Vedat Kitapçılık
Kargo Gönderim Saatleri;
Hafta İçi Saat 16:00 'ya kadar
Cumartesi Saat 11:00 'e kadar
Kartlarına Taksit
Seçeneklerimiz Vardır!
Banka Hesap Bilgilerimiz
Destek
HATTI
0212
240 12 54
240 12 58
Favori
Listenizde
Ürün Yok!
Sepetinizde
Ürün Yok!
Yeni Çıkan Yayınlar:      Mart (135)      Şubat (116)      Ocak (139)      Aralık (134)

Sosyal Devlet Anlayışının Gelişimi Ve Dönüşümü

Sosyal Devlet Anlayışının Gelişimi Ve Dönüşümü



Sayfa Sayısı
:  
630
Kitap Ölçüleri
:  
16x23 cm
Basım Yılı
:  
2010
ISBN NO
:  
9786054396610

110,00 TL









Dr. A. Tarık Gümüş







19 Aralık 1978de Beyşehirde doğdu. İlk, Orta ve Lise öğrenimini İzmirde tamamladı. 2001 yılında Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdi. Avukatlık stajının ardından, 2002 yılında Selçuk Üniversitesi Kamu Hukuku Anabilim Dalında Araştırma Görevlisi olarak göreve başladı. 2004de Yüksek Lisans, 2010da Doktora derecelerini aldı. A. Tarık Gümüş, halen, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kamu Hukuku Anabilim Dalında Araştırma Görevlisi Doktor olarak çalışmaktadır.








GİRİŞ









Durağan bir nitelik arz etmeyen devlet, farklı tarihsel şartlara ve ideolojik hareketlere göre değişebilir niteliktedir. 20. yy. boyunca çok sayıda ülke tarafından benimsenen sosyal devlet, ilk olarak Sanayi Devriminin etkileriyle ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu süreçte sosyalist ve Marksist düşüncelerin, burjuvazi tarafından engelleme isteğinin de etkisiyle gelişen sosyal devlet açısından, I. ve II. Dünya Savaşları ile 1929 dünya ekonomik krizi önemli dönüm noktaları olmuştur. Özellikle II. Dünya Savaşı sonrasında genişleme eğilimi göstererek kurumsallaşan sosyal devlet, bu dönemden 1970lere kadar olan süreçte Altın Çağını yaşamıştır. Altın çağ boyunca genişleyen sosyal devletin, gerek devlet, gerekse hak ve özgürlük anlayışına olan yansımalarıyla bireylerin refahını önemli boyutlarda arttırdığı görülmüştür.






Daha sonra 1970li yıllarda yaşanan ekonomik krizlerle birlikte, sosyal devletin genişlemesi durmuş ve cömert sosyal devletten geriye gidiş başlamıştır. Söz konusu geriye gidişte en önemli etken, ekonomik kötüleşmeden kurtulabilmek amacıyla neoliberal düşüncelerin benimsenmesi ve devam etmekte olan küreselleşme sürecinin neoliberal düşünceler çerçevesinde şekillenmesidir. Bunun yanında değişen nüfus ve aile yapısının da önemli ölçüde etkilediği sosyal devletten geriye gidiş sürecinin, günümüzde de devam ettiği görülmektedir. Hem devlet yapısına, hem de hak ve özgürlük anlayışına önemli yansımaları bulunan bu sürecin, toplumun zor koşullar altında yaşayan kitlelerinin hayatını daha da zorlaştırması söz konusu olmaktadır. Zorlaşan hayat şartlarının toplumsal barışı önemli ölçüde zedelediği bu süreçte, gelir adaletsizliği önemli boyutlara ulaşmıştır.






