Sağlık Hukukunda Tıbbi Kayıtların Tutulmasından ve Saklanmasından Doğan Sorumluluk
Sağlık Hukukunda Tıbbi Kayıtların Tutulmasından ve Saklanmasından Doğan Sorumluluk
Vesile GÜVEN
Uygarlığın ve bilimin gelişmesi ile sağlık bilimi uygulamalarında da büyük ilerlemeler kaydedilmiştir. Bu ilerlemeler doğrultusunda bazı sıkıntılarda ortaya çıkmıştır. Bu sıkıntıları ortadan kaldırmak veya etkilerini en aza indirgemek için çeşitli tedbirler alınmıştır. Bu tedbirlerden en önemlileri arasında yer alan hasta kayıtlarının tutulması ve saklanmasıdır. Binlerce yıl öncesinden günümüze kadar gelişimini devam ettirmiş olan hasta kayıtları teknolojiden de yararlanarak hizmet kalitesini en üst seviyeye çıkarmış bulunmaktadır.
Bu çalışmanın amacı, sağlık kurum ve kuruluşuna başvuran hasta veya yaralının özel hayatına saygı gösterilerek, mahremiyeti korunarak tıbbi kayıtlarının tutulması ve saklanması, gerektiğinde yeniden kullanılmak üzere hazır halde arşivlenmesi, arşivlenen bu kayıtların yetkisiz kişilerin eline geçmemesi için gerekli tedbirlerin alınması üzerinde durulmuştur.
Gelişen teknoloji ile sağlık sektörünün bilgisayar tabanlı hasta kayıt sistemine geçmesiyle bazı problemleri de beraberinde getirmiştir. Hasta verilerinin elektronik ortama kaydedilmesi ve saklanmasının kolaylaşmasıyla birlikte yetkisiz kişilerin bu verilere ulaşmasının önüne geçmek için neler yapılması gerektiği konularına değinilmiştir.
Ayrıca tıbbi kayıtların kanun ve yönetmeliklerde belirtilen şekilde gizliliği, mahremiyeti ve bütünlüğü korunarak tutulması ve saklanması gerekliliği üzerinde durulmuştur. Özel belge konumun da olan tıbbi kayıtlar hukuka uygun olarak tutulmadığı durumda hem özel hukukta hem de ceza hukukunda sorumluluk getiren sonuçlar ortaya çıkarabilir.
TEŞEKKÜR-V
ÖZET-VII
ABSTRACT-VIII
KISALTMALAR-IX
İÇİNDEKİLER-XI
GİRİŞ-1
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL OLARAK TIBBİ KAYIT KAVRAMI
VE TARİHSEL GELİŞİMİ
I. TIBBİ KAYIT KAVRAMI VE TANIMI-5
A. Tıbbi Kayıt Tanımı-6
B. Tıbbi Kayıt Çeşitleri-6
1. Metoda Dayalı Tıbbi Kayıtlar-7
a. Kaynağa Dayalı Tıbbi Kayıtlar-7
b. Probleme Dayalı Tıbbi Kayıtlar-8
2. Malzemeye Dayalı Tıbbi Kayıtlar-9
a. Kâğıda Dayalı Tıbbi Kayıtlar-9
b. Elektronik Kaynaklı Tıbbi Kayıtlar-9
II. TIBBİ KAYITLARIN TARİHÇESİ-9
A. Tıbbi Kayıtların Tarihsel Gelişimi-10
B. Sağlık Dokümantasyon Tarihi Açısından Önem Taşıyan Yapıtlar-12
C. Sağlık Biliminin Medeniyetler Arası Gelişimi-15
D. Eski Çağlardan Günümüze Hastanelere Geçiş-17
E. Sağlık Gelişimi Açısından Kurulan Dernekler ve Amaçları-19
İKİNCİ BÖLÜM
TIBBİ KAYIT ÇEŞİTLERİ
I. HASTA KAYITLARI VE DOSYALARI-23
A. Hasta Dosyası-23
1. Tüm Klinikler İçin Standart Hasta
Dosyasında Bulunması Gereken Belgeler-24
2. Standart Dosyaya Ek Olarak Ameliyat Olan Hasta Dosyası-26
3. Standart Dosyaya Ek Olarak Yoğun
Bakımda Yatan Hasta Dosyası-27
4. Standart Dosyaya Ek Olarak Hasta Dosyasına
Lüzum Halinde Eklenecek Doküman Listesi-27
5. Spesifik Bölümler İçin İlave Formlar-28
B. Tıbbi Kayıtların Kalitesini Etkileyen Etmenler-28
C. Hasta Kayıtlarında Düzen-29
D. Hasta Dosyasının Yararları-30
E. Tıbbi Kayıt Tutma Nedenleri-31
F. Tıbbi Kayıtlarda Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar-32
II. ELEKTRONİK SAĞLIK KAYITLARI-33
A. Enformasyonun Tarihsel Gelişimi Aşamalarına
Göre Elektronik Sağlık Kayıtları-34
1. Otomatikleştirilmiş Tıbbi Kayıtlar-34
2. Komputerize Tıbbi Kayıtlar-35
3. Elektronik Hasta Kaydı-35
4. Elektronik Sağlık Kaydı-36
B. Elektronik Tıbbi Kayıtlar İçin Standartlar-37
C. Elektronik Tıbbi Kayıtların Özellikleri-38
D. Elektronik Tıbbi Kayıtlarının Avantajları-38
E. Elektronik Tıbbi Kayıtlarının Dezavantajları-39
