7.2. İşyeri Sicil Numarası 71
1.7.3. Ä°ÅŸyeri Bildirgesi Ä°le Birlikte Verilecek DiÄŸer Belgeler 72
1.7.4. Belirli Yerde Yapılmayan ve Belirli Bir Merkezden Sevk ve İdare Edilen İşlerin Tescili 73
1.7.5. Tespit veya Resmî Belgelere Ä°stinaden Tescil 73
1.7.6. Ä°ÅŸyerinin Nakli, Devri, Ä°ntikali 74
1.7.7. İşyeri Dosyalarının İşlemden Kaldırılması 75
1.7.8. Ä°ÅŸyeri Bildirgesinin Süresinde Verilmemesi Halinde Uygulanacak Ä°dari Para Cezası 75
1.8. AYLIK PRÄ°M VE HÄ°ZMET BELGESÄ° Ä°LE Ä°LGÄ°LÄ° Ä°DARÄ° PARA CEZALARI 78
1.8.1. (4/a) Kapsamında Sigortalı Sayılanlar Yönünden Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Düzenlenmesi 78
1.8.2. (4/c) Kapsamında Sigortalı Sayılanlar Yönünden Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Düzenlenmesi ve Kuruma Verilmesi 93
1.8.3. Prim Belgelerinin Verilmemesi Nedeniyle İdari Para Cezası Uygulanması 96
1.9. MUHTASAR VE PRÄ°M HÄ°ZMET BEYANNAMESÄ° VE Ä°LGÄ°LÄ° Ä°DARÄ° PARA CEZALARI 99
1.9.1. Uygulamanın Başlangıcı 100
1.9.2. Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinin Ä°çeriÄŸi 100
1.9.3. Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinin Verilmesi 100
1.9.4. Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinin VerileceÄŸi Yer 102
1.9.5. Hatalı Verilen Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesinin Düzeltilmesi 103
1.9.6. Vergi Kimlik Numarası ile Sosyal Güvenlik Kurumu Ä°ÅŸyeri Sicil Numarasının EÅŸleÅŸtirilmesi 104
1.9.7. Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesine İlişkin Uygulanacak İdari Para Cezası 104
1.10. EKSÄ°K GÜN BÄ°LDÄ°RÄ°MÄ° VE UYGULANACAK Ä°DARÄ° PARA CEZALARI 109
1.10.1. Eksik Gün Bildirimi 109
1.10.2. Eksik Gün Bildiriminde Ä°dari Para Cezası 111
1.11. ASGARÄ° Ä°ÅžÇÄ°LÄ°K Ä°NCELEMELERÄ° SONUCUNDA UYGULANACAK Ä°DARÄ° PARA CEZALARI 112
1.11.1. Genel Olarak Asgari Ä°ÅŸçilik 112
1.11.2. Asgari Ä°ÅŸçilikte Mevzuatsal Dayanaklar ve Genel Durum 115
1.11.3. Tespit Edilen Eksik Ä°ÅŸçilik Nedeniyle Uygulanacak Ä°dari Para Cezası 120
1.12. MESLEK KODU UYGULAMASINA Ä°LÄ°ÅžKÄ°N Ä°DARÄ° PARA CEZALARI 124
1.12.1. Kayıtdışı İstihdam ve Meslek Kodu Uygulaması 124
1.12.2. Meslek Kodu Girilmemesine İlişkin İdari Para Cezası 128
1.13. KAYIT VE BELGELERÄ° SAKLAMA VE Ä°BRAZ YÜKÜMLÜLÜÄžÜ Ä°LE UYGULANACAK Ä°DARÄ° PARA CEZASI 128
1.13.1. Kayıt ve Belge Saklama ve Ä°braz YükümlülüÄŸü 128
1.13.2. Kayıt ve Belgelerin İbraz Edilmemesi Halinde Uygulanacak İdari Para Cezası 131
1.14. KAYIT VE BELGELERÄ°N GEÇERSÄ°ZLİĞİ VE UYGULANACAK Ä°DARÄ° PARA CEZALARI 134
1.14.1. Geçersizlik Halleri ve Ä°dari Para Cezaları 134
