Son Şekliyle AMORTİSMAN UYGULAMALARI ( Özelge , Danıştay Kararları ve Uygulama Örnekli )
Son Şekliyle AMORTİSMAN UYGULAMALARI ( Özelge , Danıştay Kararları ve Uygulama Örnekli )
Ali Haydar YILDIRIM
SUNUŞ
Amortismanın sözlük anlamı bir rantın, bir borcun, bir makinenin satın alma fiyatının bölümlere ayrılarak bitirilmesi, sona erdirilmesidir. Bu kavram, en geniş anlamıyla amortismanları kavramakla birlikte, daha çok ekonomik ve finansal anlamdaki amortismanları ifade etmektedir. Bunun dışında, işletme mühendisliği ve tekniğindeki anlamıyla amortisman; bir duran varlığın, daha çok kullanımından veya belirli bir zamanın geçmiş olmasından kaynaklanan aşınmasını veya yıpranmasını ifade etmektedir. Nitekim uygulamada amortisman kavramı yerine, amortismanın bu anlamına daha çok uyacak şekilde "eskime payı" ya da "aşınma payı': terimlerinin kullanıldığı da görülmektedir.
Amortisman çok çeşitli şekillerde tanımlandığı ve sınırlandırıldığı görülmektedir. Çalışma temelde iki ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde "mevcutlarda" amortisman, konusu incelenirken, ikinci bolümde "Alacaklar ve Sermaye'de" amortisman konusu incelenmektedir.
Çalışmanın uygulamacı meslek mensuplarına faydalı olması amacıyla, konular ağırlıklı olarak Özelgeler ve Yargı kararları desteğiyle ortaya konulmaya çalışılmış olup, uygulamada yaşanan sorunlara yargı ve idarenin görüşüne yer vermek suretiyle olabildiğince uygulamacıların doğru işleme yönlendirilmesi temel ölçüt olarak değerlendirilmiştir.
Çalışmanın hazırlanması ve her aşamasında yardım ve desteğini esirgemeyen Vergi Başmüfettişi Dr. Hatice ELA'ya özellikle teşekkür ederken, katkılarından dolayı YıVlM Abdullah GÜVER'e, ricamızı kırmayarak çalışmaya önsöz hazırlayan değerli hocam, A.Bumin DOĞRUSÖZ'e, ayrıca bu çalışmada beni hep teşvik eden eşim Hande YILDIRIM'a özel teşekkürü bir borç bilirim. Son olarak bu çalışmanın meslek mensuplarına ve okuyucu kitlesine ulaşması konusundaki katkıları nedeniyle. Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem SARİSU'nun nezdinde, tüm Yaklaşım ailesine teşekkürlerimi iletiyorum...
İstanbul, Mart 2014
ÖNSÖZ
Amortisman müessesesi ağırlıklı olarak dönem sonu işlemleri içerisinde en önemli müesseselerden biri olarak karşımıza çıkmakla birlikte, vergi hukukunun, muhasebenin, işletme ve ekonomi bilimlerinin de ilgi alanına girmektedir ve bu nedenle çok geniş ve belki birkaç ciltte incelenebilecek olabilecek bir konudur. Amortisman konusuna sadece hukuk/vergi hukuku bilim dalı açısından yaklaşıldığında bile karşımıza çıkan mevzuat kümesi ürkütücüdür.
Amortismanlarla ilgili düzenlemelere Vergi Usul Kanununda, Türk Ticaret Kanununda, maliyet veya gider unsuru olmaları yönünden pek çok Vergi Kanununda, Maliye Bakanlığınca yayımlanan Genel Tebliğlerde, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerinde, Türkiye Muhasebe Standartlarında, SPK düzenlemelerinde, Uluslararası Standartlarda, Devlet Muhasebesi ile ilgili olarak Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinde düzenlemelere rastlamak mümkündür ve doğal olarak bu her bir mevzuat kümesi konuya kendi ilgi alanları itibariyle yaklaştığından birbirini tamamlayıcı nitelikte değildir. Tabii ki bu arada unutulmaması gereken Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığınca daha ziyade hazine yararı dikkate alınarak verilen özelgeleıie oluşturulan bir sistem ve bu sistemle pek çok konuda çelişen yargı anlayışının yarattığı duraksamalar da unutulmamalıdır. Mevzuat değişikliklerinde ise söz etmeye gerek bile yoktur. Amortisman kavramının temelinde yatan maddi duran varlıklarla ilgili TMS 16 standardı dahi 9 yılda 8 defa değişmiştir.
İşte bu derece karmaşık, uygulamada duraksamalarla dolu bir konuyu bu kitabına cesaretle konu olarak alan Sayın Ali Haydar YILDIRIM, konuya vergi ve muhasebe bilimi açısından yaklaşarak önemli bir eser yaratmıştır. Kitap iki temel bölümden oluşuyor. Birinci Bölümün Kısımları; 'Amortismanlar Konusunda Vergi Usul Kanununda Yer Alan Usul Ve Esaslar". "Amortismana Tabi İktisadi Kıymetlerin Satılması ve Yenileme Fonu". "Özel Maliyet Bedeli", "Kiralama İşlerinde Amortisman", "Ar-Ge ve Amortisman", "Sermayede Amortisman", ■Amortismanların Gider Veya Maliyet Unsuru Olması". "Vergi Planlaması" Kısım Başlıklarını Oluşturmakta. İkinci Bölümde İse
"Alacaklarda ve Sermayede Amortisman", "Değersiz Alacaklar", "Şüpheli Alacaklar", "Vazgeçilen Alacaklar" Ayrı Kısımlar İtibariyle İncelenmiş. Bu konularda yeterli monografik eser çok az sayıda olduğu gibi, çoğu birbirini tekrar eden veya sadece idari görüşlere göre kaleme alınmış pek çok makale, bulunabilir. Ancak Sayın YILDIRM, bu kitabında bir farklılık yaratarak konuları hep üç ayrı açıdan değerlendirme yoluna gitmiş. Bu açılar sırasıyla, idari anlayış, yargı anlayışı ve doktrinin yaklaşımı. Burada da galiba Sayın YILDIRIM'm geçmişte, tabir-i caiz ise masanın her iki yönünde de çalışmış olmasının avantajı yatmaktadır. Şahsen tanımanın yanı sıra çeşitli makaleleri. Vergi Konseyi Çalışma Gruplarındaki çalışmaları ve üniversitedeki akademik çalışmaları ile hazırladığı bir kısım İnceleme Raporları aracılığıyla da izlediğim YILDIRIM, Gelirler Baş Kontrolörü olarak idare tarafında, YMM sıfatı ve Danışman olarak da mükellef tarafında vergi konularını izlemek olanağına kavuşmuştur. Yazar bu kitabında da bilgi birikimini aktarmanın yanı sıra diğer çalışmalarındaki titizliğini de göstermiş ve konulan, doktrindeki tartışmalar ve yargı kararları ile aktarmıştır. Kitapta ayrıca yargı kararlarına ve anlayışına ulaşmanın yanı sıra konuya ilişkin özelgelere de yer verilmiş olmasının, özellikle uygulamacılar açısından her halde önem taşıyan bir nokta olduğu inancındayım.
Kitabın hemen başında yer alan ayrıntılı fihrist, aranılan konulara erişimi de kolaylaştırmış. Akademik etik ilkelere de uyumla her bir konuda alıntı yapılan kaynaklar belirtilmek ve kitaba ayrıntılı kaynaklar listesi eklenmek suretiyle inceleme konusunda derinleşme olanağı da yararlamalar için sağlanmış. Vergi ve muhasebe konuları ile ilgilenen hukukçular, muhasebeci ve mali müşavirler ile bağımsız denetçileri için kendi alanında bir temel eser ve başucu kaynağı olabilecek nitelikteki bu eserin kısa zamanda birkaç baskı yapacağı inancıyla Sayın YILDIRIM'ı kutluyor ve Kitabın tüm kullanıcılar ve vergi hukuku doktrini için hayırlı ve yararlı olmasını diliyorum.
Dr. A. Buıııin DOĞRUSOZ Mali Hukuk Öğretim Üyesi