Roma Hukukunda Vekalet Sözleşmesi ( Mandatum )

ÖNSÖZ

"Roma Hukuku'nda Vekâlet SözleÅŸmesi (Mandatum)" konulu bu çalışma, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dah'nda doktora tezi olarak hazırlanmış, Temmuz 2013 tarihinde savunulmuÅŸ ve oybirliÄŸi ile baÅŸarılı bulunmuÅŸtur. Kitap hali­ne getirilirken tezin aslına sadık kalınmış, herhangi bir deÄŸiÅŸiklik ya­pılmamıştır.

Öncelikle tezimin ve kitabımın her aÅŸamasında destek ve yardım­larını esirgemeyen, sonsuz güveni ile daima yanımda olan tez danış­manım, kıymetli hocam Prof. Dr. Erkan KÜÇÜKGÜNGÖR'e ÅŸükran­larımı sunuyorum.

Tez jürisinde yer alan ve deÄŸerli görüÅŸleri ile bana yol gösteren saygıdeÄŸer hocalarım Prof. Dr. Nadi GÜNAL, Prof. Dr. KürÅŸat Nuri TURANBOY, Doç. Dr. Özlem SÖÄžÜTLÜ ERÄ°ÅžGÄ°N ve Doç. Dr. Haluk EMÄ°ROGLU'na en içten teÅŸekkürlerimi sunuyorum.

Akademik yaÅŸama baÅŸladığımdan bu yana bana her zaman ve her konuda destek olan deÄŸerli hocalarım Prof. Dr. Enver BOZKURT ve Yrd. Doç. Dr. Yasin POYRAZ'a teÅŸekkürü bir borç bilmekteyim.

YaÅŸamın her anında en büyük desteÄŸim olan ve evlatları olmaktan onur duyduÄŸum sevgili annem Åžebnem SAYIN ve babam Kadir Ayhan SAYIN'a; akademik çalışmalarımın her aÅŸamasında ilgi ve teÅŸvikleri ile çalışma gücü bulduÄŸum sevgili eÅŸim ve meslektaşım KürÅŸat KORKMAZ'a; yaÅŸamımda apayrı yerleri olan sevgili kardeÅŸim Buket Selin ÅžENER ve yeÄŸenlerim Maya ÅžENER ile Alya ÅžENER'e sonsuz teÅŸekkürler...

  Ayrıca, tezimin basımım üstlenerek kitap haline gelmesini saÄŸla­yan Yetkin Yayınevi mensuplarına teÅŸekkürlerimi ifade etmek isterim.  

Dr. S.Bengi SAYIN KORKMAZ 30 Mayıs 2014, Ankara

Ä°ÇÄ°NDEKÄ°LER

ÖNSÖZ....................................................................................... 7

KISALTMALAR....................................................................... 13

GÄ°RÄ°Åž......................................................................................... 15

§ 1.  VEKÂLET SÖZLEÅžMESÄ°NÄ°N TANIMI VE

TARİHSEL GELİŞİMİ........................................................... 18

I. VEKÂLET SÖZLEÅžMESÄ°NÄ°N TANIMI VE
ETÄ°MOLOJÄ°K KÖKENÄ°........................................................ 18

A.  Mandatum Teriminin Roma Kamu Hukukunda
Kullanımı............................................................................. 20

B.  Mandatum Teriminin Roma Özel Hukukunda
Kullanımı............................................................................. 21

II. VEKÂLET SÖZLEÅžMESÄ°NÄ°N TARÄ°HSEL GELİŞİMÄ°........ 22

A.  Vekâlet SözleÅŸmesinin Düzenlenmesinin Nedenleri................ 24

B.  Ius Gentium'un Vekâlet SözleÅŸmesi Üzerindeki

Etkisi................................................................................... 26

C.  Pandekt Hukuku'nun Vekâlet SözleÅŸmesi

Üzerindeki Etkisi................................................................. 29 § 2.  VEKÂLET SÖZLEÅžMESÄ°NÄ°N ÖZELLÄ°KLERÄ°................... 33

I. SÖZLEÅžMENÄ°N KONUSU................................................... 33

II. SÖZLEÅžMENÄ°N TARAFLARI.............................................. 40

A.  Mandator/Mandans (Müvekkil)........................................... 41

B.  Mandatarius (Vekil)............................................................. 42

3. SÖZLEÅžMENÄ°N RIZAÄ° NÄ°TELÄ°K TAÅžIMASI...................... 43
4. SÖZLEÅžMENÄ°N KARÅžILIKSIZ OLMASI VE

ÅžEREF ÜCRETÄ° (HONORARIUM)....................................... 50

V. SÖZLEÅžMENÄ°N EKSÄ°K Ä°KÄ° TARAFLI

NÄ°TELÄ°K TAÅžIMASI............................................................. 58

VI. SÖZLEÅžMENÄ°N Ä°YÄ°NÄ°YET (BONA FIDES)

SÖZLEÅžMESÄ° OLMASÄ°........................................................ 60

VII. SÖZLEÅžMENÄ°N DOSTLUK VE GÜVENE

DAYANMASI........................................................................ 62

ÅžEKÄ°LLERÄ°.............................................................................. 65

I. GAIUS'UN SINIFLANDIRMASI.......................................... 65

A.  Mandatum Mea Gratia (Müvekkilin Yararına Vekâlet).... 67

B.  Mandatum Aliena Gratia (Üçüncü KiÅŸinin Yararına
Vekâlet).............................................................................. 68