1.14.2. Defterlerin Tasdiki ve Geçersizlik Hallerine Etkisi 136
1.15. SOSYAL GÜVENLÄ°K KURUMUNDA DENETÄ°MÄ° ETKÄ°NLEÅžTÄ°RMEYE YÖNELÄ°K UYGULANACAK Ä°DARÄ° PARA CEZALARI 138
1.16. Ä°Åž KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARININ BÄ°LDÄ°RÄ°MÄ°NE Ä°LÄ°ÅžKÄ°N Ä°DARÄ° PARA CEZALARI 139
1.16.1. İş Kazalarında Bildirim 139
1.16.2. Ä°ÅŸ Kazasının Ä°ÅŸverenlerce Geç Bildirilmesi veya Bildirimin Yanlış Yapılması 142
1.16.3. Meslek Hastalığının Bildirimi 143
1.16.4. Meslek Hastalığının Geç Bildirilmesi veya Bildirilmemesi 144
1.16.5. İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarının İşverence Bildirimine İlişkin Uygulanacak İdari Para Cezaları 145
1.16.6. İş Kazası ve Meslek Hastalığının Sağlık Hizmet Sunucuları Tarafından Bildirilmemesi Halinde İdari Para Cezası Uygulanması 147
1.16.7. 6331 Sayılı Kanuna Göre Ä°ÅŸ Kazası ve Meslek Hastalıkları Bildiriminde Ceza Uygulamasında DiÄŸer Hususlar 149
1.17. Ä°STÄ°RAHATLÄ° OLAN SÄ°GORTALILARIN BÄ°LDÄ°RÄ°MÄ°NE Ä°LÄ°ÅžKÄ°N YÜKÜMLÜLÜK VE Ä°DARÄ° PARA CEZASI 150
1.17.1. Sigortalılara Verilecek Olan İstirahatlar 150
1.17.2. İstirahatli Olan Sigortalıların Bildirimine İlişkin İdari Para Cezası 152
1.18. GENEL SAÄžLIK SÄ°GORTASI KAPSAMINDA YAPILACAK BÄ°LDÄ°RÄ°MLER VE Ä°DARÄ° PARA CEZALARI 153
1.19. EK–6. MADDE KAPSAMINDA KISMÄ° SÜRELÄ° ÇALIÅžANLARIN BÄ°LDÄ°RÄ°M / KONTROL YÜKÜMLÜLÜÄžÜ VE BUNLARA Ä°LÄ°ÅžKÄ°N Ä°DARÄ° PARA CEZASI 154
1.19.1. Ek–6. Madde Kapsamında Kısmi Süreli Çalışanlar 154
1.19.2. Bildirim/Kontrol YükümlülüÄŸü ve Ä°dari Para Cezası 155
1.20. EV HÄ°ZMETLERÄ°NDE ÇALIÅžANLARIN BÄ°LDÄ°RÄ°MÄ° VE Ä°DARÄ° PARA CEZALARI 157
1.20.1. Genel Açıklama 157
1.20.2. Ev Hizmetlerinde 10 Gün ve Daha Fazla Çalışanlarda Durum 160
1.20.3. Ev Hizmetlerinde 10 Günden Az Çalışanlarda Durum 161
1.21. KAMU KURUMLARI VE BANKALARIN BÄ°LDÄ°RÄ°M/KONTROL YÜKÜMLÜLÜKLERÄ° VE Ä°DARÄ° PARA CEZALARI 162
1.21.1. Asgari Ä°ÅŸçilik Denetimleri Ä°le Ä°lgili Kamu Kurumlarına ve Bankalara Getirilen Yükümlülükler ve Ä°dari Para Cezası 162
1.21.2. Vazife MalullüÄŸünü Bildirme YükümlülüÄŸü ve Ä°dari Para Cezası 163
1.21.3. Ä°hale Konusu Ä°ÅŸleri Bildirme YükümlülüÄŸü ve Ä°dari Para Cezası 164
1.21.4. Ticaret Sicil Memurluklarının Ä°ÅŸyeri Bildirim YükümlülüÄŸü ve Ä°dari Para Cezası 164
1.21.5. Ruhsat İşlemlerine İlişkin Bildirimler ve İdari Para Cezası 165
1.21.6. Kamu Ä°dareleri ve Bankaların Kontrol YükümlülüÄŸü ve Ä°dari Para Cezaları 166
1.21.7. Bilgi ve Belge İsteme Hakkı, Bilgi ve Belgelerin Kuruma Verilmesi ve Uygulanacak İdari Para Cezaları 167