Sosyal devletin yaşadığı uzun süreli gelişim seyri göz önünde tutulduğunda sosyal devletin gelişimi ve dönüşümü başlıklı konu seçimi ileamaçlanan husus, sosyal devletin ortaya çıkışından başlayarak günümüzde geldiği noktayı ortaya koyabilmek olarak şekillenmiştir. Bu bağlamda daha çok tarihsel akış içerisinde değerlendirilmeye çalışılan sosyal devletin gelişim süreci doğrultusunda, birinci bölümde; sosyal devletin ortaya çıkışı, ikinci bölümde; sosyal devletin içeriği, gelişimi ve yansımaları, üçüncü bölümde ise, sosyal devlet anlayışında meydana gelen dönüşüm incelenmiştir.






Çalışmada sosyal devlet öncesi dönemden başlayarak karşılaştırmalı bir yöntem benimsenmiş ve özellikle sosyal devletin ortaya çıkış, genişleme ve dönüşüm süreçleri önceki dönemlerle karşılaştırmalı bir yaklaşımla ele alınmaya çalışılmıştır. Bu hususta özellikle devlet yapısı ile sosyal ve ekonomik haklara ilişkin yaklaşımlarda meydana gelen farklılıklar önemli bir yer teşkil etmiştir. Ayrıca her üç dönemi doğuran dinamikler de ayrıntılı olarak incelenmiştir.







Daha çok hukuki bir bakış açısıyla ortaya konulmaya çalışılan bu esaslar hususunda, zaman zaman ekonomik değerlendirilmelere de kaçınılmaz olarak yer verilmiştir. Bu durumun temel nedeni, sosyal devletin ekonomik kaynaklara olan bağımlılığı ve sosyal devlette meydana gelen değişimin ekonomik nedenlerle olan yakın ilişkisidir. Dolayısıyla ekonomik etkenler görmezden gelinerek sosyal devletin yaşadığı gelişim ve dönüşüm sürecini ifade edebilmek mümkün değildir.







Çalışmada ortaya konulan temel sav, Sanayi Devriminden 1970le-rin ortasına kadar olan dönemde sosyal devlette önemli bir genişleme meydana geldiği ve bu genişleme sürecinin II. Dünya Savaşı sonrasından 1970lere kadar en kapsamlı boyutlarına ulaştığıdır. Devlet ile hak ve özgürlük anlayışlarının bireyin refahına önemli yansımalarının olduğu bu süreç, 1970lerin ortasından itibaren yerini sosyal devletin zayıflatıl-masına bırakmıştır. Devlet yapısı ile hak ve özgürlüklerin sosyal boyutunda ciddi bir geriye gidişin yaşandığı bu süreç, günümüzde de varlığını sürdürmektedir. Sosyal devletin bütünüyle tasfiye edildiği bir anlayışa denk düşmeyen bu süreçte, sosyal devletin yeniden yapılandırılması söz konusu olmuştur. Yeniden yapılanma süreci ise, devletin sosyal karakterli yapısının zayıflamasına ve özellikle sosyal ve ekonomik hakların anayasal düzeyde olmasa da yasal düzeyde gerilemesine neden olmuştur.










öNSöZ






20. yy. boyunca çok sayıda ülke tarafından benimsenen sosyal devlet, ilk olarak Sanayi Devriminin etkileriyle ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu süreçte sosyalist ve Marksist düşüncelerin, burjuvazi tarafından engelleme isteğinin de etkisiyle gelişen sosyal devlet açısından, I. ve II. Dünya Savaşları ile 1929 dünya ekonomik krizi önemli dönüm noktaları olmuştur. Özellikle II. Dünya Savaşı sonrasında genişleme eğilimi göstererek kurumsallaşan sosyal devlet, bu dönemden 1970lere kadar olan süreçte Altın Çağını yaşamıştır. Altın çağ boyunca genişleyen sosyal devletin, gerek devlet, gerekse hak ve özgürlük anlayışına olan yansımalarıyla bireylerin refahını önemli boyutlarda arttırdığı görülmüştür.






