Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Sigortacının Sözleşme Öncesi Aydınlatma Yükümlülüğü
Sigortacının Sözleşme Öncesi Aydınlatma Yükümlülüğü
Mehmet ÖZDAMAR
Sayfa Sayısı
:
391
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2009
ISBN NO
:
9789754644531
350,00
TL 
Bu ürün şu anda stoklarımızda yok!Yazarın diğer ürünlerine gözatmanızı tavsiye ederiz...
öNSöZ Doçentlik takdim tezi olarak düşündüğümüz, "Sigortacının Sözleşme Öncesi Aydınlatma Yükümlülüğü" isimli mezkur çalışma, Türk Hukukunda çok fazla incelenmemiş olan sigortacının yükümlülüklerine ilişkindir. Hukuk gündemine yeni girmesi ve yasal çerçevesinin yakın zamanda çizilmesi, konunun henüz hak ettiği ilgiyi görmemesine sebep olmuştur. Çalışmamız ile konu hakkında, hukuk dünyamızdaki boşluğu bir neb"ze de olsa doldurmayı ve yeni tartışmalara zemin hazırlamayı temenni etmekteyiz. Çalışmanın temeli. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu tarafından sağlanan doktora sonrası araştırma bursu desteğiyle, Köln Üniversitesi Sigorta Hukuku Enstitüsünde atılmıştır. Enstitünün müdürü olan ve kısa süre önce aramızda ayrılan Prof. Dr. Ulrich Hübner, hem enstitüde çalışmamı sağlamış hem de konuyla ilgili sorularımı içtenlikle cevaplamıştır. Kendisini burada şükranla anmak istiyorum. Ayrıca enstitüdeki diğer yetkililer ve asistanlara özellikle sekreter Anita Pirolt′a, gösterdikleri yakınlık ve anlayış için teşekkür ederim. Bu çalışma vesilesiyle, akademik hayatım boyunca beni sürekli destekleyen, çalışmanın hazırlanmasında yardımlarını esirgemeyen ancak idari görevlerinden dolayı kendisinden yeteri kadar istifade edemediğimiz Prof. Dr. Rıza Ayhan′a; asistan olarak kürsüye girmemden bu güne kadar yanımda olduklarını hissettiğim kürsümüzün değerli hocaları Prof. Oğuz Kürşat Ünal, Prof. Dr. Yadigar İzmirli ve Doç. Dr. Mertol Çan′a, çalışmamla ilgili değerli görüşlerini esirgemeyen kıymetli hocam Prof. Dr. Fırat Öztaıva borçlar hukukuna ilişkin derin konuları sürekli tartışma imkanı bulduğum Prof. Dr. Mustafa Fadıl Yıldırınra; kitabın tashihinde bana yardımcı olan asistan arkadaşlarıma ve çalışmamızı yayınlama nezaketini gösteren Yetkin Yayınevine teşekkür etmeyi bir borç bilirim. Nihayet tezin hazırlanmasına ilişkin yaklaşık üç yıllık dönemde, her türlü çekilmezliğime rağmen bana katlanan, kendilerini Türkiye′de bırakarak Almanya′ya gitmeme istemeyerek de olsa müsaade eden canım kızım Fatma Selin′e ve aramıza yeni katılan oğlum Ahmet Efe′ye sonsuz teşekkürler. Akademisyen eşi olmanın zorluklarını bütünüyle hisseden hayat arkadaşım ve çalışmayı kendisine atfettiğim kıymetli eşim Sedefe tüm kalbimle şunu söylemek isterim: Her şey için teşekkürler... Çankaya 2009 Yrd. Doç. Dr. Mehmet Özdamar GiRİŞ Tüketici kavramı ve tüketicilerin özel olarak korunması gerek ekonomi gerek hukuk bilimi için yeni bir alandır. Benzer sözleşmeleri çok sayıda yapmak suretiyle büyük kârlar elde eden şirketlere karşı, sözleşmelerin diğer tarafında yer alan ve tüketici niteliği taşıyan kişilerin korunması ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bireysel olarak hareket eden, sözleşmeleri kişisel menfaatleri yani ticari olmayan amaçlar için yapan, hayatları boyunca aynı hukuki durum ile nadiren karşılaşan kişilerin, maddi ve hukuki bakımdan güçlü şirketlerle eşit konumda olmadıkları açıktır. Oysa sözleşme özgürlüğü İlkesi doğrultusunda, sözleşmelerin iki