Kargo Gönderim Saatleri;
Yeni Üyelik
Üye Girişi
Satım ve Eser Sözleşmelerinde Gözden Geçirme ve Bildirim Külfetleri
Satım ve Eser Sözleşmelerinde Gözden Geçirme ve Bildirim Külfetleri
İpek YÜCER AKTÜRK
Sayfa Sayısı
:
283
Kitap Ölçüleri
:
16x23 cm
Basım Yılı
:
2012
ISBN NO
:
9789754646825
100,00
TL 
Bu ürün şu anda stoklarımızda yok!Yazarın diğer ürünlerine gözatmanızı tavsiye ederiz...
GİRİŞ Ayıp, genel olarak ifa edilen edimin bildirilen veya dürüstlük kuralına göre bulunması gereken niteliklere sahip olmamasıdır. Ayıplı ifa için öngö¬rülen ayıp sorumluluğu, edimin gözden geçirilmesini ve görülen ayıp veya ayıpların bildirilmesini gerektirmektedir. Gözden geçirme, ifa edilen edim konusu mal veya eserin bildirilen veya dürüstlük kuralına göre bulunması gereken niteliklere sahip olup olmadığının tespitine yönelik bir araştırmadır. Ayıp bildirimi ise, ifa edilen edimin ayıplı olması halinde, bu durumun alıcı veya işsahibi tarafından satıcı veya yükleniciye bildirilmesidir. Gözden geçirme ve ayıp bildirimi, özellikle satım ve eser sözleşmelerin¬de, satılan malın veya meydana getirilen eserin ayıplı olduğunu tespit eden alıcı veya iş sahibinin seçimlik haklarını ileri sürebilmeleri bakımından ger¬çekleştirilmesi gereken önemli bir aşamadır. Çünkü, alıcı veya iş sahibinin, teslim edilen malın ya da eserin bildirilen veyahut dürüstlük kuralına göre bulunması gereken niteliklere uygun olmadığını tespit edip, buna yönelik bildirimi, satıcı veya yükleniciye yapmaması, ilgili ayıp bakımından malı veya eseri kabul etmiş sayılma, ayıptan doğan haklarını kaybetme sonucunu doğurmaktadır. İşte bu durum da, alıcı veya iş sahibinin haklarını muhafaza edip, bunları kullanabilmeleri yönünden "gözden geçirme ve bildirim külfet¬leri" nin amaç ve hukukî niteliklerinin ayrıntılı olarak incelenmesini gerek¬tirmektedir. Türk özel hukukunda gözden geçirme ve bildirim külfetleri, birçok ka¬nuni düzenlemenin konusunu oluşturmaktadır. Nitekim, TBK m. 223′e göre: "Alıcı, devraldığı satılanın durumunu işlerin olağan akışına göre imkân bulur bulmaz gözden geçirmek ve satılanda satıcının sorumluluğunu gerektiren bir ayıp görürse, bunu uygun bir süre içinde ona bildirmek zorundadır. Alıcı gözden geçirmeyi ve bildirimde bulunmayı ihmal ederse, satılanı kabul etmiş sayılır. Ancak, satılanda olağan bir gözden geçirmeyle ortaya çıkarılamaya¬cak bir ayıp bulunması hâlinde, bu hüküm uygulanmaz. Bu tür bir ayıbın bulunduğu sonradan anlaşılırsa, hemen satıcıya bildirilmelidir; bildirilmezse satılan bu ayıpla birlikte kabul edilmiş sayılır." Yine TBK m. 474′e göre: "İşsahibi, eserin tesliminden sonra, işlerin olağan akışına göre imkân bulur bulmaz eseri gözden geçirmek ve ayıplan varsa, bunu uygun bir süre içinde yükleniciye bildirmek zorundadır." Ticarî satımlarda, TTK m. 23/c′ye göre; "Malın ayıplı olduğu teslim sı¬rasında açıkça belli ise alıcı iki gün içinde durumu satıcıya bildirmelidir. Açıkça belli değilse, alıcı malı teslim aldıktan sonra sekiz gün içinde ince¬lemek veya incelettirmekle ve bu inceleme sonucunda malın ayıplı olduğu ortaya çıkarsa, haklarını korumak için durumu bu süre içinde satıcıya bildirimle yükümlüdür. Diğer durumlarda, Türk Borçlar Kanununun 223 üncü maddesinin ikinci fıkrası uygulanır." TKHK m. 4/2′ye göre de; "Tüketici malın teslimi tarihinden itibaren 30 gün içerisinde ayıbı satıcıya bildirmekle yükümlüdür." Diğer hukuk sistemlerinin konu ile ilgili düzenlemeleri ele alındığında genel olarak; Alman Medenî Kanunu, Avusturya Medenî Kanunu ve Fransız Medenî Kanunu′nda satım ve eser sözleşmeleri hakkında gözden geçirme ve bildirim külfetlerinin tanınmadığı görülmektedir. Buna karşılık, İsviçre Borçlar Kanunu ve Milletlerarası Mal Satımlanna İlişkin Birleşmiş Milletler Anlaşması′nda (Viyana Satım Sözleşmesinde) gözden geçirme ve bildirim külfeti hükme bağlanmıştır. Yine İtalyan Medenî Kanunu′nda da satım ve eser sözleşmelerinde ayıp bildirimi düzenlenmiş ve satım sözleşmesinde alıcıya 8 günlük bir süre tanınmıştır. Türk Borçlar Kanunun′daki gözden geçirme külfetinin, İsviçre hukuk sisteminde de benzer şekilde satım söz¬leşmesi (İBK m. 201/1′de) ve eser sözleşmelerinde (İBK m. 367/1′de) hük¬me