Daha sonra 1970li yıllarda yaşanan ekonomik krizlerle birlikte, sosyal devletin genişlemesi durmuş ve cömert sosyal devletten geriye gidiş başlamıştır. Söz konusu geriye gidişte en önemli etken, ekonomik kötüleşmeden kurtulabilmek amacıyla neoliberal düşüncelerin benimsenmesi ve devam etmekte olan küreselleşme sürecinin neoliberal düşünceler çerçevesinde şekillenmesidir. Bunun yanında değişen nüfus ve aile yapısının da önemli ölçüde etkilediği sosyal devletten geriye gidiş sürecinin, günümüzde de devam ettiği görülmektedir. Hem devlet yapısına, hem de hak ve özgürlük anlayışına önemli yansımaları bulunan bu sürecin, toplumun zor koşullar altında yaşayan kitlelerinin hayatını daha da zorlaştırması söz konusu olmaktadır.






Sosyal devletin yaşadığı uzun süreli gelişim seyri göz önünde tutulduğunda çalışmanın başlıca amacı, sosyal devletin ortaya çıkışından başlayarak günümüzde geldiği noktayı ortaya koyabilmektir. Bu bağlamda
çalışmara sosyal devlet öncesi dönemden başlayarak karşılaştırmalı bir yöntem benimsenmiş ve özellikle sosyal devletin ortaya çıkış, genişleme ve dönüşüm süreçleri önceki dönemlerle karşılaştırmalı bir yaklaşımla ele alınmaya çalışılmıştır. Bu hususta özellikle devlet yapısı ile sosyal ve ekonomik haklara ilişkin yaklaşımlarda meydana gelen farklılıklar önemli bir yer teşkil etmiştir. Ayrıca her üç dönemi doğuran dinamikler de ayrıntılı olarak incelenmiştir.






Sosyal Devlet Anlayışının Gelişimi ve Dönüşümü isimli bu çalışma Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü′nde Doç. Dr. Reyhan SUNAY danışmanlığında doktora tezi olarak hazırlanmıştır. Tez, 01. 07. 2010 tarihinde Prof. Dr. Yavuz ATAR, Prof. Dr. Fatih USAN, Doç. Dr. Reyhan SUNAY, Doç. Dr. Faruk BİLİR ve Yrd. Doç. Dr. Bülent ALGANdan oluşan jüri tarafından başarılı bulunarak oybirliğiyle kabul edilmiştir. Bu çalışma, kabul edilen doktora tez çalışmasıyla bazı güncellemeler ve sınırlı değişiklikler dışında bütünüyle aynı içeriğe sahiptir.






Çalışmanın ortaya çıkışı ise, birçok kişinin yardımlarıyla ve katıla-rıyla mümkün olabilmiştir. Bu aşamadaki en büyük pay, akademik yaşamımın başından itibaren desteğini hiçbir zaman esirgemeyen Saygıdeğer Hocam Doç. Dr. Reyhan SUNAYa aittir. Yol gösterici fikirlerinden ve bana olan emeklerinden dolayı kendilerine sonsuz teşekkür ederim. Yine yoğun iş yükü içinde bana zaman ayıran, tavsiyeleri ve eleştirileri ile bu çalışmanın olgunlaşmasmdaki katkılarını hiçbir zaman benden esirgemeyen değerli hocalarım Sayın Prof. Dr. Yavuz ATARa, Prof. Dr. Fatih UŞANa, Doç. Dr. Faruk BİLİRe, Yrd. Doç. Dr. Bülent ALGANa ve Yrd. Doç. Dr. Murat TUMAYa da teşekkür ediyorum. Bunun yanı sıra çalışmanın yabancı kaynak noktasında zenginleşmesine önemli ölçüde imkan veren TÜBİTAK tarafından sağlanan yurtdışı araştırma bursudur. Katkıları nedeniyle TÜBiTAKa teşekkürlerimi sunuyorum. Ayrıca akademik hayata başlamama vesile olan ve gerektiğinde desteklerini benden esirgemeyen değerli hocalarım Prof. Dr. Gül AKYILMAZ ve Prof. Dr. Bahtiyar AKYILMAZa da teşekkür ederim.