tarafı da hukuk düzeni karşısında eşit olarak kabul edilmekte, aynı hükümlere tabi tutulmaktaydı. Bundan dolayı yaşanan uyuşmazlıklarda ise, adil olmayan sonuçların meydana geldiği gözlemlenmiştir. Yaşanan gelişmeler sonucunda hukuk sistemlerinde, sözleşmelerin zayıf tarafı olarak kabul edilen tüketicilerin, diğer tarafta yer alan güçlü şirketler ile eşit sayılmaması ve daha fazla korunmasına yönelik önlemler alınmaya başlamıştır. Kanuni düzenlemeler şeklinde kendini gösteren söz konusu önlemler, ülkemizin de içinde bulunduğu çoğu hukuk düzeninde yerini almıştır. Özellikle okunması güç bir şekilde kaleme alınan genel işlem şartlarının ve tip sözleşmelerin uygulandığı alanlarda, tüketicinin söz konusu şartlara ve sözleşmelere karşı korunması gerekmiştir. Tüketicilerin korunması bakımından alınan önlemlerin başında, sözleşme taraflarının bilgi eşitsizliğini dengelemek amacıyla getirilen bilgilendirme yükümlülüğü gelmektedir. Basit bir satım ya da kira sözleşmesi niteliğinde olmayan, karmaşık yapıdaki sözleşmeleri sürekli yapan şirketler ile nadiren kullanan tüketicilerin, sahip oldukları bilgilerin çok farklı olduğu, taraflar arasında derin bir uçurumun bulunduğu aşikardır. Bilgi asimetrisi, (Inforımıüonsasymmetry), sözleşmenin zayıf tarafı olan tüketici bakımından önemli bir eksiklik olarak görülmüş ve giderilmesi için tüketicilerin bilgilendirilmesine yönelik önlemler alınmıştır. Özellikle sözleşmelerin kurulmasından önce verilecek olan bilginin, müstakbel sözleşme tarafları arasındaki dengesizliğin giderilmesine yardımcı olması umulmaktadır. Bilgi vermeye ilaveten sözleşmelerin zayıf tarafının, sözleşme seçenekleri ve şartları arasında seçim yapabilmesini sağlamak için, ona danışmanlık yapma (tavsiyede bulunma) yükümlülüğü de getirilmiştir. Böylece bilgi ve tecrübe eksikliğinin ön plana çıktığı sözleşmelerde, bir taraftan bilgi verilirken diğer taraftan uygun sözleşmenin yapılabilmesi için danışmanlık yapıl-mas/. yol gösterilmesi de gerekmektedir. Çalışmamızda, bilgilendirme ve da-nışmanlık yapma şeklinde ifade edilebilen fiiller, aydınlatma üst kavramı altında toplanması tercih edilmiştir. Dolayısıyla aydınlatma fiili ile hem bilgi verme hem de danışmanlık yapma kastedilmektedir. Dünyada son dönemde yaşanan, sözleşmelerin zayıf tarafının korunması akımı, sigorta sözleşmeleri hukukunda da kendini göstermektedir. Önceleri sadece, sigortacının aydınlatılmasına ve ilgili kanunlarda bu yönde düzenleme yapılmasına karşın, günümüzde sözleşmenin diğer tarafı olan sigorta ettirenin de aynı imkandan yararlandırılması gerektiği kabul edilmiştir1. Taraflar arasında bilgi eksikliğinin üst düzeye çıktığı sözleşmelerin başında, sigorta sözleşmelerinin geldiğini söylemek yanlış olmayacaktır. Sigorta sözleşmelerindeki bilgi uçurumu, her iki taraf bakımından da söz konusudur. Sigortacının sigorta edeceği, diğer bir ifadeyle rizikosunu üstleneceği menfaat hakkındaki bilgisi, genel tecrübelerinden öteye gitmemektedir. Özellikle hayat sigortası gibi, ayrıntılı ve masraflı tetkiklerle dahi sigortalanan menfaat hakkında yeterli bilgiye ulaşamayacak olan sigortacı, sözleşmenin kurulmasından önce sigorta ettirenin verdiği bilgiler sayesinde, sözleşmenin şartlarını daha gerçekçi şekilde tespit edebilmektedir. Bunu dikkate alan kanun koyucu, Ticaret Kanımu′nun yürürlüğe girmesinden itibaren sigortacının ihbar külfetini düzenlemiş ve sigortacının