bağlandığı ve ayıp bildirim külfetine ilişkin Türk Borçlar Kanunu′na paralel düzenlemenin ise Viyana Satım Sözleşmesinde (CISG m.39′da) yer aldığı görülmektedir. Ticarî satımlarda, Alman Ticaret Kanunu′nda (HGB m. 377) Türk ve İs¬viçre Borçlar Kanunu′ndaki düzenlemelere benzer bir hükmün yer aldığı görülmektedir. Avrupa Topluluğunun tüketici satımlarına ilişkin 1999/44 sayılı direktifi de (m.5/2′de) özellikle tüketici satımlarında ayıp bildirimi bakımından önemli düzenlemeler içermektedir. Türk hukukunda söz konusu kurumlarda gözden geçirme ve bildirim kül¬fetlerinin açık şekilde hükme bağlandığı görülmektedir. Bununla birlikte, bahsedilen hükümlerin hukukî niteliklerinin ve uygulanma kabiliyetlerinin açıklığa kavuşturulması gerekmektedir. Her şeyden önce, gözden geçirme ve bildirim kavramlarının hangi amaca hizmet ettikleri ve hukukî nitelikleri tespit edilmesi gereken önemli konulardır. Gerçekten de, gözden geçirme ve bildirim kavramlarının hakkın korunması için bir külfet mi, hakkın doğması için bir ön şart mı, yoksa yapılmaması halinde borca aykırılık oluşturan bir yükümlülük mü olduklarının belirlenmesi gerekir. Zira, bunların tespiti amaçlarının belirlenmesi açısından bir zorunluluk arz etmektedir. Tacir ol¬mayan alıcı ve iş sahibinin malı veya eseri gözden geçirmesinin, bir ayıp görürse satıcı ve yükleniciye bunu bildirmesinin olması gereken hukuk ba¬kımından gerekli olup olmadığı; gözden geçirme ve ayıp bildiriminin kimler tarafından, nasıl ve hangi süre içerisinde yapılması gerektiği hususlan da söz konusu sözleşmelere taraf olanların herhangi bir mağduriyet yaşamamaları bakımından tartışılması ve adil bir sonuca varılması gereken konulardır. Örneğin, satılan malı gözden geçirmekle yükümlü olan alıcı, bunu nasıl, hangi şartlar altında ve hangi süre içerisinde yapmalıdır? Aynı şekilde, gözden geçirme sonucunda malın ayıplı olduğunu tespit eden alıcı, bu durumu hangi süre içerisinde satıcıya bildirmelidir? Yine Türk Borçlar Kanu-nu′ndaki "işlerin olağan akışına göre imkân bulur bulmaz" ve "uygun süre içerisinde" ifadeleri nasıl yorumlanmalıdır? Gözden geçirme ve bildirim külfetlerini yerine getirmeyen alıcı, TBK m. 112′ye göre borcun hiç veya gereği gibi ifa edilmemesine ilişkin genel hükümlere dayanarak hakkını ileri sürebilir mi? Taraflar satım veya eser sözleşmesinde, sözleşme özgürlüğü ilkesine dayanarak Türk Borçlar Kanunu′nda ve diğer kanunlarda hüküm altına alınan gözden geçirme ve bildirim külfetlerini değiştiren, ö/ellikle ortadan kaldıran veya kısıtlayan herhangi bir anlaşma yapabilirler mi? Aynı şekilde, tarafların sözleşmede gözden geçirme veya bildirim süresine ilişkin bir düzenleme yapma yetkileri var mıdır? Türk Borçlar Kanunun′da düzenlenmiş olan gözden geçirme ve bildirim külfetleri, çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır. İsviçre hukuku ile Viya¬na Satım Sözleşmelerinde hem tacirler hem de tacir olmayanlar arasındaki ilişkilerde uygulama alanı bulan çift yönlü düzenlemelerin, Türk hukukunda ayrıca ve özel olarak tacir sıfatı olmayan alıcı ve işsahibi için hükme bağ¬lanmış olması, konunun tartışılması gereğinin en önemli noktasını teşkil etmektedir. Çalışmamızın da hareket noktasını oluşturan bu konu şu sorula¬rın açık bir şekilde cevaplandırılmasını gerektirmektedir; Diğer hukuk sistemlerinde yalnız ticarî ilişkilerde kabul edilmiş olan gözden geçirme ve bildirim faaliyetlerinin, tacir sıfatına sahip olmayanlar için de uygulanması hukuken yerinde midir? Bu soruya olumlu cevap verile-bilirse, bu külfetlerin ticarî ilişkilerde öngörülen amaçlarının adi ilişkiler için de geçerli olması savunulabilir mi? Bu amaçlann ticarî nitelikte olmayan ilişkiler hakkında da geçerli olması gerektiği sonucuna varılırsa, bu külfetle¬rin yerine getirilmesi için gerekli olan şartların tacir olmayanlar için biraz yumuşatılarak uygulanması gerekli midir? Gerekli ise, bu külfetler tacir ol¬mayanlar için nasıl ve ne şekilde uygulanmalıdır? İşte yukarıda zikredilen hususların açıklanması ve cevapsız kalmış olan soruların çözümlenmesi, "satım ve eser sözleşmelerinde gözden geçirme ve bildirim külfetleri" başlığı altında oluşturulan tezimizin amaç ve konusunu