Çalışma boyunca; sabrını ve özverisini benden esirgemeyen ve sonsuza dek yanımda olmasını arzuladığım eşim Meryem GÜMÜŞe ve ha-yatımıza güzellikler kattığına inandığım kızım Sinem GÜMÜŞ′e sonsuz teşekkür borçluyum. Ayrıca üzerimdeki emeklerini hiçbir zaman ödeyemeyeceğim annem Fatma GÜMÜŞ ve babam Süleyman GÜMÜŞ, minnet duygularıyla teşekkür ederim.





Son olarak çalışmanın kısa sürede basılmasını ve okuyucuya ulaşmasını sağlayan Sayın Erol ÖZ ve On İki Levha Yayınevinin diğer tüm mensuplarına da göstermiş oldukları özen dolayısıyla teşekkürlerimi sunuyorum.






Dr. A. Tarık GÜMÜŞ



Selçuklu, Aralık 2010








İÇİNDEKİLER :







ÖNSÖZ................................................................................................................... vii

İÇİNDEKİLER.......................................................................................................xi

KISALTMALAR................................................................................................ xvii

GİRİŞ..........................................................................................................................1











Birinci Bölüm




SOSYAL DEVLETİN ORTAYA ÇIKIŞI







I. GENEL OLARAK ..........................................................................................3
II. SOSYAL DEVLET ÖNCESİ DÖNEM ...................................................11
A. KLASİK LİBERAL ANLAYIŞIN ORTAYA ÇIKIŞI.....................11
1. Feodal Döneme Tepki ve Feodalitenin Çöküşü.........................11
a. Feodal Dönemin Anlamı ve Temel Özellikleri...................11
b. Feodal Sisteme Tepki ve Feodalitenin Çöküşü...................18
2. Ticaretin Gelişmesi ve Burjuvazinin Etkinliğinin
Artması ...............................................................................................21
3. Birey-Devlet İlişkisinde Meydana Gelen Değişiklikler
ve Bireyin Ön Plana Çıkması..........................................................27
4. Fikri Planda Ortaya Konulan Düşünceler...................................32
a. Siyasi Liberalizme İlişkin Düşünceler ..................................33
b. Ekonomik Liberalizme İlişkin Düşünceler ........................ 38
B. KLASİK LİBERAL ANLAYIŞIN DEVLET
YÖNETİMİNE YANSIMASI..............................................................43
1. Genel Olarak.......................................................................................43
2. Klasik Liberal Devlet Anlayışında Piyasaya Devlet
Müdahalesi .........................................................................................53
3. Klasik Liberal Devlet Anlayışında Birey Refahı ve
Sosyal ve Ekonomik Haklar........................................................... 68
III. KLASİK LİBERAL DEVLETTEN SOSYAL DEVLETE:
TEMEL DİNAMİKLER .............................................................................85
A. GENEL OLARAK..................................................................................85
B. KLASİK LİBERAL ANLAYIŞIN YETERSİZLİĞİNİN
ANLAŞILMASI VE LİBERALİZMİN DÖNÜŞÜMÜ............... 87
C. SANAYİLEŞME SÜRECİ VE İŞÇİ SINIFININ
MÜCADELELERİ..................................................................................98
1. Sanayileşme ve İşçi Sınıfını Doğuran Dinamikler................. 100
2. Sanayileşme Çağında İşçi Sınıfının Mücadeleleri ve Bu
Mücadelelerin Çeşitli Ülkelerdeki Gelişim Süreci................. 108
3. İşçi Sınıfının Başarıya Ulaşmasında, Sosyalist ve
Komünist Düşüncelerin Etkisi ve Burjuvazinin
Uzlaşmacı Tavrı...............................................................................119
D. I. DÜNYA SAVAŞI’NIN SOSYAL DEVLET
ÜZERİNDEKİ ETKİSİ...................................................................... 123
E. 1929 DÜNYA EKONOMİK KRİZİ................................................ 130
F. SOSYAL DEVLETİN FİKRİ PLANDA ORTAYA ÇIKIŞI...... 136
G. II. DÜNYA SAVAŞI VE SOSYAL DEVLETİN
GEREKLİLİĞİNİN ANLAŞILMASI............................................ 148
H. DEMOKRATİK GENİŞLEMEYLE SOSYAL YÖNDEKİ
TALEPLERİN UYGULAMAYA AKTARILMASI ................... 156