bilgilendirilmesini sağlamaya çalışmıştır. Hukukumuzda olduğu gibi mukayeseli hukukta da, sigorta ettirenin bilgi vermesi zorunlu tutulmasına karşın, sözleşmenin diğer tarafı olan sigortacı bakımından bu yönde bir yükümlülük öngörülmemiştir. Sigorta ettirenin bilgi ihtiyacının fark edilmesi, yukarıda izah edilen tüketicinin korunması düşüncesiyle aynı döneme rastlamıştır. Çeşitli sözleşme türlerinde tüketiciyi korumaya çalışan kamın koyucu, sigorta sözleşmelerinde de sigorta ettirenin bilgi ihtiyacının giderilmesine yönelik önlemler almaya başlamıştır. Bu bağlamda ilk olarak sigortacının sözleşmenin kurulmasından önce ve sözleşmenin devamı esnasında bilgi verme yükümlülüğü hükme bağlanmıştır. Mukayeseli hukuk çerçevesinde incelenen Avrupa ülkelerinde de, son dönemde kanunlara alınmayan başlanan sigortacının bilgilendirme yükümlülüğü, ilk olarak Avrupa Birliğinin konuya ilişkin direktiflerinde yerini almıştır. Daha Sigorta sözleşmesinin kurulmasından bilgi verme _ ükümlülüğümin sadece sigorta ettirene ait olduğunun kabul edildiği dönemde yazılan, Türk Sigorta Hukukunun en önemli eserlerinden birisi olan ve sigorta ettirenin ihbar külfetinin incelendiği kitapta. Amerikan ve İngiliz Hukukunda kabul edilmesine karşın. Kıta Avrupa′sında ve Türk Hukukunda, konunun kanunda düzenlenmemesi ve pratikte hemen hemen hiç ihtiyaç duyulmaması sebebiyle, sigortacının aydınlatma yükümlülüğünün olmadığı belirtilmiş: ayrıca bunun iyiniyet kurallarından da çıkarılamayacağı ifade edilmiştir. (Öztan, F.: Sigorta Akdinin İnikadında İhbar Mükellefiyeti. Ankara 1965. s. 90-91. (İhbar Mükellefiyeti). Oysa aşağıda görüleceği gibi aradan geçen yaklaşık 4Ü yılın etkisiyle günümüzde."sigortacının da muhatabı olan kişiyi, özellikle tüketicinin korunması bakımından aydınlatma gerektiği. Kıta Avrupasızdaki çoğu ülkede olduğu gibi Türk Hukukunda da kabul edilmiştir. sonra üye ülkeler konuya ilişkin iç hukukta düzenlemelerini hayata geçirmektedirler. Bu bağlamda 2008 yılında yürürlüğe giren Alman Sigorta Sözleşmeleri Kanunu § 7. güzel bir örnek teşkil etmektedir. Avrupa Birliği′nin düzenlemelerinin ardından, Türk Hukukunda da konuya ilişkin düzenleme yapma hazırlıkları başlamıştır. Konunun önemine binaen, sigortacının bilgi vermesine ilişkin düzenlemeye, uzun süreden beri hazırlıkları devam eden ve mevcut kanunu tamamen revize eden Türk Ticaret Kanunu Tasarısında yer verilmiştir. Ancak tasarının uzun bir süreden beri Türkiye Büyük Millet Meclisi′nde bulunmasına karşın, genel kurulda henüz kabul edilmemiştir. Bu arada sigortacılık alanında, düzenleyici kurallar ihtiva eden ve 2007 yılında kabul edilen Sigortacılık Kanunu, sigortacının bilgi vermekle yükümlü olduğu ve ayrıntıların ayrı bir yönetmelikle düzenleneceğini hükme bağlamıştır. Esasen sigorta sözleşmesine ilişkin bir düzenlemeye. Sigortacılık Kanunu"nda yer verilmesi kanun tekniği bakımından çok da uygun olmamakla beraber, Ticaret Kanunu Tasansmm hala kanunlaşmama-sı, söz konusu düzenlemenin gerekçesini teşkil etmektedir. Başka bir deyişle sigortacının aydınlatma yükümlülüğü, sigorta sözleşmelerinin yer aldığı Ticaret Kanunu"nda düzenlenmek istenmesine mukabil, tasarının gecikmesi, konunun sigortacılık alanının düzenlenmesine ilişkin kanunda yer almasına sebep olmuştur. Sigortacılık Kanunu′nun yürürlüğe girmesini müteakiben. Hazine Müsteşarlığı tarafından, sigortacının bilgi vermesine