Ä°kinci Bölüm
Ä°DARÄ° PARA CEZALARINA KARÅžI Ä°TÄ°RAZ VE
DAVA YOLLARI Ä°LE ORTADAN KALDIRAN HALLER
2.1. İDARİ PARA CEZALARININ TEBLİĞİ VE TAHAKKUKU 169
2.2. Ä°DARÄ° PARA CEZALARININ TAHSÄ°LÄ° 172
2.3. Ä°DARÄ° PARA CEZALARINA KARÅžI KURUMA Ä°TÄ°RAZ 173
2.4. Ä°DARÄ° PARA CEZALARINA KARÅžI YARGI YOLU 178
2.4.1. Dava Süresi ve Mercii 178
2.4.2. Dava Konusunun Birden Fazla Yargı Alanına Girmesi 186
2.4.3. Bölge Ä°dare Mahkemesine Ä°stinaf Yoluyla BaÅŸvuru 193
2.4.4. Danıştay’a Temyiz Yoluyla BaÅŸvurulması 194
2.5. Ä°DARÄ° PARA CEZALARINDA Ä°NDÄ°RÄ°M UYGULAMASI 197
2.5.1. Pişmanlık İndirimi 197
2.5.2. PeÅŸin Ödeme Ä°ndirimi 200
2.6. Ä°DARÄ° PARA CEZALARINDA ZAMANAÅžIMI 202
2.6.1. Ä°dari Para Cezalarında Tahakkuk Zamanaşımı Süresi 202
2.6.2. Ä°dari Para Cezalarında Tahsil Zamanaşımı Süresi 206
II. KISIM
HÄ°ZMET TESPÄ°TÄ°NE YÖNELÄ°K UYUÅžMAZLIKLAR VE
ÇÖZÜM YOLLARI
Birinci Bölüm
HÄ°ZMET TESPÄ°TÄ°NE Ä°LÄ°ÅžKÄ°N ÖNEMLÄ° KAVRAMLAR
1.1. Ä°ÅžVEREN KAVRAMI 214
1.2. HÄ°ZMET SÖZLEÅžMESÄ°NE GÖRE ÇALIÅžANLARDA SÄ°GORTA PRÄ°MÄ°NE ESAS KAZANÇ (SPEK) KAVRAMI 215
1.2.1. Genel Olarak 215
1.2.2. Ücret Ödemeleri 215
1.2.3. Hizmet Akdinin Feshinin GeçersizliÄŸi Halinde Yapılacak Ödemeler 217
1.2.4. Sigortalıların Ä°dari Yargı Kararlarına Ä°stinaden Görevlerine Ä°ade Edilmesi Üzerine Prime Esas Kazançlar Yönünden Yapılacak Ä°ÅŸlem 218
1.2.5. Prime Esas Kazancın Üst Sınırını AÅŸan Ücret Dışındaki Ödemeler 219
1.2.6. Yemek Paraları 220
1.2.7. Çocuk Zammı 221
1.2.8. Aile Zammı (Yardımı) 222
1.2.9. Sigortalılara Yemek Parası Ä°le Çocuk ve Aile Zamlarının Yıllık Olarak Bir Defada Ödenmesi 222
1.2.10. Ä°ÅŸverenler Tarafından Sigortalılar Ä°çin Özel SaÄŸlık Sigortalarına ve Bireysel Emeklilik Sistemine Ödenen Özel SaÄŸlık Sigortası Primi ve Bireysel Emeklilik Katkı Payları Tutarları 223
1.2.11. Sigorta Primine Esas Kazancın Hesabında Dikkate Alınmayan Ödemeler 224
Ä°kinci Bölüm
HÄ°ZMET TESPÄ°T YÖNTEMLERÄ°
2.1. DENETÄ°M YOLUYLA HÄ°ZMET TESPÄ°TÄ° 227
2.1.1. Sosyal Güvenlik Kurumunda Denetim Sistemi 227
2.1.2. Fiilen Hizmet Tespiti 236
2.1.3. Kayden Hizmet Tespiti 238
2.1.4. Kamu İdarelerinin Denetim Elemanlarınca Yapılacak Hizmet Tespiti 243
2.2. KAMU KURULUÅžLARINDAN ALINAN BÄ°LGÄ° VE BELGELERE GÖRE HÄ°ZMET TESPÄ°TÄ° 245
2.2.1. 5510 sayılı Kanun’un 100. Maddesine Göre Bilgi ve Belge Ä°steme 246
2.2.2. 5510 sayılı Kanun’un 8. Maddesine Göre Bilgi ve Belge Ä°steme 247
2.2.3. 5510 sayılı Kanun’un 90. Maddesine Göre Bilgi ve Belge Ä°steme 247
2.3. YARGI YOLUYLA HÄ°ZMET TESPÄ°TÄ° 248
Üçüncü Bölüm