İkinci Bölüm



SOSYAL DEVLETİN İÇERİĞİ, GELİŞİMİ VE
YANSIMALARI








I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE....................................................................... 165
A. SOSYAL DEVLETİN ANLAMI...................................................... 165
1. Sosyal Devletin Benzer Kavramlardan Ayırt Edilmesi ........ 166
a. Sosyal Devlet ve Refah Devleti ............................................ 166
b. Sosyal Devlet ve Sosyalist Devlet ........................................ 168
c. Sosyal Devlet ve Hukuk Devleti .......................................... 173
2. Sosyal Devlete İlişkin Tanımlama Girişimleri........................ 179
B. TEMEL ÖZELLİKLERİ ................................................................... 188
1. İnsan Onuruna Yaraşır Asgari Hayat Standartlarının
Sağlanması ...................................................................................... 188
2. Sosyal Adaleti Sağlama................................................................. 197
3. Devletin Piyasaya Müdahalesi ve Adil Gelir
Dağılımının Sağlanması...............................................................204
4. Sosyal ve Ekonomik Hakların Sağlanması .............................. 221
a. Genel Olarak ............................................................................ 221
b. Sosyal ve Ekonomik Hakların Kişisel ve Siyasal
Haklardan Ayırtedilmesi ......................................................225
c. Sosyal Devlet Açısından Ayırt Edici Nitelikte Olan
Haklar İçin Kullanılan Terminoloji....................................240
d. Sosyal ve Ekonomik Hakların Anlamı...............................247
II. DEVLET ANLAYIŞININ SOSYAL DEVLET YÖNÜNDE
GELİŞİMİ...................................................................................................... 251
A. GENEL OLARAK .............................................................................. 251
B. SOSYAL DEVLETİN GELİŞİM SÜRECİNDE
BENİMSENEN SOSYAL DEVLET MODELİNİN ROLÜ .... 261
C. SOSYAL DEVLET YÖNÜNDE YAŞANAN GELİŞİMİ
AÇIKLAMAYA ÇALIŞAN YAKLAŞIMLAR ............................ 273
III. SOSYAL DEVLET YÖNÜNDE YAŞANAN GELİŞİMİN
YANSIMALARI.......................................................................................... 275
A. SOSYAL DEVLET YÖNÜNDE YAŞANAN GELİŞİMİN
DEVLET ANLAYIŞINA YANSIMALARI.................................. 275
1. Sosyal Harcamalarda Artış.......................................................... 275
2. Kamu Hizmetlerinde Genişleme................................................280
3. Birikim ve Kalkınma Modellerinin Sosyal Amaçlara
Hizmet Etmesi ................................................................................282
4. Toplumun Belli Bir Refah Düzeyine Kavuşturulmaya
Çalışılması........................................................................................288
B. SOSYAL DEVLET YÖNÜNDE YAŞANAN GELİŞİMİN
HAK VE ÖZGÜRLÜK ANLAYIŞINA YANSIMALARI........ 291
1. Genel Olarak ................................................................................... 291
2. Anayasa ve Uluslararası Belgelerde Sosyal ve Ekonomik
Hakların Yer Alması ..................................................................... 296
3. Sosyal ve Ekonomik Hakların Bireyin Refahına
Yansımaları.......................................................................................314
a. Sosyal Güvenlik Hakkı...........................................................314
(1) İngiltere .............................................................................. 322
(2) ABD .................................................................................... 326
(3) Almanya ............................................................................. 331
(4) İsveç ....................................................................................334
(5) Türkiye ...............................................................................336
b. Çalışma Hakkı ........................................................................ 338
c. Sağlık Hakkı.............................................................................344
d. Eğitim Hakkı............................................................................348
e. Konut Hakkı............................................................................. 352
f. Toplu Sosyal Haklar................................................................ 355