dair ayrıntıları içeren Sigorta Sözleşmelerinde Bilgilendirmeye İlişkin Yönetmelik çıkarılmıştır. Müsteşarlık, uygulamada karşılaşılabilecek sorunların çözümüne yardımcı olmak amacıyla, çeşitli genelge ve sektör duyuruları yayınlamış; konunun daha iyi anlaşılmasına yönelik çalışmalar yapmıştır. Bilgilendirme Yönetmeliğinde sigortacının bilgilendirme yükümlülüğü, zaman bakımından ikiye ayrılmıştır. Bunların sözleşme görüşmelerinin başlamasından sözleşmenin kurulmasına kadar geçen, sözleşme öncesi dönem ve sözleşmenin kurulmasından sonraki dönem olarak ifade edilmesi mümkündür. Sözleşmelerin kurulmasından önce verilecek bilgi ve tavsiyeler, sözleşmenin şartlarının belirlenmesini sağlayacağından büyük öneme sahiptir. Buna karşılık sözleşmenin devam etmesi esnasındaki bilgilendirme aynı oranda etkili değildir. Anılan sebeple çalışmamızı, sigortacının sözleşmenin kurulmasından önceki dönemdeki bilgilendirme yükümlülüğü ile sınırlamış bulunmaktayız. Sigortacının sözleşmenin kurulmasından önceki bilgilendirme yükümlülüğünü kural olarak yazılı şekilde, örneği Hazine Müsteşarlığı tarafından hazırlanan Bilgilendirme Formları vasıtasıyla ifa etmesi gerektiği belirtilmiştir. Mal ve hayat sigortalan için ayrı ayrı çıkarılan söz konusu formlar, her bir sigortacı tarafından kendisine uygun şekilde hazırlanmış ve müşterileri ile yapılan sözleşme görüşmelerinde kullanılmaya başlanmıştır. Esas itibariyle sigortacının sözleşme öncesi bilgilendirme yükümlülüğünün ispat aracı olarak kullanılan Bilgilendirme Formları, bir taraftan yeknesaklığı sağlamakta, öte taraftan her gün binlerce sözleşme yapan sigorta şirketlerinin işini kolaylaştırmaktadır. Bilgilendirme Yönetmeliğinde, çeşitli iletişim araçlarıyla, karşı karşıya bulunmayan kişiler arasında kurulan sigorta sözleşmelerindeki bilgilendirmenin, form kullanılmadan yapılmasını mümkün kılmıştır. Sigorta sözleşmelerinin kurulmasından önce, sigortacının bilgi vermesinin yanında başka bir yükümlülüğü düzenlenmemiştir. Mukayeseli hukukta sigortacıların, bilgi vermesinin yanında, muhatabına tavsiyelerde bulunarak, ihtiyacına en uygun sözleşmeyi yapmasını sağlamaya yönelik danışmanlık yapma yükümlülüğü de getirilmiştir. Türk Hukuku bakımından da kabul edilmesi gereken söz konusu yükümlülük sayesinde, sigortacı, sözleşme yapmak isteyen kişiyi yönlendirmek zorunda kalacak, aksi takdirde bundan dolayı sorumluluk altına girecektir. Ancak konuya ilişkin çıkarılan Sigortacılık Kanunu, Bilgilendirme Yönetmeliği ve Ticaret Kanunu Tasarısında, bu yönde herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Sigorta sözleşmelerinin diğer bir önemli özelliği ise. aracıların çok etkin olmasıdır. Sigorta şirketlerinin aynı anda tüm topluma yönelik olarak çalışmasının mümkün olmaması sebebiyle, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de, sigorta aracılığı müessesesi oldukça gelişmiştir. Sigortacılık Kanunıfnun yürürlüğe girmesinden sonra, sadece acente ve broker olmak üzere iki sigorta aracısının faaliyet göstermesine müsaade edilmiştir. Sigorta sözleşmelerinin kurulmasında çok büyük etkiye sahip olan aracılar, sigortacının sözleşme öncesi bilgilendirme yükümlülüğünün ifasında da önemli rol oynamaktadır. Zira çoğu zaman, sigorta ettirenler, sigorta şirketi ile muhatap olmamakta, onunla müzakere edememektedirler. Dolayısıyla sigorta ettirenin bilgi ihtiyacı, sözleşmenin kurulmasından önce