oluşturmaktadır. Çalışmamızın dayanağım oluşturan bu hususlar ayrıca şu sorulan da be¬raberinde getirmektedir; Gözden geçirme ve ayıp bildiriminin hukukî nitelikleri nedir? Gözden geçirme ve ayıp bildirimi bir ön şart mı, külfet mi, yoksa bir yükümlülük müdür? Geçerli bir gözden geçirme ve ayıp bildiriminin içerik ve kapsamı hangi kriterler göz önüne alınarak belirlenmelidir? Satım ve eser sözleşmelerinde uygulama alanı bulan ayıp bildirimi her¬hangi bir şekle tâbi midir veya herhangi bir şekle tâbi olması gerekir mi? Satım ve eser sözleşmelerinde taraflar sözleşme özgürlüğü ilkesi göz önüne alınarak alıcı ve işsahibinin ayıplı maldan dolayı sahip olduğu hakla¬rın korunması için Kanun tarafından öngörülmüş olan gözden geçirme ve ayıp bildiriminin uygulanmamasına ilişkin herhangi bir düzenleme yapabilir¬ler mi, ya da Kanun tarafından hüküm altına alınmamış olmasına rağmen gözden geçirme ve ayıp bildiriminin uygulanmasıyla ilgili bir düzenleme kararlaştırabilirler mi? Satım ve eser sözleşmelerinde gözden geçirme ve ayıp bildirimi hangi süreler içinde yapılmalıdır? Gözden geçirme ve ayıp bildirimi süreleri her somut olay için sabit ve belirli bir süre olarak belirlenmeli midir, yoksa süre¬ler her somut olay ayrı ayrı göz önüne alınarak mı belirlenmelidir? Satım ve eser sözleşmelerinde taraflar gözden geçirme ve ayıp bildirimi sürelerini sözleşme özgürlüğü ilkesi çerçevesinde bir düzenleme yapmak suretiyle belirleyebilirler mi, ya da bu süreler sözleşme özgürlüğü ilkesi çer¬çevesinde bir düzenleme yapmak suretiyle artırılıp azaltılabilirler mi? Satım ve eser sözleşmelerinde gözden geçirme ve ayıp bildiriminin ya¬pılması veya yapılmamasının hukukî sonuçlan nelerdir? Satım ve eser sözleşmelerinde gözden geçirme ve ayıp bildiriminin ya¬pılmaması alıcı veya iş sahibinin borcun hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi ya da haksız fiil veya temelde yanılma ya da aldatmayı düzenleyen genel hükümlerden yararlanmasına engel olur mu? Başka bir deyişle, ayıp sorum¬luluğu ile söz konusu bu diğer hukuki yollar arasında bir yarışma olabilir mi? Yukarıdaki genel açıklamalara ve cevaplanması gereken sorulara yönelik olarak çalışmamız dört ayrı bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde gözden geçirme ve ayıp bildirimi kavramları ayrıntılı bir şekilde incelenecektir. Bu suretle, söz konusu kavramların tanımlan, amaçlan, hukukî nitelikleri, bun¬lara ilişkin hukukî düzenlemeler ve ayıp bildiriminin genel bildirim kavra¬mından ve buna ilişkin hükümlerden farkları ortaya konulacaktır. İkinci bölümde, çalışmamızda esas olarak göz önüne alınan satım ve eser sözleşmelerindeki düzenlemelere göre gözden geçirme külfeti etraflı olarak ele alınacaktır. Bu bölümde özellikle, gözden geçirme külfetinin amacı, ko¬nusu, türleri, süresi ve bu külfeti yerine getirebilecek yetkili kişiler üzerinde durulacaktır. Ayrıca, gözden geçirme külfetine ilişkin Viyana Satım Sözleş¬mesindeki düzenlemeler ele alınacak ve konu, Türk hukukundaki düzenle¬meler ile karşılaştırmalı olarak incelenecektir. Üçüncü bölümde, ilgili sözleşmelerdeki ayıp bildirimine ilişkin düzen¬lemeler ayrıntılı olarak incelenecektir. Böylece, ayıp bildiriminin konusu, içeriği, şeklî ve süresi konulan üzerinde durulacaktır. Bu bölümde özellikle,ayıptan doğan hakların korunması için incelenmesi ve somutlaştırılması gereken ayıp bildirim süresi ele alınacaktır. Bu başlık altında, Türk Borçlar Kanunun′da yer alan ayıp bildirimi süresinin niteliği, açık ve gizli ayıplar bakımından sürenin başlama anı, sürenin uzunluğu ve sona ermesi açıklana¬caktır. Bu bölümde ayrıca, hakların korunması için yerine getirilmesi gere¬ken ayıp bildiriminin, gerçekleştirilmemesi halinde ortaya çıkan kabul kari¬nesinin istisnaları ayrıntılı bir şekilde araştırılıp ortaya konulacaktır. Nihayet son bölümde, gözden geçirme ve bildirim külfetlerinin uygun bir şekilde yerine getirilmesi ve getirilmemesinin hukukî sonuçlan detaylı olarak incelenecektir. Burada özellikle ayıptan doğan seçimlik hakların tâbi olduğu kanuni sürenin, dolayısıyla bu haklann hukukî nitelikleri üzerinde durulacaktır. Öte yandan, bu seçimlik haklarla birlikte talep edilebilen zara¬rın