C.  Mandatum Mea et Aliena Gratia

(Müvekkilin ve Üçüncü KiÅŸinin Yararına Vekâlet)................ 70

D.  Mandatum Mea et Tua Gratia

(Müvekkilin ve Vekilin Yararına Vekâlet)............................. 71

E.  Mandatum Tua et Aliena Gratia

(Vekilin ve Üçüncü KiÅŸinin Yararına Vekâlet)....................... 72

II. MANDATUM TUA GRATÄ°A

(VEKÄ°LÄ°N YARARINA VEKÂLET) VE

CONSILIUM (TAVSÄ°YE)...................................................... 73

III.  MANDATUM QUALIFICATUM/MANDATUM
PECUNIAE CREDENDAE (KREDÄ° VEKÂLETÄ°/

Ä°TÄ°BAR EMRÄ°/KREDÄ° EMRÄ°)................................................ 80

IV.  GENEL VEKÂLET-ÖZEL VEKÂLET AYRIMI................... 84

§ 4.  VEKÂLET SÖZLEÅžMESÄ°NÄ°N HÜKÜM VE

SONUÇLARI........................................................................... 86

I. TARAFLARIN SÖZLEÅžMEDEN DOÄžAN BORÇLARI.... 86

A.  Vekilin Borçları................................................................... 87

1. Ä°ÅŸ Görme Borcu............................................................. 88
2. Ä°ade ve Hesap Verme Borcu.......................................... 92
3. Müvekkilin Talimatlarına Uyma Borcu............................. 94
4. Vekâletin Sınırlarını AÅŸmama Borcu................................ 99
5. Sadakat ve Özen Borcu................................................ 106
6. Åžahsen Ä°fa Borcu.......................................................... 110

B.  Müvekkilin Borçları........................................................... 117

1. Vekili YüklendiÄŸi Borçtan Kurtarma Borcu................... 118
2. Vekil Tarafından Yapılan Masrafları Ödeme Borcu... 125
3. Vekilin Uğradığı Zararı Tazmin Borcu............................ 128

II. TARAFLARIN SÖZLEÅžMEDEN DOÄžAN

SORUMLULUÄžU................................................................ 137

A.  Klasik Hukuk Dönemi'ndeki Durum................................... 139

B.  Iustinianus Dönemi'ndeki Durum........................................ 146

III. VEKÂLET SÖZLEÅžMESÄ°NDEN DOÄžAN DAVALAR ... 152

A.  Actio Mandati Directa....................................................... 152

B.  Actio Mandati Contraria.................................................... 156 § 5.  VEKÂLET SÖZLEÅžMESÄ° Ä°LE DÄ°ÄžER

HUKUKÄ° KURUMLAR ARASINDAKÄ° Ä°LÄ°ÅžKÄ° VE
FARKLAR............................................................................. 161

I. VEKÂLET SÖZLEÅžMESÄ° VE TEMSÄ°L (IUSSUM)
ARASINDAKÄ° Ä°LÄ°ÅžKÄ° VE FARKLAR................................ 161

A.  Temsil (Iussum) Kavramı ve Hukuki NiteliÄŸi....................... 161

B.  Vekâlet SözleÅŸmesi ve Temsil............................................ 164

II. VEKÂLET SÖZLEÅžMESÄ° VE Ä°NANÇLI Ä°ÅžLEM

(FIDUCIA) ARASINDAKÄ° Ä°LÄ°ÅžKÄ° VE FARKLAR............. 166

A.  Ä°nançlı Ä°ÅŸlem (Fiducia) Kavramı ve Hukuki NiteliÄŸi.............. 166

B.  Vekâlet SözleÅŸmesi ve Ä°nançlı Ä°ÅŸlem................................... 168

III.  VEKÂLET SÖZLEÅžMESÄ° VE PROCURATÄ°O
ARASINDAKÄ° Ä°LÄ°ÅžKÄ° VE FARKLAR................................ 169

A.  Procuratio Kavramı ve Hukuki NiteliÄŸi............................... 169

B.  Vekâlet SözleÅŸmesi ve Procuratio...................................... 171

IV.  VEKÂLET SÖZLEÅžMESÄ° VE

KEFALET SÖZLEÅžMESÄ° ARASINDAKÄ° Ä°LÄ°ÅžKÄ° VE
FARKLAR............................................................................ 175

A.  Kefalet SözleÅŸmesi Kavramı ve Hukuki NiteliÄŸi.................. 175

B.  Vekâlet SözleÅŸmesi ve Kefalet SözleÅŸmesi.......................... 176

V. VEKÂLET SÖZLEÅžMESÄ° VE LOCATIO

CONDUCTIO ARASINDAKÄ° Ä°LÄ°ÅžKÄ° VE FARKLAR....... 186

A. Locatio Conductio Kavramı ve Hukuki Niteliği................... 186

B.  Vekâlet SözleÅŸmesi ve Locatio Conductio.......................... 188

VI. VEKÂLET SÖZLEÅžMESÄ° VE VEKÂLETSÄ°Z

Ä°Åž GÖRME (NEGOTIORUM GESTIO) ARASINDAKÄ°
Ä°LÄ°ÅžKÄ° VE FARKLAR......................................................... 189