kendisiyle ilgilenen sigorta aracısı tarafından giderilmektedir. Bilgilendirme Yönetmeliğinde, sigortacının sözleşme öncesi bilgilendirme yükümlülüğünü ihlal etmesi halinde, sigorta ettirenin sözleşmeyi feshedebileceği gibi tazminat hakkının da bulunduğu hükme bağlanmıştır. Buna karşılık Ticaret Kanunu Tasarısında ise, sigorta ettirene, sözleşmenin kurulmasından itibaren ondört gün içinde cayma hakkı tanınmaktadır. Bu bağlamda, sigortacının mezkur yükümlülüğünü ihlal etmesi halinde, sigorta ettiren, bir taraftan doğan zararının tazmini isteyebilirken diğer taraftan sözleşmenin sona ermesini de sağlayabilir. Sigortacının sözleşme öncesi aydınlatma yükümlülüğünü çalışma konusu olarak seçmek ve bu konuda yazılı bir eser meydana getirmek oldukça zor olmuştur. Gerçekten Türk ve mukayeseli hukukta, son yıllarda kanuni düzenlemeye kavuşan sigortacının aydınlatma yükümlülüğünün, oldukça yeni ve bakir bir alan olması, çalışma konusu seçilmesi döneminde oldukça etkili olmuştur. Konunun soyut ve karmaşık yapısı, çalışmanın hazırlanması sürecinde daha fazla emek harcanmasını gerektirmekle birlikte ayrı bir mutluluk kaynağı da olmuştur. Mezkur çalışmada görüleceği üzere, sözleşme öncesi aydınlatma yükümlülüğünün temelinde, dürüstlük kuralı yatmaktadır. Müstakbel sözleşme taraflarının, icap ve kabulden önce birbirlerini aydınlatması, sözleşmenin sağlıklı bir şekilde kurulması bakımından büyük önemi haizdir. Ticaret Hukukçusu olarak bu hususları incelemek, Borçlar Hukukunun bizim için önemini bv kez da\a dvak e«e vwkav\ etYivş.vc. fv^′uca, sözVe^rcve öwces«de tavafların birbirine verdikleri zararın tazminini sözleşme hükümlerine tabi kılmak için öğreti ve yargı tarafından geliştirilen culpa in contrahendodan doğan sorumluluk, konuyu daha da karmaşık hale getirmiştir. Çalışmamızda, sigortacının sözleşme öncesi aydınlatma yükümlülüğü yer aldığından, öncelikle sigorta sözleşmeleri incelenmiştir. Böylece sigortacının aydınlatma yükümlülüğünün önemine işaret edilmek istenmiştir. Sigorta aracılarının, sözleşmelerin kurulmasında ve aydınlatma yükümlülüğünün ifasında taşıdıkları büyük önem sebebiyle, ayrı bir paragraf altında ele alınması uygun bulunmuştur. Ayrıca genel olarak aydınlatma yükümlülüğü izah edilmiş: sigortacının aydınlatma yükümlülüğünün sebepleri ve tarihi gelişimi de açıklanmıştır. Sigortacının aydınlatma yükümlülüğünün ifa edilmesine ayrı bir bölüm olarak yer verildikten sonra, yükümlülüğün ihlali halinde ortaya çıkabilecek hukuki sonuçların tespit ve tahlili ile çalışma hitama erdirilmiştir. SİGORTACININ SÖZLEŞME ÖNCESİ AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ ÖNSÖZ 7 İÇİNDEKİLER 9 KISALTMALAR CETVELİ 19 KAYNAKÇA 23 GİRİŞ 41 BİRİNCİ BÖLÜM SİGORTA KAVRAMI, SİGORTA SÖZLEŞMESİ VE SİGORTA ARACILIĞI FAALİYETİ § 1. SİGORTA KAVRAMI 47 1. Tanım 47 II. Faydalan ve Sakıncaları 48 III. Türleri 49 § 2. SİGORTA HUKUKUNDA SÖZLEŞME ÖNCESİ DÖNEM 54 I. Sözleşmenin Kurulması 55 II. Sözleşme Görüşmeleri 57 III. Sigortacılık Alanında Görüşmelerin Başlaması ve Sürdürülmesi 60 §3. SİGORTA SÖZLEŞMESİ 63 I. Tanımı, Hukukî Niteliği, Tarafları ve Unsurları 63 A. Tanımı 63 B. Hukukî Niteliği 64 C. Sigorta Sözleşmesinin Şekli ve Sözleşmeyi Tevsik Edecek Belgeler 67 D. Sigorta Sözleşmesinin Tarafları 69 1. Sigortacı 69 2. Sigorta Ettiren 70 E. Sigorta Sözleşmesinin Unsurları 72 II. Sigorta Sözleşmesinin Özellikleri 73 A. Rızaî Nitelikte