kapsamı somutlaştırılacaktır. Son olarak da, ayıp sorumluluğuna ilişkin hükümlerin diğer hukukî yollarla olan ilişkisi üzerinde durulacak ve seçimlik uygulamanın kabul edilebildiği durumlarda, ayıp sorumluluğuna ilişkin şeklî şartların diğer hukukî yollara başvurulması halinde de uygulanması gerekip gerekmediği detaylı bir şekilde incelenecektir. Çalışmamız, incelemelerimiz sırasında vardığımız kanaatlerin topluca yer aldığı "Sonuç" kısmı ile sona erecektir. ÖNSÖZ Bu çalışmanın amacı, TBK m. 223 ve 474′de düzenlenmiş olan satım ve eser sözleşmelerinde gözden geçirme ve bildirim külfetlerinin araştırılıp incelenmesi, alıcı ve işsahibine yüklenmiş olan bu külfetlere ilişkin uygula¬maların pozitif hukuk yönünden değerlendirilmesidir. Türk Borçlar Kanunu′nda hükme bağlanmış olan gözden geçirme ve bil¬dirim külfetleri, satım sözleşmesinde alıcının, eser sözleşmesinde işsahibinin malın veya eserin ayıplı olmasından kaynaklanan haklarını kullanabilmeleri için yerine getirmeleri gereken davranışlardır. Bu külfetlerin hiç veya gereği gibi yerine getirilmemesi halinde ortaya çıkan satılanı veya eseri kabul kari¬nesi, satılan malın veya eserin ayıplı bir şekilde kabul edilmiş sayılması ve ayıptan doğan hakların kaybı sonucunu doğurmaktadır. Ayıplı mal veya eserin devir ve teslimi ile zarara uğrayan alıcı veya işsahibinin, ayıptan do¬ğan haklarını kullanmak suretiyle bu zararlarını giderme imkânının, söz ko¬nusu külfetleri yerine getirmiş olmalarına bağlanması, konunun önemini açık bir şekilde göstermektedir. Gözden geçirme ve bildirim külfetlerinin, Türk hukuku dışındaki diğer hukuk sistemlerinde tacir olmayanlar bakımından özellikle İsviçre hukuku ve Viyana Satım Sözleşmesinde sınırlı bir şekilde kabul edilmiş olması da, konunun önemini bir kez daha ortaya koymaktadır. Bu açıklamalar çerçevesinde, ayıptan doğan hakların kullanılabilmesi ve sorumluluğun ortadan kalkması yönünden hem alıcı ve işsahibi, hem de satı¬cı ve yüklenici için büyük bir önem taşıyan bu külfetlerin, nasıl ve ne zaman yerine getirilmesi gerektiği uygulamada açıklığa kavuşturulması gereken önemli bir sorundur. Ancak, Türk Borçlar Kanunu′nda yer alan düzenleme¬lerde bu külfetlerin hem nasıl hem de ne kadar süre içerisinde gerçekleştiril¬mesi gerektiğinin somut bir şekilde tam olarak hükme bağlanmamış olması, konunun ayrıntılı olarak ele alınması zorunlu kılmaktadır. Alıcı ve işsahiplerinin ayıptan doğan haklarını kullanılabilmeleri için ye¬rine getirilmeleri gereken bu külfetlerin bir doktora tezinde derinliğine ince¬lenmesi, dün ve bugün olduğu gibi gelecek için de önemli bir konudur. Ne var ki, ülkemizde bugüne kadar doktora tezi düzeyinde konuyla ilgili henüz herhangi bir çalışma ve yayın yapılmış değildir. İşte, Dr. Yücer Aktürk, bu çalışmada isabetli olarak konuyu bir doktora tezi boyutunda ele alıp, başanlı ve titiz bir şekilde incelemiş bulunmaktadır. Gerçekten de, Dr. Yücer Aktürk′ün ilgili çalışmada konuyu diğer hukuk sistemlerini de göz önünde tutarak derinlemesine incelemesi ve Türk Borçlar Kanunu′nda hükme bağ¬lanmış olan hükümler hakkında okuyuculara tatmin edici ve ayrıntılı bilgi aktarması, takdire şayandır. Diğer taraftan, Dr. Yücer Aktürk′ün ilgili hü¬kümlerin uygulanmasında ortaya çıkan sorunlara ve günümüze kadar doldu¬rulmamış boşluklara ilişkin yararlı çözüm önerileri sunması da ilgili çalış¬manın Türk Borçlar Hukuku yönünden büyük önem taşıdığını göstermekte¬dir. Önce lisans, sonra da yüksek lisans ve doktora düzeyinde öğrencim olan Fakültemiz Medeni Hukuk Anabilim Dalı öğretim görevlisi Dr. Yücer Aktürk′ün çalışması, tezini inceleyen değerli jüri üyelerinin de takdir ve övgüsünü kazanmış ve oybirliği ile başarılı sayılmasına karar verilmiştir. Bu çalışması ile Türk hukuk literatürüne özgün bir eser katan ve bilimsel yete¬nek ve başarısını kanıtlayan Dr. Yücer Aktürk′ü tebrik eder, daha nice yararlı eserler vermesini dilerim. Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Özel Hukuk Bölüm Başkanı Prof. Dr. Fikret EREN SUNUŞ "Satım ve Eser Sözleşmelerinde Gözden Geçirme ve Bildirim Külfetleri" başlığını taşıyan doktora tezi Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim dalında (Medeni Hukuk bilim dalında) hazırlanmış, 13 Temmuz 2012 tarihinde Prof. Dr. Fikret EREN, Prof. Dr. Vedat BUZ, Prof. Dr. Hasan İŞGÜZAR, Prof. Dr. Veysel BAŞPINAR ve Prof. Dr. Hüseyin ALTAŞ′tan oluşan tez jürisi önünde savunularak oybirliği ile başarılı bu¬lunmuştur. İlgili tez, jüride bulunan saygıdeğer üyelerin eleştiri ve önerileri doğrultusunda savunmayı takiben yeniden gözden geçirilip kitap haline geti¬rilmiştir. Tez çalışmamın yürütülmesi bakımından emeğini hiç esirgemeyen ve beni yetiştiren değerli hocam Prof.Dr. Fikret EREN′e teşekkür borçluyum. Bu kitabın hazırlanmasında değerli görüşlerini esirgemeyen ve jürimde yer alan diğer tüm hocalarıma da teşekkür ederim. Yine, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi′nde bulunan başta dekanımız Prof. Dr. Kudret GÜVEN olmak üzere, tüm hocalarıma ve arkadaşlarıma, özellikle de çevirilerimde bana hep destek olan Yrd. Doç. Dr. Mürsel BAŞGÜL′e çok teşekkür ederim. Nihayet mesleğimde kendimi ispat etmem ve dolayısıyla da bu kitaba hayat vermemde sevgi ve saygısı ile her zaman yanımda olan eşime ve canım aileme minnettarım. Tezin kitap haline getirilmesi ve baskısında emeği geçen tüm Yetkin Yayınlan çalışanlarına da teşekkürlerimle... Dr. İpek YÜCER AKTÜRK Ankara, Ekim 2012 İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM GÖZDEN GEÇİRME VE BİLDİRİM KAVRAMLARI GENEL OLARAK 41 § 1. GÖZDEN GEÇİRME KAVRAMI 42 I. GENEL OLARAK 42 II. GÖZDEN GEÇİRME KAVRAMININ TANIMI 42 III. GÖZDEN GEÇİRMENİN KONUSU 43 IV. GÖZDEN GEÇİRMENİN AMACI 45 V. GÖZDEN GEÇİRMEYİ İÇEREN HUKUKà DÜZENLEMELER 45 A. Türk Hukukundaki Düzenlemeler 46 1. Satım ve Eser Sözleşmelerindeki Kanuni Düzenlemeler ...46 2. Diğer Sözleşmelere İlişkin Kanuni Düzenlemeler 46 3. İsimsiz (Atipik) Sözleşmelerde Gözden Geçirme Kavramı 47 4. 818 Sayılı Eski Borçlar Kanunu′ndaki Durum 48 B. Diğer Hukuk Sistemlerindeki Düzenlemeler 49 § 2. AYIP BİLDİRİMİ KAVRAMI 51 I. GENEL OLARAK 51 II. AYIP BİLDİRİMİ KAVRAMININ TANIMI 51 III. AYIP BİLDİRİMİNİN AMACI 52 IV. AYIP BİLDİRİMİNİ ÖNGÖREN HUKUKà DÜZENLEMELER 53 A. Türk Hukukundaki Düzenlemeler 53 1. Satım ve Eser Sözleşmelerindeki Kanunî Düzenlemeler ...53 2. Diğer Sözleşmelere İlişkin Kanunî Düzenlemeler 54 3. İsimsiz (Atipik) Sözleşmelerde Ayıp Bildirimi 55 B. Diğer Hukuk Sistemlerindeki Düzenlemeler 56 C. Ayıp Bildirimi Niteliğinde Olmayan Bildirimi İçeren Kanunî Düzenlemeler 58 1. Türk Borçlar Kanunu′ndaki Kanunî Düzenlemeler 58 2. Türk Ticaret Kanunu′ndaki Kanunî Düzenlemeler 60 3. 818 Sayılı Eski Borçlar Kanunu′ndaki Durum 60 V. GÖZDEN GEÇİRME VE AYIP BİLDİRİMİNİN HUKUKà NİTELİKLERİ 62 A. Gözden Geçirme ve Ayıp Bildiriminin Borç-Yükümlülük- Külfet Kavramları Açısından Değerlendirilmesi 63 1. Borç-Yükümlülük ve Külfet Kavramları 63 a. Borç Kavramı 63 b. Yükümlülük Kavramı 65 c. Külfet Kavramı 67 2. Gözden Geçirmenin Hukukî Niteliği 68 3. Ayıp Bildiriminin Hukukî Niteliği 71 a. Ayıp Bildiriminin Hukukî İşlem- Hukukî İşlem Benzeri Fiil-Tasavvur Açıklaması Kavramlan ile Değerlendirilmesi 72 § 3. TBK m. 223 ve TBK m. 474 HÜKÜMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ 75 I. GENEL OLARAK 75 II. TBK m. 223 ve TBK m. 474 HÜKÜMLERİNİN TARİHİ GELİŞİMİ 75 III. TBK m. 223 ve TBK m. 474 HÜKÜMLERİNİN AMAÇLARI ...76 A. TBK m. 223 ve TBK m. 474 Hükümlerinin Amaçlarına İlişkin Olarak Federal Mahkeme ve Doktrinde İleri Sürülen Görüşler 77 1. Sebep Sorumluluğunun Hafifletilmesi Görüşü 77 2. İlişki Güvenliği Menfaatinin Sağlanması Görüşü 78 B. İleri Sürülen Görüşlere Yönelik Eleştiriler 79 1. İBK m. 201 ve TBK m. 223 Hükümlerinin Amacına İlişkin Olarak İleri Sürülen Görüşlere Yönelik Olan Eleştiriler 80 2. Satım Sözleşmesinde Gözden Geçirme ve Bildirim Külfetlerinin Amacına İlişkin Olarak İleri Sürülen Görüşlerin Eser Sözleşmesine Uygulanıp Uygulanamaması Sorunu 87 IV. TBK m. 223 ve TBK m. 474 HÜKÜMLERİNİN NİTELİĞİ 90 İKİNGİ BÖLÜM SATIM VE ESER SÖZLEŞMELERİNDE GÖZDEN GEÇİRME KÜLFETİ § 4. TÜRK HUKUKUNA GÖRE SATİM VE ESER SÖZLEŞMELERİNDE GÖZDEN GEÇİRME KÜLFETİ 93 I. GENEL OLARAK 93 II. GÖZDEN GEÇİRMENİN KAPSAMI VE METOTLARI 94 A. Gözden Geçirmenin Kapsamı 94 1. Genel Kural 94 2. Gösterilmesi Gereken Özenin Ölçüsü 98 3. Gözden Geçirmenin Kapsamının