F. Elektronik Tıbbi Kayıt Sisteminin Taşıması Gereken Özellikler-40
G. Hastanın Sağlık Kurumuna Tanıtılması-40
H. Elektronik Sağlık Kayıtlarında IOM Kriterleri-41
I. Sağlık Enformasyon Sistemlerinin Karşılaştığı Sorunlar-43
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TIBBİ KAYITLARIN SAKLANMASI VE ARŞİVLENMESİ
I. HASTA DOSYALARININ SAKLANMASI VE ARŞİVLENMESİ-46
A. Arşiv-46
B. Arşiv Birimleri-47
2. Eksik Dosyalar Bölümü-49
3. Dosyalama Bölümü-50
4. Tıbbi Sekreterlik Bölümü-51
5. Tıbbi İstatistik ve Kodlama Bölümü-51
C. Tıbbi Kayıtların Temel Özellikleri-52
D. Tıbbi Kayıtların Saklanma Yöntemleri-52
1. Alfabetik Sistem-52
2. Nümerik Numaralama Sistemi-53
a. Seri Numaralama Sistemi-53
b. Ünite Numaralama Sistemi-53
3. Seri-Ünite Numaralama Sistemi-53
E. Hasta Dosyalarının Niteliksel ve Niceliksel Analizi-54
F. Tıbbi Kayıtların Arşivlenmesi ve Güvenliğin Sağlanması-55
G. Arşivleme Sırasında Karşılaşılan Sorunlar-56
H. Arşivde Saklanan Dosyalar ve Saklanma Süreleri-56
1. Kurumda Saklanan Belgeler-57
2. Devlet Arşivlerine Gönderilen Belgeler-58
I. Tıbbi Kayıtların Önemi-58
1. Hasta Açısından Önemi-59
2. Sağlık Kuruluşları Açısından Önemi-59
3. Adli Tıp Açısından Önemi-60
4. Halk Sağlığı Açısından Önemi-60
5. Tıbbi Araştırmalar ve Eğitimler Açısından Önemi-61
6. Sağlık ve Akreditasyon Açısından Önemi-61
II. ELEKTRONİK KAYITLARIN ARŞİVLENMESİ-62
A. Hastane Bilgi Yönetim Sistemi (HBYS)-62
B. HBYS’nin Çalışma Sistemi-63
1. HBYS’de Şifreleme-65
2. HBYS’de Kimlik Doğrulama ve Yetkilendirme-67
3. HBYS’de Elektronik Sağlık Kayıtlarının Güvenliği-68
C. Elektronik Sağlık Verilerinde Sağlık Net Sistemi-69
D. Kişisel Sağlık Verilerinin Toplanması-71
E. HBYS’de MERNİS Sistemi-73
F. MERNİS ile Sağlık Verileri Arasındaki İlişki-74
G. Elektronik Görüntü Verilerinin Arşivlenmesi-75
H. Elektronik Sağlık Kayıtlarının Sınıflandırılması-76
1. ICD-10 Kodları-76
2. ICD-10 Kodlarının Avantajları-79
3. ICD-10 Kodlarının Dezavantajları-79
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TIBBİ KAYITLARIN HUKUKİ AÇIDAN
DEĞERLENDİRİLMESİ
I. GENEL OLARAK-83
II. ETİK PROBLEMLER VE SORUMLULUKLAR-84
A. Tıbbi Etik Kavramı-85
B. Sır Saklama Yükümlülüğü-88
C. Tıbbi Kayıtlarda Mahremiyet (Gizlilik)-90
D. Mahremiyet İhlali-91
E. Kayıtların Tutulması ve Saklanması-92
III. HUKUKİ AÇIDAN TIBBİ KAYITLAR-94
A. Özel Hukuk Açısında Tıbbi Kayıtlar-96
1. Özel Hayatın Gizliliği-96
a. Sır Saklama İlkesi-97
b. Mahremiyet (Gizlilik)-100
2. Özel Hukuk Açısından Tıbbi Kayıtların Önemi-101
a. Miras Hukuku-102
b. Ticaret Hukuku-102
c. Usul Hukuku-103
d. Medeni Hukuk-104
e. Borçlar Hukuku-105
3. Tıbbi Kayıtların Tutulmasında ve Saklanmasında
Sorumluluk-107
B. İdare Hukuku Açısından Tıbbi Kayıtlar-111
1. Kayıt Tutma Yükümlülüğü-113
a. Amacı-113
b. Kapsamı-114
c. Şekli-114
d. Zamanı-115
e. İhlali-115
2. İdarenin Sorumluluğu-117
a. İdarenin Mali Sorumluluğu-120
b. İdarenin İdari Sorumluluğu-121
aa. Kusurlu Sorumluluk-122
bb. Kusursuz Sorumluluk-123
c. Kusur-123
aa. Hizmet Kusuru-125
bb. Görev Kusuru-126
d. Zarar-127
e. Nedensellik (İlliyet) Bağı-128
f. Meslek Sırrı-128
3. Tıbbi Kayıtlar Açısından İdarenin Yükümlülüğü-129
4. Kamu Hastaneleri-130
C. Özel Hastaneler Açısından Tıbbi Kayıtlar-131
D. Ceza Hukuku Açısından Tıbbi Kayıtlar-134
1. Özel Hayatın Gizliliği-135
2. Ceza Hukuku Açısından Tıbbi Kayıtların Önemi-137
a. Ceza Yargısı Açısından Önemi-138
aa. Kast-138
bb. Olası Kast-139
cc. Taksir ve Bilinçli Taksir-139
b. Adli Tıp Açısından Önemi-139
E. Tıbbi Kayıtların Tutulmasında ve Saklanmasında Sağlık
Çalışanının Sorumluluğu-141
1. Ceza Sorumluluğu-141
2. Hukuki Sorumluluk-142
3. Mesleki Sorumluluk-144
4. İdari Sorumluluk-144
F. Tıbbi Kayıtlarda Sahtecilik-145
SONUÇ-149
KAYNAKÇA-153