Olması 74 B. Sürekli Borç İlişkisi Meydana Getiren Sözleşmelerden Olması 74 C. Azami İyiniyete Dayalı Bir Sözleşme Olması 74 D. Tesadüfe Bağlı Sözleşme Olması 75 E. Sigorta Sözleşmelerinin Tüketici Sözleşmesi Niteliği 75 1. Genel Olarak 75 2. Sigorta Sözleşmelerinin Niteliği 76 III. Sigortacı ve Sigorta Ettirenin Sözleşmeden Doğan Borçlan 78 A. Sigortacının Borçları 78 1. Riziko Taşıma (Sigorta Himayesi) Borcu 78 2. Sigorta Poliçesi Verme Borcu 80 B. Sigorta.Ettirenin Prim Ödeme Borcu 80 IV. Sigorta Sözleşmesinde Tarafların Külfetleri 83 A. Sigorta Ettirenin Külfetleri 83 ′ 1. İhbar Külfeti 83 2. Koruma ve Tedbir Alma Külfeti 84 3. Muayene Ettirme Külfeti 85 B. Sigortacının Külfetleri 85 § 4. SİGORTA ARACILARI 86 I. Sigorta Aracılığı Kavramı 86 A. Genel Olarak Sigorta Aracılığı 86 B. Aracıların İşlevi ve Önemi 87 C. Hukukî Düzenleme 89 1. Türk Hukukunda 89 2. Avrupa Birliği Hukukunda 89 3. Alman Hukukunda 91 a) Genel Olarak Aracılık Kavramı 91 b) Sigorta Aracıları 93 aa) Acente (Vertreter) 94 bb) Tellal (Makler) 96 4. İsviçre Hukukunda 97 a) Acente 97 b) Broker 98 II. Türk Hukukunda Sigorta Aracılarının Türleri 100 A. Acente 101 1. Genel Olarak 101 2. Sigorta Acentesinde Aranılan Özellikler 102 3. Sigorta Acentesinin Hukukî Niteliği 103 10 4. Sigorta Acentesinin Hakları ve Borçlan 104 5. Sigorta Acentesinin Yetkileri 107 B. Broker 107 1. Genel Olarak 107 2. Sigorta Brokerinin Unsurları 108 3. Sigorta Brokerinin Hukuki Niteliği 110 İKİNCİ BÖLÜM SİGORTACININ SÖZLEŞME ÖNCESİ AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN TARİHİ GELİŞİMİ VE SEBEPLERİ § 5. AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ 113 I. Genel Olarak , 113 II. Yükümlülük ve Külfet Kavramları 114 A. Yükümlülük 1 15 B. Külfet 118 C. Kavramların Hukukî Niteliği 1 19 1. Yükümlülüğün Hukukî Niteliği 121 2. Külfetin Hukukî Niteliği 121 3. Değerlendirme 124 III. Aydınlatma Fiili ve Terminoloji Sorunu 126 IV. Aydınlatma Yükümlülüğünün Tanımı ve Hukukî Niteliği 128 V. Aydınlatma Yükümlülüğünün İfa Edilmesi 129 A. Kişiler (Aydınlatma Yükümlüsü ve Muhatabı) 129 B. Aydınlatma Yükümlülüğünün Konusu 130 1. Genel İşlem Şartlarında Aydınlatma Yükümlülüğünün İfası ′ 131 a) Genel Olarak 131 b) Genel İşlem Şartlarının Tanımı, Hukukî Niteliği, Fayda ve Sakıncaları 133 c) Özellikleri ve Tüketiciye İzah Edilmesi 136 d) Müzakere Edilmesi 138 e) Müşterinin Genel İşlem Şartlarını Kabul Etmesi ve Şartların Denetimi 141 f) Genel İşlem Şartlarının Sözleşme Özgürlüğü ile İlişkisi 143 2. Karşı Tarafın İradesini Etkileyecek Önemli Olayların Bildirilmesi 145 11 3. Sözleşmenin Geçerlilik Şartlan Hakkında Bilgi Verilmesi 145 4. Sözleşmeyi Sona Erdirme İmkânları Hakkında Açıklama Yapılması 146 5. Uyuşmazlıkların Çözüm Yollan Hakkında Bilgi Verilmesi .... 147 C. Aydınlatma Yükümlülüğünün İfa Zamanı 147 FV. Aydınlatma Yükiinılüğüniin Sınırları 149 A. Ahlaka Aykırılık ve Aydınlatma 150 B. Açıklamaların Sınırı 151 V. Değerlendirme 153 § 6. SİGORTACININ SÖZLEŞME ÖNCESİ AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN HUKUKİ NİTELİĞİ VE TARİHİ GELİŞİMİ 154 I. Hukuki Niteliği 154 ′ II. Tarihi Gelişimi 155 A. Türk Hukuku 155 B. Alman Hukuku 159 C. İsviçre Hukuku 164 D. Avrupa Birliği Hukuku f 68 III. Tarihsel Sürecin Değerlendirilmesi 169 § 7. SİGORTA ETTİRENİN AYDINLATILMASININ SEBEPLERİ 171 I. Ekonomik Sebepler 172 A. Sigorta Pazarının Özellikleri ] 72 B. Ürün