Üçüncü Bölüm




SOSYAL DEVLET ANLAYIŞINDA YAŞANAN
DÖNÜŞÜM








I. DÖNÜŞÜMÜ HAZIRLAYAN FAKTÖRLER..................................363
A. DEVLETİN MALİ KRİZİ ................................................................ 367
1. Genel Olarak.................................................................................... 367
2. Devletin Mali Krizinin Nedenleri ............................................. 372
3. Mali Kriz Karşısında Sosyal Devletin Yeniden
Yapılandırılması.............................................................................. 385
B. DÜŞÜNSEL FAKTÖR: NEO-LİBERAL DÜŞÜNCE .............. 397
1. Genel Olarak.................................................................................... 397
2. Neoliberal Düşüncenin Sosyal Devlete Yönelik
Eleştirileri, Çözüm Önerileri ve Karşı Karşıya Kaldığı
Eleştiriler.......................................................................................... 401
3. Neoliberal Düşünce Karşısında Üçüncü Yol Önerisi.............416
C. KÜRESELLEŞME SÜRECİ .............................................................418
1. Genel Olarak.....................................................................................418
2. Küreselleşmenin Boyutları ve Sosyal Devlet Üzerindeki
Etkileri.............................................................................................. 422
a. Teknolojik Boyutu .................................................................. 423
b. Ekonomik Boyutu .................................................................. 425
c. Siyasi Boyutu ...........................................................................446
II. SOSYAL DEVLETTE YAŞANAN DÖNÜŞÜMÜN YAPISAL
İFADESİ: DÜZENLEYİCİ DEVLET MODELİ.................................451
A. GENEL OLARAK ...............................................................................451
B. EKONOMİK BOYUTU..................................................................... 452
1. Genel olarak .................................................................................... 452
2. Devletin Düzenleyici İşlevler Üstlenmesi................................460
a. Özelleştirmeler.........................................................................460
b. Deregülâsyonlar ......................................................................464
c. Siyaset ve Ekonominin Birbirinden Ayrılması ................467
3. Sosyal Devletten Rekabet Devletine Geçiş ............................. 472
a. Sosyal Harcamaların Azaltılması ....................................... 476
b. İşgücü Maliyetlerinin ve Etkinliğinin Azaltılması......... 479
c. Vergilerin Düşürülmesi.........................................................483
C. İDARİ (YÖNETSEL) BOYUTU.....................................................486
III. SOSYAL DEVLETTE YAŞANAN DÖNÜŞÜMÜN HAK
TEMELİNDEKİ İFADESİ....................................................................... 493
A. GENEL OLARAK............................................................................... 493
B. SOSYAL GÜVENLİK HAKKI........................................................499
1. İngiltere ............................................................................................507
2. ABD .................................................................................................. 512
3. Almanya ........................................................................................... 522
4. İsveç .................................................................................................. 526
5. Türkiye ............................................................................................. 529
C. ÇALIŞMA HAKKI.............................................................................. 535
D. SAĞLIK HAKKI.................................................................................. 538
E. EĞİTİM HAKKI.................................................................................. 545
F. KONUT HAKKI.................................................................................. 547
G. TOPLU SOSYAL HAKLAR............................................................. 552




SONUÇ................................................................................................................. 561



KAYNAKÇA....................................................................................................... 573