Sınırlandırılması 100 a. Genel Olarak 100 aa. Malların ve Eserlerin Toplu Olarak Teslimi 100 aaa. Malın ve Eserin Rastgele Numune (Kaufmuster) Yoluyla Gözden Geçirilmesi 101 aaaa. Genel Olarak 101 bbbb. Rastgele Numune Yoluyla Gözden Geçirmenin Kapsamı 102 cccc. Rastgele Numune Yoluyla Gözden Geçirmenin Sonuçları 104 bbb. Malların ve Eserlerin Teslim Edilecek Malın veya Eserin Tüm Özelliklerini ve Niteliklerini Taşıyan Örnek (Ausfallmuster) (Referans Numune) Yoluyla Gözden Geçirilmesi 106 bb. Malların ve Eserlerin Orijinal Ambalajda Teslimi 107 aaa. Orijinal Ambalajlı Malların ve Eserlerin Rastgele Numune Yoluyla Gözden Geçirilmesi 108 bbb. Orijinal Ambalajlı Malların ve Eserlerin Gözden Geçirilmesinin Dış Niteliklerle Sınırlanması 109 cc. Bozulmaya Elverişli Malların ve Eserlerin Teslimi 110 aaa. Bozulmaya Elverişli Malların ve Eserlerin Rastgele Numune Yoluyla Gözden Geçirilmesi 110 bbb. Bozulmaya Elverişli Malların ve Eserlerin Gözden Geçirilmesinin Dış Niteliklerle Sınırlanması 110 4. Gözden Geçirmenin Kapsamının Genişletilmesi 111 a. Genel Olarak 111 aa. Niteliği İtibariyle Zarar Doğurmaya Elverişli Malların ve Eserlerin Teslimi 112 bb. Karmaşık (Bileşik) Yapıdaki Malların ve Eserlerin Teslimi 113 aaa. Genel Olarak 113 bbb. İnşa Eserleri ve İkinci El Taşıtların Gözden Geçirilmesi 113 ccc. Kademe Kademe Gözden Geçirme 115 B. Gözden Geçirme Metotları 116 1. Genel Olarak 116 2. Doktrin ve İçtihatlara Göre Gözden Geçirme Metotları... 116 a. Genel Olarak Olağan (Adi) Gözden Geçirme 116 b. Diğer Gözden Geçirme Metotları 118 aa. Genel Olarak 118 bb. Malın veya Eserin Kullanımı ve İşletilmesi Yoluyla Gözden Geçirme 118 cc. Malın veya Eserin Tüketimi Yoluyla Gözden Geçirme 119 dd. Malın veya Eserin İşlenmesi Yoluyla Gözden Geçirme 120 GÖZDEN GEÇİRME SÜRESİ 121 A. Genel Olarak 121 B. Belirleyici Faktörler 122 1. "Devir Alma" Kavramı 122 2. "İşlerin Olağan Akışına Göre İmkân Bulur Bulmaz" Kavramı 126 C. Gözden Geçirmeye Başlama Süresi 127 1. Genel Olarak 127 2. Gözden Geçirmeye Başlama Süresinin Tespiti 129 a. Genel Olarak 129 b. Sürenin Tespitinde Göz Önüne Alınan Kriterler 130 aa. Gerekli Ön Şartların Oluşmamış Olması 130 bb. Dış Faktörlere Bağımlılık 130 cc. Malın Yapısından Kaynaklanan Farklılıklar 131 D. Gözden Geçirme Süresi 132 1. Genel Olarak 132 a. İlke: Gözden Geçirme Süresinin "İşlerin Olağan Akışına" Göre Belirlenmesi 132 b. İstisna: Gözden Geçirme Süresinin "Gözden Geçirmenin Gecikmeksizin Yapılması" Esasına Bağlılığı 136 E. Türk Ticaret Kanunu′na Göre Ticarî Satımda Gözden Geçirme Süresi 137 F. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun′a Göre Gözden Geçirme Süresi 138 IV. GÖZDEN GEÇİRME İLE YETKİLİ KİŞİLER 139 A. Genel Olarak 139 B. Gözden Geçirme İle Yetkili Diğer Kişiler 139 1. Vekil Tarafından Gözden Geçirme 139 2. Özel Uzman Tarafından Gözden Geçirme 141 V. GÖZDEN GEÇİRME YERİ 145 A. Genel Olarak 145 B. Temel İlke: Teslim Yerinde Gözden Geçirme 145 C. Temel İlkenin İstisnaları: Teslim Yerinden Başka Gözden Geçirme Yerleri 146 1. Müşteride (Alıcının Alıcısında) Gözden Geçirme 146 2. Durumun Gereği Nedeniyle Başka Yerde Gözden Geçirme 147 3. Belirlenen Yerde Gözden Geçirme 148 VI. GÖZDEN GEÇİRME GİDERLERİ 150 A. Gözden Geçirme Giderlerinin Alıcıya veya İş Sahibine Ait Olması 150 B. Gözden Geçirme Giderlerinin Satıcıya veya Yükleniciye Ait Olması 150 ULUSLAR ARASI SATIM SÖZLEŞMELERİNE İLİŞKİN BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ANLAŞMASI (VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ)′NA GÖRE GÖZDEN GEÇİRME KÜLFETİ... 153 I. GENEL OLARAK 153 II. ALICININ GÖZDEN GEÇİRME KÜLFETİNE İLİŞKİN HÜKMÜN GENEL OLARAK İNCELENMESİ (CISG Art. 38) 154 A. Hükmün Tarihî Gelişimi 155 B. Hükmün Uygulama Alanı 155 C. Gözden Geçirmenin ve Gözden Geçirmeye İlişkin Hükmün Hukukî Niteliği 157 III. ALICININ GÖZDEN GEÇİRME KÜLFETİNE İLİŞKİN HÜKMÜN İÇERİĞİNİN İNCELENMESİ 159 A. CISG Kapsamında Gözden Geçirme Süresi 160 1. Genel Olarak 160 2. Önceden İfa ve Gecikmiş İfa Hallerinde Gözden Geçirme Süresinin Başlaması 160 3. Gönderme Yoluyl a Satımda Gözden Geçirme Süresi 162 a. Genel Olarak 162 b. Gönderme Yoluyla Satımda Gözden Geçirme Süresinin Başlaması 162 4. Başka Yere Yönlendirme ve Başka Yere Gönderme Halinde Gözden Geçirme Süresi 164 a. Genel Olarak 164 b. Başka Yere Yönlendirme ve Başka Yere Gönderme Kavramları 165 c. Başka Yere Yönlendirme ve Başka Yere Göndermede Gözden Geçirme Süresinin Ertelenmesinin Şartlan...166 aa. Satıcının Bilmesi veya Bilmek Zorunda Olması..166 bb. Yeterli Gözden Geçirme İmkânının Bulunmaması 167 d. Başka Yere Yönlendirme ve Başka Yere Göndermede Gözden Geçirme Süresinin Başlaması 168 B. CISG Kapsamında Gözden Geçirme Külfetinden Muafiyet... 