Bağlamında Sigortanın Özellikleri 1 72 1. Sigortanın Soyut Hukukî Ürün Olması 173 2. Hizmet Edimi Karakteri 174 3. Sigorta İlişkisinin Sürekliliği 176 4. Sigortanın Seri Şekilde Üretilmesi 1 77 II. Sosyal Sebepler 178 A. Tüketicinin Korunması 178 1. Genel Olarak 178 2. Tüketicinin Korunmasında Aydınlatma Yükümlülüğünün Rolü 181 3. Sigortacılık Alanında Tüketicinin Korunması 182 B. Sosyal Devlet (Refah Devleti) İlkesinin Gerçekleşmesine Katkıda Bulunması 182 III. Hukukî Sebepler 184 A. Sözleşme Taraflarının Rasyonel Karar Almasının Sağlanması 184 B. Sözleşme Özgürlüğünün Gerçekleşmesine Katkıda Bulunması 184 III. BÖLÜM SİGORTACININ SÖZLEŞME ÖNCESİ AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ İFA ETMESİ § 8. YÜKÜMLÜLÜĞÜN KAPSAMI VE İFA EDİLMESİ 187 I. Yükümlülüğün Kapsamı 187 A. Bilgilendirme (Information) 191 1. Bilgilendirmenin Amacı 191 2. Bilgilendirmenin Sınırı : 193 3. Bilgilendirmenin Kapsamı 194 a) Kişi Bakımından Kapsam 194 b) Konu Bakımından Kapsam 197 4. Bilgilendirmenin İçeriği 200 a) Genel Olarak 201 b) Mal Sigortalarında Verilmesi Gereken Bilgiler 203 aa) Sigortacı ve Acenteye İlişkin Açıklamalar 203 bb) Sigorta Sözleşmesine İlişkin Genel Açıklamalar 204 cc) Sigorta Sözleşmesi Kapsamındaki Teminatlara ve Özel Şartlara İlişkin Açıklamalar 210 aaa) Teminatlar 210 bbb) Sigorta Özel Şartları 212 dd) Sigortalanan Rizikoya İlişkin Açıklamalar 216 ee) Tazminata İlişkin Açıklamalar 217 c) Hayat Sigortalarında Verilmesi Gereken Bilgiler 221 aa) Sigortacı ve Acenteye İlişkin Açıklamalar 222 bb) Teminata İlişkin Açıklamalar 222 cc) Kesintiler ve Vergi Uygulamasına İlişkin Açıklamalar 225 dd) Sigorta Sözleşmesine İlişkin Genel Açıklamalar 226 ee) Sigortacının Ödeme Yapmasına İlişkin Açıklamalar....229 ff) Diğer Hususlara İlişkin Açıklamalar 230 d) Mukayeseli Hukukta Bilgilendirmenin İçeriği 230 B. Danışmanlık Yapma (Beratııng) 234 1. Amacı 235 2. Kapsamı 236 3. Konunun Pozitif Hukukta Düzenlenişi 237 II. Yükümlülüğün İfa Edilmesi 239 A. İfanın Şekli 239 1. Bilgilendirme Formu 240 2. Karşı Karşıya Olanlar Arasında Kurulan Sözleşmelerde 242 a) Tek Sözleşme Yapılması Halinde 242 b) Paket Poliçe Uygulaması Halinde 244 3. Kars′ı Karşıya Olmayanlar Arasındaki Sözleşmelerde 245 a) Genel Olarak Elektronik Sözleşmeler 245 b) Sigorta Sözleşmeleri 248 B. İfanın Zamanı 252 C. Bilgilendirmenin Yazılı Yapılması Zorunluluğunun Sözleşmenin Şekline Etkisi 254 D. Aydınlatma Yükümlülüğünün İfa Edildiğinin İspatı 255 E. Yükümlülüğün İfa Edilmesi Esnasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 258 III. Bilgilendirmenin Reddedilmesi 260 IV. Aydınlatma Yükümlülüğünün Yerine Getirilmesinin Sigorta Sözleşmesindeki Haksız Şartlara Etkisi 262 V. Sigortacının Aydınlatma Yükümlülüğünü Yerine Getirmesinin Sigorta Ettirenin Sözleşme Kararına Etkisinin Değerlendirilmesi 262 § 9. AYDINLATMA YÜKÜMLÜSÜ VE MUHATABI 264 I. Aydınlatma Yükümlüsü 264 A. Sigortacı 264 B. Sigorta Aracıları 265 C. Birden Çok Sigorta Halinde Yükümlünün Belirlenmesi 269 1. Müşterek Sigorta 269 2. Çifte Sigorta 270 3. Kısmi Sigorta 271 II. Aydınlatma Muhatabı 272 A. Sigorta Ettiren 272 B. Sigorta Ettirenin Temsilcisi 272 C. Sigorta Sözleşmesine Taraf Olmayan Üçüncü Kişiler 273 14 1. Sigortalı 273 2. Lehtar 274 D. Sigortalı Malı İktisap Eden 274 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SİGORTACININ SÖZLEŞME ÖNCESİ AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İHLALİNİN HUKUKİ SONUÇLARI § 10. SİGORTACININ SÖZLEŞME ÖNCESİ AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İHLALİ SAYİLAN HALLERİN BELİRLENMESİ ,. 