HÄ°ZMET TESPÄ°T DAVALARINA Ä°LÄ°ÅžKÄ°N ESASLAR
3.1. GENEL AÇIKLAMALAR 249
3.2. GÖREV VE YETKÄ° 250
3.3. SÜRE 251
3.4. ÅžARTLAR 253
3.5. DELÄ°LLER 255
3.6. SONUÇLARI 258
III. KISIM
PRÄ°M TAHAKKUK VE TAHSÄ°LÄ°NE Ä°LÄ°ÅžKÄ°N
UYUÅžMAZLIKLAR VE ÇÖZÜM YOLLARI
Birinci Bölüm
PRÄ°M TAHAKKUKUNA Ä°LÄ°ÅžKÄ°N UYUÅžMAZLIKLAR VE
ÇÖZÜM YOLLARI
1.1. PRÄ°MLERÄ°N TAHAKKUKU 265
1.2. PRÄ°M TAHAKKUKUNA KARÅžI Ä°TÄ°RAZ VE DAVA 266
Ä°kinci Bölüm
PRÄ°MLERÄ°N TAHSÄ°LÄ°NE Ä°LÄ°ÅžKÄ°N UYUÅžMAZLIKLAR VE
ÇÖZÜM YOLLARI
2.1. PRÄ°MLERÄ°N TAKÄ°P VE TAHSÄ°LÄ°NE Ä°LÄ°ÅžKÄ°N GENEL ESASLAR 269
2.2. KURUM ALACAKLARINI KORUMA YÖNTEMLERÄ° 270
2.2.1. Teminat Ä°stenmesi 271
2.2.2. Ä°htiyati Haciz 271
2.2.3. Ä°htiyati Tahakkuk 272
2.2.4. DiÄŸer Koruma Yöntemleri 273
2.3. PRÄ°M TAHSÄ°LÄ°NE Ä°LÄ°ÅžKÄ°N DAVA 274
Üçüncü Bölüm
SOSYAL GÜVENLÄ°K KURUMU ALACAKLARININ TECÄ°LÄ°
3.1. TECÄ°LÄ°N KAPSAMI VE SÜRESÄ° 277
3.1.1. Amme Borçlusu Açısından Kapsam 277
3.1.2. Amme Alacakları Açısından Kapsam ve Tecil Süresi 278
3.1.3. Sosyal Güvenlik Uygulamalarında Durum 279
3.2. TECÄ°LDE YETKÄ° 279
3.3. TECÄ°L UYGULAMA ÅžARTLARI 281
3.4. TECÄ°L FAÄ°ZÄ° 283
3.5. TECÄ°L TALEBÄ°NÄ°N KABULÜ VE SONUÇLARI 285
3.6. TECÄ°L TALEBÄ°NÄ°N REDDÄ° VE SONUÇLARI 291
3.7. TECÄ°LÄ°N Ä°HLALÄ° VE SONUÇLARI 291
3.8. TEHÄ°R UYGULAMASI 292
Dördüncü Bölüm
SOSYAL GÜVENLÄ°K UYUÅžMAZLIKLARININ
UZLAÅžMA YOLUYLA ÇÖZÜMLENMESÄ°
4.1. UZLAÅžMA UYGULAMASININ KAPSAMI 295
4.2. UZLAÅžMA UYGULAMASININ USULÜ 297
4.3. UZLAÅžMANIN SAÄžLANAMAMASI 298
4.4. UZLAŞMANIN KESİNLİĞİ VE DAVA KONUSU EDİLEMEMESİ 299
4.5. UZLAÅžMA KOMÄ°SYONLARI 299
4.6. UZLAÅžMA MÜESSESESÄ°NE Ä°LÄ°ÅžKÄ°N DEÄžERLENDÄ°RME 300
IV. KISIM
Ä°Åž KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARINDA
SORUMLULUK VE RÜCU
Birinci Bölüm
Ä°Åž KAZASI VE MESLEK HASTALIÄžI KAVRAMLARI
1.1. Ä°Åž KAZASI 303
1.1.1. Sigortalının İşyerinde Bulunduğu Sırada 304
1.1.2. Yürütülmekte Olan Ä°ÅŸ Nedeniyle 306
1.1.3. Ä°ÅŸveren Tarafından Görev Ä°le BaÅŸka Bir Yere Gönderilmesi 307
1.1.4. Emziren Kadın Sigortalının ÇocuÄŸuna Süt Vermek Ä°çin Ayrılan Zamanlarda 307
1.1.5. İşverence Sağlanan Taşıtla İşin Yapıldığı Yere Gidiş ve Gelişi Sırasında 308
1.2. MESLEK HASTALIÄžI 308
Ä°kinci Bölüm
SORUMLULUK VE RÜCU
2.1. Ä°ÅžVERENÄ°N SORUMLULUÄžU 311
2.1.1. Bildirilmeyen Sigortalılıkta Sorumluluk 311
2.1.2. Bildirilen Sigortalılıkta Sorumluluk 312
2.2. ÜÇÜNCÜ KİŞİLERÄ°N SORUMLULUÄžU 315
2.3. SÄ°GORTALININ SORUMLULUÄžU 318
2.4. Ä°Åž KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARINDA RÜCU DAVASI 321
Kaynakça 331
Kavramlar Dizini 335