168 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SATIM VE ESER SÖZLEŞMELERİNDE BİLDİRİM KÜLFETİ TÜRK HUKUKUNA GÖRE SATIM VE ESER SÖZLEŞMELERİNDE BİLDİRİM KÜLFETİ 171 I. GENEL OLARAK 171 II. AYIP BİLDİRİMİNİN KONUSU 173 III. AYIP BİLDİRİMİNİN İÇERİĞİ 174 A. Genel Olarak 174 B. Kabul Edilmeme İradesi 174 C. Ayıp Bildiriminin İçeriğinin Doldurulması 175 1. Genel Olarak 175 2. Ayıp Bildiriminin İçeriğinin Doldurulması İlkesinin Kapsamı 175 3. Ayıp Bildiriminin İçeriğinin Doldurulması Kapsamına Girmeyen Hususlar 180 4. Diğer Durumlarda Ayıp Bildiriminin İçeriğinin Doldurulmasının Kapsamı 181 5. Satıcı ve Yüklenicinin Sorgulama Külfeti Olup Olmadığı Sorunu 182 IV. AYIP BİLDİRİMİNİN ŞEKLİ 184 V. AYIP BİLDİRİMİ SÜRESİ 186 A. Genel Olarak 186 B. Bildirim Süresinin Başlangıcı 187 1. Genel Olarak 187 2. Açık Ayıplarda Sürenin Başlaması 187 a. Derhal Göze Çarpan Ayıplarda (Görülen Ayıplarda) Sürenin Başlaması 187 b. Gözden Geçirme İle Görülebilen Ayıplarda (Görülebilen Ayıplarda) Sürenin Başlaması 188 3. Gizli Ayıplarda Sürenin Başlaması 190 C. Bildirim Süresinin İşleyişi 191 1. Olağan Satımlarda 191 a. Açık Ayıplarda Bildirim Süresi 191 aa. Genel Olarak 191 bb. "Uygun Süre"nin Takdirinde Göz Önüne Alınan Kriterler 192 aaa. Malın veya Eserin Türü, Özellikle Hızlı Bozulabilirliği veya Dayanıklılığı 193 aaaa. Hızlı Bozulabilir Mal ve Eserlerde... 193 bbbb. Sezonluk Mal ve Eserlerde 193 bbb. Ayıbın Türü 194 aaaa. Derhal Göze Çarpan Açık Ayıplarda 194 bbbb. Tekrar Ortaya Çıkan Açık Ayıplarda 194 ccc. Malın veya Eserin Bir Üçüncü Kişi Tarafından Gözden Geçirilmesi 195 ddd. Bildirim Süresini Etkileyen Diğer Faktörler 195 cc. Uygun Bildirim Süresi 196 aaa. Genel Olarak 196 bbb. Derhal Göze Çarpan Ayıplarda ve Hızlı Bozulabilir Mal ve Eserlerde 197 ccc. Dayanıklı Mal ve Eserlerde 198 ddd. Deneme Süresi Gerektiren Karmaşık Nitelikteki Mal ve Eserlerde 198 eee. Sonuç 199 b. Gizli Ayıplarda Bildirim Süresi 200 Ticarî Satımlarda 202 Tüketici Sözleşmesi Niteliğindeki Satımlarda 203 D. Bildirim Süresinin Sözleşme İle Belirlenmesi 204 Genel Olarak 204 Sözleşme Yoluyla Bildirim Süresinin Değiştirilebilirliği.204 a. Sabit Bir Bildirim Süresinin Tespiti 204 b. Garanti Süresi 205 c. Bildirim Süresinden Vazgeçme 207 3. Bildirim Süresine İlişkin Değişikliklerin Geçerliliği 208 VI. BİLDİRİMİN TARAFLARI 209 A. Bildirimi Gönderenler 209 1. Bildirimi Gönderme İle Yetkili Olan Kişiler 209 2. Bildirimi Göndermeye Yetkili Olmayan Kişiler 210 B. Bildirimin Alıcısı (Muhatabı) 211 1. Bildirimi Kabule (Almaya) Yetkili Olan Kişiler 211 2. Bildirimi Almaya Yetkili Olmayan Kişiler 212 BİLDİRİMİN GÖNDERİLMESİ 214 VII A. Genel Olarak 214 B. Bildirimin Uygun Bir Şekilde Gönderilmesi 214 C. Bildirime İlişkin Rizikonun Dağılımı 216 1. Bildirimin Varması Gerekli Bir İrade Açıklaması Niteliğinde Olup Olmadığı Sorunu 216 2. Bildirim Rizikosunun Kime Ait Olması Gerektiği Sorunu 219 a. Bildirimin Uygun Bir Şekilde Gönderilmesi Halinde Riziko Dağılımı 219 b. Bildirimde Yetersiz Bir Gönderim Yolunun Kullanılması Halinde Riziko Dağılımı 221 VIII. BİLDİRİMİN İSPATI 222 A. Genel Olarak 222 B. Durum Grupları 223 1. Bildirimin Yapıldığına İlişkin İspat Külfeti 223 2. Bildirimin Gönderilmesi, Yetkili Kişiye Yöneltilmesi ve Şekline İlişkin İspat Külfeti 224 3. Bildirimin İçeriğine İlişkin İspat Külfeti 224 4. Bildirimin Zamanında Yapıldığına İlişkin İspat Külfeti...225 5. Kanuni Düzenlemelerden Farklı Anlaşmalara İlişkin İspat Külfeti 226 § 7. SATIM VE ESER SÖZLEŞMELERİNDE BİLDİRİM KÜLFETİNİN İSTİSNALARI 227 I. GENEL OLARAK 227 II. TÜRK BORÇLAR KANUNU KAPSAMINDA BİLDİRİM KÜLFETİNDEN "KASITLI ALDATMA" HALİNDE MUAFİYET 227 A. Genel Olarak 227 B. Bildirim Külfetinden Muafiyetin Şartlan 228 1. Satıcı ve Yüklenici Tarafından Ayıbın Bilinmesi veya Bilinmek Zorunda Olması 228 2. Ayıba İlişkin Bilgi Sahibi Olunması veya Ayıbın Bilinmek Zorunda Olunması Gereken Zaman 229 3. Satıcı ve Yüklenici Tarafından Ayıbın Gizlenmesi 230 C. Hukukî Sonuçları 231 II. CISG KAPSAMİNDA BİLDİRİM KÜLFETİNİN YERİNE GETİRİLMEMESİNİN "HAKLI NEDENE (MAKUL MAZERETE)" DAYANMASI HALİNDE MUAFİYET 232 A. Genel Olarak 232 B. Şartlan 233 1. Bildirim Külfetinin Yapılmamış Olması 233 2. Bildirim Külfetinin Yapılmamasının "Haklı Nedene (Makul Mazerete)" Dayanması 233 C. Hukukî Sonuçlan 234 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SATIM VE ESER SÖZLEŞMELERİNDE GÖZDEN GEÇİRME VE BİLDİRİM KÜLFETLERİNİN HUKUKà SONUÇLARI VE BU KÜLFETLERİN YARIŞAN DİĞER HUKUKà YOLLAR BAKIMINDAN UYGULANABİLİRLİĞİ § 8. SATIM VE ESER SÖZLEŞMELERİNDE GÖZDEN GEÇİRME VE BİLDİRİM KÜLFETLERİNİN HUKUKà SONUÇLARI....235 I. GENEL OLARAK 235 II. GÖZDEN GEÇİRME VE BİLDİRİM KÜLFETLERİNİN UYGUN BİR ŞEKİLDE YERİNE GETİRİLMELERİ HALİNDE ORTAYA ÇIKAN HUKUKà SONUÇLAR 236 A. Ayıp Bildirimi Külfetinin Uygun Bir Şekilde Yerine Getirilmesi 236 B. Hukukî Sonuçlar 237 1. Ayıptan Doğan Seçimlik Hakların Korunması 237 a. Genel Olarak 237 b. İstisnaları 239 c. Seçimlik Hakların Kullanılmasından Doğan Alacakların Tâbi Olduğu Süre 240 aa. Genel Olarak 240 bb. Hukukî Niteliği 241 cc. Zamanaşımının Hukukî Etkisi 245 aaa. Dava Edilebilirliğin Sınırlanması 245 bbb. Gizli Ayıplardan Doğan Hakların Düşmesi 246 2. Ayıp Definin İleri Sürülebilmesi 246 3. Uyarı Yükümlülüğü 247 III. GÖZDEN GEÇİRME VE BİLDİRİM KÜLFETLERİNİN UYGUN BİR ŞEKİLDE YERİNE GETİRİLMEMESİ HALİNDE ORTAYA ÇIKAN HUKUKà SONUÇLAR 248 A. Ayıp Bildirim Külfetinin Uygun Bir Şekilde Yerine Getirilmemesi 248 B. Hukukî Sonuçlan 249 1. Kabul Karinesi 249 a. Genel Olarak 249 b. Şartlan 250 aa. Bildirim Külfetinin Gereği Gibi Yerine Getirilmemiş Olması 252 bb. Ayıbın Görülebilir Olması 252 c. Gizli Ayıplarda Kabul Edilmiş Sayılma Karinesi 253 aa. Genel Olarak 253 bb. Şartları 253 aaa. Hemen (Gecikmeksizin) Yapılması Gereken Ayıp Bildirim Külfetinin İhmal Edilmiş Olması 253 bbb. Olağan Gözden Geçirmede Ayıbın Görülebilir Olmaması 254 d. Hukukî Sonuçlan 255 aa. Genel Olarak 255 bb. Kapsamı 256 aaa. Alıcı ve İşsahibinin Yenilik Doğuran Haklarının Düşmesi 256 bbb. Alıcı ve İşsahibinin Tazminat Talep Haklarının Düşmesi 257 ccc. Diğer Sonuçlan 258 e. Kabul Karinesinin İstisnaları 258 aa. Kasıtlı Aldatma Hali 258 bb. Dürüstlük Kuralı Gereği 259 cc. Bildirimin Uygun ve Geçerli Olmaması İtirazından Vazgeçme 260 dd. Sözleşmenin Geçersizliği 261 § 9. AYIP SORUMLULUĞU İLE DİĞER HUKUKà YOLLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ 262 I. GENEL OLARAK 262 II. AYIP SORUMLULUĞU İLE HİÇ VEYA GEREĞİ GİBİ İFA ETMEME ARASINDAKİ İLİŞKİ 263 A. Ayıp Sorumluluğu İle Gereği Gibi İfa Etmemeye İlişkin Genel Hükümler Arasındaki İlişki 263 1. Seçimlik Uygulamanın Söz Konusu Olup Olmadığı Sorunu 263 2. Gereği Gibi İfa Etmemeye İlişkin Hükümlere Başvuru Halinde Ayıp Sorumluluğuna İlişkin Şekli Şartların Uygulanıp Uygulanmayacağı Sorunu 265 B. Ayıp Sorumluluğu ile Borçlu Temerrüdüne İlişkin Hükümler Arasındaki İlişki 266 C. Ayıp Sorumluluğu ile İrade Sakatlığına İlişkin Hükümler Arasındaki İlişki 267 1. Ayıp Sorumluluğu ile Temelde Yanılmaya İlişkin Hükümler Arasındaki İlişki 267 a. Seçimlik Uygulamanın Söz Konusu Olup Olmayacağı Sorunu 267 b. Temelde Yanılma Hükümlerine Başvurulması Halinde Ayıp Sorumluluğuna İlişkin Şekli Şartların Uygulanıp Uygulanmayacağı Sorunu 269 2. Ayıp Sorumluluğu ile Aldatmaya İlişkin Hükümler Arasındaki İlişki 269 a. Seçimlik Uygulamanın Söz Konusu Olup Olmayacağı Sorunu 269 b. Aldatma Hükümlerine Başvurulması Halinde Ayıp Sorumluluğuna İlişkin Şekli Şartların Uygulanıp Uygulanmayacağı Sorunu 271 D. Ayıp Sorumluluğu ile Haksız Fiil Sorumluluğu Arasındaki İlişki 272 1. Seçimlik Uygulamanın Söz Konusu Olup Olmayacağı Sorunu 272 2. Haksız Fiil Sorumluluğuna Başvurulması Halinde Ayıp Sorumluluğuna İlişkin Şekli Şartların Uygulanıp Uygulanmayacağı Sorunu 274 SONUÇ 277
© Copyright 2024
Sitemizde yayınlanan görsel ve yazılı