279 I. Genel Olarak .*. 279 II. Aydınlatma Yükümlülüğünün İhlali Halleri 279 A. Aydınlatma Yükümlülüğünün Hiç Yerine Getirilmemesi 280 B. Aydınlatma Yükümlülüğünün Gereği Gibi Yerine Getirilmemesi 280 1. Sigortacının Verdiği Bilgilerin ve Tavsiyelerinin Yanlış Olması 281 2. Sigortacının Eksik Bilgi Vermesi 285 3. Sigortacının Gereğinden Fazla Bilgi Vermesi 287 III. Sigorta Aracılarının Aydınlatma Yükümlülüğünün İhlaline Etkisi 288 § 11. AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İHLALİ HALİNDE SİGORTA ETTİRENİN SAHİP OLDUĞU HAKLARIN DOGMATİK TEMELİ 292 I. Sözleşme Varsayımına Dayanan Sorumluluk 293 A. Ortaya Çıkışı ve Uygulanması 293 B. Sigorta Hukukunda Sözleşme Teorisi 295 II. Dürüstlük Kuralı ve Hareketli Sistem 297 A. Dürüstlük Kuralı 297 B. Sözleşme Öncesi Aydınlatma Yükümlülüğü ile Dürüstlük Kuralının İlişkisi 298 1. Dürüstlük Kuralının Etkisi 299 2. Dürüstlük Kuralına Göre Sözleşme Öncesi Aydınlatma Yükümlülüğünün Şartları 300 a) Taraflardan Birinin Önemli Bir Hususu Bilmesi veya Bilmesinin Gerekmesi 302 b) Sözleşme Görüşmecisinin Objektif Olarak Fark Edilebilir Nitelikte Bilgi İhtiyacının Bulunması 303 c) Bilgilendirmenin Muhatabın Sözleşmeyle İlgili Kararında Önemli Etkisinin Bulunması 305 d) Bilginin Meslekî veya Ticarî Bir Sırla İlgili Olmaması 306 C. Sigortacının Aydınlatma Yükümlülüğü Bakımından Hareketli Sistem 308 III. Güven Sorumluluğu 310 A. Kavram 313 B. Sorumluluğun Şartlan 314 1. Güvenin İlişkisinin Varlığı 315 2. Muhatabın Duyduğu Güvenin Korunmaya Değer Olması 316 3. Sorumluluğun İsnat Edilebilmesi 3 18 C. Sorumluluğun Sonuçlan 3 19 D. Değerlendirme 320 IV. Sözleşme Öncesi Kusura Dayalı Sorumluluk (Culpa in Contrahendo) 321 A. Sorumluluğun Temel Düşüncesi 323 B. Sorumluluğun Hukukî Niteliği 324 1. Haksız Fiil Teorisi 325 2. Sözleşme Teorisi 326 3. Kendine Özgü Sorumluluk Görüşü 327 C. Sorumluluğun Unsurları 329 D. Sorumluluğun Sonuçları 33 1 E. Culpa in Contrahendodan Doğan Sorumluluğun Sigortacının Aydınlatma Yükümlülüğü Bakımından Uygulanma İmkânı 332 V. Geleneksel Güven Sorumluluğu 334 A. Genel Olarak 334 B. Benzer Sorumluluk Türleriyle Karşılaştırılması 337 C. Sorumluluğun Şartları 339 D. Sorumluluğun Sonuçları 344 VI. Sigortacının Aydınlatma Yükümlülüğünü İhlalinin Dogmatik Temeli Bakımından Değerlendirilmesi 345 § 12. AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN İHLALİ HALİNDE SİGORTA ETTİRENİN SAHİP ÖLDÜĞÜ HAKLAR 351 I. Sigorta Ettirenin Tazminat Talep Hakkı 351 A. Şartlan 352 B. Kapsamı 355 II. Sigorta Ettirenin Sözleşmeyi Fesih Hakkı 357 A. Şartlan 358 B. Sonuçlan 362 III. Ticaret Kanunu Tasarısında Sigorta Ettirene Tanınan İtiraz Hakkının Değerlendirilmesi 363 IV. Sigorta Ettirenin Sahip Olduğu Hakların Tabi Olduğu Zamanaşımı 366 SONUÇ 371 EKLER I. SİGORTACININ AYDINLATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNE İLİŞKİN TÜRK TİCARET KANUNU TASARISINDAKİ DÜZENLEME 379 II. ALMAN SİGORTA SÖZLEŞMELERİ KANUNU′NUN KONUYLA İLGİLİ HÜKÜMLERİ 381 III. İSVİÇRE SİGORTA SÖZLEŞMELERİ KANUNU′NUN KONUYLA İLGİLİ HÜKÜMLERİ 386 IV. MAL SİGORTALARINA İLİŞKİN BİLGİLENDİRME FORMU 388 V. HAYAT SİGORTALARINA İLİŞKİN BİLGİLENDİRME FORMU 390
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı